Ð î ç ä ³ ë 4. ÌÅÕÀͲ×ÍÀ ÐÎÁÎÒÀ ÒÀ ÅÍÅÐòß
§ 58. “ÇÎËÎÒÅ ÏÐÀÂÈËΔ ÌÅÕÀͲÊÈ Âè âæå îçíàéîìèëèñÿ ç äåÿêèìè ïðîñòèìè ìåõàí³çìàìè: âàæåëåì, íåðóõîìèì ³ ðóõîìèì áëîêàìè òà ¿õ ð³çíîâèäàìè. Ïðîñòèì ìåõàí³çìîì º òàêîæ ïîõèëà ïëîùèíà òà ¿¿ ð³çíîâèäè: êëèí ³ ãâèíò. Ãîëîâíà îñîáëèâ³ñòü ïðîñòèõ ìåõàí³çì³â ïîëÿãຠó çì³í³ ïðèêëàäåíî¿ äî íèõ ñèëè. Çàâäÿêè ïðîñòèì ìåõàí³çìàì ìîæíà çäîáóòè âèãðàø ó ñèë³. Ç óìîâè ð³âíîâàãè âàæåëÿ âèïëèâàº, ùî, ïðèêëàâøè íåçíà÷íó ñèëó äî äîâãîãî ïëå÷à âàæåëÿ, ìîæíà îäåðæàòè âèãðàø ó ñèë³ ó ñò³ëüêè ðàç³â, ó ñê³ëüêè ðàç³â ïëå÷å, äî ÿêîãî ïðèêëàäàþòü ñèëó, äîâøå çà òå, íà ÿêå 䳺 âàíòàæ. Ïåðåì³ùóþ÷è âàíòàæ çà äîïîìîãîþ âàæåëÿ, âèêîíóþòü ðîáîòó. ×è ìîæíà çà äîïîìîãîþ âàæåëÿ çäîáóòè âèãðàø ó âèêîíàíí³ ðîáîòè? Íåõàé çà äîïîìîãîþ âàæåëÿ ï³äí³ìàþòü âàíòàæ. Íà ïëå÷å âàæåëÿ äîâæèíîþ l1 䳺 ñèëà F1. ʳíåöü âàæåëÿ, äî ÿêîãî ¿¿ ïðèêëàäåíî, îïóñêàºòüñÿ íà âèñîòó h1. Äðóãå ïëå÷å âàæåëÿ, äîâæèíà ÿêîãî l2, 䳺 íà âàíòàæ ³ç ñèëîþ F2 ³ ï³äí³ìຠéîãî íà âèñîòó h2 (ìàë. 4.48). Ïîð³âíÿºìî ðîáîòè, ÿê³ âèêîíóþòü ö³ ñèëè: A1 = F1h1 ³ A2 = = F2h2. ßê áà÷èìî, òðèêóòíèêè ÀΠ³ ÑÎD ð³âíîáåäðåí³ ³ ¿õ êóòè îäíàêîâ³. Òàê³ òðèêóòíèêè â ãåîìåò𳿠íàçèâàþòü ïîä³áíèìè. ßêùî ïîð³âíÿòè ¿õí³ ñòîðîíè ÀÎ = l1 ³ ÑÎ = l2 òà ñòîðîl h íè À = h1 ³ ÑD = h2, òî âèÿâèòüñÿ, ùî 1 = 1 (ó ïîä³áíèõ l2 h2 òðèêóòíèê³â â³äïîâ³äí³ ñòîðîíè ïðîïîðö³éí³). Çà óìîâîþ ð³âíîF h l F âàãè âàæåëÿ 1 = 2 . Òîìó ìîæíà çàïèñàòè: 2 = 1 — ó ñê³ëüF1 h2 l2 F1
Ìàë. 4.48
310
