DOZ Magazyn 06-2023

pysznedania

dieta idealna w czasie upałów

Zawsze daję sobie prawo do błędów

Boli? Tabletki to nie wszystko!

SPRAWDŹ, KIEDY POMOGĄ, A KIEDY SZKODZĄ

5 STOP OSTEOPOROZIE sposobów na mocne kości

Dzień

dobry

Lato zmierza do nas pewnym krokiem, więc i nasz magazyn pełen jest ważnych u progu wakacji tematów. Podpowiadamy zatem, jak bezpiecznie i zdrowo korzystać ze słońca. A że sprzyja ono wyjazdom na działkę, radzimy, jak stworzyć tam farmę piękności, po prostu dla siebie. To także czas na zmianę diety na lżejszą uważa nasza ekspertka i, wyjaśniając dlaczego, proponuje smakowity zestaw dań na cały dzień.

Dla tych, którzy już teraz planują urlop za granicą, przypominamy o wyrobieniu karty EKUZ, dzięki której można swobodnie skorzystać z usług medycznych w obcym kraju.

Polecam także gorąco nasz temat miesiąca. Możecie sprawdzić, co wiecie na temat kondycji waszych kości i co warto zrobić, by była dużo lepsza. W kolejnym artykule przestrzegamy przed niekontrolowanym nadmiernym zażywaniem tabletek przeciwbólowych. Koniecznie przeczytajcie.

Miłej lektury!

Karolina Banasiak

REDAKTOR PROWADZĄCA

Porady i inspiracje dla Ciebie ZDJĘCIA: ROBBY CYRON

w Zobacz, co numerze...

inspiracje miesiąca

8 Już pachnie lato Kalendarium zdrowia

mam pytanie do...

10 Daria Widawska:

Staram się dobrze żyć tu i teraz

temat miesiąca

14 Latem wzmocnij kości

dbam o zdrowie

24 Zoom na… Ulga dla bolących

nóg od zaraz

28 Nowe terapie

30 Ważne badanie

Gastroskopia

endoskop z kamerą

PISZCIE DO NAS!

Droga Redakcjo!

Przygodę z Waszym magazynem zawdzięczam swojej przyjaciółce, która podpo wiedziała mi, że znajdę w nim dużo informacji na temat zdrowia i zdrowego stylu życia (...). I nie rozczarowałam się. Najchętniej jednak czytam dział eko, bo bliska jest mi ochrona środowiska, boli mnie, że ludzie wyrzucają jedzenie i tyle rzeczy, dlatego z zainteresowaniem przeczytałam artykuł „Bez odpadów”. To ważne, że pi szecie na te tematy. Równie chętnie czytam wywiady z psychologiem, zwłaszcza ostatni „Jak być szczęśliwą”(...). Proszę o więcej takich artykułów, jak być optymistką, czy optymizmu można się nauczyć, jak uwolnić się od toksycznych ludzi, jak zmobilizować męża, aby chciał pójść do lekarza i nie lekceważył swojego zdrowia. (...). Pozdrawiam serdecznie całą redakcję Barbara S.

Autora najciekawszego listu nagrodzimy zestawami produktów. Regulamin dostępny na stronie www.dbamozdrowie.pl

32 Rozmowa z lekarzem

Większość guzów jajnika

to zmiany łagodne

34 Zdrowie rodziny

Ucho choruje też latem

38 Zdrowie rodziny

Rozważnie i ostrożnie

40 Zapytaj farmaceutkę

42 Domowa klinika

Cukier pod kontrolą

46 Felieton

żyję zdrowo

48 Zoom na...

Słońce! Jak je pokochać z wzajemnością

54 W dobrej formie

Biegaj w rytmie slow

jem zdrowo

56 Zoom na...

Z tej mąki będzie chleb

60 Sezon na...

Apetyt na truskawki

62 Dieta

Co jeść i pić latem

66 Przepisy

Kolorowo na talerzu

68 Wieści z apteki

Porady zza pierwszego stołu

jestem eko

70 Zoom na...

Piękne niedostępne

74 W zgodzie z naturą

Zioła z wody

dbam o urodę

78 Zoom na...

Farma piękności na działce

to jest mój czas

84 Zoom na...

Myśl dobrze o sobie

88 Seksuolog radzi

Jak przywrócić ogień w sypialni

90 Myśl miesiąca

92 Prawo

Karta EKUZ na wszelki wypadek

94 Podróże

Po prostu wyjedź w Bieszczady

98 Krzyżówka

Poznajcie naszych ekspertów

Drodzy Czytelnicy, misją Ekspertów DOZ.pl jest dostarczanie rzetelnych rad, a Program Ekspertów DOZ.pl umożliwia Wam kontakt z Farmaceutami. Ich wsparcie możecie uzyskać, pisząc do nas pod adres magazyn@dbamozdrowie.pl, ale także za pośrednictwem czatu w aplikacji DOZ.pl.

Wydawca Bez Recepty Sp. z o.o. 94-406 Łódź, ul. Kinga C. Gillette 11 tel. 42 200 75 87 magdalena_ruszkowska@bezrecepty.eu

Projekt, redakcja, wykonanie Wydawnictwo Bauer Sp. z o.o., Sp. j. 04-035 Warszawa, ul. Motorowa 1 Recepcja tel. 22 51 70 500 magazyn@dbamozdrowie.pl www.bauer.pl

Redaktor naczelna

Izabela Raduszewska

Redaktor prowadząca

Karolina Banasiak

Redaktor kontentu

Urszula Zubczyńska

Sekretarz redakcji

Alicja Daszkiewicz

Korekta

Marika Heldwein

Zespół redakcyjny

MGR FARMACJI KAROLINA BANASIAK

REDAKTOR PROWADZĄCA

DOZ MAGAZYN, SPECJALISTKA W DZIEDZINIE KOSMETYKÓW I ZIOŁOTERAPII

MGR FARMACJI MAGDALENA RÓG

AUTORKA TEKSTÓW Z ZAKRESU FITOTERAPII, CHORÓB CYWILIZACYJNYCH I OPIEKI FARMACEUTYCZNEJ

MGR FARMACJI EWA DEMBOWSKA

ODPOWIADA NA WASZE PYTANIA DO FARMACEUTKI

MGR FARMACJI ANETA EKERT

AUTORKA TEKSTÓW NA TEMAT BEZPIECZEŃSTWA I SKUTECZNOŚCI FARMAKOTERAPII I OPIEKI FARMACEUTYCZNEJ

Marzena Bartoszuk, Agnieszka Czechowska, Alicja Daszkiewicz, Anna Grzelczak, Aleksandra Jaworska, Barbara Lasota, Magdalena Łuków, Anna Skoczeń, Małgorzata Świgoń, Barbara Tuleja, Urszula Zubczyńska

Współpraca

Magda Maciejczyk, Dorota Mikłaszewicz, Marta Szymczyk-Jaworska

Projekt graficzny

Maciej Moszyński, Katarzyna Rawska, Ewa Rozum

Zespół graficzny

DR N. FARMACEUTYCZNYCH MAGDALENA JACHORSKA

PRACOWNIK NAUKOWY, AUTORKA PUBLIKACJI DOTYCZĄCYCH BEZPIECZEŃSTWA FARMAKOTERAPII I ZDROWIA KOBIET

W stworzeniu tego wydania

DOZ Magazynu

dbam o zdrowie

pomogli nam również:

BARBARA

WESOŁOWSKA-BUDKA

PSYCHOLOG, PSYCHOTERAPEUTA, SEKSUOLOG, SUPERWIZOR, PROWADZĄCA INSTAGRAM PSYCHOTERAPIA_I_ZYCIE

DR N. MED. RAFAŁ KUŹLIK

GINEKOLOG POŁOŻNIK KRAKOWSKA SCM CLINIC WWW.SASKAMED.PL

AGNIESZKA CZECHOW SKA

ABSOLWENTKA

SEKSUOLOGII KLINICZNEJ, EDUKATORKA SEKSUALNA

BARBARA LASOTA

MGR INŻ. ŻYWIENIA CZŁOWIEKA, ABSOLWENTKA WYDZIAŁU ŻYWIENIA CZŁOWIEKA SGGW

Wojciech Badowski, Agata Baranowska, Mariusz Bączkowski, Natalia Gąsiorowska, Marcin Mazur, Maciej Moszyński (grafik prowadzący), Monika Nieścioruk-Majewska, Piotr Oleszko, Barbara Pacholska, Ewa Rozum, Renata Szwarc, Marek Wierzbicki Fotoedycja

Kamila Mejran i Agnieszka Posiewka

Asystentka redakcji

Agnieszka Klepacz

Zdjęcie na okładce

Adam Pluciński/TVN

Zdjęcia w magazynie

123RF/Picsel

(chyba że zaznaczono inaczej)

Reklama pharma

Magdalena Ruszkowska tel. +48 885 500 881 reklama@dbamozdrowie.pl

Reklama no-pharma

Katarzyna Kilanowska tel. 48 692 461 080

Katarzyna.Kilanowska@bauer.pl

Druk

Quad/Graphics Europe Sp. z o.o. 07-200 Wyszków, ul. Pułtuska 120

BĄDŹ EKOLOGICZNY.

Wyrzucając papier, wybierz odpowiedni pojemnik.

Możesz liczyć na przyjazną rozmowę na dowolny temat z drugim Seniorem.

Uzyskasz poradę specjalistów np. Dietetyka, Farmaceuty.

Już pachnie lato

Czerwiec czerwieni się makami. Pełno ich na łąkach i polach, na których żółci się też dziurawiec, ziele świętojańskie. W ogrodach odurza zapachem jaśminowiec i krzewy dzikich róż. Warto te chwile i kolory natury zatrzymać w kadrze, aby móc wracać do nich w jesienne i zimowe dni. Kwiaty są wyjątkowo wdzięcznym motywem do fotografowania. Kolory, misterne szczegóły, duża różnorodność zachęcają i inspirują. Do zrobienia zdjęcia wystarczy nasz telefon komórkowy, bo najlepszy aparat to ten, który właśnie masz przy sobie. Fotografując, staraj się pokazać to, czego bez ciebie, nikt by nie zobaczył, choćby pole maków, bo tak jak nie ma dwóch takich samych zachodów słońca, tak nie ma dwóch identycznych kwiatów. Staraj się robić zdjęcia rano i późnym popołudniem (nigdy w południe), bo wtedy jest najlepsze światło do fotografowania. Czerwiec to również czas najdłuższych dni i ciepłych krótkich nocy. To zapowiedź lata, na które czekamy przez cały rok. Czas na słońce, plażowanie, kajaki, truskawki, młode ziemniaki z koperkiem... i kompletny relaks.

CZERWIEC

kalendarium 5 czerwca DzieńŚrodowiskaOchrony

To jedno z najstarszych świąt ekologicznych. Co roku jego obchody organizuje się w ponad 100 krajach, także w Polsce. Mają na celu uświadomić główne problemy ekologiczne naszych czasów i zachęcić do poszukiwania rozwiązań, też tych najprostszych jak ochrona roślin (niektóre z nich pokazujemy na s. 70 73).

24

czerwca Światowy Dzień Osteoporozy

Choroba ta charakteryzuje się postępującym ubytkiem masy kostnej, osłabieniem struktury przestrzennej kości i zwiększoną podatnością na złamania. W leczeniu pomaga jej wczesne wykrycie. Dlatego wskazane są badania densytometrycznych polegające na pomiarze gęstości mineralnej tkanki kostnej. O tym, jak wzmocnić swoje kości i ograniczyć ryzyko osteoporozy, piszemy na s. 14 20.

27 czerwca Światowy Dzień Walki z Cukrzycą

Najczęściej występuje cukrzyca typu 2, która związana jest m.in. z niewłaściwą dietą, nadwagą i brakiem aktywności fizycznej. To choroba przewlekła i nieuleczalna. Można ograniczać jej skutki, prowadząc zdrowy styl życia, cały czas kontrolując swój organizm i stosując się do zaleceń lekarza. To pierwsza niezakaźna choroba, która została uznana przez ONZ za epidemię XXI w.

TEKST ALICJA DASZKIEWICZ

Staram się dobrze żyć

tu i teraz

Rude włosy, niski głos, niezwykły temperament to jej znak rozpoznawczy. Naturalna, charyzmatyczna. We wszystko, co robi tak samo zaangażowana, we wszystkich rolach tak samo autentyczna.

Daria Widawska

Prywatnie: spełniona matka, szczęśliwa mężatka, oddana przyjaciółka. Rodowita gdynianka, absolwentka szkoły muzycznej w klasie fortepianu, która aktorstwem zafascynowała się, gdy uciekła na wagary do Teatru Muzycznego w Gdyni. Zadebiutowała rolą służącej Karolci w kultowych „Tygrysach Europy”. Zasłynęła dzięki serialom: „Magda M.”, „39 i pół” „Prawo Agaty” i zaszokowała w filmie „Plagi Breslau” Patryka Vegi i komedii „Święta inaczej”.

W której z filmowych ról lubi pani siebie najbardziej? Trudne pytanie. Zawsze jestem krytyczna wobec siebie. Oglądam i myślę: może trzeba było jeszcze więcej pokombinować, głębiej, z innej perspektywy... Lubię moją

postać z filmu „Plagi Breslau” Patryka Vegi. Wymagała ode mnie przemyślenia, w jaki sposób ją przedstawić, żeby nie przerysować. Jak pokazać dramatyzm skomplikowanej bohaterki, która posuwa się do ostatecznych rozwiązań w życiu osobistym. Bliskie są mi również prawniczka Dorota Gawron z „Prawa Agaty” czy Agata Bielecka, elegancka szefowa w banku z serialu „Magda M.”

Słyszałam, że serial „Magda M.” wiele zmienił w pani życiu, również tym niezawodowym.

To prawda. Otworzył mi zawodowo parę drzwi, ale przede wszystkim dzięki tej pracy poczułam, że może istnieć wspaniała więź między dziewczynami, przyjaźń oparta na wzajemnym

szacunku, chęci przebywania razem. Wcześniej częściej kumplowałam się z mężczyznami. Nie był to świadomy wybór, lecz po prostu tak się składało. Na osiedlu, gdzie mieszkałam z rodzicami, było więcej chłopców w okolicy. Wspinałam się z nimi po drzewach, grałam w piłkę nożną. W trakcie kręcenia „Magdy M.” zostałam wprowadzona przez Joasię Brodzik do kręgu dziewczyn, który nazwałyśmy później klubem księżniczek, bo co wtorek o 21:40, kiedy w telewizji była emisja kolejnego odcinka „Magdy M.”, spotykałyśmy się przy lampce wina i razem oglądałyśmy serial. Joasia miała wtedy większe doświadczenie aktorskie, ja przy niej byłam młodym, nieopierzonym tworem, którego wzięła pod swoje skrzydła.

NA SCENIE I EKRANIE

„PrawoAgaty”.

Naprawdę? Wielu aktorów mówi, że trudno o bliską relację w tym środowisku, bo za dużo jest rywalizacji. Nigdy nie poczułam między nami cienia gwiazdorzenia, zazdrości, zawiści, konkurencji. Księżniczki ratowały mnie z różnych nieprzyjemnych sytuacji, ale też były przy mnie w momentach szczęścia i sukcesu. Byłyśmy razem, kiedy rodziły nam się dzieci, odchodzili rodzice. Dziś każda z naszej paczki ma własne życie, ale w ważnych momentach jesteśmy dla siebie. Z pracy zawodowej wyniosłam również przyjaźń z Agnieszką Dygant, z którą grałyśmy w „Prawie Agaty”.

Policzyłam, wypada blisko 20 lat nieustannej przyjaźni, ma pani na to swój patent?

W dzisiejszych czasach ludzie, chcąc utrzymać takie relacje, wpisują do kalendarza hasło: „Zadzwoń do przyjaciółki…”. Mam je zawsze z tyłu głowy. Uważam, że każda przyjaźń i relacja wymagają poświęcania im czasu, uwagi, pamięci o tej drugiej osobie. Staram się jak najczęściej dzwonić do moich przyjaciółek tylko po to, by zapytać: „Co u ciebie słychać?”. I szczerze mnie to interesuje. Przez lata naszej przyjaźni wytworzyło się coś takiego, że po prostu tęsknię za nimi, mam potrzebę wspólnego obgadania różnych rzeczy, pogadania o życiu, o czymkolwiek.

dzieciństwie należała „Fregata”doZespołuPieśniiTańca wGdyni.Jakoaktor- ka zadebiutowała w Teatrze Telewizjiwspektaklu„Cesarska miłość”

. Popularnośćprzyniosły jejseriale,m.in.„MagdaM.”,

Widziałam pani ostatni film „Święta inaczej”, gdzie bohaterce świat w jednej chwili wali się na głowę. Pani w takiej sytuacji ćwiczy jogę, idzie do terapeuty czy podwija rękawy i mierzy się z życiem?

Natychmiast zabieram się do działania. Nie lubię odkładać spraw na później, uważam, że problemy, które nie zostaną rozwiązane tu i teraz, za chwilę się odezwą i wrócą do nas ze zdwojoną siłą. Nie panikuję, kieruję się intuicją i szkoda mi czasu na zamartwianie się.

Ta odporność psychiczna, dystans i odwaga to po tacie historyku, synu przedwojennego oficera, czy mamie, radcy prawnym?

Rodzice wyposażyli mnie na życie w plecak wypełniony ogromną miłością, zaufaniem i akceptacją w każdej sytuacji. Nawet jeśli się na coś nie zgadzali, toczyliśmy dyskusje czasami do rana. Z tych rozmów wiele wyniosłam. Pamiętam, kiedy zdawałam do warszawskiej szkoły teatralnej, a miałam już indeks na dwa inne kierunki: politologię i stosunki międzynarodowe, mama, twardo stąpająca po ziemi, w duchu liczyła, że się nie dostanę, bo było 40 kandydatów na miejsce. Kiedy zadzwoniłam, że zostałam przyjęta, popłakała się, ale w tej samej sekundzie usłyszałam, jak tata podnosi słuchawkę w drugim pokoju i mówi: „Przestań płakać, dziecko chce, marzy. Dziecko trzeba wspierać”. Mama od razu przestała i odpowiedziała mi: „No dobra, to trzeba zorganizować mieszkanie”.

Czerwiec kojarzy

nam się z dniem ojca. Pani tata wysoko zawieszał poprzeczkę, a może wręcz rozpieszczał swoją jedynaczkę?

W KILKU SŁOWACH

Miłość to...

„Bezinteresowna radość z istnienia drugiej osoby”, jak mądrze ktoś kiedyś powiedział, a ja podpisuję się pod tym obiema rękoma. I zaufanie. Pewność, że ten, kogo kochamy, zawsze będzie dla nas oparciem. I jeszcze szacunek, bez którego trudno iść razem przez życie.”

Pierwsze słowa, które przychodzą mi do głowy, gdy go wspominam, to ogromna uczciwość. Uczył: „Jeżeli coś powiedziałaś, obiecałaś, że zrobisz, musisz tego dotrzymać”. Mówił też: „Brak punktualności to brak szacunku dla ludzi".

A pani dla swoich synów jest mamą wymagającą czy kumplem?

To zależy od okoliczności. Generalnie staram się wychowywać Iwa i Bruna poprzez rozmowy, dyskusje, a nie nakazy i zakazy. Ale też uważam, że należy wyznaczać dzieciakom granice, niektóre rzeczy twardo egzekwować. Myślę, że one też to lubią, bo wtedy wiedzą, jak funkcjonować.

Co pani robi kiedy dzieci stawiają opór?

Nie ma takiej opcji, aby mnie nie słuchały (śmiech). Mam wspaniałego męża, który mi pomaga. Zawsze trzymamy wspólny front wobec dzieci. Jeśli któryś z naszych synów o coś poprosi, to siebie o tym informujemy. Nigdy nie dyskutujemy przy dzieciach na temat naszych decyzji.

A gdybyśmy teraz zajrzały do pani kalendarza?

Wpisuję tam niemal wszystko. Głównie po to, żeby nie zapomnieć. Mam bardzo dobrą aktorską pamięć, ale krótkotrwałą, więc jak się z kimś umawiam na odleglejszy termin, to mówię: „Pilnuj mnie”. Staram się maksymalnie wykorzystywać czas i skrupulatnie planować swoje zajętości. Wyjeżdżam z domu i mam poukładany plan. Robię sobie mapę z miejscami, które po kolei mam odwiedzić.

Ma pani swoje poranne rytuały?

Bez porannej małej czarnej nie wyjdę z domu. Podobnie jak bez śniadania. Kiedyś robiłam to nagminne, dziś jest podstawowym posiłkiem dnia. Jem różne rzeczy, twaróg, jaja, jogurty naturalne z dodatkiem owoców. Zawsze

staram się, żeby produkty, które w domu spożywamy, były najwyższej jakości. Nie jemy fast foodów. Staramy się unikać cukru i słodyczy, ale nie jest to restrykcyjna zasada, ja zresztą regularnie ją łamię (śmiech).

Gotuje pani?

Bardzo tego nie lubię, ale gotuję. Tradycyjnie. Wybieram proste, szybkie dania. Popisowe, na które wszyscy czekają, to bitki wołowe i zupa grzybowa.

Jak pani dba o swoją urodę?

Znów trudne pytanie. Na co dzień chodzę bez makijażu. To moje odkrycie od kilku lat i uwielbiam to. Dużo maluję się w pracy, więc dbam, żeby później skóra mogła spokojnie oddychać i przez to nabrać lepszej kondycji. Mam suchą cerę, więc muszę ją regularnie nawilżać. Nie dbam szczególnie o ciało, chociaż śmieję się, że zawsze mam w łazience balsam,

który stoi i czeka. Sięgam po niego, jak zobaczę, że mam mocno przesuszoną skórę.

A sport?

Następne pytanie poproszę…

Czyli kiedy trzeba się zrelaksować, to…

...uwielbiam słuchać muzyki. Mój top to klasyczna, ale słucham również dużo jazzu, rocka, popu. Właściwe wszystkiego, oprócz disco polo. Jednym z moich ulubionych wykonawców jest Aretha Franklin, ale też lubię posłuchać Elvisa Presleya, który kojarzy mi się z dzieciństwem, ponieważ tata bardzo często go słuchał. Cenię np. Beyoncé, kocham Stinga, Mary J. Blige. Mogłabym teraz wymieniać kolejnych, ale wówczas byłby to wywiad rzeka.

Wypróbuj Libramed i Lynfase od Aboca. Pomoc w utrzymaniu formy i zdrowia.

