5.4.4 Verbintenissen in solidum

Hoofdstuk 1 Inleiding

39. Begrip. Passieve hoofdelijkheid wordt alleen aanvaard indien dit bij wet bepaald is, indien dit uitdrukkelijk overeengekomen is, krachtens een gewoonterechtelijke regel wanneer handelaars/ondernemingen samen een schuld aangegaan zijn en krachtens een algemeen rechtsbeginsel bij een gemeenschappelijke fout die wetens begaan is door twee of meer schadeveroorzakers. In de praktijk heeft men gaandeweg een soortgelijke constructie aangenomen voor gevallen waarin hoofdelijkheid niet voorzien is, maar maatschappelijk wel wenselijk bevonden werd.

Vooreerst gaat het om gevallen waarin meerdere personen elk afzonderlijk en louter toevallig fouten begingen die samen bijdroegen tot eenzelfde schade. Men spreekt dan van samenlopende fouten. Daarnaast gaat het om gevallen waarin de ene persoon omwille van een eigen fout persoonlijk aansprakelijk is en één of meer andere personen kwalitatief aansprakelijk zijn (bv. een kind dat schuldbekwaam is samen met zijn ouders, de leerkracht en de school/aansteller van de leerkracht) of gevallen waarin meerdere personen kwalitatief aansprakelijk zijn (bv. de ouders en de school/aansteller van de leerkracht, wanneer het kind dat een onrechtmatigheid beging en de leerkracht schuldonbekwaam zijn). In beide gevallen aanvaarden de rechtspraak en de rechtsleer dat de schadelijder elk van de schuldenaren kan aanspreken voor de gehele schade.

40. Toepassingsgevallen. De constructie van de verbintenissen in solidum is in de praktijk het meeste aan de orde wanneer verschillende personen samen een buitencontractuele aansprakelijkheid dragen. Zij wordt soms ook aanvaard bij samenlopende fouten in het vervullen van contractuele verplichtingen (bv. tussen aannemer en architect, tussen bouwpromotor en aannemer, tussen chirurg en ziekenhuis) of in gevallen waarin de ene persoon contractueel en een andere buitencontractueel aansprakelijk is voor eenzelfde schade.

Voorbeeld

Tijdens een winterse zondagnamiddag amuseren twee buurjongens van negen en elf jaar oud zich met het aanleggen van een ijspiste op het voetpad voor hun woning. De grootste draagt de emmers met water aan, terwijl zijn kleinere vriend het water uitgiet over het voetpad en zorgt dat het mooi gelijkmatig bevriest. Helaas eindigt het spel in mineur: een nietsvermoedende buurtbewoner komt zwaar ten val op de zorgvuldig aangelegde ijsvlakte en breekt daarbij een been. Verderop zullen we zien dat zowel de kinderen zelf als hun respectieve ouders aansprakelijk gesteld kunnen worden voor hun aandeel in de schade van de onfortuinlijke buurtbewoner. De schadelijdende buurtbewoner krijgt evenwel de mogelijkheid om de volledige schadevergoeding te eisen van een van de betrokkenen. Alle verantwoordelijken zullen immers in solidum veroordeeld worden tot de vergoeding van de gehele schade.

41. Gevolgen. De verbintenis in solidum lijkt qua gevolgen enigszins op een (passief) hoofdelijke verbintenis.

De schuldeiser die meerdere schuldenaren heeft die samen in solidum gehouden zijn, kan elk van zijn schuldenaars voor het geheel van de schuld aanspreken. De betaling van het volledige bedrag door een van de schuldenaars bevrijdt alle anderen. De hoofdgevolgen zijn met andere woorden dezelfde als die van de passieve hoofdelijkheid (zie hoger).