DOZ Magazyn 05-2024

WAKACYJNE odliczanie

Jak spędzić zdrowo całelato plus

Twoja wakacyjna apteczka

PIEPRZYKI

POD LUPĄ

DLACZEGO WŁAŚNIE

TERAZ WARTO

JE SKONTROLOWAĆ

PSYCHOLOGIA

Pułapki perfekcjonizmu

Czy można ich uniknąć i nauczyć się żyć nieidealnie

W życiu trzeba umieć się cieszyć z małych rzeczy

Dzień

Tdobry

o już polska tradycja – w majówkę przygotowujemy pierwszego w tym sezonie grilla. Tego tematu nie mogło więc zabraknąć w naszym magazynie. Nacisk w artykule kładziemy przede wszystkim na zdrowe przyrządzanie i odchudzanie grillowanych potraw.

Ale czas szybko leci i za chwilę, Kochani, lato! Czas pomyśleć o skompletowaniu wakacyjnej apteczki. Jakie rzeczy powinny się w niej znaleźć i garść cennych porad przed urlopem – to wszystko w naszym temacie miesiąca.

Przypominamy także, że już teraz, zanim zaczniemy na dobre korzystać ze słońca, warto skonsultować z lekarzem pieprzyki. Nie zaszkodzi również przed pierwszą letnią odsłoną zadbać o ciało. Polecamy ćwiczenia w zależności od naszej figury. Ale bez przesady! Nie musimy wyglądać idealnie! O pułapkach perfekcjonizmu przeczytajcie w rozmowie z psycholożką.

Miłej lektury!

Karolina Banasiak

REDAKTOR PROWADZĄCA

Porady i inspiracje dla Ciebie

ZDJĘCIA: ROBBY CYRON

w Zobacz, co numerze...

PISZCIE DO NAS!

Dzień dobry!

Dziękuję za kolejny ciekawy numer mojego ulubionego czasopisma.  Z niecierpliwością oczekuję zawsze kolejnego wydania. Zgadzam się już z pierwszym zdaniem Pani Redaktor Karoliny Banasiak: "Byle do wiosny..." (...). Mój pomysł na artykuł (...) to jak osiągnąć spokój, harmonię i poczucie bezpieczeństwa.

inspiracje miesiąca

8 Przyszedł maj Kalendarium zdrowia

mam pytanie do…

10 Justyna Malec: Potrafię cieszyć się z małych rzeczy

temat miesiąca

14 Wakacyjne odliczanie. Przygotuj się do lata

dbam o zdrowie

24 Zoom na… Jak chronić się przed czerniakiem

28 Rozmowa z lekarzem

Planujesz urlop za granicą Co zrobić, by na nim nie chorować?

Anna D. z Poznania

Autora najciekawszego listu nagrodzimy zestawami produktów. Regulamin dostępny na stronie www.dbamozdrowie.pl

30 Zapytaj farmaceutkę

Zdrowie rodziny

bez powodu

Zdrowie rodziny

jak balonik

Zdrowie rodziny

Mięśniaki macicy

Domowa klinika

majowego gaju

żyję zdrowo

możliwe!

jem zdrowo

wrzucić na ruszt?

na...

‒ listki z mocą

Wieści z apteki

zza pierwszego stołu

smaki z lasów i łąk

są pyszne

się do liścia

dbam o

Poznajcie naszych ekspertów

Drodzy Czytelnicy, misją Ekspertów DOZ.pl jest dostarczanie rzetelnych rad, a Program Ekspertów DOZ.pl umożliwia Wam kontakt z Farmaceutami. Ich wsparcie możecie uzyskać, pisząc do nas na adres magazyn@dbamozdrowie.pl, ale także za pośrednictwem czatu w aplikacji DOZ.pl.

MGR FARMACJI KAROLINA BANASIAK

REDAKTOR PROWADZĄCA DOZ MAGAZYN, SPECJALISTKA W DZIEDZINIE KOSMETYKÓW I ZIOŁOTERAPII

MGR FARMACJI EWA DEMBOWSKA

ODPOWIADA NA WASZE PYTANIA DO FARMACEUTKI

MGR FARMACJI

MONIKA ZBĘK

AUTORKA TEKSTÓW Z ZAKRESU FITOTERAPII, CHORÓB CYWILIZACYJNYCH I OPIEKI FARMACEUTYCZNEJ

DR N. FARMACEUTYCZNYCH MAGDALENA JACHORSKA

PRACOWNIK NAUKOWY, AUTORKA PUBLIKACJI DOTYCZĄCYCH BEZPIECZEŃSTWA FARMAKOTERAPII

I ZDROWIA KOBIET

W stworzeniu tego wydania

DOZ Magazynu

dbam o zdrowie pomogli nam również:

MGR FARMACJI ANETA EKERT

AUTORKA TEKSTÓW NA TEMAT BEZPIECZEŃSTWA I SKUTECZNOŚCI FARMAKOTERAPII I OPIEKI FARMACEUTYCZNEJ

MGR FARMACJI MAGDALENA TOSZEK-KUSTOSIK

AUTORKA TEKSTÓW NA TEMAT BEZPIECZEŃSTWA I SKUTECZNOŚCI FARMAKOTERAPII I OPIEKI FARMACEUTYCZNEJ

Wydawca DOZ Wydawnictwo Sp. z o. o. 94-406 Łódź, ul. Kinga C. Gillette 11 mruszkowska@doz.pl

Projekt, redakcja, wykonanie Wydawnictwo Bauer Sp. z o.o., Sp. j. 04-035 Warszawa, ul. Motorowa 1 Recepcja tel. 22 51 70 500 magazyn@dbamozdrowie.pl www.bauer.pl

Redaktor naczelna Izabela Raduszewska

Redaktor prowadząca Karolina Banasiak

Redaktor kontentu Urszula Zubczyńska

Sekretarz redakcji

Alicja Daszkiewicz

Zespół redakcyjny

Marzena Bartoszuk, Alicja Daszkiewicz (korekta), Barbara Lasota, Anna Skoczeń, Małgorzata Świgoń, Barbara Tuleja, Urszula Zubczyńska

Współpraca

Wojciech Gontarek, Jakub Jaworski, Magdalena Łuków, Magda Maciejczyk, Dorota Mikłaszewicz, Marta Stachura, Marta Szymczyk-Jaworska

Projekt graficzny

Maciej Moszyński, Katarzyna Rawska, Ewa Rozum

Zespół graficzny

Agata Baranowska, Natalia Gąsiorowska, Rafał Lewandowski, Maciej Moszyński, Piotr Oleszko, Ewa Rozum, Renata Szwarc, Beata Sędzimir (grafik prowadzący), Marek Wierzbicki

Fotoedycja

Kamila Mejran i Agnieszka Posiewka

Asystentka redakcji Agnieszka Klepacz

Zdjęcie na okładce TVN/Adam Pluciński MOVE

Zdjęcia w magazynie 123RF/Picsel (chyba że zaznaczono inaczej)

Reklama pharma

Magdalena Ruszkowska tel. +48 885 500 881 reklama@dbamozdrowie.pl

Reklama no-pharma

Katarzyna Kilanowska tel. 48 692 461 080 Katarzyna.Kilanowska@bauer.pl

Druk Quad/Graphics Europe Sp. z o.o. 07-200 Wyszków, ul. Pułtuska 120

BĄDŹ EKOLOGICZNY. Wyrzucając papier, wybierz odpowiedni pojemnik.

ROBERT CZAJKA

Przyszedł maj

TEKST ALICJA DASZKIEWICZ

Irozkwitły niezapominajki, niezabudki, mysie uszka (od łacińskiej nazwy Myosotis). Urokliwe kwiatki o drobnych płatkach kojarzone są przede wszystkim z kolorem niebieskim, ale można też spotkać różowe, białe czy fioletowe. Ta delikatna i niezwykle wdzięczna roślina, porastająca najczęściej brzegi strumieni, ma wiele znaczeń w różnych kulturach na świecie. Symbolicznie nazywana jest kwiatem tragicznej miłości lub wiecznym kochankiem. Stanowi archetyp powrotu, chęć odzyskania utraconego związku. Dawniej wierzono też, że pomaga w zachowaniu wierności i przypomina o obecności ukochanej osoby. W Polsce, zgodnie z nazwą, symbolizuje m.in. pamięć o ludziach i ważnych wydarzeniach. Drobny, uroczy kwiatek, dający tak wiele radości, ma także swoje święto w kalendarzu, które wypada 15 maja. To Dzień Polskiej Niezapominajki. Powstał z inspiracji dziennikarza radiowego Andrzeja Zalewskiego, aby przypominać o ochronie środowiska (warto pamiętać, że dziko rosnące niezabudki są pod ochroną) i zachowaniu różnorodności biologicznej kraju. Zachęca również do ocalenia od zapomnienia ważnych osób, miejsc, sytuacji oraz chwil w życiu.

20 %

o tyle spada ryzyko chorób serca u osób, które regularnie wykorzystują urlop wyłącznie na wypoczynek, bez służbowych telefonów i e-maili.

kalendarium

MAJ

3 maja Międzynarodowy Dzień

Astmy i Alergii

Ponad miliard ludzi cierpi na przewlekłe choroby dróg oddechowych. W samej Europie ponad 130 mln osób ma alergię górnych dróg oddechowych, a 30 mln – astmę. Te problemy dotyczą przede wszystkim dzieci i młodzieży, ale nasilają się z wiekiem. Bardzo duży wpływ na przebieg tych schorzeń ma m.in.: obciążenie genetyczne, zanieczyszczenie środowiska czy palenie tytoniu.

20 maja Światowy

Dzień Pszczół

Przypomina, że żyje coraz mniej tych owadów (to efekt m.in. stosowania pestycydów w rolnictwie), a one świadczą jedną z najważniejszych usług dla ekosystemu. Zapylają mnóstwo gatunków roślin, które są pożywieniem dla nas i wielu gatunków zwierząt. Pszczoły miodne wytwarzają też cenne produkty: miód, wosk, pierzgę, propolis, mleczko i jad pszczeli. Chrońmy je, sadząc w ogrodach czy na balkonach rośliny miododajne.

22 maja Europejski Dzień

Walki z Otyłością

Problem ten urósł niemal do rozmiarów epidemii. Ma na to wpyw siedzący tryb życia, brak aktywności fizycznej oraz dieta bogata w tłuszcz i cukry, co prowadzi do braku równowagi energetycznej między spożytymi a spalonymi kaloriami i kończy się nadwagą lub otyłością. Bywa, że stoją za tym inne problemy zdrowotne, np. niedoczynność tarczycy, cukrzyca (piszemy o tym na s. 32–35).

Potrafię cieszyć się

z małych rzeczy

Daje przykład, nieczęsty, że da się pogodzić trudne, samotne macierzyństwo, serialową popularność, ambicje teatralne i jeszcze na domiar mieć w sobie mnóstwo pogody ducha.

TEKST MAGDA MACIEJCZYK

Lucyna Malec

Od trzeciego roku życia wiedziała, że chce grać. W ukochanym teatrze Kwadrat, gdzie występuje nieprzerwanie od 35 lat, znalazła antidotum na traumę po tym, jak okazało się, że jej córeczka cierpi na dziecięce porażenie mózgowe. Oklaskiwana za role na scenie, od lat znakomicie wciela się również w postać Danuty Zimińskiej w serialu „Na Wspólnej”, która przyniosła jej największą popularność.

Skąd u pani pomysł na aktorstwo?

Urodziłam się w Stalowej Woli. W pobliżu domu była huta. Kiedy zaczęłam mieć problemy z oddychaniem, lekarze podpowiedzieli, że trzeba zmienić klimat. Przenieśliśmy

się do Bielska-Białej. Tam moja siostra została zapisana na zajęcia rytmiki do domu kultury. Pewnego razu miała zagrać jedną z lalek matrioszek. Ale ja też chciałam występować. Finał był taki, że na koniec pokazu starsze dziewczyny wniosły mnie na scenę w ogromnym wiklinowym koszu. Jedyne, co miałam zrobić, to skrzyżować ręce na piersi i pokiwać głową. Pamiętam, że kiedy cała widownia biła brawa, urzekło mnie, iż w sumie nie kosztowało to wiele wysiłku, a przyniosło tyle radości. Potem rodzice zapisali mnie na rytmikę i dalej stale towarzyszyły mi kółka artystyczne i występy.

Gdziekolwiek Lucyna Malec pojawia się w filmie czy serialu, jej talent natychmiast przyciąga uwagę. Tymczasem

czytam w wywiadach, że czuje się pani przede wszystkim aktorką teatralną. Tak mówię, ponieważ nie mam zbyt wielu doświadczeń filmowych. Cały czas jeszcze na nie czekam. Ostatnio panuje moda na niemłode aktorki, więc z nadzieją patrzę w przyszłość (śmiech).

Od 35 lat pracuje pani w teatrze komediowym. Nie żal, że coś panią omija? Na przykład dramatyczne role, z których można czerpać mądrości na życie?

Uważam, że nawet w komediowych, z pozoru płytkich tekstach można znaleźć ważne przesłanie. Dla mnie niesamowite jest, że człowiek wypowiada jakąś kwestię 100, 200, nawet 300 razy, myśląc, że nic tu

interesującego nie ma i nagle przychodzi taki moment w życiu, kiedy po latach odkrywa się w tekście coś wyjątkowego.

Spotykam aktorów, którzy mówią, że uprawiają niezwykle trudny i wymagający zawód. Tymczasem od pani słyszę: „Aktorstwo to jedynie wielka frajda”.

Myślę, że w moim zawodzie ważny jest talent. Jak się go posiada, jest łatwiej. Oczywiście są takie role, że pot po plecach płynie, człowiek ponad siły męczy się przed publicznością, ale gdy ta wstaje, bije brawo, to wszystko wynagradza. Poza tym przychodzę do ciepłego miejsca, ubiorą mnie, umalują. Jedyne, co mam zrobić, to dać ludziom radość. I jeszcze mi za to płacą. Superukład.

Mając świadomość, że samotnie wychowuje pani niepełnosprawne dziecko, które wymaga stałej opieki, za każdym razem, kiedy widzę panią w komedii, zastanawiam się, jak pani potrafi oddawać całe skupienie roli. Niemożliwe, by w głowie nie kłębiły się myśli, co w domu.

W naszym zawodzie wiele kolegów i koleżanek w momencie, kiedy mają naprawdę ciężko w życiu, wręcz chcą przyjść do teatru. Przez kilka godzin trzeba wejść w inny świat, a głowa może odpocząć. To cenne, by nie zapaść się w smutek, nie zwariować. Nawet niedawno myślałam o tym w kontekście tragedii, jaka

NA EKRANIE I SCENIE

zAktorkateatralnaifilmowa,znana popularnychseriali,takichjak„Na UżyczyłaWspólnej“czy„OjciecMateusz”.swojegogłosuwkilkudziesięciu polskichwersjachfilmówanimowanych, wcieliłasięm.in.wkultowąpostać Bettyzkreskówki„Flinstonowie.” Od1989r.jestzwiązanazwarszawskimTeatrem Kwadrat.

spotkała tenisistkę Arynę Sabalenko. Mimo śmierci partnera nie wycofała się z turnieju, czemu wiele osób się dziwiło. Dla mnie to naturalne. Ile można rozpaczać? W końcu brakuje łez. Mnie urodziło się dziecko z innymi potrzebami. Na pewno większymi, więc trzeba było wziąć się w garść, zakasać rękawy. Potem nie było już miejsca ani czasu na płacz, który właściwie niewiele daje, chociaż podobno oczyszcza oczy.

Pomówmy o postaci dyrektor szkoły Danuty Zimińskiej z serialu „Na Wspólnej”, którą los co chwilę wystawia na kolejne próby. Gra ją pani od 18 lat. W czym jest pani bliska?

Jest bardzo prawą osobą, poważniejszą ode mnie, która pragmatycznie podchodzi do życia. Gdy rozwiązuje problemy uczniów, jej kontakt z młodymi ludźmi jest bardzo mój. Wzruszam się, kiedy widzowie spotykając mnie na ulicy, mówią: „Na żywo jest pani zupełnie inna niż w serialu. Taka maleńka, drobna i młoda, radosna”. Odpowiadam: „Przecież ja gram panią dyrektor, która ma wnuki i dorosłe dzieci z poważnymi problemami”.

„Trzeba umieć cieszyć się z małych rzeczy” – to pani słowa. Co takiego ostatnio panią ucieszyło?

Dzisiaj rano poszłyśmy z moją córką Zosią na śniadanie do miasta. Siedziałam przy stoliku i myślałam, jak cudownie jest, gdy ktoś może

nam podać śniadanie, jest smaczne i do tego jedzone w miłej atmosferze, wśród uśmiechniętych ludzi

Słyszałam, że przykłada pani wagę nie tylko do zdrowego jedzenia, ale też docenia medycynę chińską, holistyczne podejście do człowieka i trzyma w kuchennych szafkach mnóstwo ziół.

Rzeczywiście, ostatnio kupiłam czosnek niedźwiedzi i zioła świętej bazylii. Pije się je jako napar, pachną obłędnie i podobno działają dobrze na wszystko. Mam też herbatę żeńszeniową w kulkach. W sezonie zimowym robię esencjonalny kompot. Najpierw gotuje się wywar, w którym są: cytryna, cynamon, kardamon, imbir, kurkuma, goździki, żen-szeń, kuzu i jagody goi. Potem go przecedzam, wrzucam mnóstwo jabłek, gruszkę i mrożone wiśnie. Poza tym codziennie rano obowiązkowo woda z cytryną. Nauczyłam się pić ciepłą i robię to także latem. Teraz prawdopodobnie jak co roku będę zbierać pokrzywy, wyciskać sok i robić szoty. Pokrzywa, która jeszcze nie zakwitła, ma w sobie dużo wiosennych witamin.

Coś jeszcze robi pani dla zdrowia?

Od dawna skłaniam się ku odpowiedzialnemu odżywianiu. Prawie w ogóle nie chodzę do dużych sklepów. Jeśli się coś takiego zdarzy, mam w głowie jedną myśl: „kto to wszystko je”, i od razu wizję ogromnego marnotrawstwa. Staram się nie spożywać mięsa. Mam nawet ukute powiedzonko, że jesteśmy z Zosią home-wegetariankami, czyli w domu nie jemy mięsa, ale poza nim tak. Chciałabym całkowicie z niego zrezygnować. Wędliny dla mnie nie istnieją już od wielu lat, lecz zimą gotuję zupy mocy, w których musi być mięso, pręga wołowa,

W KILKU SŁOWACH

Ocórce

„(...) Zosia daje mi wiele szczęścia. Dostarcza powodów do dumy. Nie wyobrażam sobie, jak by to było, gdybym jej nie miała. Nawet nie chcę o tym myśleć.”

by powstała odżywcza galareta.

Ale gdy przychodzi lato, staram się mięsa nie jeść. Jednak muszę przyznać uczciwie, że zdrowe jedzenie nie do końca mi wychodzi.

Czy poza zdrowym odżywianiem liczy się dla pani coś jeszcze, jeśli chodzi o dbanie o urodę? Kosmetyki, ciuchy od stylistki, sport?

Na co dzień w ogóle się nie maluję. Nie mam w domu prawie żadnych kosmetyków do makijażu. Są w teatrze albo malują mnie na planie. Ubieram się sportowo. Idąc gdzieś z Zosią, nie mogę sobie pozwolić

na eleganckie suknie czy buty na obcasie. Prawdopodobieństwo wywrotki jest duże, a nam to absolutnie niepotrzebne. Jednocześnie ten wygodny styl mi odpowiada. Bywa, że w ciągu dnia muszę przebierać się kilka razy: przed zdjęciami do serialu czy sztuką w teatrze. W takich ubraniach robi się to szybciej.

Wiem, że interseuje się pani kinezjologią, metodą

pracy z ciałem i energią, która łączy w sobie naukę z zakresu medycyny z mądrością Dalekiego Wschodu... ...i traktuje człowieka jako istotę wielowymiarową, zakładając przy tym, że stan równowagi, czyli zdrowia, jest możliwy tylko wtedy, gdy zostanie zachowana harmonia w tym co fizyczne, emocjonalne i biochemiczne. Tak naprawdę nie ma w tym szczególnej filozofii.

Kiedyś po prostu byliśmy bardziej aktywni, jako dzieci biegaliśmy po podwórku, graliśmy w gumę, tarzaliśmy się w trawie i traktowaliśmy to jak zwykły element codzienności. Teraz wszyscy, i dorośli, i dzieci, spędzamy większość czasu w internecie. Brakuje nam ruchu, a on w naturalny sposób pozwala pozbyć się napięcia i stresu, który ma olbrzymi wpływ na zdrowie i kondycję naszego organizmu.

Przygotuj się do LATA

Co należy włożyć do wakacyjnej apteczki?

Zwykle zabieramy ze sobą parę podstawowych rzeczy: plastry, bandaże i leki przeciwbólowe.

Ale to przecież nie wszystko, co może się przydać podczas letnich wojaży. Podpowiadamy, co jeszcze warto dorzucić do walizki.

TEKST MARZENA BARTOSZUK

WAKACYJNE odliczanie

Wczasy wykupione, walizki spakowane, wszystko zapięte na ostatni guzik. Każdemu chyba marzy się taka sytuacja na kilka dni przed wyjazdem. Zdecydowanie częściej zdarza się jednak, że tuż przed urlopem przypominamy sobie o zaległych sprawach do załatwienia albo pracujemy do późna, bagaże pakujemy w ostatniej chwili, a kiedy już pędzimy na lotnisko lub wsiadamy do auta, zastanawiamy się gorączkowo, o czym tym razem jednak zapomnieliśmy. Pocieszająca wiadomość jest taka, że zapewne bez wielu przedmiotów, które wydają nam się takie nieodzow-

ne, z powodzeniem uda nam się obyć. Nieco inaczej sprawy się mają z wakacyjną apteczką, która okazuje się potrzebna w najmniej oczekiwanym momencie. Najlepiej więc skompletować ją zdecydowanie wcześniej. Zatem niezależnie od tego, czy planujemy leniwy urlop na plaży, wędrówki po górach czy zwiedzanie zabytkowych miast, warto mieć pod ręką niezbędne leki i akcesoria, które pomogą złagodzić ewentualne dolegliwości zdrowotne. Przyjrzyjmy się na kolejnych stronach, co powinno znaleźć się w naszej apteczce, abyśmy cieszyli się wakacyjnymi przygodami, mając pewność, że jesteśmy gotowi na każdą z nich.

1Choroba

lokomocyjna

To dolegliwość, która dotyczy szczególnie dzieci, ale jest też wielu dorosłych, którzy nie znoszą dobrze długich podróży, zwłaszcza po górskich krętych drogach. Pojawiają się wówczas nieprzyjemne nudności, ból głowy i złe samopoczucie, często również wymioty. Sprzyja temu zjedzenie ciężkiego, tłustego lub bardzo obfitego posiłku niedługo przed podróżą, dlatego warto zadbać o komfort dla żołądka, jedząc małe śniadanie i zabierając na drogę przekąski, takie jak suchary czy kanapki z warzywną pastą. Aby złagodzić objawy choroby lokomocyjnej i poprawić komfort podróżników, można stosować też dostępne w aptece bez recepty preparaty z wyciągiem z kłącza imbiru, które pomagają zmniejszyć mdłości, albo opaski akupresurowe na nadgarstki (są dostępne w aptekach w różnych rozmiarach). Gdy dolegliwości są bardzo nasilone lub występują niemal zawsze podczas jazdy samochodem można na pół godziny przed rozpoczęciem podróży przyjąć lek przeciwwymiotny. Skutecznie zapobiega wystąpieniu choroby, jednak może powodować senność. Zapakuj do apteczki!