Polska Sp. z o.o., 40-384 Katowice, ul. Ks. Bpa. H. Bednorza 2a-6 - Polska

TO JEST

WYRÓB MEDYCZNY

CE

Używaj go zgodnie z instrukcją lub etykietą. Produkt nie zastępuje zrożnicowanej diety. Należy przestrzegać niskokalorycznej diety i dbać o regularną aktywność fizyczną. W przypadku stosowania diety przez okres dłuższy niż trzy tygodnie, zaleca się skonsultowanie z lekarzem.

NADWAGA I OTYŁOŚĆ

ŻYCIA

REKLAMA

W życiu ważne jest, by pilnować swoich małych szczęść.

TEMAT miesiąca

5 Latem KOŚCIwzmocnij

rzeczy, które warto robić właśnie teraz

Słońce, aktywność fizyczna oraz dużo pysznych i pełnych

wapnia produktów to najlepsza strategia, która sprawdza się w profilaktyce osteoporozy. A jeśli już choroba zostanie

stwierdzona, potrzebne będą odpowiednie leki.

WPolsce na osteoporozę choruje ok. 2 milionów osób po pięćdziesiątce, czyli statystycznie co trzecia kobieta i co piąty mężczyzna w tym wieku. Aż dwa razy tyle osób, i starszych, i młodszych (a nawet dzieci), jest zagrożonych tą chorobą. To schorzenie metaboliczne związane z osłabieniem mikroarchitektury kości i zwiększeniem ryzyka ich złamań. Niestety, często dopiero taki wypadek jest początkiem dia-

gnostyki i leczenia osteoporozy, gdyż nasz organizm długo nie wysyła sygnałów alarmowych wskazujących na to, że już się ona rozwija. Dlatego choroba ta bywa nazywana „cichym złodziejem kości”. Dobra wiadomość jest taka, że wcześnie wykryta może być bardzo skutecznie leczona, a lato sprzyja zarówno takiej terapii, jak i działaniom profilaktycznym. Na kolejnych stronach opisujemy pięć strategii, które można stosować łącznie, gdyż doskonale się uzupełniają.

Poznaj czynniki ryzyka

Uważa się, że najczęstsze przyczyny osteoporozy to: starzenie się organizmu, długotrwałe przyjmowanie leków glikokortykosteroidowych, brak aktywności fizycznej, palenie papierosów, spożywanie alkoholu oraz zaburzenia odżywiania.

Dla kobiet punktem zwrotnym jest także menopauza. Kiedy przestajemy miesiączkować, gwałtownie ubywa estrogenów, a bez nich kości tracą rocznie nawet do 3 procent swojej masy. Okazuje się, że przeciętnie u pięćdziesięciolatki ryzyko złamania kości jest 3 razy wyższe niż u mężczyzny w tym samym wieku. Co więcej, najbardziej podatne na osteoporozę są kobiety niskie (wzrost poniżej 155 cm) i szczupłe (BMI w okolicach 20) i to z różnych powodów. Po pierwsze, osoby o drobnej sylwetce mają mniej masy kostnej, po

drugie, brakuje im tkanki tłuszczowej, która w trakcie przekwitania stanowi dodatkową rezerwę estrogenów (kobiecych hormonów). Pobudzają one procesy tworzenia się kości i zmniejszają wydalanie wapnia z organizmu, a im jest ich mniej, tym szybciej kości się odwapniają i osłabiają. Dlatego niewielka nadwaga (ale nie otyłość!) może oddalić w czasie prawdopodobieństwo złamania, podobnie zresztą jak hormonalna terapia menopauzalna (HTM). Do zachorowania na osteoporozę mogą przyczynić się też choroby, takie jak: cukrzyca czy nadczynność tarczycy.

Dobra wiadomość

O OSTEOPOROZIE

Witamina D3

2000 j.m.

Suplement diety pomaga w prawidłowym funkcjonowaniu układu odpornościowego i prawidłowym funkcjonowaniu mięśni. Kapsułki, 60 szt.

dla kawoszy: związek picia umiarkowanych ilości kawy

ze zwiększonym ryzykiem osteoporozy nigdy nie został potwierdzony w badaniach naukowych.

Zrób badania

Najważniejsze z nich to densytometria. Jest to rodzaj prześwietlenia, ale z minimalną dawką promieniowania!

Pokazuje ono, w jakim stopniu (z dokładnością do jednego procenta) promienie rentgenowskie przenikają przez środek i powierzchnię kości. Żeby wynik był wiarygodny, bada się zwykle równocześnie szyjkę

SPRAWDŹ WYNIK

DENSYTOMETRII

Densytometria jest bezbolesna i nie wymaga przygotowania. Wynik dostajemy na wydruku jako słupki cyfr ze skrótami: BMD (g/cm2) – oznacza gęstość kości, zaś T-score jest parametrem określającym stopień ryzyka. Jak interpretować badanie?

* T-score do -1 uważa się za prawidłowy;

* od -1 do -2,5 to osteopenia (czyli zmniejszenie gęstości kości);

* poniżej -2,5 to już osteoporoza.

Oczywiście wynik zawsze trzeba pokazać lekarzowi.

Witamina D3

Suplement diety w kroplach, zawiera witaminę D, która pomaga w utrzymaniu zdrowych

zębów i kości oraz wspiera prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego. Krople, 20 ml

kości udowej i kręgosłup lędźwiowy, czyli miejsca podatne na złamania w osteoporozie. Wynik, który potem dostajemy do ręki, zamieściliśmy poniżej. Jeśli lekarz będzie podejrzewał osteoporozę, może zlecić dodatkowe analizy, np. oznaczenie stężenia wapnia i fosforu we krwi i moczu, często także tzw. markery kostne, które dostają się do krwi i moczu podczas tworzenia lub niszczenia kości – na ich podstawie można oszacować, w jak szybkim tempie ubywa masy kostnej, a dzięki temu dobrać odpowiednie leki.

Na zielono oznaczyliśmy wyniki mieszczące się w normie.

Niebieski pas, to wyniki typowe dla większości osób w podanym na dolnej osi wieku

Lekka osteopenia

Zaawansowana osteopenia (do -2,5) i początek osteoporozy (od -2,5)

Znacznie nasilona osteoporoza

Bardzo zaawansowana osteoporoza

badanej osoby

Uwaga! Warto pamiętać, że niska gęstość mineralna kości może być spowodowana także innymi niż osteoporoza przyczynami, trzeba więc je wykluczyć przed podjęciem leczenia.

REKLAMA

MORZA TO DOBRE ŹRÓDŁA WAPNIA

I WITAMINY D – WARTO JEŚĆ JE MINIMUM 2 3 RAZY W TYGODNIU.

Stosuj dietę pełną wapnia i witamin

Z wielu badań wynika, że blisko połowa kobiet nie dostarcza swojemu organizmowi wszystkich niezbędnych kościom składników odżywczych.

W profilaktyce (a także leczeniu) osteoporozy najważniejsze są trzy, które omawiamy niżej. Wapń. Budulec kości i zębów – tkanka kostna to aż 99 proc. zasobów tej substancji w całym organizmie. Kobiety w wieku 19 50 lat powinny dostarczać sobie dziennie 1000 mg wapnia, a powyżej 50. roku życia i po menopauzie –1200 mg (tyle zawiera np. litr mleka lub 100 g żółtego sera). Inne dobrze przyswajalne źródła tego składnika to: mleczne przetwory, zwłaszcza fermentowane (wchłanianie wapnia jest lepsze w środowisku kwaśnym oraz w obecności laktozy), sery pleśniowe i topione, ryby z puszki (np. szprotki jedzone wraz z ośćmi) oraz tłuste ryby morskie (łosoś, makrela). Warto także pić wysokozmineralizowane wody mineralne z wapniem. Ważna informacja, o której powinniśmy pamiętać, jest taka,

że u osób starszych, zwłaszcza po 60. roku życia przyswajanie wapnia maleje nawet o 1/3. Dodatkowo obniżają je choroby, zwłaszcza przewlekłe, takie jak: pierwotna marskość wątroby, celiakia, niedokwaśność żołądka oraz niektóre leki w tym m.in. zobojętniające kwas żołądkowy (na zgagę). Takie osoby powinny szczególnie uważnie planować swój jadłospis, by dostarczyć sobie odpowiednio więcej tego składnika mineralnego. Zdarza się jednak, że sama dieta to za mało i konieczne jest przyjmowanie suplementów, które często są dostępne bez recepty. Jak to zrobić bezpiecznie, radzi nasz ekspert na str. 21.

Witamina D. Jest niezbędna do prawidłowej mineralizacji kości. Zawierają ją ryby morskie, nabiał, jaja, produkowana jest także w skórze pod wpływem promieni słonecznych. Jednak eksperci uważają, że to może nie wystarczać i w Polsce należy ją suplementować – profilaktycznie ok. 2000 j.m. dziennie, a po stwierdzeniu niedoborów zgodnie z zaleceniami lekarza.

Witamina K. Jej niskie stężenie wiąże się z gorszą jakością masy kostnej. Warto jeść więcej kapusty, brokułów, brukselki lub przyjmować suplementy zawierające tę witaminę.

NIEPRZYJACIELE WAPNIA

Zgodnie z najnowszymi zaleceniami zarówno w osteopenii, jak i w osteoporozie należy odstawić wszystko, co wypłukuje wapń lub utrudnia jego wchłanianie z posiłków. Co jest na czarnej liście?

•Napoje gazowane z kofeiną. Po spożyciu 150−300 mg kofeiny zwiększa się wydalanie wapnia wraz z moczem.

•Szczaw, szpinak i rabarbar ze względu na obecność kwasu szczawiowego.

Witamina D3+K2

4000 j.m.+100 µg MAX Suplement diety. Witamina D oraz witamina K pomagają w utrzymaniu zdrowych kości. Kapsułki, 60 szt.

•Produkty wysokoprzetworzone, wędliny i cola, które są pełne fosforu.

•Zbyt dużo mięsa – nadmiar białka zwierzęcego sprzyja zwiększonemu wydalaniu wapnia.

•Pieczywo razowe (pełnoziarniste) i nasiona roślin strączkowych zawierają dużo fitynianów utrudniających wchłanianie wapnia.

RYBY I OWOCE

Calcium + D3

Suplement diety. Zawiera w swoim składzie m.in. wapń oraz witaminę D3. Wapń jest potrzebny do utrzymania zdrowych kości i zębów. Tabletki powlekane, 100 szt.

upadków zalecane są nordic walking, który angażuje dużo grup mięśni i pomaga zachować sprawność, oraz tai-chi, czyli powolne i bardzo precyzyjne ćwiczenia, poprawiające koordynację.

4Pamiętaj: aktywność i słońce to bezpłatne skuteczne lekarstwa

Regularny ruch nie tylko chroni przed osteoporozą, lecz również wspomaga jej leczenie. Dzieje się tak dlatego, że gdy nasze kości poddajemy obciążeniom, lepiej odkładają się w nich składniki mineralne. Skutek? W młodszym wieku, tzn. do trzydziestki, dzięki aktywności udaje się osiągnąć lepszą szczytową masę kostną (co jest jednym z ważnych elementów profilaktyki osteoporozy), zaś u osób starszych ćwiczenia spowalniają postępującą naturalnie z wiekiem utratę tej masy. Za najbardziej efektywne w zapobieganiu osteoporozie uważane są ćwiczenia z obciążeniem (np. z hantlami, ciężarkami) oraz wchodzenie po schodach, biegi i dość szybkie marsze. Ale znaczenie ma właściwie każdy rodzaj aktywności, nawet jeśli jest to zwykły energiczny spacer po parku. Warto jednak wybierać godziny, w których nasłonecznienie jest dobre (np. przed południem) i starać się nie chodzić wyłącznie po zacienionych alejkach. I dobra wiadomość nigdy nie jest za późno, by zacząć się regularnie ruszać! Są badania, z których wynika, że zmniejsza to ryzyko osteoporozy nawet u osób koło osiemdziesiątki!

Dodatkowa (i niebagatelna) korzyść jest taka, że osoby ćwiczące są bardziej sprawne, a tym samym mniej narażone na upadki i złamania.

CODZIENNY MINIMUM PÓŁGODZINNY SPACER WZMACNIA NIE TYLKO KOŚCI, ALE I SERCE ORAZ CAŁY UKŁAD KRĄŻENIA.

Aby mięśniewzmocnić i zmniejszyć ryzyko

SUPLEMENTY Z CZERWONĄ KONICZYNĄ POMAGAJĄ HAMOWAĆ DEMINERALIZACJĘ KOŚCI.

Przyjmuj specjalne leki

To metoda dla tych, którzy mają już początki osteoporozy albo osób, u których badanie densytometryczne wykazało osteopenię – niską masę kostną. Preparaty z grupy bisfosfonianów (m.in. alendronian, risedronian) zmniejszają utratę kości, hamując aktywność osteoklastów, czyli tzw. komórek kościogubnych. Tabletki (dostępne tylko na receptę) przyjmuje się raz w tygodniu, rano, na czczo, gdyż źle się wchłaniają. Nie wolno ich gryżć ani popijać mlekiem, jogurtem, a nawet sokiem, herbatą czy kawą (jedynie wodą), bo bardzo zmniejsza to przyswajanie leku. Dodatkowo po ich połknięciu nie wolno się kłaść przez godzinę, by rozpuszczone w żołądku, nie cofnęły się do przełyku i nie podrażniły go. Stąd tej terapii nie zaleca się przy refluksie czy chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy. Lekarz może przepisać czasem inne leki z grupy bisfosfonianów, które bierze się rzadziej i/lub podawane są w innej postaci, np. ibandronian w postaci doustnej trzeba przyjmować co 4 tygodnie, a w zastrzyku raz na 3 miesiące, zaś zolendronian raz w roku. Często zalecane są równocześnie preparaty z wapniem i witaminą D. Jeszcze bardziej nowoczesny lek to denosumab – przeciwciało, takie samo jak wytwarzane w ludzkim organizmie, które blokuje aktywność komórek niszczących strukturę kości, dzięki czemu uderza w przyczynę osteoporozy. Lek wstrzykuje się podskórnie raz na pół roku.

pytamyeksperta

Które dostępne bez recepty preparaty z wapniem pomagają wzmocnić kości?

Zarówno w prewencji, jak i leczeniu osteoporozy zaleca się stosowanie wapnia w ilości min. 1200 mg/dziennie (jednorazowo w dawkach 500 mg lub niższych). Preparaty z wapniem występują w różnych formach.

Węglan wapnia zawiera dużo elementarnego wapnia i stosunkowo dobrze się wchłania, nie jest jednak zalecany u osób z refluksem.

W przypadku dolegliwości ze strony układu trawiennego rekomendowane jest stosowanie preparatów z cytrynianem lub innymi solami organicznymi wapnia (glukonian, diglicynian, mleczan)

Witamina D3

4000 j.m. MAX Suplement diety. Witamina D jest syntetyzowana naturalnie w skórze pod wpływem działania promieni słonecznych. Kapsułki miękkie, 60 szt.

Wapń w postaci chlorku, wodorotlenku i tlenku wapnia, a także octanu, L-askorbinianu, jabłczanu wapnia oraz związki z aminokwasami nie są zalecane do stosowania ze względu na ich zdecydowanie mniejszą przyswajalność. Warto zadbać, aby stosowany preparat miał w składzie dodatkowo witaminę D, ponieważ pełni ona rolę transportera wapnia z jelita cienkiego do krwiobiegu. Przy niskim poziomie tej witaminy wchłanianie wapnia będzie mniejsze. Należy też pamiętać, by nie przyjmować środków zawierających wapń jednocześnie z tłuszczami oraz błonnikiem, bo znacząco zmniejszają one jego biodostępność. Preparatów wapnia nie należy przyjmować jednocześnie z magnezem i żelazem. Warto też skonsultować z lekarzem lub farmaceutą, czy przyjmowane przewlekle leki nie wchodzą w interakcję z wapniem.

MGR FARM. MAGDALENA RÓG

DBAM o zdrowie

Traktuj je z czułością, dbaj i pielęgnuj każdego dnia. To od ręki poprawi twój komfort chodzenia.

stopy i zdrowe Piękne

Ulga dla bolących nóg

od zaraz

Gdy robi się gorąco, chodzenie od razu staje się trudniejsze...

Stopy bolą, podeszwy pieką, kostki puchną. Jak sobie pomóc?

TEKST AGNIESZKA CZECHOWSKA

Każdemu od czasu do czasu przytrafiają się te dolegliwości. Czasami wystarczy dłuższy spacer w upale lub odrobinę za ciasne buty, by pojawiły się otarcia, obrzęk lub ból stopy. Gdy robi się ciepło, nasilają się także objawy przewlekłych dolegliwości w obrębie stóp, np. haluksów czy ostrogi piętowej. Sprawdź, jak zmniejszyć bolesne objawy

Wakacyjne obrzęki

To typowy letni problem. Gdy robi się ciepło, skóra w okolicy stóp staje się opuchnięta i napięta. Najczęściej stoją za tym problemy z zastawkami żylnymi.

Mogą pomóc:

Odpoczynek. Po przyjściu do domu na 15 20 minut owiń kostki zmoczonym i schłodzonym w lodówce bandażem. Potem na 10 minut ułóż nogi wyżej niż resztę ciała.

Kwaśna kąpiel. Do letniej wody wyciśnij sok z cytryny (2 owoce na litr). Mocz nogi 15 minut. To obkurczy naczynka, pozwoli szybciej krążyć krwi, a tym samym zmniejszyć obrzęk.

Zimno. Gdy stopy pieką, a nogi puchną, wymocz je w misce chłodnej wody. Dobrze im zrobi także masaż strumieniem zimnej wody z prysznica. Zacznij od kostek i stopniowo unoś strumień w górę. To ułatwi odpływ krwi i sprawi, że naczynia się zwężą i pozbędą nadmiaru płynu.

Zadbaj o komfort. Gdy dużo czasu spędzasz na stojąco (bo np. taką masz pracę), pamiętaj, aby co 5 10 minut wykonywać proste ćwiczenie. Stań w lekkim rozkroku. Jedną stopę w całości oprzyj na podłożu, drugą postaw tylko na palcach, jednocześnie napinając mięśnie łydki. Powtórz po 5 razy na każdą nogę. Na koniec unieś się na palcach. Dzięki gimnastyce nie spuchną ci nogi.

Męczący odcisk

Pojawia się, gdy stopa jest silnie uciskana i ocierana przez but. Skóra, broniąc się przed uszkodzeniem, wytwarza warstwę rogową, która narasta i twardnieje. W środku odcisku tworzy się sięgający czasem do kości rdzeń, który jest przyczyną bólu. Jeśli w porę się go nie usunie, grozi nam ewentualnie stan zapalny. Mogą pomóc: Moczenie stopy. Szklankę płatków owsianych zalej 3 l wody. Gotuj, aż zmiękną. Ciepły kleik wlej do plastikowej miski i włóż do niej stopę. Po 10 minutach osusz ją. Kąpiel możesz również przygotować z naparu rumianku (3 łyżki koszyczka zalej litrem

PROSTE ĆWICZENIA

Ruch wzmacnia mięśnie łydek. To ważne, bo działają one jak pompa, która wypycha zalegającą w nogach krew w stronę serca. Wykonując je każdego dnia, zmniejszysz ryzyko obrzęków stóp i kostek.

n Na krześle. Wyprostuj jedną nogę i kręć nią kółka, po czym wykonaj ćwiczenie drugą nogą. Rób to przez 2 3 minuty.

n Na leżąco. Połóż się na plecach, unieś wyprostowane nogi pod kątem 90 st., wytrzymaj 20 30 sekund. Następnie na przemian odginaj i przyciągaj ku sobie palce stóp.

wrzątku, po kwadransie przecedź, dolej litr chłodniejszej wody i dosyp łyżkę soli). Dalej postępuj tak jak przy kąpieli w płatkach. REKLAMA

Zmiękczający okład

Wyciśnij przez praskę obrany ząbek czosnku. Dodaj łyżkę octu i tyle mąki ziemniaczanej, by powstała gęsta papka. Nałóż ją na odcisk i przyklej plastrem. Stosuj taki okład przez 3 godziny 3 razy dziennie. Po 5 6 dniach odcisk zmięknie i będziesz go mogła delikatnie zetrzeć tarką do stóp. Jeśli nie będzie dostatecznie miękki, nie odrywaj go na siłę! W razie potrzeby po prostu dłużej rób okłady.

Bolesna ostroga

Tworzy się pod kością piętową, a kształ tem przypomina kieł rekina, którego koniec wbija się w podeszwę i powoduje ból. Dolegliwości te szczególnie dają się we znaki podczas chodzenia. Mogą pomóc: Ziołowa kąpiel Dwie łyżki skrzypu polnego zalej 1/2 l wrzątku. Przykryj i odstaw na 5 minut. Odcedź, wlej napar do miski z letnią wodą, włóż bolącą stopę na 10 minut, powtarzaj zawsze, gdy boli. Okłady. Dwie łyżki borowiny (kupisz w aptece) zalej ciepłą wodą, aby powstała gęsta pasta. Nałóż ją na piętę z ostrogą, owiń folią i obandażuj. Okryj stopę kocem. Po 20 minutach zmyj okład. Powtarzaj co wieczór przez tydzień.

Latem smaruj stopy kremami z mentolem.

Działają one natychmiast

− schładzają nogi, nawilżają skórę poprawiają krążenie i zmniejszają ból oraz obrzęk. Warto mieć

je w swojej wiosenno-letniej kosmetyczce.

Nieznośne halluksy

Na początku pojawia się tylko lekki dyskomfort podczas chodzenia. Z czasem dolegliwości w okolicy podstawy palucha nasilają się i mogą dokuczać w spoczynku. Aby nie dopuścić do narastania problemu, warto zastosować kilka metod. Mogą pomóc: Ćwiczenia stóp Rozluźniają i rozciągają mięśnie, a tym samym zapobiegają wykrzywianiu się palucha i zmniejszają doraźnie ból. Najprostsze to turlanie po podłodze piłeczki golfowej (lub małej butelki z wodą) i podnoszenie palcami stóp drobnych przedmiotów. Ćwiczymy regularnie przez 10 minut dziennie.

Kąpiele z solą Epsom, która ma właściwości zmiękczające i przeciwzapalne. Do ciepłej wody dodaj kilka łyżek soli i dokładnie wymieszaj. Mocz nogi przez 15–20 minut.Wzmocnisz jej działanie, dodając do kąpieli kilka kropli olejku lawendowego Masaż Po kąpieli masuj stopy okrężnymi ruchami przez 3 minuty od palców w kierunku pięty aż do kostki oliwą z dodatkiem 5 kropli olejku lawendowego. Uciskaj palce: paznokcie, staw, nasadę palca.

