Øystein Ekroll
Skulptur, sølv og suvenirar Sculptures, Silver and Souvenirs Alle skulpturar og ornament, både gamle og nye, vart frå 1870-åra systematisk fotograferte og avstøypte i gips. Alle gipsavstøypingar av skulpturar på Domen kunne kjøpast på bestilling, frå dei minste og heilt opp til den 220 cm høge statuen av St. Johannes på Vestfronten. Mange av steinhoggarane laga også – offisielt på fritida – små gjenstandar av kleberstein som skrin og skulpturar, som dei selde direkte til turistane i sommarhalvåret (meir om dette i neste årbok).
Fig. 1: Suvenirfotografi av det åttekanta kapitelet i korbogeveggen i «kabinettformat», 1870-talet. Fotograf: Hans Krum. NDR arkivfoto 0056 Souvenir photo of the octagonal capitel in the choir screen wall, 1870s.
Nidarosdomen er det viktigaste reisemålet i Trondheim, og mange vil gjerne ha med eit minne om besøket. Nidaros Domkirkes Restaureringsarbeider (NDR) har nesten sidan starten i 1869 hatt inntekter av suvenirsalg. «Utsalget» for suvenirar var i lange tider eit lite bord i kyrkja, seinare ein kiosk med luke og i dag er det ein heil butikk i Besøkssenteret ved Vestfrontplassen. Dei første suvenirane var fotografi av Domen i ulike storleikar, (Fig. 1) etter kvart også postkort og guidebøker. Alle fotografia var til salgs «til Indtægt for Restaurationen af Throndhiems Domkirke». Inntektene var samla i «Fotografikassen» som eksisterte til 1990-talet, og som var eit lite «fond» utanfor det ordinære budsjettet, og som vart brukt til studiereiser, stipender og andre ting som departementet ikkje tillét å bruke den årlege statsløyvinga til.
112
Den stadig veksande turismen skapte også ein marknad for andre produkt. Fleire av byens gullog sølvsmedar utvikla ei lang rekke med produkt som hadde Nidarosdomen som motiv. Ofte var det eit relieff eller gravering av heile Domen, som regel sett frå nordaust som var den beste sida. (Fig. 2) Vestfronten var stadig ein uferdig byggjeplass og lite eigna som motiv før etter 1969. Til gjengjeld er det i dag vestfronten som er det dominerande motivet på suvenirane. Dei mange fine detaljane, både ornament og skulpturar, vart også eit populært motiv. Kjende gullsmedfirma som Henrik Møller (etablert 1770), Ole Aas (etablert 1874), Odin Domaas (etablert
Fig. 2: Nidarosdomen på melkekvit glasplate, til oppstilling som eit fotografi, ca. 1890. NDRs samlingar View of Nidaros Cathedral printed on glass, souvenir from ca. 1890.