Preparat przeciw mdłościom i wymiotom z dimenhydraminą.

Woreczki foliowe, najlepiej strunowe na wszelki wypadek.

Imbir mdłości!zmniejsza

Na drogę weź napar ziołowy, np. z melisy z dodatkiem kilku plasterków świeżego kłącza.

JEŚLI ZMIENIAMY SIĘ ZA KIEROWNICĄ, NIE POWINIŚMY PRZYJMOWAĆ PREPARATU PRZECIWWYMIOTNEGO, BO NA KILKA GODZIN ZMNIEJSZA KONCENTRACJĘ.

Letnie wirusoweinfekcje

Najczęściej są to typowe przeziębienia, czasem zdarza się letnia angina, czyli zapalenie błony śluzowej gardła i migdałków podniebiennych. Objawy takich wirusowych infekcji to: gorączka, katar, ból gardła i głowy oraz ogólne osłabienie. Należy wówczas pozostać w łóżku, zwykle wystarczą 1‒2 dni, aby choroba minęła, a w razie potrzeby stosować leki przeciwgorączkowe i/lub przeciwwirusowe.

Zapakuj do apteczki!

Termometr.

Leki przeciwgorączkowe, np. z paracetamolem lub ibuprofenem.

Tabletki do ssania na ból gardła oraz łagodzące chrypkę.

Syropy i tabletki na kaszel (przeciwkaszlowe i rozrzedzające wydzielinę).

Preparaty zmniejszające katar (patrz ramka z ekspertem na kolejnej stronie).

3Ochrona przed skutkami promieni słonecznych

Podstawa to unikanie długotrwałego nasłonecznienia, zwłaszcza w godzinach południowych (10.00‒15.00).

Ale wychodząc na słońce, niezależnie od pory dnia, zawsze smarujmy odkryte części ciała kremem z wysokim filtrem (SPF 50+).

Pamiętajmy i o tym, że promieniowanie UVA przenika nawet przez szyby – dlatego zdarzają się poparzenia słoneczne po wielogodzinnej jeździe samochodem. Uwaga! Osoby, które długo przebywają na ostrym słońcu bez nakrycia głowy, narażone są na udar cieplny. Jego pierwsze objawy to osłabienie i zawroty głowy, potem mogą dołączyć się gorączka, potliwość, nudności lub wymioty. Natychmiast należy ukryć się w cieniu (lub wejść do chłodnego pomieszczenia), położyć na głowę i kark zimne okłady i pić chłodną wodę. Jeśli objawy po kwadransie nie miną lub zaczną narastać, konieczne jest wezwanie karetki.

Zapakuj do apteczki!

Preparaty z filtrami UVA i UVB ‒ kremy do twarzy, balsamy do ciała i sztyfty np. na wargi.

Preparaty łagodzące skutki poparzeń słonecznych, np. puder płynny z anestezyną, żel aloesowy lub dostępny w aptece bez recepty krem z hydrokortyzonem.

Okulary są bezpieczne dla oczu, jeśli

mają na szkłach oznaczenia CE (literki muszą być blisko siebie). To skrót od francuskiego określenia Conformité Européenne, które oznacza zgodność z normami europejskimi.

Urazy i kontuzjedrobne

Na wycieczce po lesie czy górskim szlaku 0 potknięcie się nietrudno. Może wówczas dojść do stłuczenia czy naciągnięcia mięśni albo lekkiego skręcenia stawu.

Z takimi problemami można poradzić sobie samodzielnie – wystarczy zimny okład, a w warunkach terenowych spryskanie sztucznym lodem w aerozolu. Gdy ból nie minie albo pojawi się obrzęk, zalecane jest smarowanie co kilka godzin kontuzjowanego miejsca żelem przeciwzapalnym (są dostępne w aptece bez recepty) lub przyjęcie tabletki z preparatem NLPZ. Gdy jednak po urazie dolegliwości są silne, a kontuzjowany staw obrzęknięty i zaczerwieniony lub mamy trudności w poruszaniu nim, można podejrzewać poważniejsze skręcenie albo nawet zwichnięcie. Wtedy koniecznie trzeba rękę czy nogę unieruchomić – można owinąć bandażem, najlepiej elastycznym, lub kawałkiem tkaniny (apaszka). Nie obciążajmy też kończyny, a po powrocie do domu trzymajmy ją powyżej poziomu serca, by zmniejszyć opuchliznę.

i niezbędna jest szybka wizyta u lekarza. Zapewne zleci prześwietlenie miejsca urazu, a jeśli podejrzenia się potwierdzą, potrzebne będzie dłuższe unieruchomienie kończyny.

Zapakuj do apteczki!

Żel i tabletki przeciwbólowe i przeciwzapalne (np. z ibuprofenem, diklofenakiem).

Bandaż elastyczny (najlepiej dwie szerokości).

Sztuczny lód w aerozolu.

Uwaga! Jeśli nie możemy stanąć na nodze (obciążyć jej), a w przypadku urazu ręki, nie udaje nam się podnieść nią przedmiotu, można podejrzewać złamanie lub pęknięcie kości. Wówczas ból odczuwany jest niezależnie od pozycji, w jakiej kończyna się znajduje

WAKACYJNE odliczanie

Collatris beauty

proszek, 150 g

Kolagenowy sekret Twojej urody!

Rozpocznij podróż do odkrywania tajemnic piękna dzięki Collatris Beauty! Ta wyjątkowa kompozycja peptydów kolagenowych typu I i III wzbogacona o witaminy i minerały, stanowi klucz do doskonałej pielęgnacji. Dzięki synergii witaminy A, biotyny, cynku i ryboflawiny, Twoja skóra promienieje zdrowiem, włosy nabierają blasku, a paznokcie stają się mocne i odporne. Poznaj magię kwasu hialuronowego oraz witaminy E, która opóźnia proces starzenia się organizmu. Doświadcz prawdziwego piękna z Collatris Beauty.*

Zimno leczy!

Kompresy z mocno schłodzonej

wody można przykładać bezpośrednio w miejscu urazu. Ale z kostkami lodu lub żelowymi okładami prosto z zamrażarki trzeba uważać – lepiej owinąć je ściereczką, by uniknąć odmrożenia.

JEŚLI PO PRZEWRÓCENIU SIĘ BÓL JEST NIEWIELKI, ZAPEWNE WYSTARCZY KRÓTKI ODPOCZYNEK I MOŻNA RUSZAĆ W DALSZĄ TRASĘ.

NIEZBĘDNE W PODRÓŻNEJ APTECZCE

Można kupić apteczkę z gotowym wyposażeniem lub skompletować ją samodzielnie. Oprócz preparatów wymienionych przy poszczególnych dolegliwościach potrzebnych jest jeszcze kilka innych.

Przy skaleczeniach przydadzą się zwłaszcza: woda utleniona lub inny środek dezynfekujący, gaza jałowa i zwykły bandaż (pomogą zabezpieczyć ranę) oraz plastry w różnych rozmiarach.

Na dłuższe wyprawy warto wziąć też koc ratunkowy – gdy przykryjemy się srebrną stroną bliżej ciała zapobiegnie to utracie ciepła, położony odwrotnie (srebrną na wierzch) zabezpieczy przed przegrzaniem i upałem.

Aby zachować higienę podczas opatrywania ran czy skaleczeń, przydadzą się płyny lub chusteczki antybakteryjne oraz jednorazowe rękawiczki.

5Ukłucia i użądlenia owadów

Latem komary i meszki atakują całymi chmarami, zwłaszcza jeśli spędzamy weekend czy urlop nad wodą. Aby je zniechęcić, można skrapiać ubranie olejkami o zapachach, których intruzy nie lubią, np.: cytronelowm, geraniowym, lawendowym – ich aplikację trzeba powtarzać co 1–2 godziny. Można też chronić się przed owadami za pomocą repelentów. Najskuteczniejsze zawierają co najmniej 30-procentowe stężenie substancji o nazwie DEET. Nie powinno się stosować ich bezpośrednio na ciało (szczególnie w przypadku dzieci!), tylko na ubranie. Jeżeli jednak jakiś owad, mimo stosowania tych zabezpieczeń, dobierze nam się do skóry, sprawdźmy najpierw, czy nie pozostało w niej żądło np. pszczoły. Wówczas usuńmy je jak najszybciej (można zdrapać za pomocą scyzoryka), a rankę zdezynfekujmy wodą utlenioną. Jeśli miejsce ukłucia będzie zaczerwienione i swędzące, można zastosować preparat antyhistaminowy, np. z dimetindenem, który szybko złagodzi nieprzyjemne objawy. Gdy go nie mamy, można wypróbować okład z przekrojonej cebuli.

Zapakuj do apteczki!

Repelenty z DEET, ikarydyną lub naturalnymi olejkami – odstraszają owady.

Żele, spreje lub maści o działaniu chłodzącym i antyhistaminowym (po ukąszeniach).

REKLAMA

6Alergia na pyłki, sierść i roztocza

Dla osób uczulonych warunki w pensjonacie czy hotelu nie zawsze są wystarczające, by uniknąć objawów alergii (wystarczy, że np. przed nami mieszkał tam ktoś z psem czy kotem).

Zaś wszędobylskie pyłki roślin nie ułatwiają spokojnego spędzania czasu na świeżym powietrzu. Dlatego alergicy powinni zawsze zabierać ze sobą przepisane przez lekarza preparaty, które stosują na co dzień w takich sytuacjach. Jeśli jednak objawy alergii pojawiają się tylko w niektórych momentach, warto zabrać ze sobą na wakacje dostępny bez recepty lek antyhistaminowy, który można przyjąć od razu. Najlepiej, aby był to lek II generacji, bo te preparaty nie wywołują senności, mają dłuższy czas działania oraz rzadziej powodują problemy z koncentracją, nie mają więc tak silnego wpływu na zdolność prowadzenia pojazdów czy obsługi maszyn.

Zapakuj do apteczki!

Leki przeciwalergiczne w tabletkach.

Krople do oczu (np. z ektoiną).

Preparaty w spreju do nosa (patrz wypowiedź ekspertki w ramce obok).

W ROZPOZNANIU

ALERGICZNEGO

NIEŻYTU NOSA

MOGĄ POMÓC

INFORMACJE ZAWARTE W KALENDARZU PYLENIA ROŚLIN.

Jakie preparaty szybko złagodzą wodnisty katar i napady kichania?

Katar, kichanie i zatkany nos to uciążliwe objawy, które mogą utrudniać codzienne funkcjonowanie. Kluczowe w zastosowaniu skutecznych rozwiązań, które będą je łagodziły, jest rozpoznanie przyczyny nieżytu nosa. Najczęściej to zakażenie wirusowe lub alergia.

Katarowi infekcyjnemu wywoływanemu przez wirusy towarzyszą: wodnista wydzielina, obrzęk, ból głowy, osłabienie węchu i niekiedy stan podgorączkowy. W powrocie do zdrowia pomogą wówczas: leki przeciwwirusowe, dostępne bez recepty preparaty na ból i gorączkę, spraye do nosa z ksylometazoliną lub oksymetazoliną oraz tabletki zmniejszające obrzęk i nadprodukcję wydzieliny z pseudoefedryną lub feniraminą. Pomocne mogą być inhalacje z olejków eterycznych, np. eukaliptusowego.

Dla kataru alergicznego, poza wymienionymi wyżej objawami, charakterystyczne jest sezonowe kichanie salwami (nawet kilkanaście razy z rzędu), świąd nosa oraz zaczerwienienie i łzawienie oczu. Podstawą terapii są wówczas doustne leki przeciwhistaminowe m.in. z desloratadyną, bilastyną lub feksofenadyną, aerozole z mometazonem, kromoglikanem oraz dimetindenem, które hamują reakcję alergiczną i działają przeciwzapalnie, a także oczyszczanie nosa wodą morską ‒ w przypadku obrzęku warto wybrać hipertoniczną.

Niezależnie od przyczyny, jeśli objawy utrzymują się przez dłuższy czas, konieczna jest konsultacja z lekarzem.

MGR FARM. MAGDALENA TOSZEK-KUSTOSIK

Letnie kłopoty

żołądkowo-jelitowe

Ich przyczyną jest najczęściej zatrucie pokarmowe. Przytrafia się głównie osobom, które zatrzymują się w przydrożnych barach na szybki obiad lub kupują niezbyt dokładnie usmażone ryby w restauracji przy plaży. W ciągu 8–12 godzin po ich zjedzeniu rozwija się nieżyt żołądkowo-jelitowy: biegunka, nudności i wymioty, gorączka pow. 38 st. C, bóle brzucha, osłabienie. W pierwszych godzinach po wystąpieniu objawów nie powinno się powstrzymywać biegunki czy wymiotów, gdyż jest to najlepszy sposób na pozbycie się bakterii z przewodu pokarmowego. Trzeba zapobiegać odwodnieniu, pijąc wodę lub lekką herbatę, najlepiej małymi porcjami co 10–15 minut, gdyż wypicie od razu większej ilości może wywołać wymioty. Jeśli objawy są bardzo nasilone, dodajmy do wody preparat z elektrolitami. Warto przyjmować także probiotyk. Coś lekkiego (gotowaną marchewkę, kleik ryżowy) można zjeść dopiero wtedy, gdy objawy ustąpią. Jeśli po 1–2 dobach samopoczucie się nie poprawi, wówczas należy skonsultować się z lekarzem, a jeżeli nie ma takiej możliwości, przyjąć preparat przeciwbiegunkowy.

Zapakuj do apteczki!

Probiotyk – najlepiej taki, który zawiera szczepy bakterii, takie jak Saccharomyces boulardii i/lub Lactobacillus GG.

Preparat z loperamidem i/lub nifuroksazydem, węgiel aktywowany

Saszetki lub tabletki nawadniające z elektrolitami (do rozpuszczenia w wodzie).

BAKTERIE M.IN. Z RODZAJU SALMONELLA MOGĄ CZAIĆ SIĘ NAWET W DESERZE LUB NIEDOKŁADNIE UMYTYCH OWOCACH.

REKLAMA

DBAM o zdrowie

Skontrolujpieprzyki

Najlepiej zrobić to jeszcze przed latem. Zwłaszcza gdy któraś ze zmian szczególnie nas niepokoi. Kontrola pieprzyków powinna być na liście regularnych badań tak samo, jak przegląd u dentysty, cytologia czy rentgen płuc.

Pieprzyki czy inne zmiany na skórze mogą wyglądać niewinnie, a mimo to podrażnione czy poparzone słońcem potrafią stać się źródłem poważnych problemów

ze zdrowiem. Nie warto więc ryzykować. Tym bardziej, że zbadanie ich jest proste i bezbolesne.

TEKST MAGDALENA ŁUKÓW

PRZED CZERNIAKIEM Jak chronić się

Dziewczyny lubią brąz/A słońce o tym wie/Że dziewczyny lubią brąz/ I czule pieści je… - śpiewał w znanym przeboju Ryszard Rynkowski. Co racja, to racja.

Ciało muśnięte nawet wczesnym majowym słońcem wydaje się bowiem młodsze i szczuplejsze, a także zdrowsze. Produkuje niezbędną do życia witaminę D3, łatwiej mu walczyć z łuszczycą czy atopowym zapaleniem skóry. Niestety, na skutek zmian klimatycznych i powiększającej się dziury ozonowej dzisiejsze słońce jest bardziej niebezpieczne niż wtedy, gdy powstał przebój Rynkowskiego.

Obserwuj znamiona

Powód? Czerniak, na który choruje coraz więcej osób. Nikt z nas nie ma bowiem idealnie gładkiej skóry.

Wszelkie defekty określane mianem znamion nosimy w genach. Tyle że ujawniają w różnych okresach życia. Jedne wywodzą się z naskórka (tzw. zmiany łojotokowe), inne z naczyń krwionośnych i chłonnych (zwane naczyniakami) czy z tkanki łącznej (włókniaki), pozostałe z komórek barwnikowych (tzw. melanocytowate), bo zawdzięczają swój kolor produkowanej przez nie melaninie. To właśnie pieprzyki, które stanowią największe zagrożenie, bo są wyjątkowo podatne na uszkodzenia i zezłośliwienie. Można je podrażnić mechanicznie np. bielizną czy biżuterią albo przegrzać na słońcu i wtedy mogą zmienić się w komórki nowotworowe. Zbyt intensywne opalanie się, szczególnie przy zaburzeniach hormonalnych, prowadzi też do powstania niewielkich piegów i większych ostud, czyli przebarwień na twarzy lub dekolcie.

OCENA PIEPRZYKÓW W SKALI ABCDE

Kryterium powstało od angielskich słów określających objawy czerniaka.

PIEPRZYK CZERNIAK OPIS

A (ASYMMETRY), czyli asymetria

B (BORDERS), czyli granice (brzegi)

C (COLOR), czyli kolor

D (DIAMETER), czyli średnica

E (EVOLUTION), czyli zmiana

Zmiany łagodne wyglądają na całej powierzchni jednakowo. Gdy coś jest nie tak i dochodzi do ich zezłośliwienia, część zmiany wygląda zupełnie inaczej niż jej reszta.

Powierzchnia zwykłego pieprzyka prawie zlewa się z resztą skóry, przejście jest gładkie; zmiany nowotworowe mają nieregularne, wystające ponad skórę brzegi.

Zwykłe pieprzyki mają jednolitą barwę na całej powierzchni, złośliwe mogą być wielobarwne; najbardziej niepokojące są te szaro-niebieskie lub białe i czerwone.

Niepokój powinna też wzbudzić zmiana rozmiaru pieprzyka, nawet wtedy, gdy zaczął on maleć, a nie rosnąć. Szczególnie warto zwrócić uwagę na te, których średnica przekroczyła 0,5 cm.

To sytuacja, kiedy pieprzyk zmienił się w widoczny sposób, np. był płaski, a nagle zrobił się wypukły w jakiejś części albo całości.

Każdy pieprzyk,

który istotnie zmienił się w ostatnim czasie, powinien trafić pod lupę specjalisty, dermatoskop, który sięgnie do jego głębszych warstw.

Tymi zmianami nie musimy się jednak przejmować. Zwykle bowiem po lecie bledną samoistnie.

Pieprzyk czy czerniak?

Niezłośliwe znamiona najłatwiej rozpoznać po tym, że są symetryczne, mają równe, wyraźne brzegi, kolor w miarę jednolity. Nie ma wokół nich obwódki wskazującej na stan zapalny. Nie powiększają się w ciągu kilku miesięcy, nie swędzą, nie krwawią, nie sączy się z nich żaden płyn. Czerniak wygląda zupełnie inaczej. Ma nieregularny kształt i niejednolitą strukturę, wyraźne grudki. Jego części mają zdecydowanie inną barwę. Nie dość, że jest większy od pieprzyka, to także szybko rośnie. Skóra wokół niego często swędzi, pojawiają się kropelki krwi lub bezbarwny wysięk. Gdy zmiana się powiększa, powstaje wokół niej sinoczerwona obwódka zapalna. Dokładniejsze porównanie zamieszczamy w tabelce na poprzedniej stronie.

Ważna profilaktyka

Aby uniknąć podrażnienia pieprzyków, nie przesadzajmy zatem z kąpielami słonecznymi. Szczególnie między 11.00 a 15.00, gdy promieniowanie UV jest najsilniejsze. I nawet wtedy, gdy to słońce nie wydaje się mocne, chrońmy skórę kremami z filtrami UVA i UVB. Kolejna ważna zasada: kremy nakładamy 30 minut przed wyjściem, by dobrze wsiąkły i

UBRANIA Z FILTREM UV

CO TO ZA PLAMY?

U niektórych osób głównie na rękach pojawiają się tzw. pla my wątrobowe, zwane też starczymi czy pigmentacyjnymi. To wynik nadmiernego odkładania się barwnika w skórze po zbyt intensywnej ekspozycji na słońce, a nie zaburzeń pracy wątroby. Nie są groźne, o ile nie swędzą, nie krwawią, czy nie czujemy w nich mrowienia. Można je wybielać specjalnymi kremami lub sokiem z cytryny.

ponawiamy aplikację co 2–3 godziny. Szczególnie starannie, gdy znajdujemy się w pobliżu wody, ponieważ jej tafla odbija promienie słoneczne i zwiększa promieniowanie jeszcze bardziej. Warto też pamiętać, że choć kremy do opalania są wodoodporne, ok. 50 proc. powłoki zmywa się w trakcie pływania. Po wyjściu z wody trzeba więc zawsze nasmarować się ponownie

Kiedy na zabieg

Prostym sposobem na unikanie promieniowania UV jest noszenie ubrań zakrywających całe ciało, jak robią to Arabowie. Na lądzie najlepsze są stroje z przewiewnego lnu czy bawełny, a gdy chcemy skorzystać z kąpieli wodnej lub uprawiać np. surfing, z supernowoczesnych materiałów zapewniających ochronę na poziomie 50 SPF. Tego typu tkaniny szybko schną i nie nagrzewają się od słońca. Można je kupić w sklepach z odzieżą sportową.

Nie ma lepszego sposobu, by ocenić stan pieprzyków niż badanie dermatoskopem. Ręcznym, czyli lupką, lub komputerowo, dzięki czemu dodatkowo wyniki badania zostają w systemie i można je porównać przy kolejnej wizycie. Jeśli zmiana na skórze wzbudzi niepokój lekarza, zapewne zaproponuje pobranie próbki i wysłanie jej do badań histopatologicznych i ewentualnie zaleci usunięcie pieprzyka. Warto to zrobić, szczególnie gdy zmiana znajduje się np. na głowie czy pod biustem albo w pachwinach, które mogą być drażnione grzebieniem lub bielizną. Zabieg przeprowadza się w znieczuleniu miejscowym, a znamię usuwa w jego granicach. Najlepiej mechanicznie, bo zarówno laser, krioterapia czyli zamrażanie ciekłym azotem lub elektrokoagulacja niszczą zmienione komórki bezpowrotnie i uniemożliwiają badanie histopatologiczne. Nie dają też one 100-procentowej gwarancji, że usunięta została cała zmiana, a w skórze nie została jakaś jej część..

MGR FARM.

MONIKA ZBĘK

pytamyeksperta

Na co zwracać uwagę, kupując w aptece preparaty chroniące przed słońcem?

Kierując się wyborem filtrów słonecznych, warto wziąć pod uwagę kilka kluczowych aspektów. Na pewno należy zerwać z mitem o stosowaniu ochrony przeciwsłonecznej tylko podczas słonecznych wakacji. Pamiętajmy o niej codziennie, aby zapobiec powstawaniu przebarwień, plam i podrażnień. Ochrona przeciwsłoneczna to ważny element profilaktyki nowotworów skóry. Wybierając krem z filtrem, należy wziąć pod uwagę fototyp skóry i jej potrzeby, a także rodzaj zastosowanego w kremie filtra. Fototyp określa się na podstawie karnacji, czyli ilości melaniny zawartej w skórze, naturalnej barwy oczu i włosów oraz łatwości do opalania i skłonności do poparzeń słonecznych. Niezależnie od fototypu podczas kąpieli słonecznych należy zachować ostrożność i zdrowy rozsądek.

Zastosowane w kosmetykach filtry możemy podzielić na dwa rodzaje:

Fizyczne/mineralne - działają jak lustro odbijające promienie słoneczne.To naturalne substancje nieorganiczne pozostające na powierzchni skóry, np. tlenek cynku lub tytanu. Polecane są dla dzieci i kobiet w ciąży oraz osobom o skórze wrażliwej i atopowej. Nie nadają się natomiast do stosowania na co dzień, pod makijaż, ze względu na tłustą konsystencję i bielenie skóry.