Pękające pięty

To nie tylko problem estetyczny. Zaniedbane pękają głębiej, aż do skóry właściwej. A wówczas oprócz silnego bólu potrafią się pojawić także krwawienia, a nawet ropienie. Mogą pomóc: Nawilżanie. Wymocz nogi w ciepłej wodzie (bez dodatków). Osusz stopy, tarką usuń zgrubiały naskórek. Pamiętaj, by przesuwać tarkę wzdłuż pęknięć, nigdy w poprzek. W pięty wmasuj maść lub krem zawierający alantoinę (nawilża, regeneruje, łagodzi

REKLAMA

Żel z kasztanowca

Żel z kasztanowca z dodatkiem rutyny przeznaczony jest do pielęgnacji skóry nóg.

350 g

pieczenie, działa przeciwzapalnie) i witaminę A (zmniejsza rogowacenie naskórka, łagodzi stany zapalne skóry i przyspiesza gojenie ran). Zabieg powtarzaj 2 razy dziennie.

Siemię lniane Dwa razy w tygodniu wymocz stopy w naparze z siemienia lnianego. 2 łyżki nasion zalej ciepłą wodą (1/2 l), odstaw na godzinę, przecedź. Mocz pięty 15 minut.

Suplementy diety Zażywaj witaminę A+E lub beta-karoten, bo ich niedobór może skutkować nadmiernym rogowaceniem i pękaniem naskórka.

Które maści i żele pomogą, gdy stopy puchną?

ZRÓB KOJĄCY MASAŻ

To sposób na poprawienie krążenia w nogach, ograniczenie obrzęków i natychmiastowy relaks. Taki masaż przyniesie ci ulgę po ciężkim dniu: n Posmaruj stopy olejkiem. Może to być zwykła oliwka niemowlęca lub olej roślinny np. z dodatkiem kilku kropli olejku lawendowego. Delikatnie wcieraj go w skórę stóp. n Postaw na zdecydowany ucisk.

Ujmij stopę w obie ręce. Przesuwaj dłonie od palców w górę, aż do łydki. Rób to dość mocno w ten sposób ułatwisz odpływ krwi i limfy ze stopy i rozluźnisz mięśnie. Następnie suchą, szorstką gąbką masuj nogi kolistymi ruchami od pięty do kolan.

Najczęstszą przyczyną obrzęków stóp jest niewydolność żylna. Na rynku aptecznym mamy bardzo dużo preparatów na bazie wyciągu z kasztanowca, którego głównym składnikiem aktywnym jest escyna. Wykazano, że preparaty do stosowania miejscowego z escyną skutecznie eliminują ból i obrzęk nóg. Bezpiecznym i skutecznym lekiem jest heparyna. Posiada dużą cząsteczkę, co ogranicza jej wchłanianie do krążenia ogólnego i znacząco ogranicza skutki uboczne. Heparyna poprawia krążenie żylne, ułatwia wchłanianie krwiaków, co z kolei ogranicza powstawanie stanu zapalnego. Podobne działanie wykazują tzw. heparynoidy, ich dodatkową zaletą może być połączenie z ibuprofenem, co wzmacnia efekt przeciwzapalny i eliminuje opuchliznę. Ale uwaga! Przeciwskazaniem do stosowania miejscowej terapii przeciwobrzękowej są otwarte rany. Walkę z opuchlizną warto wspomagać kompresoterapią, kąpielami z siarczanem magnezu i masażami, usprawniającymi krążenie. Warto dodać, że powyższe sposoby mają zastosowanie w przypadku obrzęków związanych z problemami z krążeniem. Jeśli natomiast opuchlizna stóp powstała na skutek urazu, skutecznym lekiem jest między innymi octanowinian glinu – działa on przeciwobrzękowo i ściągająco, a dodatek w postaci mentolu działa chłodząco. Pomocne okazać się mogą również maści i żele z arniką, stosowane w przypadku stłuczeń i skręceń w celu zmniejszenia wysięku.

MGR

FALE ULTRADŹWIĘKOWE NA KAMIENIE NERKOWE

Pozbycie się kamieni nerkowych często wiąże się nie tylko z bólem. W trakcie ich wydalania z moczem może też dojść do zatkania moczowodu czy infekcji. Dlatego tak ważne jest, by maksymalnie je rozdrobnić jeszcze w organizmie chorego. Od dawna udaje się to dzięki zabiegowi litotrypsji z wykorzystaniem ultradźwięków. Badacze z Jonathan Harper z University of Washington w Seattle zauważyli jednak, że lepsze skutki daje użycie ultradźwięków o niższej amplitudzie, ale wyższej częstotliwości niż dotychczas i opracowali mniej bolesną i szybszą technikę ich rozbijania. Nazwali ją litotrypsją fali uderzeniowej. Najmniejsze kamienie mają teraz 2 mm.

W MEDYCYNIE DZie je si ę

Innowacyjne terapie farmakologiczne, rewelacyjne wynalazki medyczne, nowe odkrycia naukowe... Zobacz, jak świat się zmienia i daje nadzieję chorym.

OSTROŻNIE

ZE SŁODZIKAMI

Szczególnie z bardzo popularnym erytrytolem. Wolny metabolizm tego składnika w organizmie sprawia, że jego spożywanie może mieć skutki uboczne. Autorzy pracy opublikowanej na łamach czasopisma „Nature Medicine” z Cleveland Clinic wskazują, że jego podwyższony poziom we krwi, który utrzymuje się wiele dni po spożyciu na tym samym, bardzo wysokim poziomie, może zwiększać ryzyko chorób serca, udaru mózgu, a nawet śmierci. Lepiej więc go nie nadużywać.

SPOSOBY NA SEPSĘ

Naukowcy z Australii znaleźli sposób na neutralizację toksyny, która powoduje sepsę u osób zakażonych bakterią Clostridium septicum. W jej przypadku aż 80 proc. chorych umiera na skutek zbyt gwałtownej reakcji układu immunologicznego na zakażenie i rozpadu (dosłownie wybuchu) komórek w całym organizmie. Dobra wiadomość jest taka, że reakcję tę można powstrzymać dzięki kombinacji już znanych i przebadanych lekarstw.

Zespół z Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie opracował specjalny opatrunek z dodatkiem prodigiozyny wytwarzanej przez pałeczkę krwawą (Serratia marcescens). Substancja ta ma silne właściwości antybakteryjne i przeciwgrzybiczne. Hamuje wzrost bakterii Gram-dodatnich, do których należą np. gronkowce.

GDY MASZ KŁOPOTY Z JELITEM

Zespół jelita nadwrażliwego (tzw. IBS) dotyka głównie kobiet przed 45. rokiem życia I jest bardzo uciążliwym schorzeniem. Objawia się nadreaktywnością jelit, co wywołuje bóle brzucha, wzdęcia, częste biegunki lub zaparcia. Leczenie go nie jest proste, wymaga indywidualnego podejścia ponieważ przyczyn jest wiele (od genetycznych po styl życia). Oprócz wielu preparatów łagodzących objawy IBS, które dobiera się według najbardziej nasilonego, i „wyciszaniu” dolegliwości, nigdy nie można zapominać o diecie, tzw. Low FODMAP. Polega ona na unikaniu łatwo fermentujących węglowodanów (oligosacharydów, disacharydów, monosacharydów i polioli), które prowokują jelita do nadreaktywności. Występują one m.in. w: świeżych owocach, mleku i produktach mlecznych, warzywach strączkowych i kapustnych oraz słodzikach jak sorbitol i ksylitol.

PIONIERSKI PRZESZCZEP PŁUC

Zespół chirurgów pod kierownictwem profesora Alberta Jauregui ze szpitala uniwersyteckiego w Barcelonie dokonał pierwszego przeszczepu płuc bez niezwykle inwazyjnego otwierania klatki piersiowej i separacji żeber. Stare płuca usunięto a nowe wprowadzono za pomocą robota Da Vinci przez zaledwie 8-cm nacięcie tuż nad przeponą. Zabieg trwał niecałe 8 godzin. Dzięki temu 65-letni pacjent czuje się dobrze i szybko wraca do zdrowia.

W 100% naturalna formuła Colilen IBS zmniejsza dolegliwości związane z jelitem nadwrażliwym, działając z poszanowaniem dla organizmu i środowiska. Ty również go wypróbuj.

Producent: Aboca S.p.A. Società Agricola Sansepolcro (AR) - Italia Dystrybutor: Aboca Polska Sp. z o.o. 40-384 Katowice, ul. Ks. Bpa. H. Bednorza 2a-6 - Polska

TEKST ALICJA DASZKIEWICZ

endoskop z kamerą Gastroskopia

POZYTYWNE

NASTAWIENIE

Najlepiej nie kierować się opiniami osób, które wyolbrzymiają dyskomfort związany z gastroskopią, tylko zaufać personelowi medycznemu, skupić się na wykonywaniu poleceń i miarowym oddychaniu.

pokarmowego, wrzody żołądka i nowotwory. Daje także możliwość wykonania niektórych leczniczych zabiegów endoskopowych.

Glekarz podczas badania ‒ dzięki wprowadzonemu do przewodu pokarmowego endoskopowi (specjalnej rurce z kamerą) ‒ na ekranie monitora sprawdza stan przełyku, żołądka i dwunastnicy. Może również pobrać wycinki do badania histopatologicznego i wykonać test w kierunku obecności bakterii

ne, ponieważ stwarza możliwość leczenia niektórych schorzeń górnego odcinka przewodu pokarmowego. Stosowana jest zarówno w stanach nagłych, do ratowania życia chorego (np. tamowania krwotoków), jak też do wykonywania planowych zabiegów (np. poszerzania zwężeń, usuwania polipów).

PRZYGOTOWANIE

ZAPEWNI KOMFORT BADANIA

• Podczas wyznaczania wizyty na gastroskopię każdy pacjent jest dokładnie informowany, jak się do niej przygotować, aby zminimalizować nieprzyjemne odczucia i stworzyć dobre warunki do badania.

• W tygodniu poprzedzającym badanie nie należy przyjmować leków zawierających kwas acetylosalicylowy i rozrzedzających krew.

W GABINECIE JAKIE ZNIECZULENIE

• Gastroskopia może być przeprowadzona w znieczuleniu ogólnym (pacjent zostaje uśpiony na czas zabiegu) bądź miejscowym ‒ decyduje o tym lekarz. Podczas badania osoba zwykle leży na lewym boku. Gardło jest miejscowo znieczulone służącym do tego aerozolem, po czym pacjent otrzymuje plastikowy ustnik do umieszczenia między zębami. Przez ustnik zostaje wprowadzony do jamy ustnej, a następnie do gardła, endoskop (rura o średnicy ok. centymetra). W tym momencie pacjent jest proszony o przełknięcie śliny, co ułatwia wprowadzenie endoskopu do przełyku. To najmniej przyjemny moment badania.

• Następnie lekarz ogląda kolejne odcinki przewodu pokarmowego – przełyk, żołądek, dwunastnicę. Może również pobrać wycinki do badania histopatologicznego lub np. usunąć polipa. Cała gastroskopia trwa od kilku do kilkunastu minut.

PO BADANIU

WAŻNE ZASADY

• Ze względu na znieczulenie miejscowe gardła, przez minimum 2 godziny po zakończeniu gastroskopii nie można pić ani jeść, gdyż grozi to zachłyśnięciem. Jeśli badanie odbyło się w znieczuleniu ogólnym, nie należy tego dnia prowadzić samochodu.

• Niekiedy, zwłaszcza w przypadku endoskopii terapeutycznej, konieczne może być przyjmowanie antybiotyków.

• Jeżeli po gastroskopii odczuwamy silny ból brzucha, pojawi się czarny stolec, wymioty, gorączka bądź inne niepokojące dolegliwości, należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem.

• Ostatni posiłek przed badaniem powinien być lekkostrawny, na 6‒8 godzin przed gastroskopią nie należy nic jeść, a na 4 godziny nie wolno pić, palić ani żuć gumy. Nie dotyczy to oczywiście sytuacji nagłych, jak choćby krwawienia, które wymagają natychmiastowego wykonania gastroskopii.

• Tuż przed badaniem należy wyjąć z jamy ustnej protezy.

Gastroskopia

PRZEZNOSOWA

• Alternatywą dla tradycyjnej gastroskopii, która dla wielu osób jest stresująca i wywołuje duży dyskomfort, okazuje się badanie przez nos. Jest to możliwe dzięki wykorzystaniu małych, giętkich przewodów endoskopowych. Gastroskopia przeznosowa nie wywołuje odruchu wymiotnego i ślinotoku. Stosuje się ją np. przy refluksie, utrudnionym przełykaniu, przewlekłych wymiotach, reakcjach alergicznych na znieczulenie. Nie można jej jednak przeprowadzić u osób ze zwężonym przewodem nosowym lub skrzywioną przegrodą.

Po badaniu może wystąpić przejściowy ból gardła i chrypka.

dr n. med. RAFAŁ KUŹLIK

ginekolog położnik krakowska SCM clinic www.saskamed.pl

Uwaga!

Ryzyko raka jajnika wzrasta po 50. roku życia. Pamiętaj o tym i regularnie chodź do ginekologa.

guzów jajnika to zmiany łagodne Większość

Część z nich powstaje naturalnie w czasie cyklu, a potem samoistnie zanika. Niektórych można się pozbyć za pomocą leków, inne wymagają operacji. O to, jakie objawy mogą wywoływać guzy jajnika i jak je się leczy, pytamy dr. n. med. Rafała Kuźlika ginekologa położnika.

Panie doktorze, jakie objawy wskazują na guzy jajnika?

Guzy jajnika - łagodne (jest ich znacznie więcej) i złośliwe, niestety, nie wywołują charakterystycznych objawów. Mogą powodować m.in. bóle w podbrzuszu, zaparcia. Objawów tych nie łączy się jednak zwykle z problemami ginekologicznymi, a raczej gastrycznymi.

A to błąd. Jeśli takie dolegliwości nie ustępują po zażyciu leków na trawienie, warto wziąć pod uwagę, że mogą być spowodowane problemami z narządem rodnym.

Wskazaniem do szybkiej wizyty u ginekologa są też zmiany w cyklu miesiączkowym, czyli m.in. pojawienie się krwawienia za wcześnie, np. 2 tygodnie po ostatniej miesiączce, lub jego zanik. Warto także skonsultować z lekarzem menstruacje, które są obfitsze niż zwykle. Wszystkie

takie objawy, które sama kobieta odczytuje jako odstępstwo od jej normy, mogą świadczyć, że coś złego dzieje się z układem rozrodczym. W takiej sytuacji konieczna jest wizyta u lekarza połączona z USG narządu rodnego.

Co jeśli potwierdzi się, że mamy do czynienia z guzem lub torbielą? Czy od razu konieczna jest operacja?

Absolutnie nie. Torbiele jajnika najczęściej mają związek z cyklem. Dobrze reagują m.in. na leki blokujące jajeczkowanie. Często samo zastosowanie takich preparatów sprawia, że zmiana znika. Jeśli tak się nie stanie, torbiel jest sporych rozmiarów, a markery nowotworowe (badanie krwi) podwyższone, zwykle lekarz decyduje o usunięciu zmiany. Niekiedy wyłuszcza się samą torbiel,

czasem konieczne jest wycięcie całego jajnika. Dużo zależy też od tego, czy kobieta ma w planach jeszcze rodzenie dzieci. Jeśli tak, lekarz stara się oszczędzić jajnik, o ile w ogóle jest taka możliwość.

Nie zawsze jednak można usunąć sam guz bez jajnika.

W zdecydowanej większości przypadków raka jajnika to niemożliwe. Ten rodzaj nowotworu jest bowiem zwykle dość późno wykrywany, najczęściej dopiero wtedy, gdy zmiana jest już pokaźnych rozmiarów i ma charakter rozsiany. W takiej sytuacji, biorąc pod uwagę zdrowie i życie pacjentki, konieczne okazuje się usunięcie jajnika lub nawet obydwu jajników. Dodatkowo niezbędne jest włączenie chemioterapii. Rak jajnika jest bowiem chorobą potencjalnie śmiertelną. Wymaga

więc podjęcia radykalnego leczenia.

Czy chorobie tej można zapobiec?

Rak jajnika jest podstępnym schorzeniem. Po pierwsze dlatego, że bardzo długo nie wywołuje objawów. Po drugie, szybko się rozwija. W ciągu kilku miesięcy złośliwy guz jajnika może urosnąć do

naprawdę dużych rozmiarów i rozsiać się po organizmie. Zła wiadomość jest taka, że nie ma skutecznych metod przesiewowych wykrywania go. Można natomiast sprawdzić ryzyko takiego nowotworu, wykonując badania oceniające mutacje genów BRCA1 i BRCA2. Jeśli test wykaże zwiększone niebezpieczeństwo raka, wiele kobiet decyduje się na prewencyjne

usunięcie przydatków. Dobra wiadomość jest jednak taka, że rak jajnika nie jest schorzeniem powszechnym. Kobiety znacznie częściej chorują na nowotwory szyjki macicy i płuca. A tym chorobom można zapobiegać i wykrywać je na bardzo wczesnym etapie.

REKLAMA

Ucho choruje też latem

Pewne wakacyjne przyjemności mogą przyprawić nas o ból... ucha. I to długotrwały! Warto zawczasu zmniejszyć ryzyko komplikacji, które mogą popsuć upragniony urlop.

TEKST DOROTA MIKŁASZEWICZ

Sama myśl o wakacyjnej wyprawie ekscytuje. Wszak najpierw czeka nas ciekawa podróż – nieważne: samolotem czy drogą lądową – a potem relaks, najlepiej w słońcu i nad wodą. Czasami wprawdzie przeszkadza upał, ale z nim damy sobie radę. Zwyczajny wiatrak wystarczy, by szybko się ochłodzić, a jeżeli mamy lokum z klimatyzacją, niestraszne nam tropiki. Otóż bez odrobiny przezorności wszystko to może spowodować ból uszu i konieczność poszukiwania laryngologa.

Wilgotne ucho

Letnie kąpiele w różnych zbiornikach wodnych mogą zaszkodzić uszom, jeśli dostanie się do nich zanieczyszczona woda. Medycy czasem używają określenia „ucho pływaka”, które oznacza zapalenie ucha zewnętrznego, powstałe wskutek kontaktu z wodą zawierającą bakterie lub grzyby. Drobnoustroje mogą wywołać stan

zapalny oraz związany z nim ból. Zwykle kończy się to wizytą u laryngologa, który powinien zlecić wymaz z ucha, zanim zaczniemy przyjmować antybiotyk.

Zazwyczaj stosuje się preparat zawierający jednocześnie antybiotyk, steryd i substancję grzybobójczą. W trakcie leczenia o kąpielach można zapomnieć.

Jak sobie pomóc?

• Przed wakacjami warto zaopatrzyć się w czepek lub opaskę zasłaniającą uszy i zatyczki do uszu dla pływaków.

WARTO TO MIEĆ

Czepek chroni włosy i uszy, ale najlepiej sprawdzą się silikonowe zatyczki do uszu. Są zaprojektowane tak, aby zapobiec przedostaniu się wody do kanału słuchowego pływaka. Dostępne są w różnych rozmiarach, dla dorosłych i dzieci, w sklepach sportowych lub przez internet.

choruje

3 tygodnie

− zazwyczaj tyle czasu trwają objawy zapalenia ucha u drorosłych.

Gdy wpadnie owad

Można wlać do przewodu słuchowego oliwę lub wodę o temperaturze pokojowej, odczekać chwilę, po czym pochylić głowę, by robak mógł wypłynąć. Jeśli to nie pomoże, trzeba jechać do lekarza. Owady przenoszą drobnoustroje, w dodatku w uchu zwykle pęcznieją, przez co trudniej je usunąć.

• Przed wejściem do wody można użyć sprayu do czyszczenia uszu na bazie oliwy, który utworzy w kanale słuchowym ochronną powłokę, zabezpieczającą przed szkodliwym działaniem drobnoustrojów z wody.

• Po każdej kąpieli trzeba osuszyć uszy. Najprościej przechylając głowę i jednocześnie pociągając za małżowinę uszną, co ułatwi udrożnienie kanału słuchowego. Potem należy ucho wytrzeć ręcznikiem.

Uwaga na przeciągi

Kiedy żar leje się z nieba, natychmiastowy powiew chłodu obiecuje ulgę. Dlatego otwieramy wszystkie okna i włączamy przeróżne urządzenia chłodzące. Niestety, silne podmuchy zimnego powietrza szkodzą uszom. Pierwszym objawem choroby jest nieraz kłujący ból ucha zewnętrznego. Może też zacząć się od infekcji gardła lub nosa, skąd bakterie przenikną do ucha środkowego. Często konieczny jest doustny antybiotyk.

Jak sobie pomóc?

• Mimo upałów i duchoty lepiej unikać prze ciągów oraz jazdy przy otwartym oknie w środ kach komunikacji. W pomieszczeniach nie sia dajmy na wprost wiatraka ani przed nawiewem klimatyzatora.

• Nie nastawiajmy zbyt mocno klimatyzacji w samochodzie i czyśćmy ją regularnie, bo mogą się w niej gromadzić mikroorganizmy chorobotwórcze.

pytamyeksperta

MGR FARM. MAGDALENA RÓG

Jak bezpiecznie czyścić uszy u dzieci i dorosłych?

Profilaktyczne stosowanie preparatów do czyszczenia uszu wskazane jest u osób ze skłonnością do zwiększonej produkcji woskowiny i jej twardnienia. U niemowląt higiena przewodu słuchowego polega na delikatnym myciu małżowiny usznej i samego ujścia przewodu słuchowego przy użyciu mydła i wody. Po kąpieli należy osuszyć uszy rogiem ręcznika, pieluchą tetrową lub bardzo ostrożnie patyczkiem przeznaczonym dla dzieci. U starszych dzieci i dorosłych stosuje się te same techniki. Jeżeli nie przynosi to rezultatów, można zastosować preparaty w postaci jednorazowych ampułek, kropli lub sprayów. W zależności od składu i formuły preparatu, ich mechanizm działania się różni. Preparaty z formułą olejową zmiękczają i zapobiegają tworzeniu się czopu woskowinowego. Zazwyczaj w ich składzie są: oleje roślinne (oliwa, oleje: rzepakowy, z migdałów, jojoba), gliceryna lub parafina ciekła. Formuły wodne działają na zasadzie zmniejszenia napięcia powierzchniowego woskowiny, czego rezultatem jest rozdzielenie martwych komórek naskórka. W ich składzie zwykle znajdują się środki powierzchniowo-czynne, np. dokuzynian sodu. Częstym dodatkiem sprayów i kropli jest też olejek miętowy o działaniu antyseptycznym czy nalewka z nagietka lekarskiego lub woda morska.

Szukając środka do higieny uszu, warto zwrócić uwagę na preparaty, które stanowią połączenie fazy wodnej i olejowej, czyli tzw. emulsje. Aby rozpuścić zalegającą woskowinę, preparat powinien być aplikowany 2–4 razy dziennie przez 5 dni.

