Ð î ç ä ³ ë 1. Ô²ÇÈÊÀ ßÊ ÏÐÈÐÎÄÍÈ×À ÍÀÓÊÀ
6. Ïåðåâ³ðòå òâåðäæåííÿ Àðèñòîòåëÿ òà Ãàë³ëåî Ãàë³ëåÿ ùîäî ïàä³ííÿ ð³çíèõ ò³ë. Ùîá äîñë³äè áóëè ïåðåêîíëèâèìè, êðàùå ï³äíÿòèñÿ ÿêîìîãà âèùå. ³çüì³òü äâà îäíàêîâèõ êëàïòèêè ïàïåðó, íàïðèêëàä àðêóø³ ç³ ñòàðîãî çîøèòà. Îäèí ç íèõ ç³æìàêàéòå. Âèïóñò³òü ¿õ îäíî÷àñíî ç îäíàêîâî¿ âèñîòè. ×è îäíî÷àñíî âîíè âïàëè? ³çüì³òü ìåòàëåâó ÷è ïëàñòèêîâó ïëàñòèíêó òà øìàòî÷îê ïàïåðó òàêîãî ñàìîãî ðîçì³ðó àáî íàâ³òü ìåíøèé. Âèïóñò³òü ¿õ ç îäíàêîâî¿ âèñîòè íà ï³äëîãó. Ïîêëàä³òü ïàï³ðåöü íà ìåòàëåâó ïëàñòèíêó ³ çíîâó âèïóñò³òü ¿¿ ç ðóê òàê, ùîá ¿õ ïëîùèíè áóëè ãîðèçîíòàëüí³. Îïèø³òü ðåçóëüòàòè äîñë³äó ³ ïîÿñí³òü ¿õ. Ïðîâåä³òü äîñë³äè ç ³íøèìè ò³ëàìè: ìîíåòàìè, ìåòàëåâèìè êóëüêàìè, êàì³íöÿìè. Ïîÿñí³òü, ÷îìó â îäíèõ âèïàäêàõ ò³ëà äîñÿãàþòü ï³äëîãè îäíî÷àñíî, à â ³íøèõ í³. Çàïðîïîíóéòå ³íø³ äîñë³äè äëÿ ïåðåâ³ðêè âàøèõ ïðèïóùåíü.
§ 4. ÐÅ×ÎÂÈÍÀ ² ÏÎËÅ Ìè áåðåìî â ðóêè ï³äñòðóãàíèé îë³âåöü ³ ïðîâîäèìî íà á³ëîìó ïàïåð³ ë³í³þ. Íàòèñíóëè ñèëüí³øå — ãðàô³òîâèé ê³í÷èê çëàìàâñÿ. ×îìó íå ìîæíà ïèñàòè íà àðêóø³ äåðåâ’ÿíîþ ïàëè÷êîþ? Ïåðøà êðàïëÿ äîùó âïàëà íà àñôàëüò ³ ðîçòåêëàñÿ ïî íüîìó, çàëèøèâøè òåìíó ïëÿìó. Òàêà ñàìà êðàïëÿ, ïîòðàïèâøè íà ðîçæàðåíó ïëèòó, ïî÷èíຠíà í³é ï³äñòðèáóâàòè äîòè, äîêè íå çíèêíå. Êóäè âîíà ïîä³ëàñÿ? Çâ³äêè áåðåòüñÿ ðîñà? ×îìó øìàòî÷îê ëüîäó ó ê³ìíàò³ ïåðåòâîðþºòüñÿ íà êàëþæó âîäè? Âñå öå, à òàêîæ áàãàòî ³íøîãî ìîæíà ïîÿñíèòè, ÿêùî çíàòè áóäîâó ô³çè÷íèõ ò³ë. Ðå÷îâèíà. Ìè âæå ç’ÿñóâàëè, ùî ó ô³çèö³ ï³ä ô³çè÷íèì ò³ëîì ðîçóì³þòü áóäü-ÿêèé ïðåäìåò ñòîñîâíî ô³çè÷íèõ ÿâèù, â ÿêèõ â³í áåðå ó÷àñòü. Ô³çè÷íèì ò³ëîì ìîæå áóòè êðàïëÿ äîùó ³ êàì³íåöü, ùî ïàäàþòü, âîäà, ÿêà çàêèïຠâ ÷àéíèêó, ïîâ³òðÿíà êóëüêà ³ ë³òàê. гçí³ ò³ëà ³ íàâ³òü ÷àñòèíè îäíîãî é òîãî ñàìîãî ò³ëà ìîæóòü ìàòè ð³çí³ âëàñòèâîñò³ é ïî-ð³çíîìó âèÿâëÿòè ¿õ. ̳äíà äðîòèíà ëåãêî çãèíàºòüñÿ, òîä³ ÿê ñêëÿíó ïàëè÷êó çà çâè÷àéíèõ óìîâ ç³ãíóòè íå ìîæíà: âîíà çëàìàºòüñÿ. Ïðîòå íàãð³òîìó äî âèñîêî¿ òåìïåðàòóðè ñêëó ïðèòàìàííà ïëèíí³ñòü, òîìó ç íüîãî âèãîòîâëÿþòü âèðîáè ð³çíî¿ ôîðìè. Âëàñòèâîñò³ ò³ë çàëåæàòü â³ä ìàòåð³àë³â, ç ÿêèõ âîíè âèðîáëåí³, òà óìîâ, ó ÿêèõ âîíè çíàõîäÿòüñÿ. Ñó÷àñíà íàóêà, çîêðåìà ô³çèêà, íå ëèøå ïîÿñíþº âëàñòèâîñò³ ò³ë, à é ïîêàçóº ìîæëèâîñò³ ñòâîðåííÿ ìàòåð³àë³â, ÿêèõ íåìຠó ïðèðîä³. Äëÿ öüîãî ïîòð³áíî ï³çíàòè áóäîâó îäí³º¿ ç ôîðì ìàòå𳿠— ðå÷îâèíè.
24