Chemiczne - pochłaniają promieniowanie słoneczne, są wchłaniane do głębszych warstw naskórka, nie pozostawiając tłustej warstwy, dlatego można stosować je pod makijaż. Są to jednak związki organiczne, dlatego warto sprawdzić czy dana substancja nie wywołuje u nas alergii lub nie pogarsza stanu skóry.

Aby pielęgnacja w pełni spełniła nasze oczekiwania wybierzmy preparat uwzględniający kondycję naszej skóry - suchej, tłustej, mieszanej, wrażliwej, naczynkowej lub dojrzałej.

pytamy eksperta

lek. medycyny rodzinnej

Konrad Czajka Centrum Medyczne Sanitas w Lublinie

Uwaga!

Szczepienia ochronne należy zaplanować na kilka tygodni przed podróżą do egzotycznych krajów.

Planujesz urlop za granicą Co zrobić, by na nim nie chorować?

Myślimy już z utęsknieniem o wakacjach, wiele z nas planuje również egzotyczny urlop. O czym powinniśmy pamiętać, aby przywieźć z niego tylko miłe wspomnienia, pytamy lekarza rodzinnego Konrada Czajkę.

Niewielu turystów szczepi się przed wyjazdem np. do Egiptu, Tajlandii, Turcji... Poleciłby pan teraz jakieś szczepienia?

Najpierw sprawdźmy, czy jesteśmy zaszczepieni szczepionkami obowiązkowymi i zalecanymi w Polsce, zwłaszcza przeciw: błonicy, tężcowi, krztuścowi (co 10 lat), przeciw grypie (co roku) i przeciw meningokokom i pneumokokom. Choć w krajach wymienionych w pytaniu nie są przewidziane obowiązkowe szczepienia dla podróżujących bezpośrednio z Europy, warto zaszczepić się przeciw: wirusowemu zapaleniu wątroby typu B i A, poliomielitis, błonicy, tężcowi i krztuścowi, durowi brzusznemu, meningokokom, cholerze, żółtej gorączce, wściekliźnie, japońskiemu i kleszczowemu zapaleniu mózgu, grypie. Jak widać zagrożeń, których możemy uniknąć dzięki szczepieniom, jest sporo... Aby ocenić wskazania do zaszczepienia się przed wyjazdem do egzotycznego kraju, należy zgłosić się do poradni medycyny tropikalnej lub medycyny podróży na 4‒8 tygodni przed wyjazdem.

Jakie leki należy zabrać ze sobą na zagraniczne wczasy? O jaką receptę poprosić lekarza?

Przed podróżą najważniejsze jest, żeby nie zapomnieć o zapasie leków przyjmowanych przez nas na stałe. Nie warto natomiast zabierać antybiotyków, leków przeciwwirusowych czy przeciwbie -

gunkowych, bo zdecydowanie lepszym rozwiązaniem będzie ‒ w razie wystąpienia problemów ‒ zgłoszenie się do lekarza na miejscu, który najlepiej zna się na leczeniu chorób występujących w danej strefie klimatycznej. Natomiast polecam spakować podstawowe leki, czyli: przeciwbólowe i przeciwgorączkowe (np. paracetamol, ibuprofen), przeciwalergiczne i na ukąszenia (doustne oraz w żelu), tzw. elektrolity oraz probiotyki (polecone przez farmaceutę), leki na chorobę lokomocyjną, środki do dezynfekcji drobnych skaleczeń oraz zestaw plastrów. Jeśli chodzi o leki na receptę, to polecałbym ‒ w przypadku krajów zagrożonych malarią ‒ zastosowanie leków przeciwmalarycznych jeszcze przed wyjazdem.

Jakich zasad powinniśmy przestrzegać, aby nie zachorować na urlopie w Afryce, Azji, choćby w Turcji, gdzie Polacy tak chętnie odpoczywają. Należy przede wszystkim często myć ręce, pić jedynie butelkowaną wodę, unikać napojów z dodatkiem lodu oraz dokładnie myć warzywa i owoce przed zjedzeniem. Koniecznie trzeba chronić się przed owadami (warto mieć repelenty, czyli np. spraye na komary i kleszcze) oraz używać kremów z filtrami UV, np. SPF 50. Warto też pamiętać o zakupie polisy ubezpieczeniowej, gdyż w krajach poza Unią Europejską leczenie w lokalnym systemie ochrony zdrowia może być bardzo kosztowne.

rozmawiała Marta Szymczyk-Jaworska

farmaceutkęZapytaj

Wątpliwości Czytelników dotyczące domowych sposobów i preparatów aptecznych rozwiewa mgr farmacji Ewa Dembowska. Ty także chcesz zadać pytanie? Napisz na adres magazyn@dbamozdrowie.pl

pytanie

Czy można łączyć leki przeciwhistaminowe?

Łączenie dwóch czy trzech leków przeciwhistaminowych nie poprawia skuteczności terapii, a prowadzi do zwiększenia prawdopodobieństwa wystąpienia działań niepożądanych, np.: senności, znużenia, suchości w ustach, niekiedy zaburzenia akcji serca. Dotyczy to leków wszystkich generacji u wszystkich pacjentów, a szczególnie u dzieci. Terapia lekami przeciwhistaminowymi polega na ich systematycznym stosowaniu w dawce dobranej w zależności od choroby, wieku chorego, innych zażywanych leków i ich tolerowania. Przyjmuje się je 7 10 dni, ale gdy terapia nie przynosi efektu, lek należy zmienić po konsultacji z alergologiem. Odczulanie (immunoterapia) nie jest przeciwwskazaniem do przyjmowania leków antyalergicznych, jednak obserwacje wskazują, że możliwe są interakcje na przyjmowane preparaty.

?pytanie

Czasami robią mi się bolesne afty. Nie mogę wtedy nic jeść. Jak się ich pozbyć i co robić, aby się nie powtarzały?

Ewa P. z Pabianic

Afty to zmiany (ubytki, nadżerki) na błonie śluzowej warg, policzków, dziąseł, gardła, podniebienia czy języka. Czasami pojawiają się jednocześnie w kilku miejscach. Jeżeli powtarzają się często, wymagają konsultacji z lekarzem, gdyż mogą sygnalizować poważne schorzenia, jak: nieswoiste zapalenia jelit, opryszczkowate zapalenia skóry, celiakię, choroby związane z niedoborem wit. B12 i kwasu foliowego, zaburzenia odpornościowe. Afty dość często występują u dzieci, co bywa wynikiem nieodpowiedniej higieny jamy ustnej, ale też spadku odporności po przebytych infekcjach. Ogólnie przyjmuje się, że przyczynami aft są zaniedbania higieny jamy ustnej, próchnica, choroby dziąseł, spożywanie niemytych warzyw

i owoców, podłoże genetyczne, choroby immunologiczne i zapalne (np. wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego-Crohna), niedobory witamin czy uszkodzenia mechaniczne, np. źle dobraną protezą. Leczenie polega na usunięciu przyczyn powstania aft, uzupełnieniu niedoborów wit. B12 (dieta bogata w warzywa zielone, orzechy, awokado, ryby, jaja, nabiał), kwasu foliowego, żelaza. Pomoże płukanie jamy ustnej naparami z rumianku, szałwii, kory dębu, ziela arniki, rozmarynu czy imbiru, a także płukanki z soli (łyżeczka na szklankę letniej wody) czy smarowanie zmian żelem z aloesu i olejkiem z drzewa herbacianego oraz unikanie pokarmów gorących, kwaśnych, słonych i ostrych, bo działają drażniąco. Można wykorzystać miód z cynamonem i propolis – mają właściwości przeciwbakteryjne i przeciwzapalne. Pomogą też dostępne w aptekach bez recepty maści, żele i aerozole zawierające substancje przeciwbólowe i przeciwzapalne. Można stosować maści na bazie kortykosteroidów (na receptę), które szybciej wspomagają gojenie. Zawarte w nich substancje działają odkażająco, ściągająco i znieczulająco, łagodząc kłopotliwe dolegliwości.

Diana A. z Kalisza

Tyję

bez powodu

Mogłoby się wydawać, że wystarczy ograniczyć pożywienie, aby uniknąć tuszy, ale nie zawsze jest to proste, zwłaszcza w dojrzałym wieku.

TEKST DOROTA MIKŁASZEWICZ

Wiele osób ma problemy z nadwagą i zachodzi w głowę „dlaczego”. Często sobie nie uświadamiamy, że nasze jedzenie zawiera nadmiar kalorii. A to nie bierzemy pod uwagę orzeszków chrupanych „do serialu”, a to słodkich napojów gazowanych. Nie liczymy też wina czy piwa pitego do kolacji. Trudno jest szczególnie tym, którzy odżywiają się jak zawsze i raptem zaczynają tyć albo nękają ich napady głodu, których nigdy wcześniej nie było. Trzeba szukać powodu tych zmian, ponieważ otyłość, która jest chorobą samą w sobie, prowadzi do wielu innych groźnych schorzeń, w tym zawału serca i udaru. Przyczynia się też m.in.: do niealkoholowego stłusz czenia wątroby, choroby zwyrod nieniowej stawów, cukrzycy, kamicy żółciowej, niewydolności nerek.

Tryb życia

Jedną z przyczyn przybierania na wadze może być stres. Organizm funkcjonujący w ciągłym napięciu wytwarza więcej kortyzolu,

hormonu, który m.in. zwiększa apetyt i sprzyja magazynowaniu tłuszczu. Wszystkie drobne z pozoru przekąski, które pochłaniamy w biegu, bardzo szybko się odkładają, zwłaszcza w talii. Dobrze byłoby się nauczyć rozładowywać stres np. przez sport, ćwiczenia oddechowe czy medytację. Czasem pomogą zioła uspokajające, niekiedy konsultacja z psychodietetykiem. Stres bywa także przyczyną innej plagi naszych czasów ‒ bezsenności, z którą zmaga się co trzeci dorosły Polak. Jeśli ktoś się nie wysypia albo śpi krócej niż 6 godzin na dobę, jego organizm wydziela więcej greliny, tzw. hormonu głodu, a mniej leptyny, która hamuje apetyt. Takiej osobie bardzo trudno zapanować nad łaknieniem. Istnieją badania, które mówią, że cierpiący na bezsenność pochłaniają w ciągu doby o ponad 500 kcal więcej niż ci, którzy nie mają takich problemów. Wszystko to razem prowadzi do nadwagi. Przyczyn bezsenności jest wiele, a do najbardziej niedocenianych należy – ostatnio nagminne – przeglądanie do późna zawartości smartfona i komputera. Niebieskie światło, które wytwarzają urządzenia elektroniczne, wybija ze snu. Należy z niego zrezygnować 2 godziny przed pójściem spać

Upływ czasu

Smukłej sylwetce szkodzi też upływ czasu. Z biegiem lat często gaśnie zamiłowanie do aktywności fizycznej, za to apetyt – nie. Ruszamy się mniej, a jemy jak w młodości, nie myśląc o tym, że z wiekiem maleją potrzeby energetyczne organizmu i tempo przemiany materii. Spada też siła naszych mięśni (po sześćdziesiątce wręcz gwałtownie), które bez ćwiczeń szybko zastępuje tłuszcz. Dla kobiet trudny jest szczególnie okres przekwitania. Aż 6 na 10 pań przybiera wtedy na wadze, a tłuszcz odkłada się zwłaszcza na brzuchu. Główną przyczyną są zmiany stężenia hormonów płciowych, które wpływają m.in. na procesy związane z odkładaniem się tłuszczu, regulują także produkcję innych ważnych substancji, jak leptyna odpowiedzialna za odczuwanie sytości i adiponektyna wpływająca na metabolizm glukozy. W okresie przekwitania zwiększa się też aktywność galaniny, w wyniku czego rośnie apetyt na tłuszcze. Niektórym może pomóc hormonalna terapia zastępcza, a niemal wszystkim modyfikacja diety na taką, która dostarcza do 1600 kcal dziennie. Przydadzą się też ćwiczenia trwające 45–60 minut, co najmniej trzy razy w tygodniu.

Insulinooporność i cukrzyca

Węglowodany, które zjadamy, są przekształcane w procesie trawienia na glukozę. Przedostaje się ona do krwi, a następnie do komórek, gdzie zostaje prze-

57%

Polaków ma nadwagę lub cierpi na otyłość.

Prognozy mówią, że takich osób będzie więcej.

UWAGA NA LEKI!

Wiele leków sprzyja przybieraniu na wadze. To działanie uboczne, o którym informują producenci w ulotkach dołączanych do opakowań. Jedne preparaty powodują zwiększenie apetytu, inne zmęczenie, co z kolei zniechęca do ruchu i spalania kalorii, jeszcze inne spowalniają przemianę materii albo zatrzymują wodę w organizmie. Najczęściej chodzi o:

R Niewłaściwie dobrane leki antykoncepcyjne.

R Leki na nadciśnienie i regulujące pracę serca, m.in. beta-blokery.

R Leki na alergie, astmę i na choroby autoimmunologiczne, szczególnie sterydy.

R Antydepresanty.

R Preparaty stosowane w leczeniu cukrzycy, zwłaszcza insulina.

W razie wątpliwości należy skonsultować się z lekarzem.

tworzona na energię. Aby glukoza mogła wniknąć do komórki, potrzebna jest insulina produkowana przez trzustkę. Czasem komórki stają się głuche na jej działanie. Powody tego zjawiska są różne: niekiedy zależy to od genów, a czasem praprzyczyną bywa nadmiar cukru i tłuszczu w jadłospisie oraz brak ruchu i wynikająca z tego tusza.Tłuszcz (szczególnie brzuszny) działa jak narząd wydzielania wewnętrznego. Produkuje substancje osłabiające działanie insuliny i prowadzące do oporności komórek na nią. W tej sytuacji zdezorientowana trzustka wytwarza coraz więcej insuliny, ale to nie pomaga, jedynie rośnie jej ilość we krwi. Próby odchudzania nie przynoszą rezultatu m.in. dlatego, że jednym z zadań insuliny jest zamiana nadmiaru glukozy na tłuszcz zapasowy. W ten sposób tworzy się błędne koło. Inne objawy insulinooporności to senność po posiłku, przewlekłe zmęczenie czy napady wilczego głodu. Osoby, które mają takie objawy, powinny udać się do lekarza, ponieważ insulinooporność i związane z nią tycie zwykle prowadzą do rozwoju cukrzycy typu 2, która niszczy organizm. Niekiedy stan przedcukrzycowy i cukrzyca pojawiają się bez etapu poprzedzającego, jakim jest długotrwała insulinooporność. Dość często dzieje się tak

w dojrzałym wieku, a cukrzycy typu 2 towarzyszy m.in. otyłość. Inne objawy takiej cukrzycy to m.in.: silniejsze niż zwykle pragnienie, suchość w jamie ustnej, częstsze oddawanie moczu, suchość, świąd i pieczenie skóry, wolniejsze gojenie się ran i owrzodzeń, częste infekcje, zwłaszcza dróg moczowych. Jedyny fizjologiczny sposób zwiększenia wrażliwości komórek na insulinę to regularny ruch. Konieczna jest też odpowiednia dieta. To może pozwolić na zmniejszenie dawek leków.

Ważne badania

Najlepiej zacząć od morfologii krwi. To podstawowe badanie pozwoli ocenić ogólny stan zdrowia. Przyda się też tzw. pakiet tarczycowy, bo za przybieranie na wadze odpowiada też niedoczynność tarczycy. Chodzi o oznaczenie hormonu przysadkowego tyreotropiny (TSH), który kontroluje pracę tarczycy i wolną trójjodotyroninę (T3) i wolną tyroksynę (T4), które wytwarza sama tarczyca. Dodatkowo warto wykonać badanie poziomu przeciwciał anty-TPO, których podwyższone stężenie może świadczyć o stanie zapalnym tarczycy. Glikemia na czczo, pomiar stężenia insuliny i hemoglobiny glikowanej pozwalają potwierdzić insulinooporność czy cukrzycę. Ważny jest też poziom hormonu ACTH, który stymuluje produkcję kortyzolu oraz zbadanie poziomu hormonów płciowych. Dokładny zakres badań określa lekarz.

ZESPÓŁ CUSHINGA

Typowym objawem tej rzadkiej choroby jest gromadzenie tłuszczu na twarzy, tułowiu, karku i nad obojczykami. Schorzenie ma związek z nadmiarem kortyzolu. Czasem organizm wytwarza go za dużo np. w efekcie guza nadnerczy, niekiedy to następstwo długotrwałego przyjmowania sterydów, np. z powodu astmy.

pytamyeksperta

Jakie środki z apteki mogą wspomóc odchudzanie?

Nadwaga i otyłość to stany, w których gromadzimy nadmierną ilość tkanki tłuszczowej. Walka z nadmiernymi kilogramami często nie przynosi zadowalających efektów pomimo zwiększonej aktywności fizycznej i wprowadzenia zbilansowanej diety. W takich przypadkach warto wspomóc się suplementacją. Błonnik pomoże zwiększyć uczucie sytości, jednocześnie wspierając pracę jelit. Uzupełnieniem kuracji odchudzającej mogą być preparaty zawierające chitozan, który hamuje wchłanianie kwasów tłuszczowych z pokarmu i zmniejsza dzięki temu kaloryczność posiłku. Apetyt na słodycze może wyeliminować suplementacja chromu, berberyny, octu jabłkowego oraz morwy białej, ponieważ wspomagają metabolizm węglowodanów i zmniejszają łaknienie. U osób aktywnie uprawiających sport pomocna może się okazać: L-karnityna, CLA i synefryna, gdyż zwiększają efektywność spalania tkanki tłuszczowej. Wiele suplementów zawiera wyciągi roślinne nasilające termogenezę i przyspieszające utratę kilogramów. Należą do nich popularne przyprawy, takie jak: kurkuma, cynamon, imbir i produkty bogate w kofeinę, np. ekstrakty z ostrokrzewu paragwajskiego, guarany i zielonej herbaty. Ważnym elementem odchudzania jest detoksykacja, możemy ją wzmocnić, zażywając młody jęczmień. Stanowi on ważne źródło antyoksydantów, wspiera pracę wątroby i hamuje apetyt. Warto zwrócić uwagę na tamaryndowiec malabarski, który zawiera kwas hydroksycytrynowy (HCA), ograniczający lipogenezę, nasilający lipolizę i glikolizę, czyli wszystkie procesy niezbędne do redukcji masy ciała. Należy pamiętać, że jeśli przestrzegamy zasad zdrowej diety, utrzymujemy deficyt kaloryczny i systematycznie ćwiczymy, a waga nie spada, to wskazana jest konsultacja z lekarzem, aby ustalić przyczynę.

MGR FARM. ANETA EKERT

Brzuch jak balonik

Nieprzyjemne uczucie pełności w jamie brzusznej może powodować napięcie, a nawet ból. Widoczne jest też jako zwiększenie obwodu pasa. Czasami towarzyszą mu gazy i burczenie w brzuchu.

.

TEKST MGR FARM. MARTA STACHURA

Dyskomfort związany z uczuciem pełności i rozpierania w brzuchu może być efektem niewłaściwej diety, bogatej w tłuszcze i słodycze, a ubogiej w błonnik. Dzieje się tak m.in. dlatego, że rozkładanie niektórych węglowodanów w jelicie grubym przez bakterie jelitowe prowadzi do produkcji dużej ilości gazów. Zbyt mało błonnika powoduje zaparcia, które też prowadzą do gromadzenia się gazów w jelitach. Wzdęciom sprzyja

spożywanie dużych ilości warzyw strączkowych, picie napojów gazowanych, a także jedzenie w pośpiechu, palenie papierosów, a nawet żucie gumy, co może prowadzić do połykania nadmiernej ilości powietrza. Inne przyczyny to: nietolerancja cukru mlecznego ‒ laktozy i cukru występującego w owocach, czyli fruktozy, zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego, stany zapalne jelit, zespół jelita drażliwego (IBS), choroba Crohna, kamica żółciowa, a nawet SIBO (przerost flory jelitowej).

Mięta

Wspomaga trawienie i pomaga w odprężeniu.

Torebki, 30 szt.

Czas na badania

Jeżeli skorygowaliśmy dietę, a wzdęcia nie minęły, niezbędne są badania diagnostyczne, które może zlecieć lekarz rodzinny. W pierwszej kolejności należy wykonać morfologię, a także badanie kału, by wykluczyć utajoną krew lub pasożyty. Następnie USG jamy brzusznej, a czasami też gastroskopię i kolonoskopię. Mogą okazać się też potrzebne testy nietolerancji pokarmowych oraz test oddechowy na wodór w celu wykrycia SIBO.

Pomoc z apteki

Ulgę potrafią przynieść dostępne bez recepty kapsułki z symetykonem (należy je przyjmować w trakcie posiłku lub po, popijając dużą ilością wody). Związek ten rozbija nagromadzone w jelitach pęcherzyki gazu. Jest całkowicie bezpieczny, gdyż nie wchłania się z jelit, dlatego może być bez obaw stosowany przez starsze osoby, kobiety w ciąży i niemowlęta. Jeżeli wzdęcia są efektem zaparć, pomóc mogą łagodne środki przeczyszczające. Gdy powodem jest refluks, dobrze będą działać zawiesiny z alginianem sodu.

Moc natury

W zapobieganiu wzdęciom sprawdza się także picie ziołowych naparów podczas posiłków lub bezpośrednio po zjedzeniu ich. Najskuteczniejsze są mieszanki zioło-

Przy wzdęciach

pomoże regularna aktywność fizyczna i odpowiednia ilość płynów, która zapewnia właściwe trawienie.

POMOCNE PROBIOTYKI

Probiotyki to żywe bakterie, które wspomagają pracę bakterii jelitowych i zmniejszają skłonność do powstawania dokuczliwych wzdęć. Mogą ułatwiać trawienie i poprawiać motorykę jelit.Takie działanie mają bakterie Lactobacillus rhamnosus GG (LGG) ‒ zmniejsza też objawy jelita drażliwego; Lactobacillus plantarum, Bifidobacterium bifidum i Saccharomyces boulardii. W aptece można otrzymać produkty, które są połączeniem tych szczepów lub zawierają tylko jeden konkretny typ bakterii w dużej ilości. Warto też wzbogacić dietę w produkty zawierające naturalne probiotyki, np. kefir, maślankę, jogurt, kiszonki.

we zawierające liście mięty, działające rozkurczowo na mięśnie przewodu pokarmowego. Tradycyjnie stosuje się nasiona kopru włoskiego i owoce kminku, które wspomagają trawienie i zapobiegają wzdęciom. Mniej popularny, ale skuteczny jest imbir. Może być dodawany do posiłku, stosowany jako dodatek do herbaty lub zaparzony osobno. Dobre rezultaty przynosi również napar z koszyczków rumianku, który działa rozkurczająco. Popularna herbatka rumiankowa zmniejsza stan zapalny i reguluje pracę układu pokarmowego. W aptece dostępne są także złożone mieszanki ziół, które w naturalny sposób wspomagają trawienie, wydzielanie soków trawiennych, rozkładanie tłuszczów i w ten sposób zapobiegają powstawaniu nieprzyjemnych wzdęć.

Węgiel aktywny

Węgiel aktywowany łagodzi uczucie pełności i wzdęcia oraz wspomaga funkcjonowanie przewodu pokarmowego. Kapsułki, 30 szt.

Mi ę ś n i a k i macicy

Szacuje się, że dotyczą 50–60 proc. kobiet, jednak wiele z nich o tym nie wie, bo nie odczuwa żadnych niepokojących dolegliwości.