Jeżeli po tym czasie nie dochodzi do poprawy, należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem.

Profilaktycznie oraz

w higienie uszu zaleca się stosować te środki 1–2 razy w tygodniu.

W samolocie

Podniebna podróż to dyskomfort dla naszych uszu, bo podczas startu i lądowania doświadczamy uczucia ich zatkania. To efekt wahań równowagi ciśnień, bowiem to na zewnątrz ucha zmienia się szybko, podczas gdy w uchu środkowym pozostaje stałe. Nie zawsze jest to sytuacja bezbolesna dla pasażera samolotu. Zadanie wyrównania ciśnień spoczywa na trąbce słuchowej. Jeden jej koniec leży w górnej części gardła, drugi we wnętrzu ucha. Jej ujście w gardle jest normalnie zamknięte, ale otwiera się np. podczas przełykania śliny. Słyszymy wtedy ciche „kliknięcie” i ciśnienia się wyrównują. To prawidłowy efekt. Inaczej dzieje się, gdy np. mamy nieżyt nosa lub zapalenie zatok, powodujące obrzęk tkanki chłonnej wokół trąbki. Jej ujście w gardle jest wtedy niedrożne i nie pracuje ona prawidłowo.

W takich wypadkach duże zmiany ciśnienia, np. przy wznoszeniu się lub opadaniu samolotu, mogą wywołać ból, niedosłuch, pęknięcie błony bębenkowej (a nawet krwawienie) i szum uszny. Może to minąć w ciągu kilku godzin, ale niekiedy jest potrzebna interwencja lekarza.

Jak sobie pomóc?

W miarę możności unikać podróży samolotem podczas choroby. Podczas wznoszenia się, a zwłaszcza lądowania samolotu przełykać ślinę, ziewać, żuć gumę, co mobilizuje trąbkę słuchową

do wyrównania ciśnień w uchu. Zdrowej osobie te działania powinny wystarczyć – ucho łagodnie się odetka i nie będzie bolało. Chore osoby, które muszą lecieć, powinny zadbać o siebie przed startem. Trzeba wydmuchać nos i zastosować krople obkurczające w sprayu – mogą być kupowane bez recepty albo sterydy przepisane przez lekarza. Niekiedy trzeba powtórzyć tę procedurę przed lądowaniem. Jeżeli mimo wszystko dojdzie do uszkodzenia słuchu po locie, nie trzeba panikować, tylko odczekać parę godzin (np. krew w uszach niekoniecznie musi oznaczać uszkodzenie błony bębenkowej, częściej jedynie pękniecie naczynka krwionośnego w tej błonie). Jeżeli jednak objawy nie mijają albo wręcz nasilają się, należy skontaktować się z lekarzem.

KIEDY W DOMU, A KIEDY DO LEKARZA

Przewianie lub bolące po kąpieli ucho chronimy przed wilgocią i dbamy, żeby było mu ciepło. Aby je rozgrzać, można posmarować okolicę ucha kilkoma kroplami olejku kamforowego, a następnie nałożyć czapkę, chustkę lub opaskę. Pomoże także picie gorącej herbaty z miodem. Jeśli objawy nie ustają przez 2–3 dni, należy wybrać się do lekarza.

Ciało obce w uchu jedziemy do lekarza od razu, gdy czujemy, że sobie nie poradzimy z jego wydobyciem, przedmiot ulokowany jest blisko błony bębenkowej, którą łatwo uszkodzić, albo ma bardzo ostre krawędzie (np. szkło).

Szumy uszne, krwawienie z ucha, niedosłuch wizyta u lekarza jest potrzebna, jeśli po kilku godzinach dolegliwości nie mijają.

Często tabletki przeciwbólowe łykamy bez zastanowienia, nie czytamy ulotek, przekraczamy dozwoloną dawkę. A to może prowadzić do poważnych konsekwencji.

Rozważnie I OSTROŻNIE

Statystyki nie kłamią: zażywamy prawie dwa miliardy pigułek przeciwbólowych rocznie! Tylko poniżej 10 proc., bo zaledwie ok. 150 milionów, to środki przepisane przez lekarza, reszta to te dostępne bez recepty. Polska zajmuje drugie miejsce pod względem spożycia nieopioidowych leków przeciwbólowych w UE i trzecie na świecie, po USA i Francji. Jednocześnie do polskich szpitali trafia rocznie prawie 10 tysięcy pacjentów z powodu niewłaściwego stosowania tego typu środków. To alarmujące dane,

które wyraźnie wskazują na to, że walcząc z bólem, popełniamy poważne błędy.

Google zamiast wizyty lekarza

Szacuje się, że 80 proc. Polaków leczy się sama. Zwykle tłumaczymy to brakiem czasu i długimi kolejkami do lekarzy. Znacznie łatwiej stłumić ból tabletką i liczyć, że nie powróci. Tym bardziej, że środki przeciwbólowe są dostępne niemal wszędzie, nie tylko w aptece, ale też w osiedlowym sklepie, supermarkecie, kiosku, na stacji benzynowej. Ale kupując je poza apteką, nie mamy szan-

TEKST BARBARA TULEJA

JAK CZĘSTO SIĘGAMY PO ŚRODKI PRZECIWBÓLOWE?

58% 34% 18% 2%

minimum raz w miesiącu

4−6 razy w roku

minimum raz w tygodniu

codziennie

sy na poradę farmaceuty, który pomógłby dobrać bezpieczny specyfik. Czym więc kierujemy się przy wyborze środków przeciwbólowych? Badania pokazują, że najczęściej sugerujemy się przypadkowymi opiniami, sąsiadki, koleżanki. Szukamy też porad na forach internetowych. Ale przeświadczenie, że lek polecony przez kogoś, kto miał podobne dolegliwości, na nas również podziała, to błędne myślenie.

Wiele leków, jedna substancja

Rynek leków przeciwbólowych bez recepty jest ogromny. W sprzedaży są setki medykamentów, ale w rzeczywistości wybór mamy ograniczony. Jak to możliwe?

Rzecz w tym, że w lekach bez recepty stosuje się zaledwie kilka substancji czynnych. To paracetamol, ibuprofen, kwas acetylosalicylowy, naproksen, diklofenak i metamizol. Te same składniki znajdują się także w popularnych preparatach na przeziębienie czy grypę. Większość kupujących nie ma o tym pojęcia, bo składniki te występują pod różnymi nazwami handlowymi Myślimy, że co innego łykamy na ból głowy, co innego przy dolegliwościach związanych z menstruacją czy kręgosłupem. A tymczasem w pigułkach o różnych nazwach główny składnik jest ten sam, różna bywa jedynie jego ilość. Skutkiem może być znaczne przekroczenie dopuszczalnej dawki, a w konsekwencji wystąpienie objawów ubocznych, z toksycznymi włącznie.

Dawkowanie ważna sprawa

Przekraczanie dozwolonej dawki zdarza się też, gdy chcemy szybko pozbyć się bólu. Łykamy wtedy więcej tabletek. To także błąd! Większa dawka wcale nie oznacza szybszego działania leczniczego. Zwiększa natomiast ryzyko wystąpienia działań niepożądanych. Równie niebezpieczne jest stosowanie jednocześnie leków o podobnym działaniu. Sięgając po tabletkę przeciwbólową, zawsze trzeba sprawdzać, jaki ma główny składnik. A także brać pod uwagę, czy nie wchodzi

w interakcje z innymi lekami, które przyjmujemy. Skąd czerpać te informacje? Najlepiej poradzić się farmaceuty, a jeśli to niemożlwe, dokładnie przeczytać ulotkę dołączoną do leku.

Niebezpieczne uzależnienie

Szacuje się, że ok. 1/5 społeczeństwa jest na granicy uzależnienia od środków przeciwólowych. Jak je rozpoznać? Zaczyna się niewinnie. Od czasu do czasu ratujemy się tabletkami. Później sięgamy po nie nawet przy najmniejszym bólu, nie starając się znaleźć jego przyczyny. Z czasem potrzebujemy coraz większej dawki, bo organizm przestaje reagować na lek. W takiej sytuacji konieczna bywa terapia uzależnień

PRZECIWBÓLOWE

LEKI BEZ RECEPTY

Dzieli się je na dwie grupy: .

1. Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ). Zaliczamy do nich m.in.: ibuprofen, naproksen, kwas acetylosalicylowy, diklofenak i meloksykam. Działają przeciwzapalnie, przeciwbólowo i przeciwgorączkowo. Leki te można stosować razem z paracetamolem.

2. Nieopioidowe leki przeciwbólowe: paracetamol i metamizol. Działają przeciwbólowo, przeciwgorączkowo, ale nie przeciwzapalnie. Paracetamol przy bólu o małym i umiarkowanym nasileniu, matamizol od umiarkowanego do silnego.

Żadnych leków przeciwbólowych nie wolno łączyć z alkoholem! Należy popijać je wodą, nigdy mlekiem, jego przetworami, kawą czy sokiem owocowym.

farmaceutkęZapytaj

Wątpliwości Czytelników dotyczące domowych sposobów i preparatów aptecznych rozwiewa mgr farmacji Ewa Dembowska. Ty także chcesz zadać pytanie? Napisz na adres magazyn@dbamozdrowie.pl

pytanie

?

pytanie

Czy latem należy suplementować witaminę D3?

Magda J. z Poznania

Nauka potwierdza, że synteza skórna zapewnia zdrowym osobom odpowiednią dawkę wit. D3 – trzeba tylko w miesiącach dobrego nasłonecznienia (wiosna, lato, wczesna jesień) przebywać na słońcu przez 15 minut z odsłoniętymi ramionami, nogami i twarzą. Należy jednak pamiętać, że produkcja wit. D3 jest u ludzi uzależniona od wielu czynników, np. tuszy, ilości wytwarzanej melaniny, filtrów UV w stosowanym kremie. Zatem te 15 minut należy traktować umownie. Młodzi, zdrowi ludzie mogą zaniechać suplementowania wit. D3, lecz w wypadku kobiet w ciąży, dzieci, osób starszych i chorych należy starannie rozważyć przyjmowanie jej dodatkowych dawek nawet latem, by wykluczyć ryzyko powikłań w rozwoju czy zachowania dotychczasowych funkcji kośćca. Wskazana wydaje się być kontrola metabolitu wit. D – kalcyfediolu, którego ilość jest najbardziej miarodajnym sprawdzianem stężenia wit. D we krwi, i tym sugerować się, szacując wspólnie z lekarzem, czy przyjmować dodatkowo wit. D3.

?Często o tej porze roku dokucza mi opryszczka na wardze. Jak sobie pomóc?

Nie można zapobiec opryszczce wargowej ani definitywnie jej wyleczyć. Można natomiast spróbować z nią powalczyć, łagodząc jej objawy i dolegliwości, nim rozwinie się na wardze czy w nosie. Dlatego odżywiajmy się odpowiednio, unikajmy stresu i złej pogody. Priorytetem jest higiena osobista

− nie używamy tych samych ręczników, szminek, nie dzielimy się pokarmami i nie pijemy z jednej butelki lub szklanki. Leczenie opryszczki jest łatwe, ale odradzam domowe sposoby jako najmniej skuteczne. Owszem, w początkowym stadium możemy przecierać miejsce wykluwania się opryszczki na skórze octem, spirytusem salicylowym,

Anna B. z Pabianic

pastą cynkową, miodem, melisą, szałwią czy rumiankiem. Nie gwarantuje to jednak szybkiego pozbycia się dolegliwości. Lepsze będą różnego rodzaju specyfiki w plastrach czy maściach. Uśmierzą ból i przyspieszą leczenie. Przy często powracającej opryszce najskuteczniejsza jest terapia doustna (tabletki dostępne w każdej aptece), ponieważ w jej przypadku ważne jest, aby uzyskać wysokie stężenie preparatu leczniczego w miejscu występowania wirusa, czyli w komórkach nerwowych. Należy rozpocząć ją możliwie jak najszybciej – najlepiej od razu po wystąpieniu pierwszych symptomów, takich jak pieczenie i mrowienie. Walcząc z opryszczką, należy pamiętać o diecie bogatej w przeciwutleniacze (wit. A, C, E występujące w warzywach i owocach), która wzmocni organizm. Wirus uaktywnia się bowiem w czasie obniżonej odporności, gdy jesteśmy przemęczeni, zestresowani i niedożywieni, a także gdy ciało jest przegrzane lub zmarznięte.

Cukier

pod kontrolą

Często masz chęć na słodycze i to bezpośrednio po posiłku?

Może to świadczyć o insulinooporności. Pomogą zioła i odpowiednia dieta.

Komórki stają się niewrażliwe na insulinę i „zamknięte” dla glukozy z kilku przyczyn. Główną wciąż pozostaje nadwaga lub otyłość. Tkanka tłuszczowa, szczególnie ta na brzuchu, produkuje hormony, które powodują, że insulina przestaje działać jak klucz. Dlatego przy tego typu problemach tak ważne jest, by schudnąć. Czynnikiem narażającym na wystąpienie insulinooporności jest też niewłaściwe odżywianie niejedzenie śniadań, nieregularne, zbyt obfite posiłki, duża ilość tłuszczu i cukru w menu. Siedzący, pozbawiony aktywności fizycznej tryb życia także przekłada się na gorsze gospodarowanie węglowodanami. Na czarnej liście znalazły się również niektóre leki, np. antydepresanty, sterydy. Jeśli ciągle czujesz się głodna, masz problemy z sennością w ciagu dnia i bezsennością nocą, dokuczają ci bóle głowy, zmęczenie i rozdrażnienie, wypróbuj naturalne produkty, które poprawiają transport glukozy do komórek i obniżają poziom cukru we krwi. Często to wystarczy, aby zdrowie wróciło do normy.

Ma dużą moc

Ekstrakt z gorzkiego melona ma działanie

immunoregulacyjne i przeciwnowotworowe.

TEKST ANNA SKOCZEŃ

Dobra na cholesterol

Kozieradka zmniejsza też stężenie tzw. złego cholesterolu

ozieradka

Warto ją polubić i dodawać do ryżu (koniecznie brązowego!) czy bulionu. Mimo gorzkawego smaku to jedna z najcenniejszych przypraw w jadłospisie osoby z insulinoopornością. Ma wszystkie pożądane właściwości.

Jak może wpłynąć na twoje zdrowie: W badaniach z udziałem diabetyków i osób zdrowych wykazano, że dodana do posiłku u tych pierwszych obniża poziom cukru we krwi o 20 proc., a w drugiej grupie nawet o 25 proc.

Cynamon

Jest nie tylko smacznym dodatkiem do codziennych posiłków, ale także naturalnym, wszechstronnym lekiem. Pomaga przy insulinooporności co najmniej na 3 sposoby.

Jak może wpłynąć na twoje zdrowie: Zmniejsza wchłanianie glukozy w jelicie cienkim; nasila działanie genów, które odpowiadają za to, że organizm reaguje na insulinę i wykorzystuje glukozę; przeciwdziała stanom zapalnym, które mogą przyczyniać się do cukrzycy.

Gorzki melon

Ten daleki krewny ogórka i arbuza jest częstym składnikiem suplementów diety dla osób chcących unormować poziom glukozy we krwi, poprawić pracę trzustki i schudnąć. Nie bez powodu, to tzw. insulinomimetyk.

Jak może wpłynąć na twoje zdrowie: Zwiększa wychwytywanie glukozy przez komórki mięśni, tkanki tłuszczowej oraz wątroby. Wzmaga wytwarzanie insuliny przez trzustkę, a równocześnie wyłapywanie jej przez receptory zlokalizowane np. w wątrobie.

Rumianek

Wiele osób sięga po rumiankowy napar przyproblemach z układem pokarmowym. Pomoże on też, gdy trzeba wyregulować stężenie cukru we krwi. Jak może wpłynąć na twoje zdrowie: Obniża ilość hemoglobiny glikowanej. Osoby, które go piją, mają lepszy współczynnik HOMA-IR (wyliczany na podstawie stężenia insuliny i glukozy we krwi). Chroni diabetyków przed powikłaniami.

Kurkuma

Jest uznawana za najzdrowszą przyprawę na świecie. Bezcenne właściwości nadaje jej kurkumina nutraceutyk, związek odżywczy i zarazem leczniczy, który został dobrze przebadany. Kurkumę powinno się łączyć z czarnym pieprzem organizm lepiej przyswaja kurkuminę.

Jak może wpłynąć na twoje zdrowie: Zwiększa wrażliwość tkanek na insulinę i zmniejsza ilość hemoglobiny glikowanej (zawierającej cząsteczki glukozy). Osoby chore na cukrzycę chroni przed powikłaniami

Morwa biała

Cieszy się coraz większą popularnością, często wymienia się ją na pierwszym miejscu, gdy mowa o profilaktyce cukrzycy. I rzeczywiście, picie herbaty z jej owoców i liści może pomóc przy insulinooporności.

Jak może wpłynąć na twoje zdrowie: Uwrażliwia komórki na insulinę, hamuje aktywność enzymów rozkładających cukry (α-glukozydaza, maltaza), dzięki czemu wydłuża się czas rozkładu węglowodanów i nie skacze cukier we krwi.

Ostropest

Kojarzy się go z uzdrawiającym wpływem na wątrobę i przyjmuje w postaci ziołowych tabletek, gdy np. na co dzień jest ona obciążona wieloma lekami. Tymczasem zioło to jest też jednym z ważniejszych przy leczeniu insulinooporności, stanów przedcukrzycowych i cukrzycy. Jak może wpłynąć na twoje zdrowie: Zregenerowana wątroba lepiej przetwarza glukozę w glikogen. Zawarta w ostropeście sylibina uwrażliwia tkanki na insulinę, co wykazano w badaniach klinicznych u pacjentów z insulinoopornością.

Czarnuszka

Kolejny pogromca cukru we krwi. Odpowiadają za to dwa związki: tymochinion i kwercetyna. Olej z czarnuszki jest zalecany do picia diabetykom. Ale można też dodawać ziarenka do jogurtu i sałatki. Jak może wpłynąć na twoje zdrowie: Reguluje pracę trzustki i poprawia przyswajanie glukozy. U osób zmagających się z cukrzycą łagodzi osteopenię (jedno z powikłań choroby).

Dodaje energii Uzdrawiając wątrobę, ostropest zwiększa witalność.

Imbir

Uczucie szczypania na końcu języku to znak, że zaczął działać tzw. gingerol. To związek, który nie tylko nadaje roślinie charakterystyczny ostry smak, ale ma też bezpośredni wpływ na przyswajanie glukozy przez komórki.

Jak może wpłynąć na twoje zdrowie: Dzięki niemu przybywa białek, które transportują cząsteczki cukru do mięśni. Gingerol zmienia też działanie enzymu odpowiedzialnego za trawienie węglowodanów.

Gurmar indyjski

To kolejny insulinomimetyk bardzo skuteczny i o ciekawym działaniu. Jest bazą wielu suplementów diet przeznaczonych dla osób ze zbyt wysokim poziomem glukozy we krwi, chorujących na cukrzycę, ale też jedzących dużo słodyczy. Jak może wpłynąć na twoje zdrowie: Znieczula kubki smakowe na słodki smak, dzięki czemu słabnie chęć na słodkie pokarmy.

coś wymyśliCzłowiek

Chociaż to, jak działa ludzki umysł, wciąż jest przedmiotem badań naukowców, już dziś wiadomo, że ludzie zdrowi wykorzystują swoje mózgi w 100%, a nie jak sądzono w 10%.

I to być może tłumaczy fakt powstania czegoś tak niezwykłego, jak sztuczna inteligencja (AI - Artificial Intelligence), systemu naśladującego ludzką inteligencję w oparciu o zbierane informacje. Kto by przypuszczał! Na naszych oczach ziszcza się scenariusz z filmów fantasy sprzed lat. Człowiek sobie to wymarzył, wymyślił i wprowadza w czyn! No i teraz dobrze czy źle? Wspaniale, mówią entuzjaści. Już dziś sztuczna inteligencja jest wykorzystywana powszechnie w różnych dziedzinach, między innymi w medycynie. Szeroko stosowana w psychologii, psychiatrii, radiologii nie ma zastępować lekarza, ale go wspomagać w czasochłonnych i żmudnych działaniach, także administracyjnych, przyspieszać postawienie diagnozy i skracać proces leczenia pacjenta. Hola, grzmią sceptycy, a kto weźmie odpowiedzialność za złą diagnozę? A gdzie u robota ludzka empatia, tak potrzebna pacjentowi? Gdzie uregulowania prawne? Jeszcze chwila i to się wymknie spod kontroli! Cóż, mam nadzieję, że tak się jednak nie stanie. W końcu 100% naszego mózgu cały czas pracuje. Już człowiek coś mądrego wymyśli!

Karolina Banasiak

Farmaceutka, redaktor prowadząca ,,DOZ Magazyn”. Miłośniczka kotów, ciekawych ludzi i książek. Energii dodają jej zajęcia na trampolinach i jogging, a wycisza się na działce w otoczeniu natury.

TEKST KAROLINA BANASIAK

ZDJĘCIA: ROBBY CYRON

ŻYJĘzdrowo

W słoneczne dni

Lubimy słońce, bo wprawia nas w dobry nastrój i działa jak kosmetyk. Ale warunek: trzeba korzystać z niego rozsądnie.

Wtedy po urlopie będziemy się cieszyć zdrowiem oraz złocistą opalenizną.

Słońce!

Jak je pokochać z wzajemnością

Wakacje bez opalania się?

Dla większości z nas to niemożliwe. Ale rozkoszując się słońcem, pamiętajmy, aby chronić nie tylko skórę, ale również oczy i włosy.

TEKST MARTA SZYMCZYK-JAWORSKA

Słońce jest źródłem promieni UVA i UVB, które mają wpływ na naszą skórę. Gdy korzystamy z jego uroków rozsądnie, to promieniowanie UVB działa korzystnie na nasze zdrowie − przyczynia się do syntezy witaminy D w skórze (aby nasz organizm wyprodukował dzienną dawkę tej witaminy, wystarczy 15−20-minutowa przechadzka w letni, słoneczny dzień). Jednak długie wylegiwanie się na słońcu − zwłaszcza bez odpowiedniej ochrony − może powodować oparzenia (nadmiar UVB objawia się rumieniem na skórze).

Natomiast promienie UVA wnikają głębiej w skórę (nie są zatrzymywane przez chmury) i odpowiadają za jej starzenie się, mogą też wywołać reakcje alergiczne. Postępując rozważnie, można uniknąć tych problemów.

