ð³çíèìè ñïîñîáàìè

2. Ó ðàç³ âèì³ðþâàííÿ ïëîù ô³ãóð (á³ëüøèõ àáî ìåíøèõ) êîëè òî÷í³ñòü áóäå âèùîþ? Ïåðåâ³ðòå ñâî¿ ïðèïóùåííÿ åêñïåðèìåíòàëüíî. 3. Âèçíà÷òå çà êàðòîþ Óêðà¿íè ïëîùó (ïðèáëèçíî) âàøî¿ îáëàñò³, ñêîðèñòàâøèñü äëÿ öüîãî êàðòîþ ç ãåîãðàô³÷íîãî àòëàñó. Âèðàç³òü îòðèìàíå çíà÷åííÿ ó êâàäðàòíèõ ê³ëîìåòðàõ. Ïåðåâ³ðòå öå çíà÷åííÿ ïëîù³ çà äîâ³äíèêîì. (Çáåðåæ³òü ðîçãðàôëåíó ïë³âêó. Âîíà âàì ùå çíàäîáèòüñÿ.)

ËÀÁÎÐÀÒÎÐÍÀ ÐÎÁÎÒÀ ¹3

Âèì³ðþâàííÿ ðîçì³ð³â ìàëèõ ò³ë ð³çíèìè ñïîñîáàìè

Çàâäàííÿ. Ñêîðèñòàâøèñü ìåòîäîì ðÿä³â, âèçíà÷èòè ñåðåäí³é ðîçì³ð çåðíÿòêà ïøîíà, òîâùèíó àðêóøà ï³äðó÷íèêà ç ô³çèêè, ä³àìåòð òîíêîãî äðîòó àáî íèòêè.

Îáëàäíàííÿ: ë³í³éêà; ïøîíî (ðèñ ÷è ³íø³ çåðíà); òîíêèé äð³ò àáî íèòêà; îë³âåöü; êíèãà.

Ìåòîä ðÿä³â. Ö³íà ïîä³ëêè ó÷í³âñüêî¿ ë³í³éêè ñòàíîâèòü 1ìì. Áåçïîñåðåäíüî âèì³ðÿòè çà äîïîìîãîþ ë³í³éêè ðîçì³ð ÿêîãî-íåáóäü ìàëåíüêîãî ïðåäìåòà, íàïðèêëàä çåðíÿòêà ìàêó, òîâùèíó àðêóøà êíèãè, íåìîæëèâî. Íàâ³òü ÿêùî ïðèéíÿòè, ùî ïîõèáêà ï³ä ÷àñ âèì³ðþâàííÿ ë³í³éêîþ íå á³ëüøà çà ïîëîâèíó ö³íè ïîä³ëêè ë³í³éêè (0,5ìì), òî ïîõèáêà âèì³ðþâàííÿ áóäå ïîð³âíÿííîþ ç ðîçì³ðàìè çåðíÿòè, à òîâùèíà àðêóøó — ìåíøîþ â³ä äîïóñòèìî¿ ïîõèáêè ë³í³éêè. Çàçâè÷àé, ³ñíóþòü çàñîáè âèì³ðþâàíü, ÿê³ äàþòü çìîãó îäåðæóâàòè òî÷í³ø³ ðåçóëüòàòè (øòàíãåíöèðêóë³, ì³êðîìåòðè, âèì³ðþâàëüí³ ì³êðîñêîïè). Ïðîòå íàâ³òü çâè÷àéíîþ ë³í³éêîþ ìîæíà äîñèòü òî÷íî âèì³ðþâàòè ðîçì³ðè ìàëèõ ò³ë.

Âàøà çàäà÷à — îäåðæàòè ùå òî÷í³øèé ðåçóëüòàò çà äîïîìîãîþ ò³º¿ ñàìî¿ ë³í³éêè. Äëÿ öüîãî ìîæíà âèêîðèñòàòè ìåòîä ðÿä³â. Ïîêëàäåìî äåÿêó ê³ëüê³ñòü çåðíÿòîê óçäîâæ ë³í³éêè, ùîá ì³æ íèìè íå çàëèøàëîñÿ ïðîì³æê³â. Òàê ìîæíà âèì³ðÿòè äîâæèíó ðÿäó çåðåí.

Ó çåðåí ìàéæå îäíàêîâèé ä³àìåòð. Òîìó ùîá çíàéòè ä³àìåòð çåðíà, ïîòð³áíî ïîä³ëèòè çàãàëüíó äîâæèíó ðÿäó íà ê³ëüê³ñòü çåðåí ó íüîìó.

ßêùî âè âèêëàäåòå ó ðÿäîê 20 çåðåí (ìàë.1.53) ³ âèì³ðÿºòå äîâæèíó ¿õ ëàíöþæêà ç òî÷í³ñòþ äî 1ìì, òî, ÿê ïðàâèëî, ìàêñèìàëüíà ïîõèáêà âèì³ðþâàííÿ ë³í³éêîþ íå á³ëüøà çà ö³íó ¿¿ ïîä³ëêè. Ó öüîìó ðàç³ ïîõèáêà âèì³ðþâàííÿ ðîçì³ð³â îäíîãî çåðíÿòè ñòàíîâèòèìå 1ìì: 20= 0,05ìì (ï’ÿòü ñîòèõ ì³ë³ìåòðà). Àíàëîã³÷íî ìîæíà âèì³ðþâàòè ä³àìåòð òîíêîãî äðîòó àáî íèòêè (ìàë.1.54).

Òàêèé ñïîñ³á âèì³ðþâàííÿ íàçèâàºòüñÿ ìåòîä ðÿä³â.

Ìàë.1.53 Ìàë.1.54

ϳäãîòîâêà äî ïðîâåäåííÿ åêñïåðèìåíòó

ϳäãîòóéòå òàáëèöþ çà òàêèì çðàçêîì:

Íîìåð äîñë³äó Ò³ëî Äîâæèíà ðÿäó, ìì ʳëüê³ñòü ÷àñòèíîê ó ðÿäó Ñåðåäí³é ðîçì³ð ÷àñòèíêè, ìì

1 Ïøîíî 2 Àðêóø êíèãè (òîâùèíà) 3 Íèòêà (äð³ò) 4 Àòîì çîëîòà

Ïðîâåäåííÿ åêñïåðèìåíòó

1. Âèçíà÷òå ñïîñîáîì ðÿä³â ñåðåäí³é ä³àìåòð çåðíÿòè ïøîíà, òîâùèíó àðêóøà ïàïåðó, ä³àìåòð òîíêîãî äðîòó (íèòêè). 2. Çà ôîòîãðàô³ºþ (ìàë.1.17), îäåðæàíîþ çà äîïîìîãîþ åëåêòðîííîãî ì³êðîñêîïà, îö³í³òü ðîçì³ðè àòîìà çîëîòà. Ñêîðèñòàéòåñÿ òèì ùî íà í³é çàçíà÷åíî ìàñøòàá â³äñòàí³ îäèí àíãñòðåì (1 àíãñòðåì (1À) — öå îäèíèöÿ, ÿêà âèêîðèñòîâóºòüñÿ â àòîìí³é ô³çèö³; 1 D = 10–10 ì= 10–7 ìì). 3.Çðîá³òü â³äïîâ³äí³ âèñíîâêè.