TEKST DR N. MED. GINEKOLOG WOJCIECH GONTAREK

To zazwyczaj nic groźnego Rodzaj łagodnej zmiany, efekt przebudowy tkanki mieśnia macicy w tkankę włóknistą (tylko ok. 0,3 proc. okazuje się złośliwa) i najczęściej występuje u kobiet. Mięśniaki mogą mieć centymetr wielkości, ale zdarzają się znacznie większe, np. o średnicy ponad 20 centymetrów. W przypadku wielu kobiet nie dają charakterystycznych objawów, co sprawia, że często pozostają niezdiagnozowane. Po meno-

pauzie mięśniaki zwykle ulegają inwolucji (zanikowi).

Dlaczego powstają?

Pomimo ciagłych badań, przyczyny występowania mięśniaków macicy nie zostały do tej pory jednoznacznie wyjaśnione. Zaobserwowano, że ich pojawianie wiąże się zwykle z nierównowagą hormonalną organizmu, a dokładniej z nadmierną produkcją lub zwiększoną wrażliwością na estrogeny.

każde 10 kilo

nadwagi ‒ jak pokazują badania ‒ może zwiększać ryzyko rozwoju guzów macicy.

Wśród czynników ryzyka są również skłonności genetyczne, obciążenie rodzinne (jeśli matka lub siostra miały mięśniaki, istnieje większe prawdopodobieństwi ich rozwoju), wiek okołomenopauzalny. Z obserwacji wynika też, że guzy te częściej dotyczą kobiet, które nie rodziły.

Jakie dają objawy?

Mięśniaki mogą mieć różne rozmiary, od bardzo małych, po ogromne, które potrafią zniekształcać i powiększać macicę. Występują pojedyńczo lub mnogo. U wielu kobiet nie powodują żadnych dolegliwości. Jeśli jednak objawy występują, są niespecyficzne, związane głównie z lokalizacją, rozmiarem i liczbą mięśniaków. W zależności od umiejscowienia w macicy wyróżnia się m.in. guzy:

● śródścienne – powstają w ścianie macicy, mogą być powodem obfitych miesiączek i krwawień między cyklami;

● podśluzówkowe – znajdują się pod błoną śluzową macicy, rosną do jej wnętrza, odpowiadają za obfite i długie krwawienia miesiączkowe (przy braku leczenia mogą doprowadzić do anemii), powodują problemy z zajściem i utrzymaniem ciąży;

● podsurowicze – rosną na zewnątrz macicy, nie dają obfitych krwawień, mogą powodować uczucie pełności w dole brzucha, wzmożone parcie na pęcherz, a także być przyczyną zaparć.

Badania i diagnoza

Podstawą do rozpoznania mięśniaków jest badanie ginekologiczne potwierdzone przez ultrasonografię dopochwową. W przypadku mięśniaków podśluzówkowych przydatna bywa sonohisterografia z podaniem soli fizjologicznej do jamy macicy pod kontrolą USG. Jeżeli pojawią się wątpliwości diagnostyczne, wykonuje się badania dodatkowe. Jednym z nich jest histeroskopia, czyli zabieg wykonywany w znieczuleniu ogólnym, polegający

na wprowadzeniu niewielkich rozmiarów kamery przez pochwę i kanał szyjki macicy do jamy macicy, co umożliwia dokładne obejrzenie jej wnętrza.

Czasami robi się badania obrazowe, takie jak rezonans magnetyczny (MRI) i tomografia komputerowa (TK) miednicy.

Co dalej?

Leczenie mięśniaków macicy może się różnić w zależności od ich wielkości, liczby i umiejscowienia, a także od objawów, które powodują, jak również od wieku i stanu zdrowia pacjentki. W przypadku, gdy kobieta nie odczuwa żadnych dolegliwości ze strony mięśniaków macicy, wystarczy je kontrolować. Lekarz może zalecić okresowe badania miednicy i USG. Kiedy jednak występują objawy, w tym anemia z powodu nadmiernego krwawienia, silne bóle, problemy z płodnością czy z drogami moczowymi i jelitami, potrzebne jest leczenie. Jego przebieg będzie zależeć od wieku i planów kobiety. Jedną z możliwość jest nowoczesna farmakoterapia hormonalna. Główny cel takiej terapii to zachowanie płodności w przypadku kobiet w wieku prokreacyjnym, ale może być to również podyktowane wyborem optymalnej w indywidualnym przypadku opcji leczenia (kobieta nie może lub nie chce skorzystać z inwazyjnych zabiegów ‒ patrz ramka poniżej). Decyzję w tym zakresie podejmuje lekarz we współpracy z pacjentką.

Różne zabiegi

Miomektomia ‒ polega na usunięciu mięśniaków bez uszkodzenia macicy u kobiet chcących zajść w ciążę, wykonywana m.in. laparoskopowo, robotycznie lub przez tradycyjne cięcie.

Histerektomia ‒ czyli całkowite usunięcie macicy, zabieg zalecany, jeśli występuje silne krwawienia z mięśniaków lub są dużych rozmiarów. W przypadku gdy macica zostanie usunięta, a jajniki pozostaną na miejscu, pacjentka nie przejdzie w menopauzę po zabiegu.

Embolizacja tętnicy macicznej ‒ minimalnie inwazyjny zabieg, który polega na zablokowaniu dopływu krwi do mięśniaka, co prowadzi do jego zmniejszenia i złagodzenia objawów.

Z majowego

Maj to miesiąc, w którym dotąd nieśmiało pnące się do góry rośliny, pokazują w pełni swoją krasę. Wykorzystajmy je! Młode, soczyste liście i dorodne, pachnące kwiaty to wspaniały surowiec dla domowych leków.

TEKST ANNA SKOCZEŃ

Zbieranie ziół to czysta przyjemność. Wybierz słoneczny, suchy dzień (gdy jest parno lub wilgotno, łatwo o spleśnienie zebranych roślin), a także okolicę oddaloną od dróg (by kwiaty i liście nie były zanieczyszczone kurzem i metalami ciężkimi). Ścinaj liście i kwiaty, które są w pełni rozwinięte. Te ostatnie nie powinny być jednak przejrzałe. Najlepiej zbieraj je do wiklinowego koszyka.

Czarny bez

Za 3‒4 miesiące pomoże ci „wypocić” przeziębienie i grypę, a do tego zwalczyć katar. Pachnące, białe baldachy zrywaj w całości i bardzo delikatnie układaj w koszyku. W domu ususz je, zawieszając na sznurku. Przechowuj w tekturowym pudle.

Leczniczy napar. Dwie łyżki suszonych kwiatów zalej szklanką wrzącej wody i przykryj na 15 minut; odcedź. Pij do 3 razy dziennie, koniecznie wieczorem, przed położeniem się do łóżka.

Inhalacja. Czekając, aż napar się zaparzy, wdychaj nosem ciepłe opary.

Akacja robinia

To właśnie ją pszczelarze wykorzystują do wyrobu miodu akacjowego. Jest dobra dla wątroby, nerek, żołądka. Po zerwaniu kwiatostanów od razu oddziel białe kwiaty od zielonych szypułek i jak najszybciej wysusz, układając cienką warstwą na słomianej macie w przewiewnym, zacienionym miejscu. Trzymaj susz w szczelnie zakręconym słoiku.

Leczniczy napar. Dwie łyżeczki suszonych kwiatów zalej szklanką gorącej wody i odcedź po 10 minutach. Stosuj 1‒2 razy dziennie.

Mniszek

Wszędobylskie żołte kwiatki zadbają o wątrobę osłabioną toksynami lub wirusami oraz o drogi żółciowe. Ścięte bez łodyg ułóż jeden obok drugiego na papierze i ususz. Przechowuj w słoju.

Leczniczy napar. Dwie łyżki suszu zalej 2 szklankami ciepłej wody, przykryj i gotuj powoli 5 minut; przecedź do termosu. Pij 2 razy dziennie po 1/2 szklanki.

Syrop Czarny bez z owoców

Wyprodukowany z soku z owoców czarnego bzu NFC (nie z koncentratu). Bez aromatów. Produkt pasteryzowany. 250 ml

Mniszek lekarski

Wspiera prawidłowe funkcjonowanie żołądka i wątroby oraz wspomaga przepływ soków trawiennych. Torebki, 30 szt.

Rumianek

Gdy masz problem z żołądkiem ‒ tylko on! Działa przeciwskurczowo i przeciwzapalnie. Zapobiega też wzdęciom. Zbierz go i ususz, według tych samych zasad, co mniszek. Leczniczy napar. Łyżkę suszonych kwiatów zalej szklanką wrzącej wody i zaparzaj pod przykryciem, nad parą 15 minut; przecedź. Pij po 1/4 szklanki 3 razy dziennie między posiłkami.

SCtokrotka

Tradycyjnie była stosowana w medycynie ludowej jako środek na choroby skóry, takie jak trądzik, łuszczyca i egzema. I rzeczywiście, ma właściwości przeciwzapalne i antybakteryjne, co może pomóc w walce z infekcją skórną. Ścinaj całe kwiaty i susz rozłożone jeden obok drugiego na słomianej macie lub papierze.

Przechowuj w słoju.

Leczniczy napar. Łyżkę kwiatków zalej szklanką letniej wody i gotuj 3 minuty; odcedź. Pij 2 razy dziennie po 1/2 szklanki.

haber

Dzięki pięknemu niebieskiemu kolorowi bez trudu wypatrzysz go wśród łanów zboża. Warto wybrać się na dalszą wycieczkę za miasto, bo roślina wspaniale zatroszczy się o twoje oczy. Z zebranych koszyczków wyskub płatki i ususz rozłożone cienką warstwą na papierze. Umieść w słoiku. Lecznicze krople. Zmieszaj po 40 g suszonych chabrów i 30 g świetlika. Dwie łyżki zalej szklanką wrzątku na 10 minut; odcedź. Zwilżone waciki przykładaj do oczu 3 razy dziennie.

Bluszczyk kurdybanek

Pomoże przy świądzie skóry i kamicy żółciowej. Ścinaj górne części pędów zakończonych niebiesko-fioletowymi kwiatuszkami, które już od kwietnia widać w leśnych i ogrodowych zaroślach. Po ususzeniu przechowuj w słoju.

Okład. Garść świeżych pędów zalej szklanką wrzątku i gotuj 5 minut; odcedź. Zwilż gazę.

Leczniczy napar. Łyżkę suszu zalej szklanką wrzątku i przykryj na 10 minut; odcedź. Pij raz dziennie.

Rumianek

Wspomaga prawidłowe funkcjonowanie układu pokarmowego. Torebki, 30 szt.

Pokrzywa

Choć parzy podczas zbierania, a potem jeszcze niezbyt dobrze smakuje, warto się przemóc i pić ją regularnie, bo to bomba witaminowo-minerałowa.

Idealna, gdy czujesz się osłabiona, brak ci siły i energii, ale też gdy chcesz poprawić stan włosów, cery lub paznokci. Z młodych majowych listków przygotujesz odżywczy sok. Możesz je też ususzyć cienką warstwą na papierze i przechowywać w słoju ‒ jesienią zrobisz z nich napar.

Leczniczy sok. Młode pędy zmiażdż w moździerzu i przeciśnij przez gazę w takiej ilości, by otrzymać 1/2 szklanki płynu.

Dla poprawy smaku możesz dodać do niego np. stewię. Pij codziennie przez minimum 2 tygodnie.

Mam to w genach

Tak często mówimy, gdy coś przychodzi nam z łatwością, bez większego wysiłku. Bo w założeniu zostało przekazane przez przodków i nie wymaga większego nakładu pracy. Ale jak to właściwie jest z tymi genami? Czy rzeczywiście tak wiele od nich zależy i mogą zdeterminować nasze życie? Badania mówią, że dziedziczyć można wygląd, kolor oczu czy włosów, grupę krwi (i to nie tylko po rodzicach, ale np. po prapradziadku!), ale też np. skłonności do objadania się, predyspozycje do konkretnego rodzaju sportu. Specjaliści od epigenetyki twierdzą, że dziedziczne bywają też traumy i wszelkie wstrząsy emocjonalne, które mogą wpłynąć na tzw. ekspresję genów, czyli – obrazowo mówiąc – dają się we znaki również następnych pokoleniom, które tych traum osobiście nie przeżyły. Niestety – także predyspozycje do rozwoju różnych chorób, np. cukrzycy, chorób serca, osteoporozy. Na szczęście nie oznacza to, że automatycznie zachorujemy. Wszystko zależy od naszego stylu życia, pilnowania badań profilaktycznych, diety. Tak czy owak warto wiedzieć o tych predyspozycjach. Dopytać mamę, babcię, ciotkę o historię zachorowań w rodzinie lub zrobić testy genetyczne i po prostu być ostrożnym. A może już dziś wdrożyć zdrowy tryb życia: zielony koktajl zamiast słodkiego napoju, jak grill, to odchudzony, zdrowy. Pamiętajmy o tym przy majówce!

Karolina Banasiak

Farmaceutka, redaktor prowadząca ,,DOZ Magazyn”. Miłośniczka kotów, ciekawych ludzi i książek. Energii dodają jej zajęcia na trampolinach i jogging, a wycisza się na działce w otoczeniu natury.

TEKST KAROLINA BANASIAK

ZDJĘCIA: ROBBY CYRON

Wiosenne zabiegi

Gdy wokół wszystko rozkwita i budzi się do życia, mamy więcej energii, chcemy też zrobić coś

dla swojego zdrowia i urody. Wiele sanatoryjnych zabiegów możemy wykonać w zaciszu domowym.

Uzdrowisko

wMarzymy o wiosennym pobycie w kurorcie, ale na miejsce w sanatorium trzeba trochę poczekać, a pobyty w SPA sporo kosztują. Warto więc na własną rękę wypróbować uzdrowiskowe kuracje. Ich efekty mogą nas miło zaskoczyć.

Wystarczy kupić borowinę, biszofit (minerał zasobny w magnez, żelazo i brom) oraz inne stosowane do zabiegów w uzdrowiskach preparaty (są do dostania np. w internetowych aptekach). Użyte zgodnie z przepisem, mają właściwości lecznicze: łagodzą bóle, wzmacniają siły witalne organizmu. Ale jest też wiele produktów w naszej kuchni, które możemy wykorzystać do naturalnych peelingów czy maseczek. Niewiele trzeba, by stworzyć sobie domowe SPA ‒ zadbać o ciało, wyciszyć się i złagodzić stres.

Kąpiele z dodatkiem

Kąpiel solankowa czy siarczkowa? Każdą możemy zrobić we własnej wannie. Do pierwszej potrzebna jest woda solankowa (można ją zamówić w kilkulitrowych opakowaniach na stronach internetowych różnych uzdrowisk). Wystarczy wlać litr solanki do wanny napełnionej ciepłą wodą, a kąpiel będzie miała właściwości relaksacyjne, natomiast z większą ilością solanki złagodzi bóle reumatyczne. Rehabilitanci radzą rozpocząć zabiegi od 10-minutowych kąpieli i w kolejnych dniach wydłużać je do 20 minut. Zalecają zwykle 8‒10 zabiegów co drugi lub trzeci dzień. Kąpiel siarczkową zrobimy, dodając do wody granulki, emulsję lub żel siarczkowy, zgodnie z zaleceniem na opakowaniu (preparaty kupimy w internetowych sklepach uzdrowiskowych). Kąpiele 15‒20-minutowe (do 36 st. C) odmładzają skórę i zmniejszają cellulit.

Okłady borowinowe

DOMOWE SPA Z KAWĄ I HERBATĄ

Ze świeżo zmielonej kawy można zrobić naturalny peeling: 2‒3 łyżki kawy zalewamy taką samą ilością wrzątku, zaparzamy, dodajemy łyżkę oliwy i powstałą papką masujemy ciało kilka minut, spłukujemy. Zabieg ujędrnia skórę i zmniejsza cellulit. Do zrobienia peelingu można użyć też fusy po kawie: zmieszać je z 2 łyżkami oleju kokosowego i taką samą ilością cukru ‒ pastą masujemy kilka minut uda, pośladki, ramiona. Herbata w proszku, zielona matcha, sprawdzi się jako składnik maseczek: przeciwzmarszczkowej zrobionej z łyżki tej herbaty, 2‒3 łyżek miodu, i nawilżającej ‒ z tej ilości herbaty, połowy rozgniecionego banana i łyżki jogurtu naturalnego

Borowina, która jest znana głównie ze swych właściwości łagodzących bóle mięśniowe i stawowe, daje również niezłe efekty przy cellulicie, zmniejsza go i wygładza skórę. Zawiera cenne składniki naturalne, m.in.: wosk, żywicę, krzemionkę, bituminy (organiczne substancje mineralne).

Wystarczy nałożyć podgrzaną

borowinę na ciało cienką, np. centymetrową warstwą i zawinąć te miejsca płótnem, folią i ręcznikiem na 20 minut. Najlepsze efekty osiągniemy, stosując zabiegi codziennie przez 2 tygodnie. Okłady borowinowe (w wygodnych woreczkach) są sprzedawane w internetowych sklepach uzdrowiskowych. Można też dostać borowinę w wiaderkach do kąpieli.

SÓL EPSOM

Sól do kąpieli poprawia kondycję skóry ciała, oczyszcza i relaksuje. 200 g

Gimnastyka

Aktywność fizyczna zalecana jest dla zdrowia ‒ wiadomo! Ale czy na pewno ma również wpływ na lepszy wygląd skóry? Tak, i odpowiada za to... pot wydzielający się podczas ćwiczeń. Okazuje się, że nie tylko pomaga oczyścić ciało z toksyn, ale również nawilża skórę. To zasługa mocznika i kwasu mlekowego, składników potu (należy oczywiście pamiętać o przewiewnym sportowym ubraniu oraz higienie po wysiłku). Podczas domowych ćwiczeń, np. z hantlami, piłką czy taśmą (propozycje ćwiczeń na s. 52‒55), ale również w czasie nordic walkingu czy jazdy na rowerze, poprawia się krążenie, a tym samym skóra się dotlenia. Taki trening wzmacnia też mięśnie, ogranicza ryzyko

4

KAROLINA BANASIAK

REDAKTOR PROWADZĄCA RADZI

Zabiegi SPA oznaczały niegdyś kąpiele w wodach termalnych. Dziś to również rytuały pielęgnujące ciało ‒ oczyszczające peelingi, odżywcze maski, odprężające masaże. Przygotowanie domowych zabiegów odnowy biologicznej nie jest ani trudne, ani drogie. A dodatkowo we własnej łazience możemy stworzyć sobie intymną atmosferę, zapalić kominek z olejkiem eterycznym (np. uspokajającym lawendowym) lub świece zapachowe poprawiające nastrój, włączyć ulubioną muzykę relaksacyjną... Warto zarezerwować sobie czas na takie chwile wytchnienia i odprężenia choć raz w tygodniu po zabieganym dniu.

osteoporozy i sprzyja redukcji tkanki tłuszczowej i regulacji poziomu hormonów (zmniejsza się cellulit).

Peelingi i maseczki

EUKALIPTUS

OLEJEK ETERYCZNY

Otrzymywany z liści eukaliptusa (Eucalyptus globulus) Działanie: tonizujące, odżywcze, odświeżające. 10 ml

Jogurt, twarożek, miód, banan, ogórek sprawdzą się jako składniki naturalnych maseczek do twarzy. Na przykład z połowy zblendowanego ogórka i 2‒3 łyżek twarożku zrobimy maseczkę, która pomoże pozbyć się przebarwień, zaś z łyżki miodu i 2 łyżek jogurtu ‒ maseczkę nawilżającą. A dojrzały rozgnieciony banan w duecie z łyżeczką miodu wyczaruje maseczkę o właściwościach wygładzających cerę. Natomiast do zabiegów pielęgnacyjnych stóp warto wykorzystać tani produkt spożywczy, jakim jest soda oczyszczona. Wystarczy dodać ją do miski z ciepłą wodą (łyżka sody na litr wody) i w takiej kąpieli moczyć stopy przez 5‒10 minut. Zmiękczy zrogowaciały naskórek i sprawi, że stopy mniej będą się pocić (uwaga: skóra stóp musi być bez podrażnień). Zabieg można stosować raz w tygodniu.

Face fitness

5

Poprawia się mikrokrążenie w skórze, dzięki czemu cera wygląda na młodszą, wygładzają się zmarszczki mimiczne. Ale warunek: ćwiczenia

twarzy (face fitness) należy robić regularnie, najlepiej podczas codziennych rytuałów ‒ oczyszczania cery i wklepywania kremu. Zaczynamy od delikatnego oklepywania skóry opuszkami palców w kierunku od brody do czoła ‒ powtarzamy to kilka razy. Jeśli zależy nam na zmniejszeniu np. bruzd nosowo-wargowych, to pomoże następujące ćwiczenie: nadymaj policzki, wytrzymaj tak 5 sekund i powtórz to samo kilka razy. Zaś sposobem na tzw. lwią zmarszczkę jest przyciskanie dłonią czoła między brwiami przez kilka sekund, naprzemiennie raz lewą raz prawą dłonią. Wiele ćwiczeń można znaleźć na YouTube.

LAWENDA

OLEJEK ETERYCZNY

Otrzymywany z lawendy wielkiej (Lavandula hybrida). Działanie: odżywcze, wygładzające, relaksujące. 10 ml

TA JEDNA Z NAJCZĘSTSZYCH

DOLEGLIWOŚCI POTRAFI WYWRÓCIĆ

NASZ DZIEŃ DO GÓRY NOGAMI.

WIEDZĄC, CO MOGŁO WYWOŁAĆ BÓL

GŁOWY, ŁATWIEJ GO UŚMIERZYĆ.

ból głowy? Skąd ten

Każdy go doświadcza. Bywa o różnym nasileniu i czasie trwania. Przyczyn jego może być tak wiele, jak jego rodzajów. Do najczęstszych należą: problemy z krążeniem, zmęczenie, silny stres, zaburzenia hormonalne i naczyniowe, nadużywanie leków. Jeśli ból głowy dopada nas od czasu do czasu, przeważnie nie zwiastuje większych kłopotów zdrowotnych. Czasem jednak kryje się za nim poważniejsza choroba. Może towarzyszyć np.: nadciśnieniu tętniczemu, zapaleniu zatok, zwyrodnieniu kręgosłupa, zwłaszcza w odcinku szyjnym. Dlatego, gdy dolegliwości często powracają, konieczna jest konsultacja z lekarzem.

Migrena

Objawy. Ból jest silny, pulsujący. Często umiejscawia się po jednej stronie głowy, w okolicy skroni. Mogą mu towarzyszyć: nudności, wymioty, nadwrażliwość na światło, dźwięki czy zapachy.

Naturalne metody. Ulgę przyniesie odpoczynek, w ciemnym, wywietrzonym pokoju oraz idealnej ciszy. Czasem pomaga uciskanie kolistymi ruchami skroni, od miejsca nad brwiami do środka czoła.

NAPAR

TEŻ

Leki bez recepty. Każdemu pomagają inne leki przeciwbólowe, np. z ibuprofenem, paracetamol połączony z kwasem acetylosalicylowym. Jeśli wiesz, jaki preparat działa na ciebie, zażyj go szybko.

Nadciśnienie tętnicze

Objawy. Pulsowanie albo ucisk z tyłu głowy bardzo często pojawiają się przy skokach ciśnienia. Mogą również wystąpić zawroty głowy. Ból dokucza zwłaszcza rano.

Naturalne metody. Szklanka ciepłej herbatki ziołowej z głogu pomoże ustabilizować ciśnienie.

TEKST BARBARA TULEJA

Lekarze zalecają też codzienne picie soku z buraków (surowych lub gotowanych), który skutecznie obniża ciśnienie krwi.

