§ 36. Îñîáëèâîñò³ âçàºìî䳿
8. Ïîÿñí³òü, ÷îìó äëÿ çìåíøåííÿ òåðòÿ êîâçàííÿ äåòàë³ çìàùóþòü? 9. ßê äîâåñòè, ùî ñèëà òåðòÿ êî÷åííÿ íàáàãàòî ìåíøà çà ñèëó òåðòÿ êîâçàííÿ? 10. Íàâ³ùî ïåðåä òèì, ÿê âêðóòèòè øóðóï ó òâåðäó äåðåâèíó, éîãî çìàùóþòü ìèëîì? 11. Õëîï÷èê ìàñîþ 40 êã êàòàºòüñÿ íà êîâçàíàõ. Âèçíà÷òå, ÿêà ñèëà òåðòÿ âèíèêຠì³æ êîâçàíàìè ³ ëüîäîì. 12. Ò³ëî ìàñîþ 1 êã çíàõîäèòüñÿ íà ãîðèçîíòàëüí³é ïëîùèí³, éîãî êîåô³ö³ºíò òåðòÿ êîâçàííÿ ïî äàí³é ïëîùèí³ äîð³âíþº 0,3. Íà ò³ëî 䳺 ãîðèçîíòàëüíà ñèëà 2 Í. ×îìó äîð³âíþº ñèëà òåðòÿ? ×îìó äîð³âíþâàòèìå ñèëà òåðòÿ, ÿêùî ïðèêëàäåíà ãîðèçîíòàëüíà ñèëà ñòàíîâèòèìå 4 Í? Ââàæàòè, ùî g = 10 ì/ñ2. 13. Äåðåâ’ÿíèé áðóñîê ìàñîþ 2 êã òÿãíóòü ð³âíîì³ðíî ïî ãîðèçîíòàëüí³é ïëîùèí³ çà äîïîìîãîþ ïðóæèíè. Æîðñòê³ñòü ïðóæèíè 100 Í/ì. Êîåô³ö³ºíò òåðòÿ êîâçàííÿ áðóñêà ïî ïîâåðõí³ — 0,3. Íà ñê³ëüêè âèäîâæóºòüñÿ ïðóæèíà?
§ 36. ÎÑÎÁËÈÂÎÑÒ² ÂÇÀªÌÎIJ¯ Ðîçãëÿäàþ÷è âçàºìîä³þ ò³ë, ìè íåîäíîðàçîâî çâåðòàëè óâàãó íà òå, ùî ò³ëà, ä³þ÷è îäíå íà îäíå, çì³íþþòü ñâîþ øâèäê³ñòü òà äåôîðìóþòüñÿ. Ïðè öüîìó âîíè ìîæóòü íàáóâàòè ð³çíèõ øâèäêîñòåé ³ ¿õ äåôîðìàö³¿ òåæ ìîæóòü áóòè ð³çíèìè. ×è îçíà÷ຠöå, ùî ï³ä ÷àñ âçàºìî䳿 çíà÷åííÿ ñèë, ç ÿêèìè êîæíå ç ò³ë 䳺 íà ³íøå, ìîæóòü ðîçð³çíÿòèñÿ. Ùîá ïåðåâ³ðèòè öå, âèêîíàéòå äîñë³ä. ³çüì³òü â îáèäâ³ ðóêè ïî îäíàêîâîìó äåìîíñòðàö³éíîìó äèíàìîìåòðó, çà÷åï³òü ¿õ ãà÷êè îäèí çà îäíîãî ³ ïî÷èíàéòå ðîçòÿãóâàòè. Ñïðîáóéòå ïîòÿãíóòè îäèí ³ç äèíàìîìåòð³â ç á³ëüøîþ ñèëîþ. Âèÿâèòüñÿ, ùî ïîêàçè îáîõ äèíàìîìåòð³â çàâæäè îäíàêîâ³: ñòð³ëêè äèíàìîìåòð³â â³äõèëÿòèìóòüñÿ íà îäíàêîâó ê³ëüê³ñòü ïîä³ëîê, àëå ó ïðîòèëåæíèõ íàïðÿìêàõ. Ùå ïåðåêîíëèâ³øèì áóäå ðåçóëüòàò äîñë³äó, ÿêùî âè ç òîâàðèøåì ñòàíåòå íà ðîëèêè é ñïðîáóºòå êîæíèé ñâî¿ì äèíàìîìåòðîì ïðèòÿãòè ³íøîãî äî ñåáå. Äèíàìîìåòðè ïîêàæóòü îäíàêîâ³ çíà÷åííÿ ñèë, ïðèêëàäåíèõ êîæíèì ³ç âàñ. Êð³ì òîãî, îäèí ç âàñ ìîæå ò³ëüêè òðèìàòè ñâ³é äèíàìîìåòð, îäíàê ñèëè, ç ÿêèìè âè 䳺òå îäèí íà îäíîãî, áóäóòü ð³âí³ çà ÷èñëîâèì çíà÷åííÿì ³ ïðîòèëåæí³ çà íàïðÿìêîì (ìàë. 3.58). Çàêîí, ÿêèé îïèñóº îñîáëèâ³ñòü âçàºìî䳿 ò³ë, â³äîìèé ÿê òðåò³é îñíîâíèé çàêîí ìåõàí³êè, àáî òðåò³é çàêîí Íüþòîíà.
203
