§ 26. Ìàñà ò³ëà
à
á Ìàë. 3.10
Âçàºìîä³ÿ ò³ë ìîæå ñïðè÷èíèòè çì³íó øâèäêîñò³ íå ñàìèõ ò³ë, à ëèøå îêðåìèõ ¿õ ÷àñòèí. Ñòèñêàþ÷è ãóìîâó êóëüêó, ðîçòÿãóþ÷è (àáî ñòèñêàþ÷è) ïðóæèíó, çãèíàþ÷è ë³í³éêó, ìè íàäàºìî ðóõó ëèøå îêðåìèì ¿õ ÷àñòèíàì. Ïðè öüîìó ò³ëà çì³íþþòü ñâîþ ôîðìó — äåôîðìóþòüñÿ (ç ëàòèíñüêî¿ äåôîðìàö³ÿ — âèêðèâëåííÿ). Äåôîðìóþ÷è òå ÷è ³íøå ò³ëî, ìè çàâæäè â³ä÷óâàºìî ïðîòèä³þ ç éîãî áîêó.
§ 26. ÌÀÑÀ Ò²ËÀ Êóëüêà äëÿ ãðè â ï³íã-ïîíã â³ä óäàðó ðàêåòêîþ íàáóâຠçíà÷íî¿ øâèäêîñò³. Óäàðèâøè ö³ºþ ñàìîþ ðàêåòêîþ ïî ôóòáîëüíîìó ì’ÿ÷ó, ìè ëåäâå çðóøèìî éîãî ç ì³ñöÿ. Î÷åâèäíî, ùî ³íåðòí³ñòü ôóòáîëüíîãî ì’ÿ÷à çíà÷íî á³ëüøà, í³æ êóëüêè äëÿ ãðè â ï³íã-ïîíã. ßê æå ìîæíà õàðàêòåðèçóâàòè ³íåðòí³ñòü ð³çíèõ ò³ë? Ïðîâåäåìî äîñë³ä. ³çüìåìî â³çîê ³ç ãà÷êîì ³ ïðóæèíó, ÿêó ìîæíà äîñèòü ëåãêî ðîçòÿãíóòè. Ïîêëàäåìî íà ñòîë³ ë³í³éêó. Ïîñòàâèìî â³çîê á³ëÿ íóëüîâî¿ ïîçíà÷êè ë³í³éêè. Çà÷åïèâøè îäèí ê³íåöü ïðóæèíè çà ãà÷îê ³ ïðèòðèìóþ÷è îäí³ºþ ðóêîþ â³çîê, ðîçòÿãíåìî ïðóæèíó íà 20 ñì (ìàë. 3.11, à). ³äïóñòèìî â³çîê. Ïðóæèíà ñêîðî÷óâàòèìåòüñÿ é â³çîê ïî÷íå ðóõàòèñÿ — çì³íèòü ñâîþ øâèäê³ñòü. Ïîñòàâèìî íà â³çîê ãèðþ ìàñîþ 1 êã. Ðîçòÿãíóâøè ïðóæèíó çíîâó íà 20 ñì (ìàë. 3.11, á), â³äïóñòèìî â³çîê. Âèÿâèòüñÿ, ùî äëÿ ïðîõîäæåííÿ ò³º¿ ñàìî¿ â³äñòàí³ éîìó ïîòð³áíî çíà÷íî á³ëüøå ÷àñó. Çà îäíàêîâî¿ ä³¿ ïðóæèíè â³çîê, íàâàíòàæåíèé ãèðåþ, íàáóâຠìåíøî¿ øâèäêîñò³: éîãî ³íåðòí³ñòü á³ëüøà.
151