Leki bez recepty. Dla osób z nadciśnieniem najbezpieczniejsze są preparaty z paracetamolem. Nie zakłócają bowiem działania innych leków normalizujących ciśnienie krwi.

Wady wzroku

Objawy. Ból obejmuje czoło i skronie. Nasila się wieczorem, gdy nasze oczy są zmęczone, bolą i pieką.

To tzw. czołowy ból głowy, który może pojawić się, gdy wada wzroku nie jest właściwie skorygowana.

Naturalne metody. Proste ćwiczenia doskonale rozluźnią mięśnie wokół oczu (to właśnie ich nadmierne napięcie powoduje ból głowy). Zamknij na kilka sekund (5 7) oczy, a następnie pomrugaj nimi, szeroko je otwierając.

Leki bez recepty. Doraźnie pomoże jakikolwiek lek przeciwbólowy. Warto jednak udać się do okulisty, bo tylko właściwe skorygowanie wady za pomocą okularów lub soczewek rozwiąże problem.

Zapalenie zatok

Objawy. Ból głowy jest rozpierający, w okolicy czoła, skroni, nad lub tuż pod oczami, u nasady nosa. Nasila się przy pochylaniu się, kaszlu. Towarzyszy mu gęsty katar blokujący nos.

Naturalne metody. Inhalacje udrożnią nos. Garść soli leczniczej lub ziół, np. rumianku, zalej wrząca wodą (ok. 1/2 l). Głowę przykryj ręcznikiem,wdychaj parę przez 5 minut.

Leki bez recepty. Preparaty z ibuprofenem i pseudoefedryną działają przeciwbólowo, ale i ułatwiają oddychanie. Warto też oczyszczać nos wodą morską w sprayu.

Stres

Objawy. Ból często pojawia się w skroniach lub potylicy, czasem obejmuje całą głowę, narasta powoli, ale nie nasila się pod wpływem wysiłku fizycznego. U wielu osób występuje wraz z uczuciem napięcia i ściskania w obrębie szyi.

Naturalne metody. Pomoże kąpiel z dodatkiem olejku, np. bergamotowego (10 15 kropli olejku

Rumianek łagodzi

m.in. napięcia, stres i pobudzenie, które bywają przyczyną migren. Najlepiej działa w postaci świeżego ciepłego naparu.

na wannę wody) i odpoczynek. Warto również wypić małymi łykami szklankę ciepłej wody, wyjść na krótki spacer.

Leki bez recepty. Najszybciej złagodzą ból leki w formie rozpuszczalnych tabletek (paracetamol, kwas acetylosalicylowy). Przy bardziej nasilonych dolegliwościach skuteczny jest ibuprofen.

Menopauza

Objawy. Bólom głowy często towarzyszy ucisk i uderzenie krwi do głowy, które połączone są z zaczerwienieniem twarzy, uczuciem gorąca, osłabieniem, a niekiedy z dusznością. Pamiętaj, żeby nasilające się bóle głowy, którym towarzyszą inne objawy, np. kłopoty z widzeniem, wysoka temperatura, omdlenia, skonsultować z lekarzem. Naturalne metody. Warto pić regularnie ciepłe napary z ziół działających przeciwbólowo m.in.: miłorząb, złocień maruna, niepokalanek czy kozłek lekarski. Pomaga też zwiększenie aktywności fizycznej (m.in.: spacery, bieganie, pływanie, taniec), unikanie stresu i stosowanie zdrowej diety, bogatej w warzywa, owoce i produkty zbożowe, z ograniczeniem wyrobów o wysokiej zawartości tłuszczu, alkoholu i nadmiernego picia kawy, Leki bez recepty. Pomogą popularne środki przeciwmigrenowe, np. z paracetamolem, i niesterydowe leki przeciwzapalne z kofeiną.

Magnez z Ashwagandhą

Produkt zawiera magnez, witaminę B6 oraz ekstrakt z korzenia witanii ospałej (zwany potocznie Ashwagandhą) Tabletki powlekane, 60 szt.

Zgrabna sylwetka?

To możliwe!

CHCIAŁABYŚ SCHUDNĄĆ, A PRZY OKAZJI SKORYGOWAĆ NIEKTÓRE MANKAMENTY CIAŁA: UJĘDRNIĆ BIUST CZY PODKREŚLIĆ TALIĘ?

WYBIERZ DIETĘ I ĆWICZENIA, KTÓRE NAPRAWDĘ CI TO UMOŻLIWIĄ, A NIE TO, CO NARZUCA

Większość z nas ma zastrzeżenia do swojej sylwetki. I choć można ją nieco wymodelować ubraniem, to dzięki diecie i ćwiczeniom dobranym do figury efekt będzie dużo

AKTUALNA MODA.

lepszy i trwały. Wystarczy zmienić menu i być aktywną minimum 3 godziny w tygodniu, by zauważyć zmiany już po miesiącu. Do ogólnych zaleceń dodaliśmy ćwiczenia najlepsze dla różnych sylwetek.

TYP FIGURY: JABŁKO

Typowy jest dla ciebie niewielki biust, spory brzuch i brak wcięcia w talii. Biodra bywają nawet od niej węższe.

Co warto jeść?

Wystrzegaj się tłuszczów, szczególnie zwierzęcych, wyeliminuj potrawy smażone i produkty łączące tłuszcz z cukrem, np. ciasta. Jedz dużo ryb, drobiu, nabiału, warzyw i owoców bogatych w błonnik, jak jeżyny, porzeczki, morele czy figi. Pij sporo wody mineralnej niegazowanej.

Ćwiczenia

W modelowaniu sylwetki pomoże przede wszystkim nordic walking. Pozwala szybko spalić tkankę tłuszczową w okolicy brzucha. Mięśnie tułowia wzmocni joga, a także pilates, który umożliwia kontrolować mięśnie brzucha, wymuszając nieduże, ale stałe ich napięcie.

PŁASKI BRZUCH

Połóż się na brzuchu, oprzyj stopy na palcach. Ułóż przedramiona na podłodze równolegle do ciała tak, by łokcie znalazły się po bokach biustu. Z wdechem unieś biodra i ułóż ciało w linii prostej. Wytrzymaj 30 sekund. Odpocznij i powtórz ćwiczenie.

SMUKŁA TALIA

Leżąc na plecach, oprzyj ręce za głową, unieś zgięte w kolanach nogi. Zrób wdech i napnij brzuch. Z wydechem unieś tułów i zbliż lewy łokieć do prawego kolana. Przy wdechu wróć do pozycji wyjściowej. Powtórz na drugą stronę. Zrób 4 serie.

TEKST MAGDALENA ŁUKÓW

TYP FIGURY: KOLUMNA

Nazywana jest też chłopięcą, bo jej typowe cechy to: mały biust, wąskie biodra i brak wcięcia w talii. Do tego zwykle szczupłe nogi i płaskie pośladki.

Co warto jeść?

Nie musisz aż tak uważać na to, co jesz, wystarczy, że będziesz przestrzegać zasad zdrowego odżywiania. W twoim menu powinno się znaleźć dużo produktów bogatych w białko, węglowodany złożone, witaminy oraz składniki mineralne. Warto pić świeżo wyciskane soki, koktajle oraz niegazowaną wodę mineralną.

Ćwiczenia

Twoje ciało dobrze rozwinie taniec, nada ruchom zwinność i grację. Ramiona i klatkę piersiową rozbudujesz, ćwicząc dużo z hantlami. Pośladki staną się bardziej wypukłe i jędrne dzięki przysiadom oraz unoszeniu raz jednej raz drugiej nogi w klęku podpartym.

TYP FIGURY: KLEPSYDRA

Uchodzi za niemal idealną. Charakteryzują ją: duży biust, wąska talia i pełne biodra. Tym zmysłowym kształtom czasami jednak towarzyszy lekko wystający brzuszek.

Co warto jeść?

Właściwie wszystko, ale małe porcje, a produkty powinny być bogate w składniki odżywcze. Unikaj jednak smażonych potraw i słodkich napojów. Najlepsza do picia będzie woda mineralna niegazowana.

Ćwiczenia

Idealny jest trening kardio, np. jazda na rowerze stacjonarnym po 30 minut 4‒5 razy w tygodniu.

Zapobiegnie tyciu w okolicach brzucha i bioder.

Ćwiczenia ABT ‒ angielski skrót od słów brzuch i pośladki ‒ wymodelują właśnie te części ciała.

Aby wzmocnić górną część pleców (i odciążyć kręgosłup przy dużym biuście), zaleca się pływanie i ćwiczenia z hantlami.

JĘDRNY BIUST

Leżąc na plecach, ugnij nogi w kolanach i oprzyj stopy na podłodze. Weź ciężarki (po 1 kg), rozłóż ręce na boki. Grzbiety rąk skieruj na zewnątrz. Wyprostuj ręce, zbliżając ciężarki do siebie, wróć do pozycji wyjściowej. Powtórz 12 razy. Zrób 2 serie.

PIĘKNE POŚLADKI

Stojąc w dużym rozkroku, chwyć ciężarki i unieś proste ręce nad głową, grzbiety dłoni skieruj do tyłu. Ugnij kolana i jak najniżej opuść pupę, jak do siadania na krześle. Jednocześnie ugnij ręce w łokciach. Wytrzymaj chwilę, wyprostuj ręce i nogi, spinając pośladki. Powtórz 12 razy. Zrób 2 serie.

ZGRABNE UDA I POŚLADKI

Leżąc na plecach, ułóż ręce wzdłuż ciała. Ugnij nogi w kolanach i oprzyj stopy na podłodze blisko pośladków. Napnij brzuch, pośladki i wypchnij biodra w górę. Wyprostuj lewą nogę i unieś. Wytrzymaj 5 sekund. Opuść nogę i pośladki. Powtórz na drugą nogę. Zrób 2 serie po 12 powtórzeń.

MOCNE PLECY

Leżąc na brzuchu, skrzyżuj nogi w kostkach, ugnij je w kolanach i unieś stopy. Oprzyj dłonie po bokach barków. Napnij brzuch i wyprostuj ręce. Uda i tułów powinny tworzyć linię prostą. Wytrzymaj 5 sekund. Ugnij łokcie, ale nie opuszczaj tułowia na podłogę. Ponownie wyprostuj ręce. Powtórz 12 razy, a po przerwie całą serię.

TYP FIGURY: GRUSZKA

Twoją zmorą są wąskie ramiona i nieduży biust przy wąskiej talii i masywnych pośladkach oraz udach.

Co warto jeść?

W twojej diecie powinno być sporo białka. Jedz dużo ryb, chudego mięsa i serów, unikaj za to jak ognia białego pieczywa, zawiesistych sosów, wszelkich konserw i wędzonek. Wypijaj dziennie 2 l wody mineralnej niegazowanej.

Ćwiczenia dla ciebie Najlepsze na zbijanie tłuszczu (i towarzyszącego mu cellulitu) z dolnych partii ciała są aerobic i kardio, np. bieżnia, stepper, rower stacjonarny, a także skakanie na skakance. Poleca się również ćwiczenia ABT. Dobre rezultaty przynoszą przysiady, które modelują pośladki i wysmuklają nogi.

Górne partie ciała poprawi trening z hantlami.

UDA BEZ BRYCZESÓW

Leżąc na prawym boku, podłóż ugiętą rękę pod głowę. Drugą oprzyj na podłodze przed sobą. Skieruj palce stóp na siebie, napnij uda i unieś lewą nogę powyżej barku. Wytrzymaj kilka sekund, opuść. Powtórz na drugą stronę. Zrób 3 serie po 12 powtórzeń.

SMUKŁE NOGI

Stojąc w małym rozkroku, opuść ręce wzdłuż ciała. Ugnij nogi i opuść pupę (jakbyś siadała na krześle), wyciągając ręce przed siebie. Wyprostuj nogi i unieś się na palcach, wyciągając mocno ręce w górę. Opuść ręce i pięty. Powtórz 20 razy, zrób jeszcze 2 serie.

JEMzdrowo

No i w końcu przyszedł czas na grillowanie. Róbmy to jednak profesjonalnie, aby opiekane pyszności wyszły nam na zdrowie.

Ważne jest, nie tylko to, co wrzucamy na ruszt, ale i jak to robimy.

Zanim rozpalisz grill

Co wrzucić

na

ruszt?

NasZ ekspert

BARBARA LASOTA

mgr inż. żywienia człowieka absolwentka wydziału

Żywienia Człowieka SGGW

W sezonie aż 3/4 z nas grilluje prawie w każdy weekend.

Wybieramy głównie kiełbaski i karkówkę. Warto wzbogacić menu o zdrowsze przysmaki.

Całkiem spora grupa panów uważa, że grillowanie to męska rzecz. Chętnie stają przy ruszcie i z namaszczeniem przewracają swoją ulubioną karkówkę z jednej strony na drugą. Ci bardziej ambitni wcześniej ją także marynują. Ale wstępnym przygotowaniem produktów zajmują się w większości panie. Mamy sugestię dla jednych i drugich nie rezygnując z mięsnych przysmaków, zawsze przygotujmy do opiekania także trochę warzyw, serów, a nawet owoców. Naprawdę znakomicie się do tego nadają. O tym jednak później. Na początek kilka bardzo istotnych uwag dotyczących techniki grillowania, bo od tego zależy nasze zdrowie.

Ważne zasady

Pamiętajmy, że grillowanie należy rozpoczynać dopiero wówczas, gdy ogień się wypali. Produkty

zawsze opiekajmy na żarze, a nie w płomieniach. Dobrze byłoby również, byśmy potrawy wymagające dłuższej obróbki termicznej nie kładli bezpośrednio na ruszcie, lecz na tacce. Dzięki temu wytapiający się tłuszcz nie będzie spadał na rozżarzone węgle. Gdy się spala, wydzielają się bowiem szkodliwe substancje, które przenikają do żywności. Dietetycy radzą także, aby nie grillować potraw zbyt długo. Nie tylko dlatego, że wysuszone na wiór są mniej smaczne, ale też stają się wtedy ciężkostrawne i mają mniejszą wartość odżywczą. Niekorzystnie zmienia się np. struktura białek w mięsie, a duża część witamin się rozkłada. Jeśli nie przestrzegamy

Najlepsze tacki

Coraz częściej pojawiają się opinie, że z tych jednorazowych aluminium może przenikać do żywności. Warto więc zaopatrzeć się w tacki stalowe lub żeliwne wielokrotnego użytku.

RUSZT GRILLA POWINNIŚMY PO KAŻDYM

UŻYCIU WYSZOROWAĆ

Z RESZTEK TŁUSZCZU

I POTRAW.

powyższych zaleceń, wtedy w potrawach mogą powstać substancje rakotwórcze: wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, heterocykliczne aminy aromatyczne, akryloamid, nitrozoaminy. Sporadyczne jedzenie takiej żywności nie odbije się niekorzystnie na zdrowiu, ale jeśli grillujemy często i popełniamy błędy, możemy sobie zaszkodzić.

Jakie mięso wybrać

Przybywa osób, które chętnie kupują mięsa już przyprawione i zamarynowane, sprzedawane na plastikowych lub styropianowych tackach, zabezpieczonych folią. Od wiosny do jesieni oferują je wszystkie dyskonty i supermarkety. Trzeba przyznać, że niektóre z tych produktów są naprawdę bardzo smaczne. Dobrze dobrano mieszankę ziół, ilość soli i pieprzu. Są także bardzo wygodne w użyciu, bo możemy je od razu kłaść na ruszt. Warto jednak wiedzieć, że wielu producentów dodaje do marynat wzmacniacz smaku, czyli glutaminian sodu, regulatory kwasowości, stabilizatory i zagęstniki. Do mięsa zaś saletrę, aby miało ładny kolor i długi termin przydatności do spożycia. Składnik saletry, azotan potasu, przekształca się w orga-

Lepsze mięso czy kiełbasa?

Mięso jest zdrowsze, ale jeśli nie możemy zrezygnować z kiełbaski z grilla, kupujmy tę droższą i chudszą. I nie przypalajmy jej mocno.

MARYNATA TO PODSTAWA

Nie tylko poprawia smak mięsnych rarytasów z grilla i sprawia, że rozpływają się w ustach, ale także skraca czas ich opiekania. Wieprzowinę, wołowinę i baraninę najlepiej zamarynować dzień nawet dwa wcześniej, po uprzednim pokrojeniu na porcje. Drób wystarczy włożyć do bejcy (inna nazwa marynaty) tylko na 2‒4 godziny. Najprostsza receptura to: olej, sok z cytryny lub ocet, sól, pieprz, czosnek i ulubione zioła. Pasuje do każdego mięsa. Ale do wieprzowiny jeszcze lepszym pomysłem jest wariant z dodatkiem musztardy i miodu lub musztardy i ketchupu. Z kolei filety kurczaka świetnie smakują zamarynowane w jogurcie z curry i ziołami.

nizmie w azotyn potasu i może niszczyć czerwone krwinki. Najbardziej szkodzi dzieciom i seniorom.

Pod warstwą bejcy nie widać też, czy dany kawałek mięsa ma dobrą jakość, czy może jest tłusty i łykowaty.

Lepiej kupić świeże mięso na wagę i przyprawić oraz zamarynować je po swojemu. Przygotowanie marynaty nie zajmuje dużo czasu, a niezbędne składniki na ogół zawsze mamy w kuchni.

A może rybka

Do pieczenia na ruszcie świetnie nadaje się stosunkowo niedrogi świeży pstrąg. Ale można również przyrządzić w ten sposób: makrelę, halibuta, okonia, łososia i wiele innych gatunków. Wystarczy przyprawić je ziołami i skropić sokiem z cytryny na godzinę przed pieczeniem. Ich delikatne mięso nie wymaga długiego grillowania, co także jest plusem. Przed ułożeniem na ruszcie możemy umieścić całą tuszkę w specjalnej łapce lub grillować przygotowane porcje na tacce albo w folii aluminiowej. Ryba powinna być soczysta, nie wysuszona.

Sery są super

Jeśli wśród uczestników imprezy przy grillu są osoby, które nie przepadają za mięsem, wówczas sery będą strzałem w dziesiatkę. Dobrym wyborem jest

DO PICIA LEMONIADA

Organizując grill, zazwyczaj skupiamy się na produktach do jedzenia. Natomiast do picia po prostu kupujemy butelki z wodą, słodkimi napojami, które udają soki i colę. Warto to zmienić, bo tego typu napoje (poza wodą) nie dość, że dostarczają nam za dużo niezdrowego cukru, to często też dominują nad smakami potraw, zamiast je subtelnie dopełniać. Przyrządźmy do picia orzeźwiające, lekkie i mocno oziębione napoje. Może to być po prostu woda z lodem i plastrami cytryny albo domowa lemoniada, np. cytrusowa. Do zimnej wody dodajemy lekko osłodzony sok z cytrusów, wrzucamy listki mięty i plasterki cytryny.

NIE MA GRILLA BEZ SAŁATKI

Nawet taka niewyszukana, z zielonymi listkami różnych sałat, rzodkiewkami, pomidorami lub ogórkami to dobre źródło zarówno witamin i składników mineralnych, jak również przeciwutleniaczy. Te ostatnie są nie do przecenienia, ponieważ zmniejszają niekorzystny wpływ szkodliwych związków, mogących powstać w grillowanych przysmakach. Podczas posiłku pod chmurką starajmy się serwować co najmniej 2 sałatki. Tym bardziej, że idealnie łączą się z mięsem, rybami i innymi daniami z rusztu i podkręcają ich smak. Taki zestaw to kompletny posiłek.

grecki ser halloumi, który można już dostać nawet w dyskontach. Nie topi się i nie oblepia rusztu, a za to pięknie się rumieni. Można go pokroić na małe kawałki i przyrządzić z niego przekąski lub wzbogacić nim sałatki. Nie gorszy od halloumi jest nasz góralski oscypek, zarówno ten w wersji mini, jak również duży, pokrojony na plastry. Po opieczeniu, które trwa 3 4 minuty, nabiera jeszcze bardziej wyrazistego smaku i aromatu. Najlepiej podać go z konfiturą z żurawiny lub innych owoców. Trzecie miejsce na liście serów do grillowania zajmuje camembert. Wystarczy lekko posmarować go oliwą np. z dodatkiem tymianku, chwilę opiec i podać tak jak oscypek, czyli z żurawiną lub z sosem z rozpuszczonego dżemu morelowego, rodzynek i posiekanych orzechów.

.

I jeszcze coś wege

Coraz chętniej kładziemy na ruszt: cukinię, paprykę, bakłażany, pieczarki, cebulę i kolby kukurydzy. Ale lista warzyw, które nadają się na grilla, jest dłuższa. Można także opiekać bataty, dynię, a nawet cykorię. Oczywiście warzywa, tak jak mięso, warto wcześniej zamarynować. Najlepiej w oliwie z dodatkiem czosnku i ziół, a czasem także miodu. Ciekawy smak mają również owoce z rusztu. Zwłaszcza banany, kawałki ananasa, jabłka, brzoskwinie, gruszki, mango czy melony. Są świetnym deserem, ale także dodatkiem do mięs i sałatek.

SuplementydietyzawierająceskładnikimineralneiwitaminyzgrupyB.

Przed kilkunastu laty przywędrowała do nas z basenu Morza Śródziemnego. Jest rodzajem sałaty o bardzo wielu zaletach.

Rukola

listki z mocą

JAK JĄ JEŚĆ?

Najcenniejsza jest na surowo. Szczególnie dobrze komponuje się z niektórymi owocami, np. z gruszkami, brzoskwiniami, a także z orzechami. Ale można ją również dodawać do pizzy, tortilli z serem i szynką, do carpaccio z buraka, omletu i wielu innych smacznych dań, w tym do sałatek z kurczakiem czy łososiem.

Wygląda niepozornie, szybko więdnie, jest lekko gorzkawa, a mimo to zrobiła olbrzymią karierę. Niemal w każdym większym mieście jest restauracja, która ma w swojej nazwie rukolę i oczywiście serwuje ją na wiele sposobów.

Ale na co dzień nie jemy jej jeszcze zbyt często, a naprawdę warto.

CO ZAWIERA?

Przede wszystkim dostarcza nam składników mineralnych: wapnia, magnezu, potasu, żelaza, cynku i manganu. Jest też doskonałym źródłem karotenoidów, kwasu foliowego, witamin C i K.

Na co pomaga?

DBA O OCZY

•Dzięki dużej zawartości karotenoidów, w tym luteiny i zeaksantyny. Są to żółto-pomarańczowe barwniki, których nasz organizm nie jest w stanie sam wytworzyć. Ograniczają ryzyko rozwoju chorób oczu i pogorszenia widzenia związanego z wiekiem. Zmniejszają zwłaszcza niebezpieczeństwo powstania zwyrodnienia plamki żółtej.

SPRZYJA WALCE

Z CUKRZYCĄ

•100 g rukoli dostarcza tylko 25 kcal i bardzo niewiele węglowodanów. Pozwala to schudnąć i lepiej kontrolować cukier. Ponadto, dzięki olejkom gorczycznym rukola zapobiega infekcjom dróg oddechowych i moczowych, na które narażeni są diabetycy.

Uwaga!

Osoby, które przyjmują leki na rozrzedzenie krwi, powinny jeść rukolę z dużym umiarem.

WZMACNIA KOŚCI

•Garść rukoli dostarcza ok. 25% dziennego zapotrzebowania na witaminę K. Składnik ten, poza tym, że odpowiada za krzepnięcie krwi, pełni ważną rolę w metabolizmie kostnym. Z badań wynika, że osoby, które mają niedobór witaminy K lub jej przyswajanie jest upośledzone, częściej narażone są na wystąpienie osteoporozy i złamania. Dotyczy to zwłaszcza kobiet po menopauzie.

