[
]
WSTĘP Profilaktyka gorączki neutropenicznej u pacjentów poddawanych chemioterapii Neutropenia i gorączka neutropeniczna to jedne z możliwych powikłań leczenia przeciwnowotworowego. Powikłania te mogą opóźniać kolejne cykle chemioterapii i mieć wpływ na obniżenie dawek leku, co z kolei przekłada się na skuteczność leczenia i długość czasu przeżycia pacjentów. Podczas leczenia chorych o wysokim ryzyku powikłań hematologicznych związanych z intensywną chemioterapią można stosować zarówno w profilaktyce pierwotnej, jak i wtórnej rekombinowany czynnik wzrostu granulocytów (granulocyte colony-stimulating factor – G-CSF), który zmniejsza ryzyko wystąpienia neutropenii i gorączki neutropenicznej. Zgodnie z najnowszymi wytycznymi Polskiego Towarzystwa Onkologii Klinicznej (PTOK) podawanie G-CSF jest szczególnie wskazane w trakcie pandemii COVID-19. Chemioterapia, jak wyjaśnia prof. dr hab. n. med. Andrzej W. Szawłowski, jest metodą systemowego leczenia nowotworów złośliwych i główną metodą leczenia systemowych nowotworów, takich jak białaczki czy chłoniaki. W nowotworach litych chemioterapia stanowi metodę pomocniczą, stosowaną w różnych sekwencjach obok głównej terapii, jaką jest chirurgia. – W leczeniu przedoperacyjnym chemioterapia stosowana jest jako leczenie neoadiuwantowe (w przypadkach resekcyjnych), a kiedy nie ma możliwości technicznej radykalnej resekcji z powodu miejscowego zaawansowania nowotworu, wtedy jest to leczenie indukcyjne (indukcja regresji, czyli obniżenia stopnia zaawansowania – downstaging). W nowotworach systemowych chemioterapia ma spowodować cofnięcie się objawów nowotworu (indukcję remisji) i albo wyleczenie, albo przejście w fazę choroby przewlekłej bezobjawowej. Po onkologicznie radykalnej operacji w litych nowotworach przy złych czynnikach rokowniczych stosuje się leczenie uzupełniające (adiuwantowe) – tłumaczy prof. Szawłowski. Według prof. Szawłowskiego chemioterapia, tak jak radioterapia czy chirurgia, należy do inwazyjnych metod leczenia. Ich potencjalnie korzystny efekt przeciwnowotworowy może zostać zniwelowany przez ogólnoustrojowe działania uboczne, w skrajnych przypadkach zagrażające życiu chorego. Dlatego integralną częścią leczenia przeciwnowotworowego jest leczenie wspomagające. Jak wyjaśnia prof. dr hab. n. med. Iwona Hus, obejmuje ono zarówno leczenie powikłań samego nowotworu, takich jak choroba kostna czy ból nowotworowy, jak i leczenie powikłań terapii.
Neutropenia i gorączka neutropeniczna jednymi z najczęstszych powikłań chemioterapii Według prof. Hus neutropenia indukowana chemioterapią (chemotherapy-induced neutropenia – CIN) jest jednym z najczęstszych powikłań hematologicznych u chorych poddanych chemioterapii i dotyczy 25–40% pacjentów. Profesor Szawłowski dodaje, że wystąpienie neutropenii, czyli stanu, w którym dochodzi do obniżenia poziomu limfocytów poniżej 500/µl, związane jest z mielotoksycznym działaniem chemioterapii, kiedy między 5. a 10. dniem od podania cytostatyków może dojść do zahamowania czynności szpiku kostnego. Taki stan sprzyja wystąpieniu zagrażających życiu zakażeń, np. zapalenia płuc czy sepsy. Następstwem neutropenii może być gorączka neutropeniczna (neutropenic fever – NF), kiedy neutropenii towarzyszy temperatura powyżej 38,3°C. Jeżeli wystąpi ona po podaniu chemioterapii, wymaga konkretnego postępowania. Profesor Szawłowski wyjaśnia, że w świetle aktualnego stanu wiedzy podczas chemioterapii z powodu nowotworów litych NF może wystąpić w 10–50% przypadków, a u pacjentów z nowotworami systemowymi w 80–90% przypadków. – Warto wiedzieć, że istnieją trzy zasadnicze kategorie ryzyka wystąpienia NF: wysokie (> 20%), średnie (10–20%) i nisk ie (< 10 %). D o n o wot wo ró w o w yso k im r y z yku w ystą p ienia N F zalic za się chł o niak i nie ziarnicze i chłoniak Hodgkina wśród nowotworów systemow ych, a wśród nowotworów lit ych: rak płuca drobnokomórkowy i niedrobnokomórkowy, rak piersi, rak żołądka, rak przełyku, rak trzustki, nowotwory zarodkowe jąder, rak jajnika, rak szyjki macicy oraz mięsaki. Trzeba jednak zaznaczyć, że ryzyko związane jest też z rodzajem programu chemioterapii i intensywnością dawki. Gorączkę netropeniczną mogą wywołać szczególnie: antracykliny (np. doksorubicyna, epirubicyna), taksany (np. paklitaksel, docetaksel), leki alkilujące (np. cisplatyna, karboplatyna, oksaliplatyna, busulfan, streptozotocyna, karmustyna, lomustyna, dakarbazyna, cyklofosfamid, melfalan, chlorambucyl), inhibitory topoizomerazy (np. winblastyna, winkrystyna, etopozyd, irynotekan, topotekan, mitomycyna, bleomycyna, metotreksat), gemcytabina, winorelbina – uzupełnia prof. Szawłowski. – Gorączka neutropeniczna to stan zagrożenia życia wymagający natychmiastowej antybiotykoterapii o szerokim spektrum działania i poza nielicznymi przypadkami hospitalizacji – podkreśla prof. Hus. Dodaje, że powikłania infekcyjne mogą stanowić przyczynę opóźnienia kolejnych cykli chemioterapii. Sama neutropenia również powoduje opóźnienia i redukcję dawek che[ 1 ]