Na plaży, kajakach i w górach

Aby już na początku urlopu promienie ultrafioletowe nie podrażniły skóry, należy ją odpowiednio przygotować. Przed wyjazdem, co 3−4 dni warto stosować peeling na całe ciało i intensywnie nawilżać skórę, a depilację wykonać najlepiej u kosmetyczki, też na kilka dni wcześniej. Spakujmy do walizki kremy z filtrami przeciwsłonecznymi dobranymi do swojej karnacji i miejsca, w którym będziemy odpoczywać, na południu Europy i w egzotycznych krajach słońce operuje intensywniej.

Wakacyjne rady:

• Osoby z bardzo jasną skórą lub jasną i pokrytą piegami powinny stosować kremy z filtrem SPF 50+, a te z jasnobrązową karnacją − ewentualnie z niższą ochroną, lecz nie mniejszą niż SPF 30 na początku urlopu (o filtrach piszemy w ramce poniżej).

• Smarujemy obficie ciało 20−30 minut przed wyjściem na plażę czy wycieczkę (stopy też, zwłaszcza w odkrytym obuwiu).

Preparat musi dobrze wchłonąć się w skórę, aby skutecznie ją chronić przed promieniowaniem UVA i UVB.

• Następnie smarujemy skórę tym kremem co 2 godziny, również przed kąpielą (tafla wody przyciąga promienie słoneczne) i po niej.

Ochrona zgodna z wiekiem

W wieku 40 60+ należy dbać o skórę wyjątkowo troskliwie i stosować kremy z wysokim filtrem przed każdym wyjściem. Wiele pań boryka się z pajączkami na twarzy dla nich są polecane kremy SPF 50+, które równocześnie pielęgnują skórę naczynkową. Także kremy pod oczy muszą zawierać wysoki filtr przeciwsłoneczny, aby zapobiegać zwiotczeniu delikatnej skóry powiek

Kosmetyki z filtrami SPF

W Europie kosmetyki z filtrami muszą chronić przed promieniami UVB i UVA oraz zawierać substancje promieniochronne, które podano w specjalnych wykazach (w rozporządzeniach: Rady WE nr 1223/2009 i Komisji UE 2022/1176). Im wyższy SPF (ang. Sun Protection Factor), czyli międzynarodowy wskaźnik ochrony przeciwsłonecznej, tym kosmetyk zapewnia dłuższą ochronę przed promieniowaniem ultrafioletowym.

SPF 6 − to najniższy wskaźnik ochrony przeciwsłonecznej stosowany w kosmetykach sprzedawanych w UE.

SPF 15, 20, 25 zapewniają średnią ochronę (filtrują ok. 90 proc. promieni UVB).

SPF 30 i 50 gwarantują wysoką ochronę (filtrują 95 98 proc. promieniowania UVB).

SPF 50+ oznacza najwyższą ochronę przed promieniami UVB (taki filtr zawierają preparaty dla dzieci i osób o jasnej karnacji).

Wakacyjne rady:

• Między 10.00 a 16.00, gdy promieniowanie ultrafioletowe jest najsilniejsze, dermatolodzy zalecają unikanie słońca, a osobom ze szczególnie wrażliwą skórą, z pajączkami, trądzikiem różowatym − zrezygnowanie w tych godzinach z plażowania.

• Także późnym popołudniem należy chronić się na plaży pod parasolem, a spacerować w cieniu.

• Efekt złocistej skóry można osiągnąć, stosując odpowiednie kremy i balsamy brązujące.

Nie tylko skóra pod nadzorem

Ostre promienie słoneczne nie służą oczom. Pod ich wpływem oczy łzawią, są podrażnione, a powieki swędzą. Aby temu zapobiec, należy nosić okulary przeciwsłoneczne przez całe lato (także gdy słońce chowa się za chmurami).

Optycy polecają okulary z filtrem UV 400, ponieważ blokują one całkowicie szkodliwe dla oczu promieniowanie (takie okulary mogą mieć też oznaczenia: UV 100% reduction lub UV 100% block). Dobre są również okulary polaryzacyjne ze specjalnymi filtrami odbijającymi światło (zalecane np. do samochodu). Natomiast osoby, które na co dzień noszą okulary korekcyjne, mogą się zdecydować na szkła

fotochromowe, które przyciemniają się pod wpływem promieni UV. Ochrony przeciwsłonecznej wymagają również włosy. Nakrycie głowy, np. przewiewny kapelusz słomkowy, bawełniana chusteczka, to standard, ale warto też stosować

(kilka razy dziennie) kosmetyki z filtrami

− spraye i olejki ochronne, odżywcze mgiełki

− które zapobiegają przesuszeniu włosów.

Wakacyjne rady:

• Warto mieć ze sobą sztuczne łzy, czyli krople do zadań specjalnych, które nawilżą oczy po długiej ekspozycji na słońce.

• Jeśli w czasie upalnych dni pod oczami pojawiają się „poduszeczki”, to po południu albo wieczorem warto masować ich okolice kostką lodu owiniętą w chusteczkę lub przykładać na powieki łyżeczkę schłodzoną w lodówce.

• Po kąpieli w morzu należy spłukać włosy letnią słodką wodą, żeby oczyścić je z chlorku sodu (sól wysusza włosy, przez co stają się matowe i łamliwe).

muje światło niebieskie, które powoduje największe olśnienie, polecany dla osób o wrażliwych oczach, szary — uważany za neutralny, nie zmienia kolorów otaczającego świata, przez co też zdecydowanie najlepiej pomaga ocenić odległość.

SOS dla całej rodziny

Co dziesiąta osoba może mieć skłonność do tzw. alergii na słońce. Takim uczuleniom sprzyjają przyjmowane leki i zioła, a także stosowane kosmetyki (szczegóły w ramce obok). W jaki sposób skóra manifestuje fotoalergię? Objawia się ona m.in.: pokrzywką, drobnymi czerwonymi krostkami, pęcherzykami, bolesnym pieczeniem. Dokuczliwe symptomy fotodermatozy, czyli niepożądanej reakcji skóry na słońce (a dokładnie na promienie UVA), mogą pojawić się nawet po jednym dniu plażowania i obejmują zwłaszcza odsłonięte obszary skóry (twarz, dekolt, ramiona).

Wakacyjne rady:

• Pomóc mogą leki przeciwhistaminowe dostępne bez recepty, które łagodzą świąd i stan zapalny (jakie wybrać, należy poradzić się farmaceuty).

Korzystnie na skórę działają również preparaty z: D-pantenolem (łagodzi oparzenia), alantoiną (regeneruje uszkodzony naskórek), witaminą E (koi podrażnienia). Takie składniki zawierają żele, mleczka i pianki po opalaniu.

• Po wystąpieniu fotoalergii na kilka dni należy zrezygnować z opalania, zaś na spacery chodzić rano i po 16.00, zakładać przewiewne bawełniane koszulki zakrywające dekolt i ramiona, twarz chronić kapeluszem z rondem lub czapką z daszkiem.

Dzieci pod specjalną troską

Podczas plażowania, wycieczek górskich i spacerów trzeba zapewnić dziecku najlepszą ochronę: nakrycie głowy (bawełnianą czapeczkę lub kapelusik), krem z wysokim filtrem (SPF 50+) położony na skórę grubą warstwą. Pamiętajmy, że skóra dziecka zawiera znacznie mniej melaniny (pigmentu chroniącego przed promieniowaniem słonecznym) niż dorosłej osoby.

Wakacyjne rady:

• Należy stosować kremy przeznaczone dla dzieci. Takie preparaty są bezzapachowe i zawierają specjalnie dobrane filtry mineralne. Ale pamiętajmy, że nawet najlepsze kosmetyki nie gwarantują pełnej ochrony przed promieniami ultrafioletowymi. Pediatrzy ostrzegają, by nie narażać małych dzieci (które nie ukończyły

3−4 lat) na bezpośrednią ekspozycję na słońcu. Zapewnijmy dziecku cień, rozkładając

np. namiot plażowy, a między 12.00 a 16.00 zejdźmy z plaży.

• Po każdym powrocie ze spaceru trzeba nawilżać skórę odżywczymi mleczkami przeznaczonymi dla dzieci.

Ważna dieta

Produkty zawierające beta-karoten − sok marchwiowy (świeżo wyciśnięty), szpinak, jarmuż, morele, brzoskwinie

− chronią skórę od wewnątrz przed promieniami UV.

W zielonej herbacie zaś jest przeciwutleniacz spowalniający starzenie się skóry.

PARASOL PLAŻOWY ZAPEWNIA CIEŃ DLA KILKU OSÓB I CHRONI PRZED SŁOŃCEM .

NIEBEZPIECZNE ZWIĄZKI

Lekarstwa, które nie lubią słońca, to: antybiotyki, środki hormonalne, moczopędne, przeciwcukrzycowe. Także składniki niektórych leków dermatologicznych (np. na atopowe zapalenie skóry) mogą wywołać reakcje fotoalergiczne. Osoby, które stale przyjmują też leki na serce czy antydepresanty, powinny poradzić się lekarza, czy mogą korzystać ze słońca.

Zioła, które mogą wywołać działania niepożądane po nadmiernym korzystaniu ze słońca to:

dziurawiec (preparaty z nim uwrażliwiają skórę na promienie słoneczne), także arnika, arcydzięgiel, rumianek, mniszek, krwawnik. Dlatego zawsze należy przeczytać ulotkę dołączoną do preparatu ziołowego i zapoznać się z działaniami ubocznymi.

Kosmetyki, zwłaszcza perfumy i wody zapachowe, mogą uwrażliwiać skórę na słońce! Nie należy spryskiwać się nimi przed wyjściem na plażę, aby nie narażać skóry na przebarwienia.

Powiedz stop objawom alergii*

* objawowe leczenie sezonowego alergicznego zapalenia spojówek u dorosłych i dzieci powyżej 3. r.ż.

ZABAK®, 0,25 mg/ml, krople do oczu, roztwór. 1 ml zawiera 0,345 mg wodorofumaranu ketotifenu, co odpowiada 0,25 mg ketotifenu. Roztwór klarowny, bezbarwny do lekko brązowo-żółtego. Wskazania do stosowania: Objawowe leczenie sezonowego alergicznego zapalenia spojówek. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na substancję czynną lub na którąkolwiek substancję pomocniczą. Podmiot odpowiedzialny: LABORATOIRES THEA 12, rue Louis Blériot 63017 CLERMONTFERRAND CEDEX 2 FRANCJA. Przedstawiciel podmiotu odpowiedzialnego: Thea Polska Sp. z o.o., ul. Cicha 7, 00-353 Warszawa. ZAB_2023_04_0072

To jest lek. Dla bezpieczeństwa stosuj go zgodnie z ulotką dołączoną do opakowania. Nie przekraczaj

maksymalnej dawki leku.W przypadku wątpliwości skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą.

w rytmie SLOW...Biegaj

...CZYLI POWOLI. TAKI SPOSÓB AKTYWNOŚCI POSIADA WSZYSTKIE ZALETY BIEGANIA, NIE

Ta prosta technika biegania wolniejszego niż trucht, stworzona przez japońskiego profesora Hiroaki Tanakę, przynosi mnóstwo korzyści dla zdrowia i samopoczucia. Pozwala poprawić kondycję i wydolność organizmu. Wzmacnia odporność. Pomaga zrzucić zbędne kilogramy, zmniejsza ryzyko wystąpienia chorób krążenia, cukrzycy, miażdżycy, osteoporozy i demencji. Spowalnia też proces starzenia. Jednocześnie slow jogging, o ile robimy to prawidłowo, nie obciąża kolan i stawów, nie naraża nas na kontuzje, bóle mięśni i co najważniejsze ‒ nie męczy. Wystarczy założyć wygodne ubranie, buty z dość elastyczną podeszwą i odpowiednio truchtać. Obok cztery ważne zasady slow joggingu.

WAŻNA TECHNIKA

dobra amortyzacja

Przy opadaniu na podłoże stopa ląduje na śródstopiu. Dzięki temu wysklepienie działa jak naturalna amortyzacja i nie narażamy się na typowe dla biegających urazy stawów. Lądowanie na pięcie powoduje bowiem wstrząsy, które przenoszą się na biodra, lędźwie i kolana. Aby zrozumieć, o jaki ruch chodzi, potruchtajmy chwilę boso, do tyłu lub podskakując.

ENERGY DRINK

Lekko gazowany napój na bazie soku jabłkowego z dodatkiem naturalnej kofeiny i ekstraktu z guarany. 250 ml

Truchtamy zgodnie z zasadą niko, niko, co po japońsku oznacza „z uśmiechem”, bez zadyszki, tak aby czuć się komfortowo.

Truchtamy tak, aby się nie spocić, nie mieć zadyszki i móc swobodnie rozmawiać z drugą osobą, jeśli biegniemy z partnerem. Nie ma ryzyka, żeby ktoś nie dał sobie rady. W slow joggingu nie istnieje pojęcie „zbyt wolno”. Może być co najmniej „zbyt szybko”.

IDEALNY RYTM

180 kroków na minutę

W slow joggingu najważniejsza jest kadencja, czyli liczba kroków robionych na minutę. Powinno ich być 180. To dość trudne dla początkujących. Dlatego instruktorzy radzą, aby stawiać bardzo małe kroki, nawet na długość własnej stopy.

WŁAŚCIWA

wyprostowane plecy

Nie pochylamy głowy. Wzrok kierujemy na horyzont, sylwetka jest wyprostowana, nie załamujemy jej w biodrach. Plecy proste, ramiona rozluźnione, zgięte pod kątem prostym, pracują delikatnie, tak jak przy bieganiu. Ciało jest minimalnie pochylone do przodu na tyle, aby jego ciężar był nad śródstopiem, a nie nad piętami.

TEKST ALICJA DASZKIEWICZ

POWOLNE TEMPO spokojny oddech

POSTAWA

JEMzdrowo

Niektórzy wybrzydzają, że mąka i wszystko, co z niej przyrządzamy, jest kaloryczne. To produkt obfitujący w węglowodany, więc jeśli jemy go za dużo, tak będzie. Ale jeśli robimy to z umiarem, służy zdrowiu. Dlatego nadal może być ważnym składnikiem potraw. Poznajmy i doceńmy różne jej rodzaje.

Królowa kuchni

Z tej mąki

głową z

będzie chleb

NasZ ekspert

BARBARA LASOTA mgr inż. żywienia człowieka absolwentka wydziału Żywienia Człowieka SGGW

Polska kuchnia stoi mąką. Bez niej nie byłoby przecież naszych popisowych pierogów, naleśników, placuszków, ciast i chleba. Zresztą nie tylko my ją cenimy. Nie mniej ważna jest dla Włochów, Niemców czy Czechów. Nauczmy się wybierać tę dobrej jakości.

Współczesne młyny, w których mieli się ziarna na mąkę, są bardzo zawansowane technicznie, ale przecież w dawnych czasach wystarczyły dwa kamienie. Na jednym rozsypywano zboże, a drugim uderzano w nie lub pocierano i tak powstawała mąka, która była po prostu rozgniecionymi drobno ziarnami. Zawierała łuskę (inaczej plewy), bielmo (to co znajduje się pod łuską) i zarodek. Z czasem nauczono się usuwać plewy. Bogaci ludzie zaczęli jeść mąkę białą, a biedni zazdrościli im tego luksusu, ale byli skazani na ciemną, bo była dużo tańsza.

Biała króluje?

Obecnie razowa bywa często droższa od białej. Nadal jednak jasne mąki są uważane za luksusowe, a jedna

JAK PRZECHOWYWAĆ

Jeśli kupujemy tylko kilogram mąki i zużywamy ją na bieżąco, po prostu trzymajmy ją w oryginalnej torebce lub jakimś pojemniku w szafce. Ale gdy lubimy mieć zapas, pamiętajmy, aby chronić mąkę przede wszystkim przed wilgocią i wysoką temperaturą. Najlepiej przesypać ją do szczelnych słoików i umieścić w chłodnej spiżarni lub przynajmniej z dala od kuchenki.

Mniej znane niż pszenna i żytnia

KIEDYŚ NIEOSIĄGALNE, OBECNIE SĄ CORAZ BARDZIEJ DOSTĘPNE.

JEST ICH NAPRAWDĘ DUŻO. PRZEDSTAWIAMY NAJPOPULARNIEJSZE.

BANANOWA

Nie zawiera glutenu. Jest uboga w białko, a bogata w węglowodany i potas. Nadaje się do wypieku ciast, ciastek, można ją mieszać z mąką na chleb i makaron, zagęszczać sosy i koktajle.

GRYCZANA

Bezglutenowa, obfituje w białko, w tym w deficytowy aminokwas lizynę. Ma niski indeks glikemiczny. Idealna do naleśników, można z niej także piec ciasta i chleb, jeśli lubimy specyficzny smak gryki.

KOKOSOWA

Nie ma w niej glutenu. Jest bogata w białko i błonnik, ale również w tłuszcz. Można jej używać do ciast, naleśników, spodów do pizzy i do obtaczania pulpecików, zamiast bułki tartej.

ORKISZOWA

Zawiera gluten, lecz różni się on od tego obecnego w wypiekach i makaronie z pszenicy. Część osób uczulonych na ten składnik dobrze toleruje orkisz. Stosuje się ją dokładnie tak samo jak pszenną.

Z AMARANTUSA

Jest bezglutenowa. Dostarcza sporo białka, węglowodanów, żelaza, witamin z grupy B i skwalenu, zwalczającego wolne rodniki. Nadaje się do wszelkich wypieków. Ma lekko orzechowy smak.

MIGDAŁOWA

Nie zawiera glutenu. Obfituje w nienasycone kwasy tłuszczowe, białko, witaminy: A i B oraz w wiele składników mineralnych, w tym wapń, potas, żelazo, cynk. Wspaniała do wypieków i deserów.

z nich została nawet nazwana królową mąk. Niesłusznie, bo bardziej wartościowe są te ciemne, mniej oczyszczone. Dlatego, że poza białkiem i węglowodanami, które znajdują się również w mąkach białych, zawierają dużo cennych minerałów, witamin i błonnika. Tak to bowiem natura wymyśliła, że te trzy ostatnie grupy składników znajdują się w łuskach ziaren i tuż pod nimi. Mąka razowa i z pełnego przemiału dostarcza zarówno wapnia, jak też fosforu, a nawet trochę żelaza i cynku. Na szczególną uwagę zasługuje zawartość magnezu (130 mg w 100 g), potasu (360 mg w 100 g), błonnika (ok. 12 g w 100 g) i wit. B1

(0,5 mg w 100 g). Pokrywa to aż 30 proc. dziennego zapotrzebowania dorosłej osoby na te składniki. Nie wszystkie jednak potrawy da się zrobić z ciemnej, zdrowszej mąki. Dlatego podzielono je na typy w zależności od cech i przeznaczenia.

Wybieramy właściwy typ

Dla kogo gluten jest niebezpieczny

WIĘKSZOŚĆ Z NAS WCALE NIE MUSI GO UNIKAĆ

Dla piekarzy, cukierników i producentów makaronów jest to substancja niemal magiczna. Dlatego, że im więcej glutenu w mące, tym wszystko, co z niej powstaje, ma lepszą jakość. Pieczywo jest ładnie wyrośnięte, o lekkiej strukturze, a makaron elastyczny i smaczny. Wiele osób na skutek nierzetelnych publikacji zaczęło się bać mąki z glutenem, zwłaszcza pszennej, bo ona jest najbogatsza w ten składnik. Niesłusznie. Tylko osoby z celiakią i alergią, które stanowią niewielki odsetek populacji, muszą wyeliminować gluten z diety.

Na torebkach z mąką spotykamy napisy: krupczatka, tortowa, wrocławska, poznańska... A do tego jeszcze liczby, np. „500”, „720” itd. Czym różnią się tak oznaczone produkty? Im więcej jest w nich otrąb (okrywy), tym są ciemniejsze i mają wyższy typ. I odwrotnie im mniej łuski, tym niższą liczbę przyznaje się mące. Oto najczęściej stosowane typy. Typ 400 lub 450 tortowa. Jest bardzo jasna, niezwykle drobno zmielona. Nadaje się szczególnie do ciast lekkich, w tym biszkoptowych. Typ 450 lub 500 — krupczatka. Prawie tak samo jasna jak poprzednia, ale zdecydowanie grubiej mielona. Trochę przypomina kaszkę. Wyśmienita zwłaszcza do ciast kruchych. Ta o typie 500 jest polecana także do wyrobu domowego makaronu. Bardziej się klei niż typ 450. Typ 500 i 550 — poznańska, wrocławska lub luksusowa. Wszystkie są ciemniejsze i nieco grubiej zmielone od tortowej, ale nie tak grubo jak krupczatka. Robi się z nich ciasto na naleśniki, krokiety, pierogi, rogaliki, kluski. Można także wykorzystywać je do mniej luksusowych placków kruchych, ucieranych, drożdżowych i do pączków. Zawierają więcej składników mineralnych, witamin i błonnika niż poprzednie.

Typy 600—2000 — mąki razowe. Są ciemne, począwszy od typu 750 w górę. Nadają się na chleb, bułki, precle i do zagęszczania sosów. Jest wśród nich typ 1400, czyli klasyczna mąka sitkowa, i typ 1850 graham. Wszystkie są świetne do pieczenia chleba na zakwasie. Osoby ceniące zdrowe odżywianie mogą również robić z ciemnej mąki naleśniki, a nawet ciasta, np. pierniki.

Czym się różni pszenna od żytniej

Obydwie są bardzo popularne i obydwie zawierają gluten. Żytnia uchodzi za typową mąkę chlebową. Kto jednak ją lubi i ceni, ten śmiało może smażyć z niej naleśniki, zagnieść ciasto na szarlotkę czy przygotować ciasto na pierogi. Wprawdzie trudniej je skleić, ale jest to możliwe. Pszenną uważa się za uniwersalną. Warto podkreślić, że jest ona lekkostrawna, ale bogatsza w gluten, co dla osób na niego uczulonych stanowi minus. Żytnia ma tego składnika trochę mniej i w nieco innej formie. Mówiąc w upro-

szczeniu, żytni gluten jest mniej agresywny. Dlatego zdarza się, że osoba mająca dolegliwości po pszennym pieczywie, dobrze toleruje żytnie, szczególnie na zakwasie. Niestety, tak dobrego makaronu jaki powstaje z mąki pszennej, nie da się zrobić z żytniej.

