Hoofdstuk 2 Verbintenissen uit rechtshandelingen
1.4
Nakoming en andere vormen van tenietgaan van verbintenissen uit overeenkomst
89. Overzicht. In dit punt bekijken we de verschillende manieren waarop overeenkomsten – en de eruit voortvloeiende verbintenissen – kunnen uitdoven of tenietgaan. In de meeste gevallen zullen de verbintenissen uit een overeenkomst uitdoven nadat de overeenkomst door alle partijen spontaan en correct werd uitgevoerd. Men spreekt in dat geval over de vrijwillige nakoming van de overeenkomst. Dat wordt uitgewerkt in punt 1.4.1. Interessanter – vanuit juridisch oogpunt althans – is de situatie waarin overeenkomsten niet spontaan of niet naar behoren worden nagekomen. Dat wordt uitgewerkt in punt 1.4.2. In die laatste situatie zal er in de eerste plaats gekeken moeten worden naar de reden van de niet-nakoming. Mogelijk is de niet-nakoming te wijten aan een vreemde oorzaak (overmacht). Dan is er sprake van een niet-toerekenbare niet-nakoming. Wat daaronder verstaan wordt en wat de gevolgen daarvan zijn voor de contractuele aansprakelijkheid bespreken we in punt 1.4.2.1. Is de niet-nakoming wél toerekenbaar aan de schuldenaar, dan zal de schuldeiser de nodige juridische actiemiddelen ter beschikking hebben om de schuldenaar alsnog tot naleving te dwingen of om het contract desgewenst te (laten) ontbinden. Die actiemiddelen komen aan bod in punt 1.4.2.2. Tot slot zijn er nog enkele gevallen waarin contracten kunnen eindigen zonder dat er sprake hoeft te zijn van een contractuele wanprestatie. Zo kunnen overeenkomsten steeds in onderling overleg beëindigd worden. Sommige contracten kunnen daarenboven eenzijdig worden verbroken of herroepen. Tot slot zagen we hiervoor ook al dat overeenkomsten in bepaalde gevallen – met name wanneer zich een probleem stelt bij hun totstandkoming – nietig verklaard kunnen worden of dat bepaalde clausules van overeenkomsten nietig verklaard kunnen worden. Aan het einde van dit onderdeel, in punt 1.4.3, worden die drie beëindigingswijzen nog even kort belicht.
1 Vrijwillige nakoming (betaling)
2 Niet-nakoming van de overeenkomst
Niet-toerekenbare niet-nakoming Toerekenbare niet-nakoming Nietigverklaring
Tenietgaan van verbintenissen uit overeenkomst 3 Andere vormen van tenietgaan van verbintenissen uit overeenkomst
Verbreking
Herroeping
Uit de bovenstaande opsomming blijkt al dat het leerstuk van het tenietgaan van verbintenissen uit overeenkomst niet zo eenvoudig is. Er bestaat ook veel begripsverwarring. Dat de wetgever zelf lang niet altijd consequent is in het gebruik van de juiste terminologie helpt daarbij natuurlijk ook niet. 131
Praktisch Verbintenissenrecht 2021_v7.indd 131
28/06/21 16:23