TEKST BARBARA LASOTA

Dzikie smaki

zlasów i łąk

NasZ ekspert

BARBARA LASOTA mgr inż. żywienia człowieka absolwentka wydziału Żywienia Człowieka SGGW

Mamy szczęście żyć w czasach dostatku. Spowszedniały nam egzotyczne potrawy, w zasięgu ręki mamy mango, cytrusy, granaty czy figi. Wyrafinowanych smaków szukamy więc wśród roślin dzikich.

PSMACZNE KWIATY AKACJI

Robinia akacjowa, którą zwykle nazywamy akacją, to duże drzewo, powsze-

ierwsi odkryli na no wo kulinarne znaczenie dzikich roślin Skandynawowie. Kilkanaście lat temu w menu wielu tamtejszych restauracji pojawiły się dania wyłącznie z lokalnych i sezonowych produktów, w tym tych uważanych za chwasty. Jednocześnie promocją jadalnych roślin z lasów i łąk zajęła się prasa, a nauczyciele dostali wytyczne, aby temat wprowadzić do programu lekcji przyrody. Nowy trend zauważyli też niektórzy nasi restauratorzy i wzbogacili karty dań np. o zupę pokrzywową, bułeczki nadziewane pesto z gwiazdnicy albo desery z jadalnymi kwiatami. Roślinami spotykanymi w plenerze od zawsze interesowały się również osoby praktykujące survival, czyli sztukę przetrwania w trudnych warun-

Młode chmielu,pędy

które można często spotkać wiosną w lasach i dzikich ogrodach, smakują prawie jak szparagi.

W Niemczech, Francji i Belgii to kosztowny rarytas.

chnie spotykane w lasach i wzdłuż polnych dróg. Jej kwiaty dość intensywnie pachną i mają słodkawy smak. Pszczoły produkują z nich wspaniały miód. Możemy je też suszyć, robić napary i smażyć w cieście naleśnikowym. Koneserom do gustu przypadnie jajecznica lub omlet wzbogacony o te miododajne kwiaty.

kach. Wzorem dawnych mnichów, mieszkających w syryjskich górach, survivalowcy są w stanie wyżywić się tym, co rośnie dziko. Takiego jedzenia wcale nie jest mało. Botanicy opisali mniej więcej tysiąc jadalnych roślin, kóre można znaleźć w naszym kraju na ugorach, w lasach czy na łąkach, z czego ponad 150 było powszechnie znane i jadane przez ludzi w okresach, gdy brakowało żywności. Poznajmy chociaż niektóre z nich i urozmaicajmy nimi posiłki. Zrywajmy je z dala od dróg szybkiego ruchu, poza terenem parków narodowych i zawsze zostawmy tyle roślin, żeby mogły w tym miejscu przetrwać i aby zwierzęta miały pożywienie.

Liście nie gorsze od szpinaku

Jeśli dopiero zaczynamy przygodę z dziką kuchnią, skupmy się najpierw na roślinach o jadalnych liściach. Jest ich mnóstwo, ale najłatwiej znaleźć pokrzywę, bo rośnie dosłownie wszędzie. Zbieramy ją przed kwitnieniem. Po wypłukaniu lub przelaniu wrzątkiem przestaje parzyć i można ją dodać do sałatki. Świetnie nadaje się także do koktajli i na zupę.

BABKA PŁESZNIK I JAJOWATA

Mieszanka nasion babki płesznik (Plantago psyllium) i łuski babki jajowatej (Plantago ovata) w proporcji 80:20.

Źródło błonnika pokarmowego. 200 g

Zresztą sposobów wykorzystania soczystych zielonych listków są dziesiątki. Można zrobić przepyszne pesto do makaronu, farsz z kaszą, cebulą i suszonymi pomidorami do pierogów, można dodać do kotletów mielonych, placków ziemniaczanych, past warzywnych i serowych, do jajecznicy czy wytrawnych babeczek. Inne rośliny o jadalnych liściach, łatwe do zebrania w lasach i na łąkach, to: szczawik zajęczy, bluszczyk kurdybanek, podagrycznik, mniszek lekarski, czosnaczek, którego liście pachną czosnkiem, lebioda, babka zwyczajna i krwawnik. One także nadają się do wielu dań. Poza ciekawym smakiem mają działanie prozdrowotne. Obniżają indeks glikemiczy potraw, dostarczają witamin, składników mineralnych, wspierają trawienie i oczyszczanie organizmu, a niektóre działają moczopędnie.

Pyszne kwiaty

Poza kwiatami akacji, których zastosowanie opisaliśmy na poprzedniej stronie, warto spróbować leśnych fiołków, róży pomarszczonej, która rośnie dziko, chabrów, polnych rumianków, mniszka,

Pokrzywa z cytryną

Aromatyzowana herbatka ziołowo-owocowa.

Naturalne składniki. Torebki, 30 szt.

bzu lilaka (jego zdziczałe kępy spotyka się na opuszczonych posesjach) i białych, delikatnych kwiatów dzikiego bzu. Najczęściej dodaje się je do sałatek, marynat, robi z nich konfitury (np. z płatków róży), aromatyzowane pyszne napoje (np. lemoniada z kwiatami dzikiego bzu), syropy (z mniszka) i dekoruje nimi ciasta oraz desery. Do wypieków rewelacyjnie nadają się leśne fiołki (świeże lub w syropie), płatki chabrów i bez lilak. Dania z kwiatami zawsze robią furorę na stole i ładnie go ozdabiają.

Pożywne bulwy i korzenie

Na obrzeżach lasów spotyka się wysokie rośliny o żółtych kwiatach podobnych do słonecznika, ale mniejszych. To topinambur, inaczej słonecznik bulwiasty. Jego bulwy można jeść na surowo, gotowane jak ziemniaki, smażone i pieczone. Z kolei na wielu łąkach rosną całe łany pasternaku pospolitego o odżywczych korzeniach oraz dzikiej marchwi. Jej korzenie są białe, cieńsze od uprawianej na grządkach, ale smaczne. Do jedzenia nadają się tylko korzenie roślin, które nie zakwitły. Od niedawna dziką marchew można spotkać także na miejskich trawnikach. Stamtąd jej jednak nie wyrywajmy. Jej kwiaty są istnym rajem dla owadów zapylających.

Pokrzywa

Wyprodukowany z soku z liści pokrzywy zwyczajnej NFC (nie z koncentratu). Produkt pasteryzowany. 250 ml

Zielone szyszki i wyborne owoce Spacerując wiosną po sosnowym zagajniku, widzimy na gałązkach dużo młodych, miękkich zielonych szyszek. Mają nieco kwaskowaty smak i piękny żywiczny aromat. Można je przerobić na oryginalny dżem, dodać trochę do dżemu owocowego, np. jabłkowego, zrobić leczniczy syrop na kaszel lub nastawić nalewkę. Dzika przyroda oferuje nam również móstwo wspaniałych owoców. Znamy je najlepiej ze wszystkich darów natury i powszechnie je wykorzystujemy. Od poziomek i jagód, aż po jarzębinę. Mają mnóstwo witamin, przeciwutleniaczy i niezwykły smak.

Chwasty są pysZne

TEKST BARBARA LASOTA

Jeśli jeszcze nie próbowaliście potraw z dodatkiem jadalnych dziko rosnących roślin, to przyrządźcie je teraz.

Zupa pokrzywowa z jajkiem i odrobiną śmietany jest równie dobra jak szpinakowa lub z zielonego groszku. Można ją podać podczas wiosennego przyjęcia.

Zwłaszcza gdy wzbogacimy ją ostrym żółtym lub kozim serem.

Dobrze smakuje także duszona lebioda, a jadalne kwiaty dodają wiosennej świeżości sałatkom, ciastom i deserom.

ZUPA KREM

Pokrzywowa z jajkiem

4 szklanki bulionu drobiowego, 10 dag młodych listków pokrzywy, 2 ziemniaki, cebula, 2 ząbki czosnku, łyżka masła, 4 jajka, po 2 łyżki gęstej śmietany 18% i startego ostrego sera, kilka gałązek natki pietruszki, sól, pieprz, majeranek, ziele angielskie

Ziemniaki obierz, pokrój w kostkę. Cebulę i czosnek posiekaj. Zeszklij na maśle cebulę, dodając pod koniec smażenia czosnek i pokrojoną pokrzywę. Jajka ugotuj na miękko, obierz. Natkę umyj, posiekaj. Dodaj do bulionu pokrzywę razem z cebulą i czosnkiem

oraz ziemniaki. Gotuj pod przykryciem ok. 10 minut. Gdy zupa lekko przestygnie, zmiksuj ją na krem. Śmietanę zahartuj, a następnie wlej do zupy. Dołóż ser. Dopraw solą, pieprzem, majerankiem i zmielonym zielem. Wlej do miseczek, włóż jajka i posyp natką.

Uwaga!

Listki pokrzywy nie będą parzyć przy krojeniu, jeśli po wypłukaniu zalejesz je na chwilę wrzątkiem.

Zupę z pokrzyw powinny często jeść szczególnie osoby mające skłonność do anemii.

Pokrzywa pomaga też obniżyć ciśnienie krwi, wzmacnia organizm i dostarcza wielu mikroelementów.

DANIE OBIADOWE

ZDROWA PRZEKĄSKA

Spaghetti z lebiodą

50 dag makaronu spaghetti, 4 duże garście młodych liści lebiody, 1/2 szklanki nasion słonecznika, po 4 łyżki startego sera i śmietany 18%, cebula, 3 ząbki czosnku, 3 łyżki oliwy, sól pieprz, gałka muszkatołowa

WIOSENNE

Liście lebiody opłucz, sparz na sitku i pokrój. Cebulę i czosnek posiekaj. Słonecznik zmiel w młynku. Na patelni rozgrzej oliwę, dołóż cebulę i zeszklij ją. Dodaj lebiodę i czosnek, duś pod przykryciem ok. 10 minut. Makaron

ugotuj al dente. Do sosu z lebiody dodaj zmielony słonecznik i śmietanę, przypraw solą, pieprzem i odrobiną gałki. Połóż zielony sos na ciepły makaron. Posyp serem. Możesz udekorować np. cząstkami pomidorów.

Gęsty sos z lebiody, wzbogacony startym serem, gęstą śmietaną i zmielonym słonecznikiem albo posiekanymi orzechami, możesz podać także z ryżem.

Sałatka z polnymi bratkami

po 2 duże garście młodych listków botwinki i mniszka lekarskiego, kilka rzodkiewek, 2 ogórki szklarniowe, kilka gałązek koperku, 1/2 pęczka szczypiorku, jabłko, polne bratki, oliwa, cytryna, czosnek, łyżeczka musztardy, pieprz, sól, cukier

Zacznij od przygotowania dressingu do sałatki. 4 łyżki oliwy extra virgin wymieszaj z łyżeczką soku z cytryny, zmiażdżonym ząbkiem czosnku, odrobiną musztardy, posiekanym koperkiem, szczyptą soli, cukru i pieprzu. Pozostałe składniki sałatki opłucz i osusz.

Ogórki pokrój w cienkie podłużne paseczki, posól, a gdy zmiękną, zwiń je w ruloniki. Rzodkiewki pokrój w plasterki, a jabłka w półplasterki. Ułoż składniki sałatki na talerzu lub półmisku. Polej dressingiem i posyp kwiatkami. Podaj z pumperniklem.

Listki mniszka lekarskiego na sałatkę powinny być młode i jędrne. Najlepiej zbierać je z roślin, które jeszcze nie zakwitły. Wtedy są delikatne i mają dużo soku.

Sernik pachnący bzem

50 dag twarogu sernikowego, duży jogurt naturalny, szklanka mrożonych jagód, 3 łyżki soku z dzikiego bzu, 20 dag czekoladowych herbatników, biała czekolada, 4 łyżki cukru pudru, 6 łyżeczek żelatyny, 4 łyżki śmietany 36%

Żelatynę zalej 1/4 szklanki zimnej wody, a gdy napęcznieje, podgrzej, aby się rozpuściła. Ciastka pokrusz i wyłóż nimi dno tortownicy. Jagody zmiksuj. Twaróg połącz z jogurtem, cukrem, jagodami, wystudzoną żelatynę i 2 łyżkami

soku. Przełóż do tortownicy. Wstaw do lodówki na 4 godziny, by sernik zastygł. Czekoladę połam, rozpuść ze śmietaną na małym ogniu i wymieszaj z resztą soku. Polej zastudzony, wyjęty z formy sernik. Udekoruj kwiatami bzu.

Wśród składników sernika są aż 3 pochodzące z natury. To jagody (o tej porze mrożone), sok z owoców czarnego bzu i kwiaty bzu lilaka, który często rośnie dziko.

CIASTO

Porady zza

PIERWSZEGO STOŁU*

dr nauk farmaceutycznych

MAGDALENA JACHORSKA

ekspert farmaceutyczny

MOC LEKÓW ZIOŁOWYCH

Mechanizm działania wielu leków ziołowych nie został dokładnie poznany, ale wiadomo, że poszczególne substancje pochodzenia roślinnego łagodzą objawy infekcji górnych dróg oddechowych.

W leczeniu kaszlu i przeziębienia od lat wykorzystuje się potencjał terapeutyczny takich substancji, jak: mentol, kamfora, olejek eukaliptusowy. Mentol ma m.in. działanie przeciwbakteryjne, przeciwbólowe, przeciwkaszlowe, kamfora ‒ przeciwbólowe, przeciwzapalne, przeciwkaszlowe i wykrztuśne, olejek eukaliptusowy ‒ przeciwbakteryjne, przeciwbólowe, przeciwzapalne, antyoksydacyjne i przeciwdrobnoustrojowe.

W aptece warto pytać o preparaty na bazie wymienionych substancji, bo korzystnie wpływają na leczenie przeziębienia i grypy.

PROBIOTYKI DLA OSÓB DOROSŁYCH I SENIORÓW

Preparaty probiotyczne należy dobierać stosowanie do wieku i potrzeb organizmu. Probiotyki dla dojrzałych osób składają się zwykle z kilku szczepów bakterii, gdzie każdy wykazuje swoistą aktywność prozdrowotną. Najczęściej wykorzystuje się szczepy z rodzaju: Lactobacillus, Bifidobecaterium, Streptococcus, Lactococcus. Stosowane bakterie probiotyczne wpływają na uwalnianie czynników immunostymulujących i zwiększają odporność organizmu, poprawiają stan mikroflory i pracę jelit, są skuteczne w leczeniu zaparć. Dobrze jeśli preparat wzbogacono w prebiotyk, który zapewnia szybkie namnażanie bakterii.

* „Pierwszy stół”

PROFILAKTYKA I LECZENIE GRZYBICY PAZNOKCI

Grzybica paznokci to częsty i nawracający problem, dlatego tak ważne jest skuteczne leczenie, dobrane w zależności od stopnia zaawansowania zmian, profilaktyka i właściwa pielęgnacja. Terapia może obejmować leki ogólnoustrojowe i/lub preparaty działające miejscowo. W początkowym stadium infekcji wystarcza zwykle leczenie miejscowe. W aptece są dostępne bez recepty, lakiery lecznicze do paznokci na bazie amorolfiny lub cyklopiroksu. Warto pamiętać, że terapia grzybicy jest długotrwała (6–12 miesięcy), ale regularne stosowanie preparatów o udowodnionej skuteczności pozwala na wyeliminowanie zakażenia i wzrost zdrowego paznokcia.

ZESPÓŁ SUCHEGO OKA

Objawia się zwykle jako pie czenie, swędzenie, zaczerwienienie, uczucie „piasku” w oku, łzawienie. Czynniki ryzyka to m.in.: płeć (wystę puje częściej u kobiet), choroby towarzyszące (np. RZS, cukrzyca), a także smog, palenie papierosów, używanie soczewek kontaktowych, niektóre leki. Objawy ZSO złagodzą krople oczne o statusie wyrobu medycznego. Mają uzupełnić niedobory łez i nawilżyć oko, zawierają zwykle hialuronian sodu, glikol propylenowy, trehalozę, dekspantenol, niekiedy wyciągi roślinne z rumianku, świetlika, zielonej herbaty. Zgodnie z zaleceniami należy stosować krople bez konserwantów.

farmaceutą.

Dawka wiedzy na temat produktów aptecznych i przepisów związanych z farmacją

JESTE M eko ABC kompostowania

Wśród śmieci, które trafiają do naszych koszy, aż 29 procent stanowią bioodpady. Zamiast je wyrzucać, lepiej przerobić na kompost. Skorzystają na tym zarówno domowe kwiaty, jak i ogrodowe rośliny.

Złoto ogrodników

Tak nazywany jest kompost. To świetny i tani nawóz organiczny, który większość z nas może wytworzyć niewielkim wysiłkiem.

Podpowiadamy, jak go zrobić.

O ŻYZNOŚCI GLEBY DECYDUJE PRÓCHNICA, KTÓRA JEST ŚWIETNYM ŹRÓDŁEM SUBSTANCJI ORGANICZNYCH. MA JĄ W SWYM SKŁADZIE KOMPOST. KAŻDY MOŻE ŁATWO GO WYTWORZYĆ.

TEKST MAŁGORZATA ŚWIGOŃ

Kompost należy do ekologicznych i najlepiej przyswajalnych nawozów. Jest świetnym źródłem próchnicy, od której zależy żyzność gleby. Próchnica poprawia teksturę podłoża.

W zbyt lekkim kumuluje wilgoć, a zbyt ciężkie rozluźnia. Zwiększa też zdolność ziemi do utrzymania powietrza i składników odżywczych. Dzięki kompostowaniu możemy się pozbyć większości kuchennych odpadków, a także resztek roślinnych z ogrodu: liści, ściętej trawy, itp. No i mamy za darmo wartościową glebę.

1ZNAJDUJEMY

DOBRE MIEJSCE

Kompostownik najlepiej umieścić z tyłu ogrodu, na uboczu, w miejscu osłoniętym od wiatru i lekko zacienionym. W pełnym słońcu kompost mógłby nadmiernie wysychać. Trzeba również wziąć pod uwagę sąsiadów – pryzma nie powinna się znajdować zbyt blisko ich posesji. Warto zadbać, aby jak najmniej rzucała się w oczy. Dobrym pomysłem jest osłonięcie jej płotkiem czy trejażem obrośniętym dowolnym pnączem (np. dynią). Należy także zadbać o wygodny dostęp do kompostownika.

2

CO NADAJE SIĘ NA KOMPOST

Kompostujemy wszystkie substancje organiczne, które nie zawierają składników toksycznych.

W szczególności nadają się: resztki roślinne i kuchenne, skorupki jaj, fusy, chwasty oprócz perzu, słoma, osady z sadzawki, papier (niezadrukowany), wytłoczki po jajkach, zmiotki, fusy, liście i skoszona trawa (ale nieco już przywiędła), kora drzew, trociny, drobne lub rozdrobnione gałęzie, wióry rogowe, popiół drzewny, sadza, torf. Ważne, aby odpadków nie ubijać, a te, które mają tendencję do zbijania się, wymieszać z grubymi patykami, żeby zapewnić im dostęp powietrza.

Aby tworzący się kompost nie wydzielał przykrej woni, dodaj do niego mączkę bazaltową (ok. 4 kg na m³). Nie tylko pochłonie brzydki zapach, ale też poprawi jakość nawozu.

3

TEGO NIE WRZUCAMY

NA PRYZMĘ

Nie należy kompostować chorych części roślin, chwastów, które mają już nasiona, ani skoszonej trawy wcześniej opryskiwanej środkiem chwastobójczym, liści porażonych chorobami grzybowymi czy infekcjami wirusowymi. Na pryzmę kompostu nie powinno się też wyrzucać kolorowych gazet (zawierają toksyczne farby drukarskie), lepiej także unikać skórek owoców cytrusowych, bo pokrywane są środkami hamującymi proces rozkładu.

W sam raz

Ważny jest rozmiar kompostownika, który nie powinien być zbyt duży. Najlepiej, gdy jego rozmiar nie przekracza 120 cm wysokości i 150 cm szerokości. Aby proces fermentowania przebiegał prawidłowo, należy kłaść na przemian warstwy bogate w węgiel (słomę, liście, tekturę, gałęzie) i azot (odpady kuchenne, trawa), a każdą z nich posypać starszym kompostem. Pryzmę można czasami przekopać.

4PRZYSPIESZAMY

FERMENTACJĘ

Dobrej jakości kompost jest gotowy po upływie ok. 9 miesięcy, ale proces ten można znacznie przyspieszyć, dodając do pryzmy szczepionki i aktywatory kompostowe (od 13 zł), czyli tzw. startery, które dostępne są w większości sklepów ogrodniczych. Mają one postać płynu lub proszku. Zawierają specjalne szczepy bakterii tlenowych, pobudzających rozkład materii organicznej. Zapewniają też odpowiedni stosunek węgla do azotu (C:N) oraz regulują temperaturę wewnątrz pryzmy kompostowej. Wystarczy je wysypać lub wylać na kompost.

5

KOMPOST Z LIŚCI

Liście można z powodzeniem kompostować. Nadają się do tego zwłaszcza te, które zawierają mało garbników: brzoza, olcha, lipa, jesion, wiąz, klon.

Trudniej rozkładają się liście dębu, buku, kasztanowca i orzecha włoskiego. Najlepiej włożyć je do czarnych worków i umieścić w zacienionym miejscu. Proces kompostowania można przyspieszyć poprzez rozdrabnianie liści, polewanie wodą w czasie suszy, dodawanie dojrzałego kompostu lub obornika (działa jak zakwas w cieście). Warto jednak pozwolić naturze kompostować je w swoim czasie, gdyż wtedy powstała z nich ziemia liściowa będzie najlepszej jakości.

REDAKTOR PROWADZĄCA RADZI KAROLINA BANASIAK

Kompostowanie jest obecnie dużo wygodniejsze niż przed laty. Na rynku nie brakuje różnych modeli pojemników do przygotowywania i przechowywania kompostu wykonanych z tworzyw sztucznych, metalu, drewna. Są estetyczne i funkcjonalne – każdy może wybrać taki, który będzie najlepiej pasował do jego ogrodu. Co więcej, można mieć maleńki kompostownik nawet na balkonie. Wprawdzie kompostowanie wymaga trochę wysiłku, ale ma mnóstwo zalet. Po pierwsze, znacząco ogranicza ilość śmieci wyrzucanych do komunalnych kontenerów, a po drugie, pozwala własnym sumptem wytworzyć żyzne i bogate w składniki odżywcze podłoże, za które nie trzeba płacić. A zatem, kompostujmy!

6A MOŻE TEŻ NA BALKONIE?

Coraz popularniejsze stają się domowe kompostowniki. Warte polecenia są modele z filtrem węglowym (ok. 90 zł). Pojemnik może stać na balkonie (zimą należy go okryć). Wrzucamy do niego bioodpady (obierki, skorupki, resztki roślinne, ręczniki papierowe) i dodajemy aktywator do kompostu. Trzeba pamiętać, by wszystkie składniki były rozdrobnione (szybciej się rozłożą) oraz miały odpowiednią wilgotność (nie za suche i nie za mokre). Od czasu do czasu warto je wymieszać, aby dostarczyć im tlen.

Akcesoriadopaznokcitoidealne narzędziadlawszystkich,którzy ceniąsobieprecyzjęitrwałość.

Świeże i suszone liście

niektórych roślin można stosować jako okłady w różnych dolegliwościach.

Taka szybka pomoc przydaje się, zwłaszcza gdy jesteśmy z dala od domu, a potrzebujemy złagodzić ból.