Z samopszy, płaskurki i orkiszu

Kto w trosce o zdrowie starannie dobiera dla siebie produkty spożywcze, ten na pewno zetknął się z mąkami z tych trzech zbóż. Nie zawsze są one dostępne w sklepikach osiedlowych, ale bywają w niektórych supermarketach i sklepach ze zdrową żywnością. Najpopularniejsza jest orkiszowa, zachwalana już przed wiekami przez świętą lekarkę, Hildegardę z Bingen. Dwie pozostałe też zyskują zwolenników, mimo że są kilka razy droższe od pszennej. Samopsza, płaskurka i orkisz to prastare odmiany pszenicy. Różnią się od niej przede wszystkim mniejszą zawartością glutenu. Są lżej strawne i mniej alergizują. Nawet rzadziej niż mąka żytnia. Jednocześnie dostarczają dość dużo białka, które w przeciwieństwie do pszenicy i żyta − zawiera niewielką ilość cennych aminokwasów egzogennych,

Gdy sami dobieramy

składniki domowego chleba, starajmy się, by chociaż 30% zawsze stanowiła mąka razowa:

pszenna, żytnia lub np. orkiszowa.

na ogół rzadko spotykanych w roślinach, a bardzo nam potrzebnych. Charakteryzują się także większą zawartością składników mineralnych i witamin. Mówi się nawet, że rewitalizują naszą skórę.

Z certyfikatem czy bez?

Właściciele niewielkich lokalnych młynów, zwłaszcza wykorzystujący ziarno z certyfikowanych gospodarstw, zapewniają, że warto kupować mąkę „Bio”. Jest ona bowiem produkowana ze zbóż, które były nawożone tylko organicznie i nie były pryskane herbicydami. Poza tym twierdzą, że mąka z dużych młynów może zawierać np. przeciwzbrylacze i wybielacze, niekoniecznie służące zdrowiu.

Nie stworzyła ich natura, lecz botanik króla Francji, Ludwika XIV, który skrzyżował dwie odmiany poziomek. Jak to dobrze, że mu się udało!

naApetyttruskawki

TEKST BARBARA LASOTA

Najbardziej smakują w Milanówku. Tak przynajmniej zapewniał niezapomniany Wojciech Młynarski: „aż po starości jesień smutną pamiętać będę jedną rzecz. Truskawki w Milanówku (...) na talerzykach Rosenthala (…) wśród śmietankowej mgły”. Trudno nie wierzyć poecie, ale te z naszych działek i bazarów też są smakowite. I nie tylko ze śmietankową mgłą, ale nawet bez dodatków. Jedzmy je codziennie, przez cały sezon i nie zapomnijmy przygotować zapasu na zimę.

CO ZAWIERAJĄ

Są bogatsze w wit. C niż cytrusy! 100 g dostarcza jej ponad 60 mg. Zawierają także dużo potasu, magnezu, manganu, żelaza, witamin z grupy B, folianów, fitoncydów hamujących rozwój bakterii i antocyjanów.

Serce

Suplement diety. Zawarte w produkcie kwiat głogu jednoszyjkowego i owoc głogu strzępiastolistnego, kardamon malabarski, ziele serdecznika wspierają prawidłową pracę serca i układu krążenia. Torebki, 20 szt.

JAK JE JEŚĆ

Przede wszystkim na surowo, bo podczas gotowania i pieczenia tracą część witamin. Nie znaczy to jednak, że pierogi czy knedle z truskawkami nie mają żadnych wartości odżywczych.

Uwaga!

Dwie garście tych owoców to tylko 50 kcal. Nie są to owoce tuczące i nie podnoszą gwałtownie glukozy.

Na co pomagają

CHRONIĄ SERCE

• Dzięki wit. C, znacznej ilości kwasu foliowego, błonnika i związkom fenolowym wykazują działanie przeciwmiażdżycowe i poprawiają gęstość tkanki łącznej. Ma to duże znaczenie w profilaktyce chorób układu krążenia.

WSPIERAJĄ PRACĘ MÓZGU

• Poprawiają zdolność uczenia się i zapamiętywania a także zmniejszają tempo zaburzeń funkcji poznawczych u osób starszych. To również zasługa wit. C, ale też innych przeciwutleniaczy i potasu.

Co jeść i pićlatem

Gdy jest ciepło i dużo słońca, nasze ciało funkcjonuje inaczej niż zimą. Mamy też trochę inne potrzeby żywieniowe i szukamy dań, które są lekkie i chłodzą.

NasZ ekspert

LASOTA

Na ostro

Jak wiemy, chili, pieprz cayenne i imbir przyspieszają

krwi i rozgrzewają.

jednak stosuje

w krajach, gdzie jest

Każdy z nas ma tzw. zegar biologiczny. Dzięki niemu przystosowujemy się do zmian w przyrodzie. Latem, gdy jest dużo światła, organizm wytwarza np. znacznie więcej witaminy D, a także serotoniny i endorfin niż zimą. Za to mniej produkuje innego hormonu, melatoniny. Zmiany w układzie hormonalnym mają wpływ na cały organizm, w tym na przemianę materii i apetyt. To jeden z wielu powodów, aby latem nasze posiłki wyglądały trochę inaczej niż zimą. Jak zatem zmienić dietę?

Mniej kalorii czy więcej?

Gdy jest gorąco, nie zużywamy energii pochodzącej z jedzenia na ogrzanie ciała. Powinniśmy więc latem

Idziemy na jagody

Niemal przez całe lato możemy zbierać w wielu lasach borówki brusznice, zwane czarnymi jagodami. To prawdziwy letni skarb, do jedzenia na bieżąco i na przetwory. Nie są pryskane ani nawożone. Zmniejszają przepuszczalność i kruchość naczyń krwionośnych, wzmacniają serce, poprawiają wzrok, zapobiegają chorobom neurodegeneracyjnym, regulują pracę przewodu pokarmowego i poziom cukru we krwi. Pamiętajmy, aby przed jedzeniem je umyć.

Dlaczego? Bo zwiększają potliwość i tym samym chłodzą. Wypróbujmy.

jeść mniej i wybierać produkty mniej kaloryczne niż zimą. Tak mówi teoria. Ale jeśli mroźne dni spędziliśmy w ciepłym mieszkaniu i teraz nasz tryb życia jest bardzo podobny, to przecież nic się zmieniło. Ani w styczniu nie traciliśmy energii, aby się ogrzać, ani nie tracimy teraz. Nasze zapotrzebowanie kaloryczne jest identyczne. Inaczej rzecz się ma, gdy wraz z nadejściem lata radykalnie zwiększamy aktywność fizyczną i często robimy długie spacery lub np. wycieczki rowerowe. Wtedy zapotrzebowanie kaloryczne wzrasta. Część energii z posiłków idzie bowiem na ruch. Jeśli nie uwzględnimy tego w posiłkach, to zaczniemy chudnąć, co w przypadku nadwagi jest korzystne. Ale jeżeli mamy masę ciała w normie, powinniśmy nieco zwiększyć porcje jedzenia. Tak więc zapotrzebowanie kaloryczne mniej zależy od pory roku, a bar dziej od naszej aktywności fizycznej.

Lepszy nabiał niż mięso Nawet osoby uwielbiające mięso podczas upałów zazwyczaj nie mają na nie ochoty. Ani tym bardziej na śledzia w oleju, którego uważają za przysmak w okresie od jesieni do wczesnej

BARBARA

mgr inż. żywienia człowieka absolwentka wydziału Żywienia Człowieka SGGW

krążenie

A

się je

gorąco.

wiosny. Wyjątkiem są mięsne potrawy z grilla. Te dość chętnie jemy latem, ale przecież nie codziennie (patrz ramka na str. obok). Dlaczego organizm latem nie domaga się mięsa, a wręcz je odrzuca? Dlatego, że jest trudniej strawne niż inne pokarmy i wywołuje tzw. termogenezę poposiłkową, czyli wzrost ciepłoty ciała, co w upały wywołuje dyskomfort. Znacznie lepsze od mięsa są produkty nabiałowe mleko, mleczne napoje fermentowane i biały ser. Zawierają nie gorsze białko niż mięso i w zupełności pokryją nasze zapotrzebowanie na ten ważny składnik.

Bez obrzęków

Wysokie temperatury sprzyjają powstawaniu obrzęków. Wiele osób, zwłaszcza kobiet, odczuwa wtedy dyskomfort z powodu puchnięcia nóg i dłoni. Pamiętajmy, że te objawy może nasilić zbyt mała ilość wypijanych płynów, a także niedobór potasu oraz zbyt duża ilość soli w diecie. Zatem nie zapominajmy o wypijaniu minimum 2 l wody. Niedobór płynów świetnie uzupełnią także owoce jagodowe,

arbuzy, melony, ogórki i lekkie zupy, zarówno warzywne, jak i owocowe. Możemy je podawać na ciepło i zimno, w formie chłodników. Latem są cenniejszym posiłkiem niż drugie danie. Nie możemy całkowicie zrezygnować z soli, bo gdy się pocimy, tracimy sód wraz z potem. Stosujmy ją jednak z umiarem. Niezbędny potas, który działa moczopędnie i zmniejsza obrzęki, a nawet im zapobiega, znajdziemy w pomidorach, młodych ziemniakach gotowanych w mundurkach, natce pietruszki, koperku, arbuzach, bananach i burakach. Tych produktów nie może zabraknąć w sezonowej diecie.

Moc zieleniny

Wprawdzie warzywa i owoce są dostępne cały rok, ale teraz mamy młode, prosto z grządki, które dojrzewają na słońcu. W nich jest najwięcej witamin i przeciwutleniaczy. Jedzmy na zmianę zielone, białe, żółte, czerwone i fioletowe. Każda grupa ma nieco inny zestaw witamin i przeciutleniaczy. Gdy organizm teraz się nimi nasyci, będziemy odporniejsi na infekcje i wzmocnimy kondycję wielu narzą-

Ochłodzą i nawodnią

MAŚLANKA

•Podobnie jak kefir i jogurt jest idealnym źródłem białka podczas lata. Poza tym uzupełnia dietę w wapń. Wypija na wieczorem, po upalnym dniu, ułatwia zasypianie.

SORBETY

•Warto je robić w domu i serwować w czasie upałów. Wystarczy zmiksować dowolne owoce z odrobiną cukru i soku z cytryny i zamrozić. W trakcie mrożenia kilka razy mieszamy masę.

OWOCE JAGODOWE

•Zawierają ponad 85 proc. wody. Ponadto uzupełniają elektrolity, które tracimy z potem.

WODA SMAKOWA

•Zamiast słodkiego soku, dodawajmy do wody plasterki cytryny, świeżego ogórka i listki ziół.

KAROLINA BANASIAK

REDAKTOR PROWADZĄCA RADZI

Z grilla? Czemu nie, byle zdrowo!

Większość z nas uwielbia przysmaki z rusztu. Lubimy też spędzać ze znajomymi lub rodziną czas przy grillu. To świetny relaks. Jednak przyrządzając w ten sposób letni posiłek, uważajmy, aby tłuszcz nie kapał na węgiel i unoszący się dym nie trafiał do potrawy.

Przestrzegajmy 3 zasad zdrowego grillowania.

WKładźmy mięso na tackach. Zwłaszcza to, które wymaga dłuższego pieczenia. Tuszki ryb warto zawijać w folię aluminiową.

WPorcję mięsa uzupełniajmy zawsze warzywami. Mogą być z grilla lub w formie surówki. Zneutralizują szkodliwe wolne rodniki znajdujące się w mięsie.

WZachowajmy umiar. Grillową ucztę urządzajmy nie częściej niż raz na dwa tygodnie.

dów. Te warzywa, które wymagają gotowania, np. fasolka szparagowa, przyrządzajmy na parze, w specjalnym koszyczku lub po prostu na durszlaku, nad garnkiem z gotującą się wodą. Gotowanie na parze zachowuje najwięcej witamin i praktycznie niemal wszystkie składniki mineralne i trwa krótko, zaledwie 10 20 minut.

Zdrowe duety

Chociaż zielenina jest bezcenna, to przecież trudno się nią najeść. Nawet w upały, gdy apetyt niezbyt dopisuje, potrzebujemy pożywnego dodatku. Łączmy więc warzywa i owoce ze wspomnianym już nabiałem, razowym makaronem, ciemnym ryżem, kaszami i pełnoziarnistym chlebem. Pierogi, naleśniki

Koktajle na bazie jogurtu, kefiru i owoców lub warzyw są cenne o każdej porze roku, ale szczególnie gdy żar leje się z nieba. Wtedy możemy nimi zastąpić nawet obiad. Wrzucamy wystudzone składniki do blendera i po chwili mamy płynny posiłek, który każdy z przyjemnością wypije. Istną bombę witaminową, a nawet potrzebne białko i węglowodany. Odżywiamy organizm, nawadniamy i na dodatek chłodzimy. Czasem warto dodać do nich także łyżeczkę siemienia lub słonecznika.

lub knedle z owocami, makaron z pomidorami i odrobiną sera albo ziemniaki w mundurkach z maślanką i koperkiem to idealne dania obiadowe. Pokryją nasze zapotrzebowanie na wszystkie składniki.

Tego unikajmy

Podczas upałów nie powinno się pić alkoholu, ponieważ może doprowadzić do odwodnienia i zaburzeń elektrolitowych. Osoby z nadciśnieniem powinny uważać także na mocną kawę. Unikajmy również tłustych potraw, a także gulaszy i leczo. To dania rozgrzewające, dobre na jesień i zimę. Latem często odbierają nam energię, zwiększają zmęczenie i mogą zaburzać metabolizm.

SMOOTHIE O SMAKU DYNIA, KOKOS

Napój owocowy na bazie soków NFC (nie z koncentratu), przecierów owocowych, mleczka kokosowego z dodatkiem siemienia lnianego i witaminy C. 300 ml

Kolorowo

na talerZ u

Szpinakowa z serkiem ricotta

Dania

można ozdabiać nie tylko owocami, warzywami i ziołami, ale też niektórymi kwiatami. Jadalne są np. stokrotki, nagietki i bratki.

Zupa szpinakowa z serkiem dostarcza cennego białka, a także wzbogaca jadłospis w witaminę A, zeaksantynę i luteinę, które wpływają korzystnie na wzrok.

PRZEKĄSKA

Roladki z cukinii

2 cukinie, 250 g twarogu, łyżka majonezu, 2 ząbki czosnku, garść orzechów włoskich, 2 świeże ogórki, 2 pomidory, kilka gałązek świeżego koperku, olej, pieprz, sól

Cukiniom odetnij końce. Pokrój je wzdłuż

na wstążki grubości ok. 0,5 cm. Posól i zostaw na kilka minut. Gdy puszczą sok, odcedź. Skrop olejem i smaż na patelni grillowej lub na grillu, po 2 minuty z każdej strony. Dodaj pieprz, wystudź. Serek wymieszaj z majonezem, do-

daj pokrojone w kosteczkę ogórki, połowę posiekanego koperku, pokrojone orzechy, zmiażdżony czosnek, pieprz i sól. Wymieszaj nadzienie i nałoż porcję na każdy pasek cukinii. Zwiń roladki, udekoruj je małymi cząstkami pomidora i koperkiem.

To małe co nieco możemy czasem zjeść podczas upału na obiad, ponieważ zawiera sycący twaróg i orzechy. Dostarcza mnóstwo witamin i białka.

DRUGIE DANIE

Łosoś pieczony z warzywami

4 porcje filetu z łososia lub innej ryby, cukinia, cebula, 2 pomidory, 4 ząbki czosnku, kalarepa, kawałek papryczki chili, po kilka świeżych gałązek bazylii i tymianku, olej rzepakowy, pieprz, sól

Łososia posól i oprósz pieprzem, skrop odro-

biną oleju. Cukinię pokrój np. na wstążki lub plasterki, cebulę w piórka, a kalarepę w kostkę. Czosnek posiekaj. Rozgrzej na patelni 3 łyżki oleju, włóż kalarepę i smaż chwilę. Wlej 2 łyżki wody i podduś ją pod przykryciem, by była półmiękka. Zestaw

z ognia, wymieszaj z cukinią, pokrojonymi na cząstki pomidorami, posiekanym czosnkiem, bazylią i tymiankiem. Oprósz solą i pieprzem. Ułóż warzywa w formie żaroodpornej, połóż na nich porcje ryby i piecz ok. 20 minut w 180 st. C.

Pieczony łosoś lub inna ryba morska uzupełni letnią dietę w bezcenne kwasy tłuszczowe omega-3. W połączeniu z warzywami stanowi wyjątkowo zdrowy duet.

DESER

Serniczek na zimno

15 dag kakaowych herbatników, 3 łyżki zmielonych orzechów, 3 łyżki masła, 3 małe jogurty greckie, 50 dag mielonego twarogu, 1 kg truskawek, kilka czereśni, 3 żółtka, szklanka cukru, 7 łyżeczek żelatyny, łyżka płatków migdałowych

Herbatniki pokrusz, zmiksuj z orzechami i masłem. Wyłóż tą masą tortownicę. Zblenduj 3/4 kg truskawek. Żelatynę namocz w 6 łyżkach wody, potem podgrzej, aby się rozpuściła. Żółtka utrzyj z cukrem, połącz z serem. Mus z truskawek-

starannie wymieszaj z jogurtami, wystudzoną płynną żelatyną i masą serową. Wymieszaj na jednolitą masę. Rozłóż ją na spodzie, wstaw do lodówki na 2 godziny. Przed podaniem udekoruj owocami i płatkami migdałowymi.

Taki deser pełen owoców nie jest zbyt kaloryczny, a sycący. Zawiera dużo wit. C, błonnika i łatwo przyswajalnego białka, pochodzącego z nabiału. Przyjemnie chłodzi.

Porady zza

PIERWSZEGO STOŁU*

nasZ ekspert

dr n. farmaceutycznych

MAGDALENA JACHORSKA

ekspert farmaceutyczny

Dawka wiedzy na temat produktów aptecznych i przepisów związanych z farmacją

ZIOŁA

W DOMOWEJ APTECZCE

To doskonały sposób na wspomaganie leczenia dolegliwości, które nie wymagają konsultacji lekarskiej. Warto mieć m.in.: liść mięty pieprzowej – sprawdza się w zaburzeniach pracy przewodu pokarmowego, niestrawności, wzdęciach; liść melisy lekarskiej – działa uspokajająco i rozkurczowo; koszyczek nagietka lekarskiego – pomaga w stanach zapalnych gardła, pochwy, a także na niewielkie rany i otarcia naskórka; ziele dziurawca – w łagodnych stanach depresyjnych; kora dębu – działa ściągająco i przeciwzapalnie, sprawdzi się w stanach zapalnych miejsc intymnych, a także przy hemoroidach.

JAK PIELĘGNOWAĆ SKÓRĘ DOJRZAŁĄ

Przesuszenie, wiotkość, zmarszczki i ubytki tkankowe to typowe problemy skóry dojrzałej, co jest konsekwencją m.in. zmian zachodzących w okresie menopauzy. Głównym celem pielęgnacji skóry po 55. 60. r.ż. powinno być jej wzmocnienie i intensywne nawilżenie. W kosmetykach aptecznych szukajmy takich składników, jak: retinol, witamina C, peptydy, kwas hialuronowy, ceramidy. Pamiętajmy, że codzienna pielęgnacja powinna obejmować nie tylko twarz, ale też szyję, dekolt, dłonie. Na szczególną uwagę zasługuje delikatna skóra wokół oczu, z biegiem lat wyraźny staje się problem opadających powiek, worków pod oczami i „doliny łez” – wybierajmy więc kosmetyki o działaniu drenującym, przeciwobrzękowym i silnie odżywczym. *

HORMONALNA TERAPIA

ZASTĘPCZA (HTZ)

Suplementacja hormonalna stosowana podczas menopauzy korzystnie wpływa na wygląd skóry i włosów, a przede wszystkim na samopoczucie. Nowoczesna terapia HTZ (dawka i rodzaj leku) jest dobierana indywidualnie, podczas niej zwykle zleca się regularne wykonywanie badań kontrolnych, a samo leczenie trwa nie dłużej niż 5 lat. Wszystkie postaci leku stosowane w HTZ są tak samo skuteczne, niemniej jednak formy przezskórne mniej obciążają wątrobę. Alternatywą dla HTZ są estrogeny pochodzenia roślinnego (fitoestrogeny), dostępne w preparatach bez recepty. Siła ich działania jest mniejsza, ale mogą okazać się skuteczne w przypadku przeciwwskazań do stosowania klasycznej terapii hormonalnej.

Ma ogromne znaczenie dla naszego organizmu. Odpowiada za sprężystość, jędr ność i nawilżenie skóry, prawidłowe funkcjo nowanie tkanek, narządów i układów. Z wiekiem jego ilość w organizmie maleje, dlatego osoby dorosłe, zwłaszcza po 40. r.ż., powinny pamiętać o suplementacji kolagenu. W aptece znajdziemy jego różne postaci: do picia – ampułki i shoty, tabletki, kapsułki, saszetki. Poszczególne preparaty różnią się rodzajem kolagenu i dodatkiem pozostałych substancji aktywnych, jak: witaminy, krzem, kwas hialuronowy. Uważa się, że najlepiej przyswajalny jest naturalny kolagen rybi w formie hydrolizatu. Ważne, by wybierać preparaty wzbogacone w witaminę C, która umożliwia produkcję i wspomaga przyswajanie tego białka.

„Pierwszy stół” w języku zawodowym osób związanych z farmacją to nic innego, jak lada w aptece, przy której pacjent spotyka się z farmaceutą.

Lato to wspaniała okazja, aby podczas spaceru po lesie czy łące bliżej przyjrzeć się roślinom.

Często, gdy któraś z nich jest piękna lub nieznana, mamy pokusę, by ją zerwać. Zanim to uczynimy, sprawdźmy, czy można to zrobić.

JESTE M eko ochronąPod

Piękne niedostępne

Na liście roślin chronionych w Polsce znajduje się ponad

700 gatunków. Najbardziej narażone na zniszczenia są pięknie kwitnące rośliny, bo przyciągają uwagę i wyzwalają chęć ich posiadania. Ale chronione są także drzewa i grzyby. Warto je poznać, aby zachować ostrożność i nie zerwać ich choćby przez przypadek. TEKST MAŁGORZATA ŚWIGOŃ

Ochrona przyrody w dzisiejszych czasach nabiera szczególnej wagi. Wymiera coraz więcej gatunków z wielu powodów: dramatycznie pogarsza się jakość powietrza, niszczone i przekształcane są naturalne ekosystemy (osuszanie bagien, wycinanie lasów, regulowanie rzek, zarastanie polan, nadmierna eksploatacja roślin, itd). W wakacyjny czas przyda się więc ściągawka niektórych roślin chronionych.

1TE CO ROSNĄ NAD MORZEM

W pasie nadbrzeża występują takie rośliny, których nie spotkamy w głębi kraju, przede wszystkim porastające wydmy: piaskownice, wydmuchrzyce, kostrzewy, roślinność słonolubna, jak np. solanka kolczysta, astry solne, soliród zielny. Niektóre z nich są chronione, m.in. pięknie kwitnący groszek nadmorski, mikołajek nadmorski czy storczyk tajęża jednostronna o charakterystycznych marmurkowych liściach.

