Sử
dụng câu hỏi mở
“Cái gì” : sự kiện “Thế nào”: quá trình hay cảm xúc “Điều gì khiến…”: nguyên nhân “Có thể”: bức tranh tổng quan. Câu hỏi tập trung vào thân chủ (quá khứ, hiện tại, tương lai, vấn đề, giải pháp). Có
thể hỏi các câu hỏi có giả định, chẳng hạn các thay đổi tích cực nào họ có để ý trong tuần qua. Điều này giả định là có thay đổi tích cực và hướng sự chú ý đến sự thay đổi. Những lưu ý khi sử dụng câu hỏi. Trong khi câu hỏi chứa đựng những giá trị to lớn thì chúng ta cũng phải luôn cân nhắc đến những vấn đề của chúng. Một số vấn đề cụ thể đó là: Hỏi tới tấp, tra hỏi: Quá nhiều câu hỏi sẽ đẩy người ta vào thế tự vệ, đồng thời cũng tạo cho người phỏng vấn quá nhiều sự kiểm soát. Hỏi nhiều câu hỏi một lúc: Người phỏng vấn có thể sẽ làm trẻ lẫn lộn bằng cách cùng một lúc tung ra nhiều câu hỏi. Đây thực chất cũng là một dạng của hỏi tới tấp, mặc dù có lúc nó cũng có ích đối với những trẻ ít nói. Các câu hỏi có chức năng như những lời khẳng định: Một số người phỏng vấn có thể sử dụng các câu hỏi gắn với quan điểm của chính họ, như: “Cháu không nghĩ là học hành siêng năng hơn sẽ giúp ích cho cháu rất nhiều hay sao?”. Một quy tắc rất quan trọng - nếu bạn đưa ra một lời khẳng định thì không nên sử dụng dạng câu hỏi. Câu hỏi “tại sao”: Hầu hết chúng ta đã từng đặt câu hỏi: “Tại sao cháu lại làm như thế" với trẻ. Đặc biệt trong tham vấn, câu hỏi "tại sao" thường đặt người ta vào thế tự vệ và có thể tạo nên sự không thoải mái. Các câu hỏi và sự kiểm soát: Hãy ghi nhớ rằng, người đặt ra các câu hỏi thường nắm quyền kiểm soát cuộc phỏng vấn. Người đó sẽ quyết định ai sẽ nói về cái gì, bao giờ thì bắt đầu nói và sẽ thực hiện nói chuyện trong hoàn cảnh như thế nào. Có những lúc câu hỏi dạng này rất có ích khi cần kiểm soát những trường hợp khó kiểm soát và đưa ra định hướng. Tuy nhiên, người phỏng vấn có thể sử dụng các câu hỏi kiểu này một cách không công bằng nhằm phục vụ cho mục đích của mình hơn là cho trẻ. 3.4 Thấu cảm Thấu cảm (empathy) là năng lực và phẩm chất cho phép người ta cảm
118
THỰC HÀNH TỐT KHI LÀM VIỆC TRONG NHÀ TRƯỜNG