TEKST MAŁGORZATA ŚWIGOŃ

Przytul się do liścia

Wiele ziół, a także warzyw, które znajdujemy na łąkach, w lasach, a także w przydomowych ogródkach można wykorzystać do okładów, które złagodzą różne dolegliwości. Jeśli stosujemy świeże rośliny (np. liście babki czy kapusty), należy je najpierw opłukać pod bieżącą zimną wodą. Można je rozrobnić, zgnieść na papkę, a tę nawet lekko podgrzać. Papkę rozprowadzamy na kawałku gazy lub pergaminu i przykładamy na bolące miejsce. Dobrze jest owinąć okład suchą gazą i przykryć np. wełnianą dzianiną, aby jak najdłużej utrzymać ciepło. Okład należy przykładać przez mniej więcej pół godziny. Warto pamiętać, że zioła powinno się zbierać w pogodny dzień. Trzeba omijać tereny skażone, czyli pobocza ruchliwych szos, itp.

Podbiał

pospolity

Odwar z liści do okładów

Działanie: przeciwzapalne, nieznacznie przeciwbakteryjne, ściągające. Okłady stosuje się na podrażnienia skóry, owrzodzenia, oparzenia, stłuczenia, siniaki, a także otarcia skóry i ukąszenia owadów. Podbiał wykorzystuje się też w kosmetyce do pielęgnacji cery.

Przygotowanie

• Łyżkę liści zalej 1 1,5 szklanki ciepłej wody i ogrzewaj powoli do wrzenia. Gotuj na małym ogniu pod przykryciem przez 3 minuty. Odstaw na 10 minut, przecedź. Odwar stosuj na skórę przy stłuczeniach, zaczerwienieniu, siniakach.

Maseczka z kwiatów Przygotowanie

• Wyskub z koszyczków kwiatów płatki, porwij je i zalej naparem z zielonej herbaty, tak by je pokryć płynem. Dobrze wymieszaj, aby powstała gęsta papka. Nałóż ją na czystą, osuszoną twarz i pozostaw na 15 20 minut. Taka maseczka zapobiega przetłuszczaniu się skóry, łagodzi stany zapalne, wypryski.

Kapusta biała

Okłady

Działanie: odkażające, przeciwbakteryjne.

W medycynie ludowej okłady stosowano na ropnie, oparzenia, zwichnięcia, stłuczenia, bóle reumatyczne, stany zapalne.

Przygotowanie

• Wybierz dorodne liście, wykrój z nich grube środkowe „żyły”. Następnie zgnieć liście wałkiem do ciasta lub stłucz drewnianym tłuczkiem tak, by roślina puściła soki. Skrop ją dodatkowo wodą borną (zwaną też wodą borową – do kupienia w aptece) i pozostaw na kilka godzin. Tak przygotowane liście nałóż na chore bolące miejsce i pozostaw na mniej więcej pół godziny.

Babka lancetowata

Odwar do okładów

Działanie: przeciwkrwotoczne, przeciwzapalne, bakteriostatyczne. Okłady stosuje się na uszkodzenia skóry różnego pochodzenia, np. zakażenia bakteryjne.

Przygotowanie

• Łyżkę suszonych liści babki zalej 1,5 szklanki ciepłej wody i powoli ogrzewaj do wrzenia. Gotuj pod przykryciem przez 5 minut. Odstaw na 10 15 minut, a następnie przecedź. Można stosować do okładów i przemywań, także stanów zapalnych oczu. Wówczas jednak trzeba odwar rozcieńczyć przegotowaną letnią wodą w proporcji 1:1. Oprócz odwaru można stosować także do okładów sok jako środek przeciwbólowy i przeciwzakażeniowy przy użądleniach pszczół i ugryzieniach owadów.

reklama

DBAM o urodę

Pielęgnacyjne receptury naszych babć przetrwały wiele lat. Dziś także w trosce o urodę warto czerpać z doświadczeń naszych mam lub córek.

wymiana Pokoleniowa

Urodowe triki

mamy córkii

Stosujesz od lat te same kremy i zabiegi? Warto podpatrzeć pielęgnacyjne nowinki u córki. I odwrotnie – ona może się wiele nauczyć się od ciebie. Niektóre kosmetyki nie mają wieku.

TEKST JAKUB JAWORSKI

Zbliżający się Dzień Matki to doskonała okazja, aby znaleźć międzypokoleniowy wspólny język na temat pielęgnacji skóry i włosów. Przecież każdej kobiecie, niezależnie od wieku, zależy na tym, by atrakcyjnie wyglądać. Chętnie obdarowujemy w tym dniu nasze mamy pachnącymi upominkami, ale warto również pójść krok dalej i wymienić się sprawdzonymi pielęgnacyjnymi trikami na zadbaną, rozświetloną skórę, gładkie ciało czy błyszczące włosy. Dobrą okazją ku temu może być domowe SPA. Pzygotowując je, warto zadbać o przyjemną atmosferę. Wybierzcie ulubioną muzykę, zapalcie aromatyczne świece i zróbcie warzywno-owocowe smoothie pełne odmładzających antyoksydantów. Odłóżcie telefony. A potem dajcie się ponieść przyjemnościom przy ulubionych zabiegach i rytuałach pielęgnacyjnych.

Wieczór

z Świetnymaseczką?pomysł

− po 18.00 skóra najlepiej wchłania aktywne składniki.

SUCHY SZAMPON DO UKŁADANIA WŁOSÓW

•Ten popularny kosemtyk do odświeżania fryzury, gdy nie możemy umyć włosów, sprawdza się także podczas modelowania. Mamy wiedzą, że można go użyć zamiast pudru do stylizacji, gdy pasma potrzebują odbicia od nasady, usztywnienia.

•Fryzura zyska objętość, gdy pochylisz głowę i spryskasz włosy szamponem. Opadła ci grzywka, a cała fryzura jeszcze się trzyma? Spryskaj kosmetykiem grzywkę od spodu i przeczesz włosy palcami, unosząc je do góry, a pięknie się podniesie.

AMPUŁKA APLIKOWANA NA MOKRĄ SKÓRĘ

•Serum w ampułce to kosmetyk zawierający skoncentrowane składniki nawilżające, przeciwzmarszczkowe, odżywcze. Gdy skóra zaczyna się starzeć, warto je włączyć na stałe do pielęgnacji. Wtedy można je stosować nawet 2 razy dziennie. Najlepiej na wilgotną cerę, bo wtedy łatwiej się wchłania.

PŁUKANKI OCTOWE

•Regularne stosowanie octu jabłkowego do ostatniego płukania włosów ma mnóstwo zalet. Usuwa nadmiar sebum, sprawia, że pasma mniej się przetłuszczają. Poza tym dostarcza włosom witamin: A, E, D, B1, B2, B6, B9, C, pięknie je wygładza, sprawia, że odzyskują utracony blask.

•Ocet rozcieńcz wodą (wlej łyżkę na litr wody) i polej płynem umyte i wypłukane włosy. Stosuj po każdym myciu głowy. Nie obawiaj się zapachu octu, bo szybko wywietrzeje.

•Kosmetyk z powodzeniem można polecić młodym osobom, gdy ich cera jest w gorszej formie, np. po opalaniu, chorobie, przepracowaniu. Już kilkudniowa kuracja ją poprawi. Dobrym pomysłem są także ampułki o działaniu rozświetlającym, matującym czy zamykającym pory.

SZCZOTKOWANIE NA SUCHO

•Zwalczanie cellulitu spędza sen z powiek kobietom w każdym wieku. Tymczasem niewiele jest tak skutecznych zabiegów, jak znane starszemu pokoleniu szczotkowanie ciała na sucho.

•Trudne początki nie powinny cię zrażać. Po kilku dniach ciało przyzwyczai się do szorstkiego włosia. Na początku używaj szczotki delikatnie. Tą z dłuższym włosiem masuj ciało pod

kątem ok. 45 stopni, z krótszym zaś prostopadle.

•Najlepsza technika. Ciało masuj od dołu do góry. Stosując długie, posuwiste ruchy, zacznij od stóp i przesuwaj szczotkę w kierunku serca.

• Efekty szczotkowania: poprawia krążenie, usuwa z organizmu toksyny, które są jedną z przyczyn powstawania pomarańczowej skórki.

Ponadto rozbija tkankę tłuszczową.

ĆWICZENIA Z GUMĄ

•Guma to hit wśród młodych kobiet. Nic dziwnego, niewiele kosztuje i pozwala ćwiczyć choćby podczas oglądania ulubionego serialu. Można kupić gumę oporową zamkniętą o obwodzie 50–60 cm lub taśmę o długości ok. 150 cm.

•Rozciągaj taśmę nad głową lub przed biustem – to świetnie modeluje ramiona. Inne ćwiczenia? Stań na taśmie, końce gumy trzymaj w dłoniach na wysokości bioder. Unieś ręce na boki, utrzymując napięcie w taśmie. Możesz też zaczepić taśmę o drążek nad głową. Chwyć jej końce i przyciągaj je do siebie z pozycji stojącej lub kucznej.

ROKITNIK

- KREM DO TWARZY NA NOC

Ekstrakt z rokitnika dostarcza

skórze witaminy z grupy A, C, D, E, K, P oraz B, które odżywiają i opóźniają procesy starzenia, poprawiając tym samym koloryt skóry. 50 ml

MGIEŁKA DO TWARZY

•Choć kojarzą się z latem, to młode kobiety noszą ją w torebkach przez cały rok. Warto wziąć z nich przykład i włączyć kosmetyk do codziennej pielęgnacji w każdym wieku.

•Preparat dobrze przygotowuje cerę pod makijaż (spryskuje się nim twarz po umyciu i osuszeniu). Polecane są zwłaszcza mgiełki z dużą zawartością kwasu hialuronowego, pomagające skórze (również dojrzałej, która z wiekiem jest coraz bardziej sucha) zachować odpowiedni poziom wilgoci. A na nawilżonej cerze makijaż lepiej się prezentuje. Mgiełki chronią też przed suchym powietrzem klimatyzowanych pomieszczeń.

KAROTKA MASŁO DO CIAŁA

Kosmetyk nawilża, wygładza i poprawia koloryt skóry. Zawiera 97% składników naturalnego pochodzenia. 250 g

REKLAMA

REKLAMA

MYCIE WŁOSÓW ODŻYWKĄ

•To świetny sposób na regenerację pasm suchych, zniszczonych, puszących się. Dzięki dwuetapowej aplikacji preparatu włosy są chronione przed wysuszającym działaniem szamponu.

•Odżywkę nałóż na włosy i spłucz ją po kilku minutach. Następnie umyj włosy szamponem i nanieś na nie drugą odżywkę lub maskę. Po spłukaniu miękkie, błyszczące włosy gwarantowane.

STOSOWANIE PEELINGÓW

KWASOWYCH

NA ZMĘCZONĄ CERĘ

•Dziewczyny wiedzą, że kwasy to nie chwilowa moda, ale świetny sposób na poprawę koloru cery, pozbycie się przebarwień czy rozszerzonych porów. Na przykład kwas salicylowy najlepszy jest do cery z trądzikiem, migdałowy i glikolowy ‒ na przebarwienia, azelainowy ‒ do cery naczynkowej. Peelingi były kiedyś dostępne tylko w gabinetach, dziś można je stosować

w domu – kosmetyki te mają po prostu niższe stężenia. Używanie kwasów warto zacząć właśnie od niższych stężeń, sięgając np. po złuszczający tonik. Gdy cera przyzwyczai się do ich działania, można kupić serum.

•Stosujemy je na noc na suchą twarz. Zawsze czytamy ulotkę, po wielu preparatach z kwasami trzeba rano użyć kremu z filtrem, by nie nabawić się przebarwień.

Pielęgnacja

Gładkiepięty

Nadmierne rogowacenie naskórka może niekiedy prowadzić do pękania skóry. Warto więc zadbać o stopy, nim nadejdzie lato.

Gruby naskórek usuniesz łatwiej, jeśli wcześniej wymoczysz stopy w wodzie z dodatkiem ziół. Nasiona kozieradki działają zmiękczająco, korzeń żywokostu goi ranki, liść babki i nasiona lnu zawierają łagodzące śluzy, a nagietek ma właściwości przeciwzapalne. Przygotuj dowolną mieszankę (weź po 2 łyżki wybranych ziół), zalej 2 litrami wrzątku i gotuj 5 minut na wolnym ogniu. Odstaw pod przykryciem na kilka minut i przecedź. Mocz stopy ok. 20 minut. Potem usuń zrogowacenia tarką i nałóż krem z mocznikiem. Przy stężeniu 2 proc. przyspiesza gojenie ran i pobudza odnowę naskórka; przy 3−10 proc. ma silne właściwości nawilżające, gdyż mocznik zatrzymuje i wiąże wodę w skórze, przy 10−15 proc. zaczyna rozpuszczać i złuszczać naskórek, przyspiesza regenerację i ułatwia przenikanie w głąb skóry innych substancji odżywczych; przy 15−40 proc. prowadzi do efektywnego złuszczania martwego naskórka.

Sól do kąpieli stóp Kompleksowa pielęgnacja i odnowa zniszczonej skóry stóp.

700 g

mgr Joanna Marcińska kosmetolog z krakowskiego SCM estetic pytamyeksperta

Co zrobić, gdy mimo domowej pielęgnacji pięty nadal pękają?

Wtedy warto poszukać pomocy w gabinecie. Dzięki specjalistycznym zabiegom skóra stóp odzyska dawny wygląd, kolor, miękkość i elastyczność. Taka kuracja zwykle zaczyna się od zmiękczenia naskórka odpowiednio dobranymi preparatami. Następnie usuwany jest nadmiernie zrogowaciały naskórek. Używa się do tego frezu, specjalnego dłutka lub kapturka ściernego. Rodzaj narzędzia dopasowuje się do głębokości i szerokości pęknięć. Na koniec skóra smarowana jest preparatem odżywczym i ochronnym. W niektórych przypadkach wskazane jest założenie opatrunku, który wspiera regenerację skóry. Aby zapobiegać ponownemu pękaniu pięt, należy nosić dobrze dopasowane obuwie (nie może być ciasne, wykonane ze sztucznych materiałów) oraz bawełniane skarpety. Warto również wzbogacić dietę w witaminy A i E oraz kwasy omega-3, które są ważne dla zdrowia skóry.

TO JEST mój czas

Dajesz z siebie wszystko, by było na tip top. I jest! Mimo to wciąż czujesz, że mogłoby być lepiej.

To znak, że nic cię już nie zadowoli, a dążenie do doskonałości nigdy się nie skończy. Warto nad tym zapanować, bo może mocno utrudnić ci życie i zniszczyć relacje, na których ci zależy.

perfekcjonizmu W pułapce

Piątka

z minusem

Wszystko musi być równo ułożone. Kuchnia lśnić, nawet gdy gotujesz. Kubek na blacie zamiast w zmywarce doprowadza cię do furii. A wieczorem znowu czujesz, że bilans dnia wychodzi na minus.

Dlaczego tak się dzieje, wyjaśnia nasz ekspert.

pytamyeksperta

Na pierwszy rzut oka perfekcjonizm to wymarzona cecha. Zarówno u partnera, jak i współpracownika.

Taki ktoś jest superdokładny, a życie z nim i praca wydają się marzeniem, bo otoczenie nigdy się na nim nie zawiedzie. Doskonały kandydat choćby na lekarza, prawnika czy szlifierza diamentów, bo żadnego szczegółu nie pominie, zadba nawet o te detale, o których ktoś inny w ogóle by nie pomyślał. Niestety, nic bardziej mylnego. Bo perfekcjonista to tak naprawdę autodestruktor, który płaci za swoje dążenie do idealnego życia bardzo wysoką cenę. Dlaczego tak się dzieje? Czy można coś na to poradzić?

Skąd biorą się perfekcjoniści? Dlaczego jednym wystarczy, że uprasują koszulę, a inni będą to robić tak długo, dopóki nie zniknie choćby najmniejsze zagniecenie?

Niestety, dużej mierze odpowiedzialni są za to rodzice. Ich nierealistyczne oczekiwania wobec własnych dzieci i okazywanie im, że zawiodły. Dobrym przykładem są wyniki szkolne. Jeśli dziecko nie jest wybitne i musi włożyć maksimum wysiłku, by dostawać czwórki i piątki, rodzice powinni być z niego dumni, chwalić, że przynosi takie oceny, a nie gorsze. Szczególnie gdy jest wrażliwe i zależy mu na zdaniu i ocenie mamy i taty. Jeśli zamiast tego dają mu odczuć, że to poniżej ich oczekiwań, a do tego jeszcze zaczną je porównywać

z innymi dziećmi, które dostały lepsze oceny, dziecko będzie starało się jeszcze bardziej, aby zasłużyć na ich miłość i podziw. Zacznie dążyć do lepszego wyniku, do perfekcji za wszelką cenę. W ten sposób będzie się w nim utrwalać brak zadowolenia ze swoich osiągnięć.

Większość rodziców pewnie nie zdaje sobie sprawy, że podnosząc poprzeczkę dzieciom aż tak je krzywdzi?

Z pewnością niewielu rodziców jest w stanie zdobyć się na refleksję. Na to, by powiedzieć dziecku, że kocha je i jest z niego dumne niezależnie od stopni, jakie przynosi. Że świetnie sobie radzi i tak jak jest, jest dobrze. Być może sami rodzice są perfekcjonistami, więc oczekują podobnych zachowań u swoich dzieci, bo dziecko osób perfekcyjnych też musi być perfekcyjne. Musi się świetnie uczyć, wybrać prestiżowy zawód, znaleźć idealnego partnera, itd.

Po czym od razu poznać perfekcjonistę?

Skoro perfekcjonista dąży do perfekcji, wszystko musi mieć pod kontrolą. W jego świecie musi być perfekcyjny porządek, wszystko planuje, by uniknąć niespodzianek i ewentualnych porażek. Jeśli zechcemy np. wyjechać z perfekcjo-

Perfekcjoniści

nigdy nie są zadowoleni, bo tkwią w błędnym kole wyzwań, którym nie są w stanie sprostać.

8 OBJAWÓW NIEZDROWEGO PERFEKCJONIZMU

n Branie zbyt dużo na siebie.

n Wyznaczanie sobie nieosiągalnych celów.

n Działanie pod wpływem lęku, a nie potrzeby czy pragnienia.

n Przymus bycia najlepszym.

n Skupianie się na swoich wadach.

n Nieradzenie sobie z krytyką.

n Przeżywanie popełnionych błędów.

n Koncentrowanie się na detalach.

nistą na wakacje, to dla niego muszą to być wakacje perfekcyjne. Mimo że wyjazd będzie dopiero za trzy miesiące, on już zaczyna planować każdy dzień, każdy szczegół podróży, już niemal się pakuje. I nie może być najmniejszego odstępstwa od tego planu, bo inaczej wakacje będą zrujnowane. Dobrym przykładem osoby perfekcyjnej jest postać Brie z „Gotowych na wszystko”. Od rana do nocy pastuje parkiety, piecze suflety, przycina róże, a wyprasowane ręczniki układa w szafie pod linijkę, sama też wygląda idealnie, jak z żurnala. Zwalcza nieład nawet tam, gdzie go nie ma. To tzw. osobowość anankastyczna.

Taka perfekcyjna przyjaciółka to może faktycznie przekleństwo, ale chirurg? Wolałabym pójść pod nóż kogoś, kto zaplanował operację w każdym

MAŁGORZATA OSTROWSKA psycholog zdrowia, pracuje w Gabinecie Pomocy Psychologicznej Empatia w Warszawie

detalu i niczego nie przeoczy, niż kogoś, kto pozostawił wiele rzeczy przypadkowi, bardziej jest artystą, a nie rzemieślnikiem.

Tak może się wydawać, ale cechą perfekcjonisty jest też, niestety, sztywne myślenie. Perfekcjoniści to osoby, które nie potrafią wychodzić poza schematy. Według badania z lutego 2022, którego wyniki opublikowano na łamach „British Journal of Psychology”, perfekcja zabija kreatywność. Lepiej więc

CZY

JESTEŚ CHOROBLIWĄ PERFEKCJONISTKĄ?

Sprawdź, czy te zachowania lub myślenie cię dotyczą. Jeśli 3 razy odpowiesz na pytanie TAK, zastanów się, czy nie wyznaczasz sobie zbyt wysokich standardów.

n Czy często używasz słów: „nikt”, „zawsze”, „wszyscy”, „nigdy”, „każdy”.

n Czy często myślisz: albo zrobię to dobrze, albo wcale.

n Czy pomniejszasz swoje sukcesy i wyolbrzymiasz porażki.

n Czy zachowanie innych często cię rozczarowuje.

n Czy dużo czasu spędzasz na poszukiwaniu idealnego rozwiązania.

n Czy popadłaś w pracoholizm i odpoczynek uważasz za stratę czasu.

trafić w ręce lekarza, który będzie bardzo dokładny aniżeli perfekcyjny, bo na sali operacyjnej może dojść do różnych nieprzewidzianych wydarzeń, a gdy zabieg nie będzie szedł tak, jak perfekcjonista sobie zaplanował, nie przebiega jak w jego perfekcyjnym scenariuszu, to perfekcjonista może nawet wpaść w panikę. Lekarz powinien być dokładny, ale też elastyczny w myśleniu. Przewidzieć, co może się wydarzyć, jakie trudności czy powikłania mogą wystąpić.

Co się dzieje, gdy perfekcjonista jest szefem, zarządza ludźmi…

Nie daj Boże mieć takiego szefa, bo będzie wymagał od nas niemożliwego. Nigdy nie będzie zadowolony. Będzie szukał dziury w całym i gdyby nie terminy, nigdy nie ukończylibyśmy żadnej pracy.

Taki szef dręczy siebie i innych bez końca.

Jak socjopata?

Nie, bo socjopata jest zimny, pozbawiony uczuć. Nie dba o opinię innych. Tymczasem perfekcjonista ma uczucia, bardzo mu zależy na miłości, akceptacji i podziwie otoczenia, wciąż walczy o szóstkę z plusem i ten podziw rodziców z dzieciństwa.

Bywa czasami zadowolony z siebie?

Nigdy do końca, bo wciąż dąży do perfekcji. Jak sztucznie uśmiechnięta Brie bardziej udaje zadowoloną ze swojego życia niż odczuwa prawdziwą z niego satysfakcję.

Jeden minus przekreśla wszystkie plusy, bez końca rozmyśla o tym, dlaczego znów coś poszło nie po jej myśli. Perfekcjonista sam więc płaci ogromną cenę za swój perfekcjonizm, ale życie perfekcjonisty jest też udręką dla jego najbliższych. Kiedy się z kimś wiążemy, nie wiemy zwykle, jak będzie wyglądać nasza codzienność. Możemy być nawet zadowoleni, że nasz partner tak wszystko świetnie ogarnia. Dopiero po pewnym czasie dowiadujemy się, że nawet nie potrafimy rozwiesić skarpetek po praniu albo zakręcić jak trzeba tubki z pastą do zębów. A gdy wpadniemy na pomysł, by ugotować romantyczną kolację i nie zdążymy posprzątać, perfekcjonista nie usiądzie do stołu, dopóki kuchnia nie będzie lśniła. I awantura gotowa. Bo perfekcjonista ma przecież swoją perfekcyjną wizję związku, którą będzie się starał wprowadzać w życie, nie zważając na potrzeby i emocje partnera. Ma swój system układania ubrań, ustawiania kubków i kosmetyków.

W relacji z perfekcjonistą zawsze to partner będzie czuł się stłamszony

emocjonalnie. Perfekcjonisty nie interesuje, że jego bliski może postrzegać świat inaczej.

Można z tym walczyć?