2ROŚLINY CHRONIONE NA MAZOWSZU

Można tu spotkać wiele roślin chronionych, bo w tym regionie kraju znajduje się Puszcza Kampinoska i Bolimowska, a także kilka rezerwatów (m.in. Las Natoliński, Las Bielański, Łosiowe Błota, Moczydło) oraz 9 parków krajobrazowych (m.in. Mazowiecki, Brudzeński, Kozienicki, Nadbużański). Istnieją w nich naturalne stanowiska takich zagrożonych roślin, jak: wawrzynek wilcze łyko, zawilec wielkokwiatowy, bagno zwyczajne, kosaciec syberyjski, barwinek pospolity, goździk pyszny. Kuszą, bo pięknie kwitną, a wiele też wspaniale pachnie.

Gdy nie wiesz, czy jest chroniona

* Warto mieć w telefonie aplikacje do rozpoznawania roślin, bo wówczas szybko możemy sprawdzić, czy dany gatunek jest pod ochroną, czy nie. Do wyboru mamy wiele aplikacji, jak np.: PlantNet, NatureID, Infoflowers, FloraIncognita. Lista chronionych roślin znajduje się na stronie Ministerstwa Ochrony Środowiska (aktualizacja_listy_gatunkow_roslin_ objetych_ochrona_gatunkowa_oraz_wskazania_dla_ich_ ochrony). Zawsze można do niej zajrzeć i upewnić się, jaki jest status danej rośliny.

MIKOŁAJEK NADMORSKI

GROSZEK NADMORSKI

WAWRZYNEK WILCZE ŁYKO

3SKARBY TATR

Góry to obszar wyjątkowo bogaty w ciekawą roślinność. Na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego rośnie ok. 1000 roślin naczyniowych, a dla mniej więcej 250 gatunków to jedyne miejsce ich występowania. W Tatrach podziwiać można tzw. relikty, czyli rośliny, które istniały także w poprzednich epokach i udało im się przetrwać. Należy do nich m.in. dębik ośmiopłatkowy (krzewinka o dużych białych kwiatach), ostróżka tatrzańska, skalnica tatrzańska, goździk lśniący. Wśród roślin chronionych znajduje się m.in. szafran spiski, porastający hale i polany. Był często zrywany lub wykopywany i przenoszony do ogródków, co spowodowało niebezpieczne zmniejszenie się jego naturalnych stanowisk.

Nasiona w banku

Aby zapobiegać

wyginięciu roślin zagrożonych, tworzy

się banki nasion

i tkanek. Przechowuje

się je w niskich

temperaturach

i ciekłym azocie.

Jednym z bardziej

znanych jest norweski

Globalny Bank Nasion, który znajduje się w lodowym tunelu

na wyspie

Spitsbergen. 4

ZAGROŻONE DRZEWA

Pod ochroną znajdują się nie tylko kwiaty, ale także niektóre rzadkie drzewa i krzewy. Pierwszą rośliną, która została objęta ochroną już w 1423 roku był cis pospolity, wiecznie zielone iglaste drzewo. W Henrykowie Lubańskim na Dolnym Śląsku rośnie taki, którego wiek ocenia się na ponad 1200 lat! Do chronionych drzew i krewów należy też: limba, rokitnik, pokrzyk wilcza jagoda.

SZAROTKA ALPEJSKA

SASANKA ALPEJSKA

GORYCZKA KROPKOWANA

SOSNA LIMBA

CIS POSPOLITY

ROKITNIK ZWYCZAJNY

ZDJĘCIE: ROBBY CYRON

CENNE GRZYBY

W naszym kraju wszystkie gatunki grzybów są chronione. Jednak te, które objęto ochroną częściową, można zbierać na własny użytek, do konsumpcji. Trzeba jednak pamiętać, by nie niszczyć przy tym grzybni ani gatunków niejadalnych. Należy też omijać tereny parków narodowych, rezerwatów, obszarów ochrony krajobrazowej – tam nie wolno wybierać się na grzybobranie. Ścisłą ochroną objęte są m.in: opieńka torfowiskowa, borowik korzeniasty, borowik żółtobrązowy (podgatunek królewski), maślak trydencki.

W Polsce w ciągu

ostatnich 150 lat bezpowrotnie

wyginęły 44 gatunki roślin

naczyniowych, a zagrożonych jest kolejnych 506. Trzeba je ratować.

KAROLINA BANASIAK

REDAKTOR PROWADZĄCA RADZI

Najlepszą formą kolekcjonowania roślin rzadkich i objętych ochroną jest fotografowanie. W ten sposób nie przyczynimy się do niszczenia środowiska, a wręcz przeciwnie! Utrwalimy to, co najpiękniejsze i rzadkie w naszej, nie tylko w rodzimej, przyrodzie. Dziś niemal każdy ma telefon komórkowy z aparatem, którym można robić naprawdę fantastyczne zdjęcia dobrej jakości. Polecam zwłaszcza opcję makro (zbliżenie), bo dzięki niej dostrzeżemy takie szczegóły płatków, liści, koszyczka, łodygi czy kory, których normalnie byśmy nie zauważyli. Tymi fotografiami przyjemnie pochwalić się bliskim, ale także warto je wydrukować w powiększeniu, oprawić i wykorzystać do uświetnienia domowej galerii. Powstaną dzieła niepowtarzalne, własne, takie, których nikt inny nie ma.

BOROWIK ŻÓŁTOBRĄZOWY

Zioła z wody

Latem często przebywamy nad wodą. Warto wiedzieć, że w jeziorach, rzekach czy na podmokłym terenie rosną też rośliny o cennych właściwościach leczniczych.

GRZYBIEŃ BIAŁY

Wśród nich prym wiedzie tatarak. Ozdabiano nim domy podczas Zielonych Świątek i Bożego Ciała. Do Europy przywędrował z hordami tatarskimi w XIII wieku.

Ceniony był głównie za swoje właściwości odtruwające. Na wilgotnych łąkach rośnie też wiązówka błotna. W lecznictwie ludowym stosowana była jako łagodny środek przeciwzapalny i napotny. Jej liście wykorzystywano także do barwienia tkanin na żółtozielony kolor, a korzeń na czarny. W tym towarzystwie najpiękniejszy jest grzybień biały. Niegdyś była to roślina pospolita. Uważano ją za doskonały lek uspokajający.

Właściwości. Grzybienie należą do najpiękniejszych roślin o właściwościach leczniczych. Są pod ochroną, ale możne je uprawiać w ogrodowym oczku wodnym. Już sam ich widok działa kojąco. Nalewkę z kłącza stosowano przy bólach reumatycznych, zaś okłady ze świeżych liści koiły bóle głowy oraz obniżały gorączkę. Jednak najbardziej cenione było działanie uspokajające. Intrakt. Jedną część kwiatów zmiksuj z 1,5 części alkoholu 95%. Pozostaw na dzień. Przecedź, przelej do ciemnej butelki. W stanach pobudzenia nerwowego, uczuciu lęku i zagrożenia pij 40 kropli w 1/4 szklanki wody po jedzeniu. Nie wolno przedawkować!

TEKST MAŁGORZATA ŚWIGOŃ

ZANIECZYSZCZENIE ŚRODOWISKA SPRAWIŁO, ŻE GRZYBIENIE WYMIERAJĄ I DZIŚ SĄ POD CAŁKOWITĄ OCHRONĄ.

WIĄZÓWKA BŁOTNA

Właściwości. Do celów leczniczych wykorzystuje się zakwitające w czerwcu i lipcu kwiatostany. Odwary lub napary działają przeciwzapalnie i przeciwbólowo. Stosuje się w goścu stawowym, przeziębieniu, cho-

robach reumatycznych, działa też żółciopędnie i moczopędnie. Napar z kwiatów: 2 łyżki kwiatów zalej 2 szklankami wrzącej wody i parz pod przykryciem przez 15 minut. Odstaw na kolejne 15 minut, przecedź. Mocno ciepły napój pij 3 razy dziennie po pół szklanki godzinę po jedzeniu jako środek pomocniczy w chorobie reumatycznej.

Napar napotny: Łyżkę suszonych kwiatów wiązówki i łyżkę kwiatów lipy zalej 2 szklankami wrzątku i parz pod przykryciem przez 15 minut. Odstaw na kolejne 15 minut, a następnie przecedź. Pij mocno ciepły płyn po pół szklanki 3 razy dziennie.

TATARAK

Właściwości. Surowcem leczniczym jest kłącze. Stosuje się je w zaburzeniach trawiennych, stanach wyczerpania nerwowego, trudnościach w zasypianiu, do płukania jamy ustnej oraz do pielęgnacji włosów.

Odwar z kłącza tataraku: 2 łyżki rozdrobnionych kłączy wymieszaj z łyżką ziela skrzypu, zalej 2 3 szklankami ciepłej wody i powoli gotuj pod przykryciem przez 3 5 minut. Odstaw na 15 minut, przecedź. Przemywaj głowę w przypadku łupieżu i łojotowego zapalenia owłosionej części skóry głowy.

DBAM o urodę

Relaks wśród przyrody pozwala wyciszyć się, zwolnić i zająć się wyłącznie sobą. Stwarza również okazję do zadbania o urodę z wykorzystaniem naturalnych sposobów.

Pielęgnacja na łonie natury

Farma piękności

na działce

Odpoczynek na łonie natury

jest niczym pobyt w SPA. Wystarczy kilka dni, aby się odprężyć i wypięknieć.

TEKST ALEKSANDRA JAWORSKA

Podstawowa zasada udanego wypoczynku?

Zapomnieć o pracy, obowiązkach oraz problemach, a postawić na pełny relaks i naturalność. Dlatego zrezygnuj z makijażu, aby skóra mogła odpocząć od podkładu czy szminki. Wybierz proste uczesanie, unikaj lakieru, żelu i pianki. Wykorzystaj do pielęgnacji rosnące na działce owoce, warzywa, zioła, a także produkty spożywcze, które masz w kuchennej szafce. Dodadzą blasku skórze i włosom.

MLEKO

Niczym balsam do ciała

zawiera cenne dla skóry składniki – witaminy: A, B, D, K, E oraz minerały: wapń, potas, fosfor. Proteiny pobudzają produkcję kolagenu i elastyny w skórze, a nienasycone kwasy tłuszczowe dodatkowo ją wygładzają.

Do wanny z ciepłą wodą wlej litr mleka (najlepiej prosto od krowy). Zanurz się w kąpieli na 15 minut. Spłucz skórę i delikatnie ją osusz.

Ważne!

Kilkudniowy pobyt na łonie natury to przyjemność

dla ciała i ducha.

Miód to magiczny.kosmetyk

Możesz go stosować wprost ze słoika. Wystarczy

posmarować nim spierzchnięte wargi, a po 10 minutach... zlizać pozostałości. Usta będą nawilżone i gładkie.

MIÓD

•Ten słodki przysmak przynosi ukojenie zmęczonej, szarej, odwodnionej cerze. Zawiera cenne witaminy: B2, C, PP oraz minerały: sód, magnez, żelazo. Uzupełnia również w organizmie braki witaminy H, która zapobiega stanom zapalnym skóry. Ze względu na właściwości bakteriobójcze nadaje się do pielęgnacji tłustej i mieszanej cery, działa również regenerująco na suchą skórę. Kremy i balsamy z dodatkiem miodu łagodzą podrażnienia i nawilżają suchą cerę. Z kolei wosk pszczeli w kosmetykach uszczelnia naskórek, zapobiega jego pękaniu. •Maseczka kojąca. Łyżkę miodu wymieszaj z 2 łyżkami tłustej śmietany lub twarożku homogenizowanego. Dodaj łyżeczkę oliwy i nałóż na oczyszczoną twarz. Po upływie kwadransu zmyj maseczkę przegotowaną wodą.

Nawilży przesuszoną cerę

Staranny demakijaż

wchłonie cenne składniki z preparatu.

•Pełne cennych substancji jest doskonałą bazą do przygotowania maseczek. Białko działa na skórę ściągająco, zwęża pory. Sprawdza się także przy cerze dojrzałej i zwiotczałej, bo ładnie ją napina. Z kolei żółtko jest źródłem białka i witamin: A, E, D, K i z grupy B, a potasu, cynku i żelaza, które wzmacniają suchą skórę oraz włosy. Zawarta w nim lecytyna ma właściwości odżywcze i nawilżające. A kwasy tłuszczowe odbudowują strukturę pasm. •Maseczka liftingująca. Białko jajka ubij na sztywną pianę. Potem dodaj 2 łyżki słodkiej śmietanki i łyżeczkę oliwy. Delikatnie wymieszaj i rozprowadź na oczyszczonej twarzy. Zmyj po 20 minutach i nałóż krem, który stosujesz na co dzień.

Wzmocni pasma

•To jedna z najcenniejszych roślin w kosmetyce, choć kojarzona zazwyczaj ze swędzącymi bąblami.

Pokrzywa jest bogata w sole mineralne (np. żelazo, magnez), witaminy (A, C, B2, K) i olejki eteryczne. Pokrzywowe płukanki są nieocenione w pielęgnacji włosów przetłuszczających się, wypadających i z łupieżem.

•Płukanka hamująca wypadanie włosów. 4 łodygi pokrzywy z liśćmi potnij nożyczkami, wrzuć do garnka i zalej litrem wody. Zagotuj i zostaw pod przykryciem na 30 minut, odcedź i wypłucz włosy po umyciu.

Enilome HB Green Szampon

Ochrona koloru i blask, 300 ml

Enilome HB Green Odżywka

Ochrona koloru i blask, 300 ml

przed nałożeniem maseczki sprawi, że czysta skóra lepiej

TRUSKAWKI

Wyrównają kolor cery

•Pielęgnacyjne zalety tych owoców docenią panie o cerze dojrzałej, z przebarwieniami, poszarzałej.

Truskawki zawierają bowiem witaminę C o działaniu rozjaśniającym i rozświetlającym oraz substancje odmładzające (witamina E, antyoksydanty).

•Maseczka rozjaśniająca przebarwienia. Kilka truskawek rozgnieć, dodaj łyżkę śmietany i łyżkę płatków owsianych dla zagęszczenia papki. Nałóż na twarz, zmyj po 20 minutach.

RUMIANEK

Idealny dla blondynek

•Skromny i niepozorny kwiatek ma dużą kosmetyczną moc. Jego sekret leży w substancjach zwanych azulenami. Mają właściwości przeciwzapalne,łagodzą oparzenia słoneczne, są pomocne przy gojeniu się ran. Suszone kwiaty dodane do kąpieli koją podrażnienia. Wystarczy zalać litrem wrzątku garść rumianku i po kwadransie przecedzić do wanny z ciepłą wodą.

Zamiast naparu można ewentualnie dodać do kąpieli 10 kropli rumiankowego olejku eterycznego. Ziele potrafi również rozjaśnić włosy blond o kilka tonów.

•Płukanka rozjaśniająca włosy. Sporą garść kwiatów rumianku zalej 2 litrami wrzątku, przykryj. Gdy napar wystygnie, wypłucz w nim umyte włosy.

REKLAMA

TO JEST mój czas

Skąd te kompleksy

W większości mają swoje korzenie w naszym dzieciństwie bądź okresie dojrzewania. Często potrafią utrudniać życie. Można to jednak zmienić.

Myśl dobrze o sobie

Zamiast skupiać się na swoich różnych niedoskonałościach, warto działać i szukać rozwiązania problemu, który nas blokuje. Przede wszystkim jednak warto zrozumieć, że nikt nie jest idealny.

TEKST ANNA GRZELCZAK

pytameksperta

BARBARA WESOŁOWSKA-BUDKA psycholog, psychoterapeuta, seksuolog, superwizor, prowadząca Instagram psychoterapia_i_zycie

Od naszej samooceny zależy, jak odbieramy siebie i to, co nam się przydarza. Czy ufamy w dobry obrót spraw i swoje umiejętności, czy przeciwnie, nawet pozytywne zmiany wywołują w nas lęk podszyty przekonaniem, że nie zasługujemy na nie. Często nie mamy nawet świadomości, że same podcinamy sobie skrzydła utrwalonymi, negatywny-

mi przekonaniami. Myślenie, że taki jest już nas los bądź uroda i więcej nie zyskamy ponad to, co mamy, odbiera chęć działania. Przez to nie ryzykujemy, nie sprawdzamy. A wystarczy kilka słów szacunku i wzmacniające myśli na swój temat i zaczniemy się zmieniać. Wykorzystajmy słoneczne, letnie dni i zróbmy pierwszy krok ku nowemu nastawieniu, choćby do własnego ciała.

Dlaczego wygląd i ciało są tak ważne dla kobiet? Ciało to nasza wizytówka. Kobiety od najmłodszych lat słyszą uwagi i porównania dotyczące tego, jak powinny wyglądać, poruszać się i zachowywać. Żyją pod ogromną presją, a social media − pełne rad w stylu: „Jak sprawić, aby ciało wyglądało dobrze?”; „Co zrobić, by pozbyć się rozstępów, zmarszczek czy cellulitu?” − nie pomagają.

W internecie i przestrzeni publicznej wciąż mało jest treści zachęcających, aby po prostu pokochać siebie i bezwarunkowo zaakceptować swoje ciało, charakter czy osobowość, bo zawsze znajdzie się coś do naprawy.

W takim razie, co radziłaby pani kobietom, które nie akceptują swojego wyglądu?

Powiem wprost, żadna metoda – przejście na restrykcyjną dietę,

zapisanie się na siłownię czy kupienie odpowiedniego stroju – nie będzie skuteczna, jeżeli nie zadbamy o podstawy, czyli o samoakceptację. Bez niej, nawet zrzucając zbędne kilogramy, wewnętrznie nadal będziemy czuć się nieszczęśliwe. Dlatego, jeśli naprawdę chcemy zmiany, zacznijmy od zastanowienia się, z czego wynikają nasze negatywne przekonania na temat swojego wyglądu. Może to skutek przeżytej traumy, krzywdzących doświadczeń, nadmiernej krytyki i braku akceptacji ze strony rówieśników w dzieciństwie bądź opiekunów. Każda z takich krzywdzących sytuacji może pozostawić trwały ślad w psychice, który „nieleczony” doprowadza do nadmiernego samokrytycyzmu i wymagania od siebie doskonałości.

Co zrobić, by przestać wymagać od siebie niemożliwego? Pierwszy ważny krok to nazwanie problemu i znalezienie jego przyczyny. Jeśli mamy z tym problem, to poszukajmy pomocy u psychoterapeuty. Dlaczego? Bo z psychoterapią jest podobnie jak z ćwiczeniem pod okiem doświadczonego trenera. Owszem, możemy to robić same w domu, ale wtedy nie mamy pewności, czy przyjmujemy prawidłową postawę ciała i wzmacniamy odpowiednie mięśnie, nie szkodząc sobie. Dopiero pod okiem specjalisty, który potrafi ocenić nasze możliwości, jesteśmy w stanie wyrobić sobie prawidłowe nawyki i zacząć odczuwać przyjemność z uprawiania sportu.

To znaczy, że same nie poradzimy sobie ze swoimi kompleksami?

Nie mówię, że nie, bo istnieje dużo sposobów. Na rynku wydawniczym znajduje się wiele publikacji, których głównym tematem jest miłość do siebie, wiara w siebie, wdzięczność i samoakceptacja. Warto po nie sięgać i zgłębiać temat. Dzięki temu

lepiej zrozumiemy istotę kompleksów i mechanizmy ich powstawania. To jednak nie zawsze wystarczy. Jeśli kompleksy wpływają negatywnie na nasze codzienne funkcjonowanie i blokują nas przed rozmaitymi aktywnościami, to powinnyśmy szukać pomocy.

W takim razie czym są kompleksy?

To nasze wyobrażenia i odczucia znajdujące się w podświadomości, które objawiają się dyskomfortem, zakłopotaniem, obawami i zahamowaniami. Kompleksy utrudniają życie i nierzadko blokują nas przed rozwojem, doświadczaniem nowych rzeczy, nawiązywaniem nowych, innych niż dotychczas relacji i podejmowaniem wyzwań. Nie dziedziczymy ich, lecz − jak już wspomniałam − nabywamy je, dorastając.

Czy mają jakiś pozytywny wpływ? Przydają się?

Mogą mobilizować do działania, ale tylko wtedy, gdy mamy wysoką samoocenę i odporność psychiczną. Jest to jednak kwestia bardzo indywidualna. Przykładowo, osoba z wysoką samooceną pewnego dnia stwierdza, że nie podobają się jej włosy, więc postanawia o nie zadbać. Radzi się fryzjera, czyta na temat pielęgnacji i zmienia uczesanie. Jeśli jednak do podobnego wniosku dojdzie ktoś, komu brak pewności siebie, to może uznać, że jego beznadziejnym włosom nic nie pomoże i odpuści jakiekolwiek działanie.

Czyli chodzi o to, aby działać, zamiast skupiać się tylko na niedoskonałościach?

Dokładnie, żeby szukać rozwiązania sytuacji, która nas blokuje, a przede wszystkim zrozumieć, że nikt nie jest idealny. To ważny krok ku akceptacji. Ale uwaga, akceptacja nie oznacza zmuszania się do polubienia np. części ciała, której nie toleruję, bo to

doprowadzi tylko do większej złości i frustracji. Chodzi o to, aby zauważyć tę część ciała, nazwać ją i uznać, że taka też jestem. Mam takie, a nie inne ciało, włosy, dłonie, twarz i zamiast unikać swojego odbicia w lustrze, oglądać się w nim codziennie. Przyglądać się sobie, choćby przez chwilę, zwłaszcza mniej lubianym partiom i oswajać się z nimi. Zachęcam do tego ćwiczenia wszystkie kobiety bez względu na wiek, bo przynosi to wiele pozytywnych efektów. Możemy stawać przed lustrem nagie, ubrane w bikini albo w seksownej bieliźnie, nim odważymy się pokazać partnerowi. Z mojego zawodowego doświadczenia wynika, że wraz z częstotliwością obserwacji siebie, większość kobiet zaczyna odczuwać nawet podniecenie na swój widok, a to przekłada się na ich życie seksualne. Przede wszystkim jednak chodzi tutaj o zaakceptowanie swojego ciała. Nie tego, o którym fantazjujemy, ale tego, które nam służy, bo to bardzo poprawia jakość życia.

Co jeszcze warto zrobić dla siebie?

Możemy nauczyć się odczuwać współczucie wobec siebie i wybaczać sobie. Zdaję sobie sprawę, że to niezwykle trudne dla kobiet w naszym kraju, bo większość z nas miała krytycznych rodziców, ale wybaczanie

sobie zarówno drobnych, jak i większych rzeczy, zrozumienie, że jesteśmy wystarczające takie, jakie jesteśmy, to ważny krok na drodze do samoakceptacji i pozbycia się kompleksów albo przynajmniej panowania nad nimi. Kolejny, to bycie uważną na to, co źle na mnie wpływa i rezygnowanie z tego. Przykładowo, jeśli nagrania trenerki fitness motywują mnie do działania, zmiany stylu życia i poprawiają mi samopoczucie, to warto nadal ją obserwować. Jeżeli jednak po obejrzeniu jej nagrań czuję się gorzej, bo nie osiągam założonych efektów, a w ostateczności w ogóle przestaję ćwiczyć, to lepiej wyłączyć komputer czy smartfon i zamiast tracić kolejną godzinę, zrobić coś pożytecznego dla siebie – umówić się na spacer z przyjaciółką, pójść z dzieckiem do kina, pojechać na wycieczkę rowerową z mężem. Tylko, żeby wykonać ten krok, trzeba umieć zatrzymać się i dostrzec, co mi służy, a co szkodzi. Ważną wskazówką mogą być nasze emocje.

To znaczy?

Chodzi o to, aby umieć odróżniać, czy dane emocje są naprawdę moje, czy wpływ na moje samopoczucie ma coś lub ktoś inny? Jeśli w realacji z kimś zaczynam czuć się gorzej, to warto zastanowić się, skąd bierze się mój smutek, strach czy złość. Zobaczyć, co się stało wcześniej i kiedy przestałam panować nad sobą lub poczułam się gorzej. Mam wrażenie, że często lecimy na autopilocie. Złościmy się, płaczemy, krzyczmy, smucimy, po czym otrząsamy się i biegniemy dalej, nie zastanawiając się nad tym, dlaczego poczułyśmy czy zachowałyśmy się tak, a nie inaczej. Rzucamy: „taka już jestem”, jakby wszystko inne było ważniejsze od nas, a powinno być odwrotnie. Im lepiej będziemy znać siebie, tym łatwiej zadbamy o siebie i pozbędziemy się kompleksów, i co

ZMIEŃ PODEJŚCIE

1. Spróbuj opisywać siebie wieloma cechami (pozytywnymi i negatywnymi). Jeśli to trudne, poproś o pomoc bliskich. Potem powtarzaj ich słowa, aż sama zaczniesz dodawać kolejne określenia.

2. Myśl o sobie z szacunkiem. Szanuj siebie także za wszystkie podejmowane działania, a nie tylko za te zakończone sukcesem.

3. Szukaj aktywności, które sprawią ci radość, a kiedy już je wybierzesz, koncentruj się na swoich doznaniach.

4. Daj sobie prawo do błędów. Pamiętaj, że nikt nie jest doskonały.

5. To, czego nie da się zmienić, warto oswoić. Jeżeli jesteś z czegoś niezadowolona, ale wiesz, że nie masz na to wpływu, np. na budowę ciała, postaraj się to zaakceptować.

ważne, przestaniemy przekazywać je następnym pokoleniom.

To chyba najtrudniejsze zadanie dla mam i babć?

Tak, bo często robimy to nieświadomie, powielając zachowania tych osób, które kiedyś wmówiły nam, że czegoś nie potrafimy. Dziecko to czujny obserwator. Widzi, jak mama traktuje swoje ciało, czy tata wierzy w siebie, a słowa dziadków pokrywają się z ich zachowaniem. Wystrzegajmy się więc tekstów typu: „zostaw to, nie dasz rady”, „zobacz, jak inne dziewczynki wyglądają”, „nie mogłeś się nauczyć lepiej?”. Takie wypowiedzi skierowane w stronę dziecka odbierają mu

W sytuacji,każdejnawet w zmaganiach z kompleksami, możesz wybrać, czy chcesz się im poddawać, czy zmieniać podejście do siebie.

pewność siebie i postrzeganie siebie jako ładnej/ładnego, zdolnej/ zdolnego. Dziecko, jeżeli nawet usłyszy podobne zdanie tylko raz, ale wypowiedziane karcącym tonem, może zacząć wierzyć, że nie potrafi niczego osiągnąć, nie jest godne miłości ani uwagi. Dlatego tak ważna jest nasza zmiana nastawienia wobec samych siebie. Zadowolona, akceptująca siebie mama lub babcia mogą stać się wzorem do naśladowania. Impulsem do zmiany dla całej rodziny. To naprawdę działa!

A może jednak z kompleksami da się żyć?

Pewnie, że się da. Ironizuję, bo z tymi, które zamykają nas w lękach i czterech ścianach, lepiej się nie układać. Z lżejszymi na pewno jakoś da się funkcjonować – wchodzić w związki, przyjaźnie, bawić się i pracować.

Tylko zawsze z tyłu głowy będzie towarzyszyć nam oceniająca

myśl, np.: „nie zasługuję na to, co mi się przydarza”; „zaraz wyda się, że wszystkich oszukałam”; „on jest ze mną tylko z litości”

albo „nie powinno mnie tu być”, więc co to za życie? Czy nie lepiej uporać się z nimi raz na zawsze i zacząć wreszcie doceniać siebie, cieszyć się tym, co mamy i korzystać z życia? Nic nie jest z góry przesądzone, wystarczy tylko chcieć i odważyć się, i spróbować coś zmienić. Choćby stanąć przed lustrem albo zatrzymać się w chwili, gdy się z czegoś wycofuję i zastanowić się nad powodem swojego zachowania, wybaczyć sobie popełnione błędy i podziękować za każdy dobry gest wobec siebie. Otulić się dobrocią, bo zasługujemy na wszystko, co najlepsze.

Jak radzić sobie z kompleksami w sypialni piszemy na s. 88−89.

Jak przywrócić

ogień w sypialni

Przede wszystkim wyeliminuj wszystko to, co hamuje twój apetyt na seks. A potem wrzuć na luz i ciesz się na nowo odkrytą bliskością.

pytamyeksperta

Mo notonia dnia codziennego, zmiany zachodzące w naszych ciałach, zmęczenie to wszystko może sprawić, że z czasem seks staje się coraz mniej atrakcyjny. Takie wypalenie w związku jest dosyć częstym zjawiskiem, nawet jeśli partnerzy wciąż się kochają. Sprawdź, co zrobić, by przywrócić emocje, które towarzyszyły twojej relacji na samym początku.

Poznaj swoje ciało na n owo Nic tak skutecznie nie zabija podniecenia jak kompleksy. Wielu osobom zmarszczki lub

dodatkowe kilogramy nie pozwalają kochać się przy włączonym świetle. Ba! Czasem uniemożliwiają zbliżenie w ogóle. Trudno nam zrozumieć, że nasze ciało może podobać się komuś, skoro same nie jesteśmy w stanie go zaakceptować... Warto to zmienić. Przestań koncentrować się na wyglądzie swojego ciała, skup się na jego funkcjonalności czy dotykanie go sprawia ci przyjemność? Spróbuj to poczuć na nowo – nie tylko w czasie zbliżenia, ale także podczas kąpieli, nakładania kremu i innych czynności pielęgnacyjnych. Nacieranie ciała wonnymi kosmetykami, głaskanie go pomoże ci na nowo odzyskać z nim kontakt i polubić je. A wtedy łatwiej będzie ci poczuć płynącą z ciała przyjemność, także podczas seksu.

Najpierw odpocznij

Z badań wynika, że jeden z hormonów stresu –kortyzol utrzymuje na wysokim poziomie

AGNIESZKA CZECHOWSKA edukatorka seksualna

prolaktynę, aminokwas, który skutecznie hamuje popęd seksualny. Dlatego, gdy jesteśmy niewyspane, zmęczone i pełne napięcia, nie w głowie nam łóżkowe igraszki. Jak sobie z tym radzić? Niestety, nie ma tu drogi na skróty – trzeba po prostu zadbać o higienę dnia codziennego: wysypiać się, dotleniać, zdrowo odżywiać i nie przepracowywać.

Popracuj nad relacją

Seks jest papierkiem lakmusowym związku. Gdy między partnerami są jakieś napięcia, na pewno odbije się to na życiu intymnym. Zastanów się więc, czy nie masz ochoty na seks w ogóle czy tylko ze swoim partnerem? Bo to zasadnicza różnica. Jeśli z jakichś powodów wasze wspólne życie nie układa się po twojej myśli, trudno się dziwić, że nie ma w tobie przestrzeni na bliskość i seks. Zanim znów uda wam się rozpalić namiętność, spróbujcie się do siebie

POMOGĄ CI GADŻETY

Wrogiem udanego seksu jest także nuda. Warto z nią walczyć. Z pomocą mogą przyjść erotyczne gadżety, opaski na oczy, pędzelki i miotełki do masażu oraz specjalne karty do grania (np. „69 Erotyczna gra karciana dla par”). Dobrym sposobem na zwiększenie libido jest też aromaterapia. Aby potwierdzić, jak ważne są zapachy w sypialni, wystarczy przywołać dane: aż u 25 proc. osób, które z jakichś powodów straciły węch, zanikło libido! Do najbardziej podniecających kobiety zapachów zalicza się aromat lukrecji i ogórka. Na mężczyzn działa... woń kobiecego ciała oraz zapach dyni i lawendy.

zbliżyć także poza sypialnią. Dużo rozmawiajcie i pozwólcie sobie na miłe gesty, miłosne liściki, niespodzianki, wyjścia na kolację lub do kina. I na wspólny śmiech! To wspaniały wyzwalacz erotycznej atmosfery.

Magnez Men

Suplement diety. Zawiera w składzie magnez, który pomaga w prawidłowym funkcjonowaniu mięśni i układu nerwowego, oraz cynk, który pomaga w utrzymaniu prawidłowego poziomu testosteronu we krwi. Tabletki, 50 szt.

42% Polaków uważa, że seks jest ważny w związku

Simon Beckett

Łap chwile, próbuj, odnoś sukcesy, popełniaj błędy i wyciągaj wnioski, a przede wszystkim po prostu bądź. Znamy tylko to życie, którego doświadczyliśmy, dokonując takich, a nie innych wyborów.

Jak potoczyłyby się nasze losy, gdybyśmy wybrały inną pracę, powiedziały „tak” innemu mężczyźnie albo poszły inną drogą niż zwykle?

Każdemu zdarza się zastanawiać nad swoimi wyborami, ale częste rozpamiętywanie przeszłości może prowadzić do frustracji i niezadowolenia z życia. Dlatego zamiast zadręczać się myśleniem o słuszności podjętych

decyzji, lepiej zastosować jedną z metod terapii CBT (poznawczo-behawioralnej) i w takiej chwili powiedzieć sobie głośno: „przestań”. Po czym skupić całą swoją uwagę na wykonaniu jakiejś konkretnej czynności np. przygotowaniu posiłku. Warto również powtarzać sobie, że w danym momencie, dysponując taką a nie inną wiedzą na temat sytuacji, postąpiłaś najlepiej, jak umiałaś.

TEKST ANNA GRZELCZAK

„Nie ma drugich szans, są tylko inne. Jakąkolwiek podejmiesz decyzję, życie zawsze będzie inne niż wtedy, gdybyś podjął inną.”

ADULT

Od 12. roku życia.

Biegunka?

Actitan

kompleks molekularny tanin

PEDIATRIC

Od 1. roku życia.

ROZPUSZCZA SIĘ

W JEDNEJ ŁYŻCE WODY!

Lenodiar przeciwdziała biegunce. Zmniejsza biegunkę i normalizuje konsystencję kału, sprzyjając szybkiemu przywróceniu równowagi funkcji jelitowych.

Dzięki synergii dwóch działań, produkt ten działa respektując fizjologię jelit oraz równowagę flory bakteryjnej, nie powodując zaparć.

W APTEKACH

TO JEST WYRÓB MEDYCZNY 0477

Używaj go zgodnie z instrukcją lub etykietą.

Aboca posiada certyfikat B Corp dobrowspolne.aboca.com

Producent: Aboca S.p.A. Società Agricola Sansepolcro (AR) - Italia

Dystrybutor: Aboca Polska

PRZYJEMNY SMAK

na wszelki wypadek EKUZ Karta

Planujecie wypad do Hiszpanii, Włoch, a może do Bułgarii? Zabierzcie EKUZ! Uchroni was to przed wydatkami w razie nagłej choroby lub wypadku.

WYJEŻDŻACIE CAŁĄ RODZINĄ? KAŻDY MUSI

MIEĆ WŁASNĄ KARTĘ!

SĄ NA NIEJ DANE

WŁAŚCICIELA: IMIĘ, NAZWISKO, DATA URODZENIA.

Karta EKUZ to dokument unijny, który zapewnia bezpłatne leczenie w krajach UE (także np. na hiszpańskich

WARTO WIEDZIEĆ

Wnioski o wydanie EKUZ są na:  nfz.gov.pl i w oddziałach NFZ. Jeśli masz Internetowe Konto Pacjenta, wyślij wnio sek online. Możesz też wysłać go pocztą lub złożyć osobi ście w NFZ i od ręki odebrać kartę. Jeśli nie zabierzesz EKUZ, a bę dziesz potrzebowała pomocy medycznej w kraju UE, pobierz (ze strony nfz.gov. pl) wniosek o certyfikat tymczasowo zastępujący EKUZ. Wydrukuj go, wypełnij, zeskanuj i wyślij do swojego NFZ, a on prześle certyfikat na wskazany we wniosku mail lub faks placówki medycznej. Jeśli nie będziesz mieć ani EKUZ, ani certyfikatu, musisz zapłacić za leczenie, a po powrocie do Polski złóż wniosek o refundację poniesionych kosztów leczenia w innym państwie UE/EFTA.

Wyspach Kanaryjskich czy portugalskiej Maderze) i strefie Schengen (w Szwajcarii, Norwegii, Liechtensteinie i na Islandii, a także nadal w Wielkiej Brytanii). Kartę otrzymamy bez opłat w NFZ (szczegóły w ramce). Możemy używać jej wielokrotnie. Termin ważności to: 3 lata dla prowadzących działalność gospodarczą lub zatrudnionych na etacie (ale 6 miesięcy dla pracujących na zlecenie); 20 lat dla osób w wieku emerytalnym; dla dzieci do ukończenia 18 lat.

Pomoc w ramach EKUZ

Wszelkie nagłe zachorowania: przeziębienie, zatrucia, złamania, urazy, zawał, zaostrzenie choroby przewlekłej leczymy na tych samych zasadach co obywatele kraju UE, w którym spędzamy urlop, ale wyłącznie w publicznych placówkach medycznych. Pamiętajmy

też, że jeśli w danym kraju obywatele coś dopłacają za wizyty lekarskie i pobyt w szpitalu, to turysta z Polski także (np. w Portugalii 5 10 euro za udzielone świadczenie; we Francji 25 euro za wizytę u specjalisty).

Więcej informacji na infolinii 800-190-590 lub w Wydziale Współpracy Międzynarodowej w każdym oddziale NFZ.

Jak posługiwać się kartą

W razie nagłego zachorowania lub wypadku w dowolnym kraju Unii należy udać się do najbliższej placówki publicznej służby zdrowia (przychodnia czy szpital muszą mieć podpisaną umowę z lokalną kasą chorych). Aby uzyskać bezpłatną pomoc, okazujemy kartę

EKUZ i dokument tożsamości (paszport lub dowód osobisty). Na miejscu wymagane jest też zwykle podpisanie oświadczenia, że nie przyjechaliśmy do danego kraju, by się leczyć, lecz zachorowaliśmy niespodziewanie.

Jeśli cierpimy na przewlekłą chorobę (np. serca, nerek, astmę) i podczas urlopu zaostrzą się jej objawy, powinniśmy też uzyskać niezbędną pomoc medyczną na podstawie karty EKUZ (np. dializę, tlenoterapię, EKG, itd.).

Kiedy można uzyskać zwrot kosztów

Jeśli zachorujemy podczas urlopu, np. we Włoszech czy Bułgarii, i publiczna placówka wystawi nam rachunek mimo okazania karty EKUZ (np. nie zadziała system informatyczny), to po powrocie do Polski mamy

prawo złożyć wniosek do NFZ o zwrot tych wydatków (należy się on też, jeśli nie będziemy mieć EKUZ więcej na ten temat w ramce). Trzeba dołączyć dowody opłat za usługi medyczne w publicznej przychodni lub szpitalu. Ale uwaga! Jeżeli w danym kraju UE obowiązują obywateli jakieś dopłaty (np. za szpital, wizyty), i też je zrobiliśmy, to te koszty są bezzwrotne. Dopłaty do leczenia może sfinansować jedynie polisa turystyczna wykupiona przed wyjazdem.

Czego nie pokryje karta

Po pierwsze: nie obejmuje leczenia w prywatnych placówkach medycznych! Tu zawsze trzeba zapłacić pełną kwotę za wykonane usługi. Po drugie: może nie zapewnić bezpłatnego leczenia nawet w publicznych placówkach gdy doznamy urazów na skutek uprawiania sportów ekstremalnych (warto to sprawdzić przed wyjazdem do danego kraju UE i ewentualnie wykupić polisę turystyczną). Po trzecie: nie pokryje usług stomatologicznych (np. wymiany plomb itd.), bo z kartą EKUZ możemy liczyć tylko na bezpłatną pomoc w doraźnym leczeniu bólu zęba. Po czwarte: nie obejmuje wydatków na transport do Polski w razie nagłego zachorowania (chyba że koszty dalszego leczenia w ramach EKUZ będą wyższe niż transportu).

Travel Pack

Podróżny zestaw pojemników wraz z kosmetyczką, uwzględnia wytyczne bezpieczeństwa związane z transportem lotniczym.

Po prostu wyjedź

wBieszczady

Po przygodę, po urodę życia pośród leśnych głusz....

− jak śpiewał Wojciech Młynarski, ale również dla zdrowia. Warto tu spędzić czas kilka razy w roku, bo każda z pór pokazuje inną urodę tego miejsca.

TEKST ALICJA DASZKIEWICZ

NAD SOLINĄ MOŻNA ODPOCZĄĆ NA PLAŻY LUB POPŁYWAĆ KAJAKIEM CZY POŻEGLOWAĆ.

LEŚNA CIUCHCIA

•To jedna z najsłynniejszych kolejek wąskotorowych w Polsce, kursująca górskimi dolinami z Majdanu koło Cisnej (tu w zabytkowym budynku stacji znajduje się muzeum) do Balnicy lub Dołżycy. Jej historia sięga 1898 roku.

POLAŃCZYK

•Miejscowość uzdrowiskowa położona na półwyspie Jeziora Solińskiego. Występujące tutaj wody mineralne wodorowęglanowo-chlorkowo-sodowo-bromkowe są wykorzystywane w kuracji pitnej i zabiegach. Leczy się tutaj m.in. schorzenia narządu ruchu, choroby dróg oddechowych, skóry, kobiece oraz nerwice.

się granice trzech państw: Polski, Słowacji i Ukrainy. Jeden z ciekawszych wiedzie na Połoninę Caryńską. Widać z niej najwyższe szczyty Bieszczad Tarnicę i Halicz, a zimą podczas inwersji temperatury (w dolinie zimno, na grani ciepło) oddalone o 100 km Tatry, których szczyty wystają ponad morzem chmur.

JEZIORO SOLIŃSKIE, NAZYWANE BIESZCZADZKIM MORZEM POWSTAŁO LATACH 60. XX WIEKU – TYLKO DZIĘKI NIEMU MOŻLIWA BYŁA OCHRONA DOLINY SANU PRZED CIĄGŁYMI POWODZIAMI. NAD SOLINĄ ZNAJDUJĄ SIĘ KURORTY WYPOCZYNKOWE I OŚRODKI SPORTÓW WODNYCH.

iosną warto tu przyjechać dla wszystkich odcieni zieleni i pohukiwania sów. Latem dla falujących wysokich traw i wieczornych koncertów derkaczy. Jesienią dla czerwonych liści buków i przelatujących nad połoninami sokołów. Zimą dla snującej się mgły, oszronionych drzew i pustki (bo tylko latem jest dużo ludzi). Można tu przenocować w schroniskach: „Chatce Puchatka” na Połoninie Wetlińskiej lub „Bacówce Pod Małą Rawką”, aby rano wyruszyć na pobliskie szlaki, m.in. na Wielką Rawkę i Kremenaros (Krzemieniec), na którym zbiegają

WO zdrowie najlepiej zadbać nad Jeziorem Solińskim, w Polańczyku, który od 24 lat ma status uzdrowiska. Wody Soliny łagodzą ostre górskie powietrze, dzięki czemu panuje tu specyficzny mikroklimat, który sprzyja leczeniu wielu dolegliwości. Okolice jeziora pozwalają też na atrakcyjny wypoczynek. Można nie tylko plażować, ale również żeglować, uprawiać windsurfing lub kitesurfing. Solina powstała dzięki wybudowaniu zapory. Jej wnętrze można zwiedzać, jest też znakomitym punktem widokowym, a na jej koronie znajduje się najpopularniejszy deptak w Bieszczadach, nazywany czasami bieszczadzkimi Krupówkami.

POŁONINY

• To miejsce płone – puste, nieużyteczne, tj. nienadające się do uprawy roli. Górskie łąki z wysoką trawą falującą na wietrze. Rozciąga się z nich fantastyczny widok, zwłaszcza jesienią, gdy drzewa barwią się na żółto, złoto i pomarańczowo. Najpopularniejsze to Połonina Wetlińska i Caryńska.

CERKIEWKA W SMOLNIKU

•Malowniczo poożona na wzgórzu powstała w 1791 roku. Jest jedną z trzech cerkwi w Polsce i jedyną w Bieszczadach, zbudowaną w stylu bojkowskim (na planie podłużnym z dachem namiotowym). Została wpisana, podobnie jak ta w Turzańsku, na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. To m.in. małe drewniane świątynie kryją w sobie część historii regionu.

Enteris defence

Suplement diety. Zalecany przed i w trakcie podróży, w tym zwłaszcza do innych stref klimatycznych, kiedy dochodzi do zmian diety i klimatu oraz zetknięcia się z odmienną florą bakteryjną. Kapsułki, 10 szt.

Ryś — symbol

Bieszczadzkiego Parku

Narodowego, w którym żyją również m.in. niedźwiedzie, wilki, żubry, łosie. Można w nim także natknąć

się na węża Eskulapa, największego węża żyjącego w Polsce, jest niejadowity.

Atrakcje w okolicy

*Bieszczady mają niezwykle barwną i ciekawą historię, na przestrzeni wieków były bowiem

prawdziwym tyglem

kulturowym. Można ją poznać m.in. w Muzeum

Budownictwa Ludowego w Sanoku i Muzeum

Bojków w Myczkowie.

WARTO ZOBACZYĆ

•Skansen w Sanoku należy do najciekawszych muzeów na wolnym powietrzu w Europie. Na 38 ha zaprezentowano kulturę polsko-ukraińskiego pogranicza, znajduje się tutaj ponad 100 obiektów budownictwa drewnianego z XVII XX wieku.