Można i trzeba, bo perfekcjonizmowi towarzyszy nieustanne napięcie psychiczne i fizyczne zmęczenie, nieustający stres i brak radości z życia. Poza tym perfekcjonizm będzie się nasilał, doprowadzając do wielu poważnych zaburzeń osobowości, np. depresji maskowanej czy zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych, czyli nerwicy natręctw. Możemy skończyć jak detektyw Monk, który chodzi po chodniku tak, by nie stanąć na łączeniach płyt albo poprawia sprzęty w cudzych mieszkaniach.

Walka z perfekcjonizmem nie jest jednak łatwa, bo perfekcjonizm staje się drugą naturą perfekcjoni-

sty i on sam nie jest w stanie zauważyć, że problem leży właśnie w nim. Za swoje domniemane porażki wini otoczenie. Na początek warto więc uświadomić perfekcjoniście, że można żyć inaczej, trochę wyluzować i będzie znacznie fajniej.

I choć pewnie najpierw się żachnie, bo przecież wszystko robi dobrze, jeśli zależy mu na partnerze, może w końcu weźmie jego uwagi do serca i pójdzie na terapię.

Co poradziłaby pani perfekcjoniście?

Żeby nie brał na siebie zbyt wielu zadań, by udowodnić innym, że jest niezastąpiony, tylko je delegował i zaufał, że będą dobrze zrobione. Puścił dzieci z partnerem na spacer czy na wakacje, bo na pewno nic im się tam nie stanie. By porządkował zadania według stopnia ich ważno-

ści, robił je po kolei i do każdego stosował proporcjonalną wagę.

Żeby nie patrzył na swoje sukcesy przez pryzmat osiągnięć innych.

A analizując dzień, skupił się na tym, co wyszło mu dobrze, a nie na tym, czego nie zdążył zrobić lub wyszły nie tak idealnie, jak sobie zamierzył. Rozmawiając z osobami, które podejrzewam o perfekcjonizm, zawsze mówię: „jesteś wystarczająco dobra/dobry taka/taki jaka/jaki jesteś”.

A życie może być piękne, nawet wtedy, gdy kubek po herbacie wyląduje na blacie, a nie w zmywarce.

TELEFON WSPARCIA dla Seniora

asi Wolontariusze czekają na Twój telefon codziennie w godz.: 16:00-20:00 (poza niedzielami i świętami).

WSPIERAMY

Dla Ciebie dyżurują nasi specjaliści: • Dietetyk - wtorki: 16:00-20:00,

• Farmaceuta - środy: 16:00-20:00.

Wspieramy Słuchamy

„Bądź dobrej myśli, bo po co być złej?”

Stanisław Lem

To proste stwierdzenie kryje w sobie głęboką prawdę o sile pozytywnego stosunku do życia. Dzięki takiemu podejściu dajemy sobie szansę na przyciągnięcie dobrych doświadczeń i ludzi.

TEKST URSZULA ZUBCZYŃSKA

Kiedy coś nam się nie udaje w pierwszym momencie, mamy poczucie przegranej.

A potem… Optymiści szybko się z tego podnoszą, zakładając, że na pewno teraz będzie lepiej. Pesymiści, wręcz przeciwnie, przewidują jeszcze gorsze scenariusze i zamartwiają się

na zapas. Wynika to często z ich doświadczeń z dzieciństwa czy cech osobowych. Ale nawet pesymista może nauczyć się być dobrej myśli. Jak? Trenując pozytywne myślenie. Zastępując napływające negatywne myśli tymi dobrymi. Albo zmieniając perspektywę widzenia zdarzeń.

Jak Pollyanna, dziecięca bohaterka powieści Eleanor

H. Porter, która w każdej, nawet najbardziej dramatycznej, sytuacji umiała dostrzec jej jaśniejszą stronę. Badania pokazują, że optymiści żyją dłużej, są bardziej kreatywni, szczęśliwsi i zdrowsi. Do tego przyciągają swoim nastawieniem dobre zdarzenia i ludzi, z którymi potrafią stworzyć satysfakcjonujące relacje, a ich życie jest spełnione.

Mózg przypomina mięsień i należy do najbardziej skomplikowanych organów w ciele. Warto podkreślić, że ma bardzo duże możliwości regeneracji i kompensacji (równoważenia, zastępowania) nawet utraconych funkcji.

W ostatnich latach eksperci przedstawili szereg dowodów na to, że mózg dorosłego człowieka tworzy nowe komórki przez całe życie, nawet w starszym wieku. Co więcej, nowe neurony powstają także w mózgach osób cierpiących na chorobę Alzheimera. Efektem pracy mózgu, tj. zachodzących w nim procesów i jego interakcji ze światem zewnętrznym jest umysł, czyli ogół aktywności mózgu nieświadomej i świadomej, która obejmuje: postrzeganie uwagę pamięć myślenie uczenie się odczuwanie emocji.

Nasz mózg składa się z dwóch półkul: lewej i prawej. Każda z tych półkul ma swoje unikalne funkcje i specjalizacje.

Za co odpowiada prawa półkula mózgu? M.in. za myślenie abstrakcyjne, kierowanie się intuicją oraz

Tekst

Dr Monika MularskaKucharek – socjolog, terapeutka, ekspertka ds. rozwoju osób dojrzałych, autorka książek z zakresu jakości życia i psychologii pozytywnej, psycholog w trakcie kształcenia.

„ZDROWY MÓZG”

AKADEMIA DOZ FUNDACJI

odbieranie emocji. Steruje orientacją przestrzenną, rozpoznaje twarze, miejsca i kształty. Dominuje podczas pobudzania wyobraźni, fantazjowania i wizualizacji. Przetwarza informacje związane ze zmysłami, skojarzeniami i obrazami. To w tej półkuli zachodzą procesy tworzenia nowych pomysłów, interpretacji mowy ciała, snów i myśli, potrafi różnicować informacje niepewne, niewypowiedziane, tzw. czytanie między wierszami. Nazywana jest spontaniczną, artystyczną, elastyczną.

Za co odpowiada lewa półkula mózgu? Ta strona mózgu wyspecjalizowana jest w porządkowaniu zdarzeń w czasie, sterowaniu mową, liczeniem, pisaniem i czytaniem. Charakteryzuje ją praca o charakterze logicznym i analitycznym. Potrafi wykorzystywać związki przyczynowo-skutkowe, działania opiera o sprawdzone i konkretne informacje, nie bazuje na domysłach, przypuszczeniach i kreatywności. Właściwa stymulacja lewej półkuli wpływa na jakość i tempo przyswajania, różnicowania, szeregowania i wykorzystywania nabytych informacji.

Komunikacja między dwiema półkulami mózgu jest kluczowa dla

efektywnego funkcjonowania mózgu i odbywa się poprzez ciało modzelowate, które łączy obie półkule.

Jak ćwiczyć synchronizację półkul mózgowych?

Ćwiczenia oddechowe – oddychanie to dość proste ćwiczenie, które można wykonywać w celu poprawy synchronizacji półkul mózgowych; warto położyć się na plecach i świadomie, uważnie oddychać;

Leniwe ósemki – rysowanie w powietrzu na wysokości oczu wyciągniętą ręką zaciśniętą w pięść z kciukiem skierowanym do góry leżących ósemek od lewej do prawej strony każdą kończyną górną na zmianę oraz obiema jednocześnie; Zamiana dominującej ręki – wykonywanie codziennych czynności, np. mycie zębów, zapinanie guzików niedominującą ręką.

Żonglowanie – opracowanie szablonu ułożenia rąk w stosunku do dynamicznie zmieniającego się położenia piłek i wykonanie złożonej sekwencji ruchów;

Aktywność fizyczna – ruch jest jednym z najskuteczniejszych sposobów na poprawę synchronizacji półkul mózgowych. Warto spacerować, tańczyć, uprawiać jogę itp.

Tak jak wybieramy lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, możemy wybrać również pielęgniarkę. Warto to zrobić, ponieważ jej uprawnienia wciąż się poszerzają.

TEKST

MARTA SZYMCZYK-JAWORSKA

W czym pomoże pielęgniarka POZ?

Pielęgniarkę POZ (Podstawowej Opieki Zdrowotnej) − nazywaną też środowiskową

− można wybrać w dowolnej przychodni (najlepiej w tej, gdzie mamy lekarza pierwszego kontaktu), nie obowiązuje bowiem rejonizacja. Deklarację wyboru pielęgniarki składamy przez Internetowe Konto Pacjenta (IKP) lub osobiście w przychodni w rejestracji otrzymamy formularz do wypełnienia. Lekarza rodzinnego i pielęgniarkę POZ można mieć też w prywatnej placówce, jeśli oczywiście ma podpisaną umowę z NFZ. Pomoc pielęgniarki przysługuje w dni powszednie od 8.00 do 18.00 w przychodni (z wyłączeniem dni ustawowo wolnych od pracy, zgodnie z harmonogramem pracy świadczeniodawcy), również podczas wizyt domowych, ale w przypadkach uzasadnionych

POMOCNE TELEFONY

800 190 590 ‒ bezpłatna infolinia pacjenta udziela informacji m.in. na temat uprawnień pielęgniarki POZ i zasad przyznawania opieki długoterminowej (konsultanci dyżurują całodobowo 7 dni w tygodniu); www.nfz.gov.pl/kontakt/ centrala-nfz ‒ na tej stronie internetowej (w zakładce: oddziały NFZ) znajdują się dane teleadresowe wojewódzkich oddziałów Narodowego Funduszu Zdrowia w Polsce.

medycznie. Co ważne − dwa razy w roku mamy prawo do zmiany pielęgniarki bezpłatnie i bez podawania przyczyny (kolejna zmiana też będzie za darmo, jeśli jest spowodowana np. zmianą miejsce zamieszkania lub inną przyczyną niezależną od pacjenta).

Wystawi receptę i zleci badania

Pacjenci, którzy na stałe przyjmują leki refundowane, np. na choroby układu krążenia, pokarmowego, nerwowego, nie muszą zapisywać się do lekarza po nową receptę, bo pielęgniarka (z dyplomem ukończenia studiów II stopnia na kierunku pielęgniarstwo lub z tytułem specjalisty pielęgniarstwa i z ukończonym specjalistycznym kursem w tym zakresie) może ją wystawić samodzielnie (z wyjątkiem leków zawierających substancje bardzo silnie działające, środki odurzające i substancje psychotropowe, oraz środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego). Pielęgniarki z powyższymi uprawnieniami mają prawo wystawiać też zlecenia na wyrobymedyczne, np.: cewniki, pieluchomajtki i inne środki absorpcyjne, paski diagnostyczne do oznaczania glukozy we krwi. Bez zapisywania się do lekarza można także uzyskać od takiej pielęgniarki skierowanie na badania, m.in.: ogólne moczu, morfologię i OB, poziomu sodu, potasu, glukozy we krwi, oznaczenia grupy krwi, RTG klatki piersiowej.

Odwiedzi pacjenta w domu

Pielęgniarka rodzinna jest dostępna dla swoich pacjentów przede wszystkim w godzinach pracy przychodni i takie wizyty nie są limitowane. Jednak w uzasadnionych sytuacjach odwiedzi chorego w domu (np. by pobrać krew do badań, gdy osoba cierpi na chorobę kardiologiczną i ma trudności z poruszaniem się). Podczas wizyty domowej pielęgniarka POZ może też: zrobić zastrzyk, zmienić opatrunek, zdjąć szwy, wykonać inhalację. Wizytę i zabiegi u pacjenta zleca lekarz pierwszego kontaktu, który ma go pod opieką.

Zaopiekuje się długoterminowo

Jeśli okazjonalne wizyty pielęgniarki środowiskowej są niewystarczające, pacjent może uzyskać długoterminową opiekę w ramach NFZ. W tym celu należy zwrócić się najpierw do lekarza pierwszego kontaktu. Lekarz i pielęgniarka POZ sprawdzą stan chorego, ocenią jego sprawność i samodzielność w wykonywaniu codziennych czynności (według skali Barthel). Lekarz wystawi wniosek o przyznanie takiej opieki, jeśli pacjent jest przewlekle lub obłożnie chory, ale nie wymaga hospitalizacji. Następnie w swojej przychodni lub korzystając z infolinii dla pacjentów (nr telefonu w ramce), należy zapytać, w jakiej placówce trzeba złożyć skierowanie o przyznanie pomocy.

Ciśnieniomierz automatyczny

Pielęgniarka opieki długoterminowej będzie odwiedzać pacjenta minimum cztery razy w tygodniu w dni powszednie od 8.00 do 20.00, a w razie potrzeby też w święta i dni wolne od pracy. Podczas wizyt może np.: podawać kroplówkę, karmić chorego przez przetokę, wykonywać zabiegi pielęgnacyjno-lecznicze w stomii, opatrywać trudno gojące się rany, pomagać w zabiegach rehabilitacyjnych, udzielać domownikom porad dotyczących zabiegów pielęgnacyjnych przy chorym. Będzie też na bieżąco przekazywać informacje o stanie chorego pielęgniarce POZ i lekarzowi pierwszego kontaktu.

Podstawa prawna: Art. 15a ust. 1 i ust. 6 Ustawy z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2702 z późn. zm.); Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 28 lutego 2017 r. w sprawie rodzaju i zakresu świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych udzielanych przez pielęgniarkę albo położną samodzielnie bez zlecenia lekarskiego (Dz. U. poz. 497); Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 listopada 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu świadczeń pielęgnacyjnych i opiekuńczych w ramach opieki długoterminowej (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 253); Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 27 listopada 2019 r. w sprawie zakresu zadań lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, pielęgniarki podstawowej opieki zdrowotnej i położnej podstawowej opieki zdrowotnej (Dz. U. poz. 2335).

REKLAMA

Niech każde uderzenie serca Mamy, to uderzenie pełne zdrowia!

Ciśnieniomierz Microlife BP B3 AFIB został potwierdzony klinicznie u pacjentów, z nadciśnieniem, niedociśnieniem, cukrzycą, ciążą, stanem przedrzucawkowym, miażdżycą, schyłkową chorobą nerek, otyłością, dorosłych, dzieci 12+, osób starszych i z migotaniem przedsionków.

BESKID NISKI TO DZISIAJ NAJDZIKSZE PASMO GÓRSKIE W POLSCE. NIE MA TU WYSOKICH SZCZYTÓW, SĄ ZA TO UROKLIWE DOLINY. IDEALNE MIEJSCE DO NIESPIESZNEJ WĘDRÓWKI, SMAKOWANIA KAŻDEJ CHWILI I CIESZENIA SIĘ NATURĄ.

Śladami Łemków

Trop prowadzi na tradycyjną Łemkowszczyznę, czyli w Beskid Niski i część Sądeckiego. Cicho jest tu i we wsiach, i na szlakach. Bywa, że idąc w góry czy doliny, nikogo nie spotkamy, za to zobaczymy zabytkowe cerkwie i polne krzyże.

TEKST ALICJA DASZKIEWICZ

ŁEMKOWSKA ŚWIĄTYNIA

•Dawna greckokatolicka cerkiew św. Paraskewy w Kwiatoniu pochodzi z XVII wieku i stanowi klasyczny przykład łemkowskiej architektury cerkiewnej. Uważana za jedną z piękniejszych w Polsce, została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. W środku zachował się ikonostas z 1904 r. Obecnie, podobnie jak wiele innych cerkwi w Małopolsce, pełni funkcję kościoła katolickiego.

Przestrzeń, pola, łąki. Wzniesienia porośnięte lasem. Mało które wystają ponad granicę drzew. Bo w Beskidzie Niskim chodzi właśnie o drzewa, o las, który kiedyś był częścią rozległej jodłowo-bukowej Puszczy Karpackiej. Pozostałość jej można zobaczyć w jednym z najmniej znanych parków narodowych w Polsce ‒ Magurskim. Znajduje się w nim jedynie kilkanaście szlaków turystycznych (w tym Główny Szlak Beskidzki), bo najważniejsza jest tutaj natura. Niewielu turystów. Za to wszędzie cisza, spokój, pustka. Po dawnych,

tętniących życiem łemkowskich wsiach zachowały się drogi, które niegdyś biegły przez środek osady, zarośnięte cmentarze i cerkwiska ‒ ślady po świątyniach. Są też samotne przydrożne krzyże i kapliczki domkowe zbudowane z kamieni polnych. O tym, że te tereny były dawniej zamieszkiwane świadczą zdziczałe sady i ślady po zagrodach. W wyludnionych wsiach, m.in.: Czarne, Długie, Radocyna, Lipna, Nieznajowa, zamieszkiwali niegdyś Łemkowie, górale karpaccy, którzy stworzyli oryginalną kulturę materialną i duchową. Wszystko przerwały wydarzenia II wojny świato-

CICHY MEMORIAŁ

•Tak nazywa się seria deskali malowanych na starych drewnianych budynkach przez artystę Arkadiusza Andrejkowa, początkowo tylko na Podkarpaciu, teraz i w całej Polsce. Na zdjęciu dziewczęta w łemkowskich strojach w Komańczy.

wej i masowe wysiedlenia w ramach „akcji Wisła”.

Najbardziej znamiennym świadectwem kultury łemkowskiej są świątynie. Choć po części z nich pozostały jedynie tajemniczo wyglądające cerkwiska, wciąż jeszcze krajobraz Beskidu Niskiego i Sądeckiego malują cerkwie zwieńczone cebulastymi hełmami (m.in.: Kwiatoń, Skwirtne, Zdynia, Bartne, Brunary, Bałucianka, Chyrowa). Można je podziwiać, podążając Małopolskim Szlakiem Architektury Drewnianej, na którym znajdują się również skanseny, zabytkowe kościoły i staropolskie dwory.

Chcąc bliżej poznać kulturę i tradycję Łemków, warto wybrać się na Łemkowską Watrę w Zdyni, niedaleko Magurskiego Parku Narodowego. Coroczna impreza kulturalna, która gromadzi społeczność łemkowską z całego świata, odbywa się w drugiej połowie lipca. Podobne festiwale mają miejsce w Michałowie, Ługach czy Krynicy Górskiej. Z tej ostatniej pochodził prymitywista Nikifor, który tak jak twórca pop-artu Andy Warhol i jeden z najwybitniejszych współczesnych ikonopisarzy Jerzy Nowosielski miał korzenie łemkowskie.

W NOWYM SĄCZU I SANOKU

•Znajdują się skanseny ‒ parki etnograficzne, w których zgromadzono zabytki architektury drewnianej i kultury ludowej Łemków oraz innych ludów zamieszkujących Sądecczyznę i Bieszczady. Zobaczymy np. chyże ‒ drewniane zagrody, cerkwie, wiatraki.

W CHYŻACH (DOMACH) ŁEMKOWIE

MALOWALI SZPA -

RY MIĘDZY BALA -

MI NA BIAŁO, ZDOBILI TEŻ OKNA I DRZWI.

MALOWANE MOTYWY MIAŁY CHRONIĆ

PRZED DOSTĘPEM

ZŁYCH MOCY.

ŁOSIE KOŁO GORLIC

•To wieś łemkowska, której mieszkańcy tradycyjnie zajmowali się wędrownym handlem mazią i smarami. Przez dziesięciolecia, każdej wiosny, z Łosia wyjeżdżały specjalnie przystosowane wozy (zwane sekerami) wypełnione mazią, smarami i olejami, które docierały w głąb Polski, Rosji, na Litwę, Łotwę, Węgry aż po Siedmogród. Można je zobaczyć w Zagrodzie Maziarskiej w Łosiu, gdzie znajduje się też tradycyjne gospodarstwo łemkowskie.

Drzwi do wsi, których już nie ma. Mocne, drewniane, stoją samotnie w trawie. To symbol, że kiedyś toczyło się tutaj życie. Na zdjęciu drzwi w Czarnem, gdzie w jednej z dwóch zachowanych do dzisiaj chałup łemkowskich znajduje się pracownia ceramiczna, w której odbywają się warsztaty.

ZDJĘCIA: ALICJA DASZKIEWICZ (6), PIOTR ORŁOWSKI (1)

SPRAWUNEK

POKÓJ

KUZYN JELENIA

MANIFESTACYJNA POBOŻNOŚĆ

DO PRZECZYTANIA

UPRZĄŻ DLA WOŁÓW

MNICHA

RABAT

PODANIE W FUTBOLU

KUZYN JELENIA SPRAWUNEK

ODBIJA KOPIĘ PISMA

ZAKRES ZJAWISKA STAN W USA

WĘDRUJE OD OAZY DO OAZY

MANIFESTACYJNA POBOŻNOŚĆ

DO PRZECZYTANIA POKÓJ MNICHA

RABAT

PODANIE W FUTBOLU

UJŚCIA RZEKI TŁUM, ZGRAJA, BANDA

ROZWIĄZYWANIE KRZYŻÓWEK TO DOSKONAŁA FORMA ĆWICZEŃ DLA MÓZGU, A ZARAZEM ZAJĘCIE, KTÓRE POMAGA SIĘ ZRELAKSOWAĆ. ŻYCZYMY DOBREJ ZABAWY:)

SPRAWOZDANIE

GAGATEK, ŁOBUZ

SPRAWOZDANIE

WĘDRUJE OD OAZY DO OAZY

SZATA KSIĘDZA CENNA KARTA

ODBIJA KOPIĘ PISMA

NIEJEDEN NA WYWIADÓWCE

OSTATEK, KONCÓWKA

STRAŻ

STAN W USA

GAGATEK, ŁOBUZ ZAKRES ZJAWISKA

SZATA KSIĘDZA CENNA KARTA

STRAŻ

NIEJEDEN NA WYWIADÓWCE

ŁĄCZY UDO I TUŁÓW MIAŁ LAMPĘ Z DŻINEM

TRZEBA JĄ ODKAZIĆ

PLECIONY BICZ W NIM TALARY

BIORCY ... KULSZOWA OLBRZYMI GŁAZ

OKREŚLA RZECZOWNIK

Ł ZIEMNY

ROZWIĄZANIE

PRODUKT Z TARTAKU NAD ZLEWEM

DREWNIANA GRZECHOTKA

PORCJA RUDY OSTATEK, KONCÓWKA

JAPONKA NA STOPIE SIEKA MIĘSO

PŁATA ZA USŁUGI

KOŃ BEZ SIODŁA TYP UJŚCIA RZEKI TŁUM, ZGRAJA, BANDA PERKUSYJNE TALERZE

PORCJA RUDY

PRODUKT Z TARTAKU NAD ZLEWEM WAŁ ZIEMNY

TRUNEK GRONOWY RYGIEL

Prosimy o nadsyłanie rozwiązania krzyżówki z pomysłem na artykuł do „DOZ Magazynu dbam o zdrowie”. Autorów najciekawszych propozy cji nagrodzimy zestawami produktów. Termin nadsyłania rozwiązań to 31.05.2024 r. Regulamin dostępny na stronie www.dbamozdrowie.pl. Rozwiązania prosimy przysyłać listem na adres: Magazyn dbam o zdrowie, Wydawnictwo Bauer, ul. Motorowa 1, 04-035 Warszawa

W UPALNY DZIEŃ PŁONĄCA STERTA

CZARNA ..., PAJĄK

PŁYNNY DODATEK DO POTRAW

..., PAJĄK POETYCKO O POLU

PŁONĄCA STERTA

PŁYNNY DODATEK DO POTRAW

POETYCKO O POLU GROZI W UPALNY DZIEŃ

SZTUCZNY PAZNOKIEĆ ZAPIS DŹWIĘKU

SPORTOWE UBRANIE

SPORTOWE UBRANIE

PTASIE GODY

PTASIE GODY

SZUSOWAŁ NA NICH PRADZIADEK

Napój izotoniczny

5 witamin

wzbogacony w magnez

Polecam

DRINK