3.2 Wat moet ik verstaan onder ‘emotioneel zelfmanagement’? Onze emoties zijn uitvoerende instanties. Het zijn onze dienaren. Zij reageren altijd op onze intenties en doen altijd wat wij ze vragen. Alleen begrijpen we niet altijd goed hoe we dat doen. Alle emoties die men zich als mogelijkheid kan indenken, kan men ook ervaren en in principe kunnen wij op elk moment elke emotie ervaren die wij maar willen door ons een omstandigheid in te denken waarin die emotie zou worden uitgelokt. Op die manier verwerven wij een emotionele maturiteit en autonomie. Daarin zullen sommigen natuurlijk virtuozer zijn dan anderen. Niet iedereen is een Bach of een Mozart van de emoties en van de levenservaringen. Maar iedereen kan leren zijn mogelijkheden eleganter en met meer wijsheid te gebruiken. Wij ervaren immers altijd alleen maar onszelf, onze eigen mogelijkheden en realiteiten, de gevolgen van onze eigen inkleuring van gebeurtenissen in de buitenwereld. (fig. 4) Het begrijpen van de bron en het ontstaan van emoties en ervaringen is een essentiële stap om te leren er anders mee om te gaan. Hoewel het intuïtief logisch lijkt te proberen woede of angst te ‘bestrijden’ of zelfs te ‘overwinnen’, zijn strijd en verzet een soort negatieve aandacht waardoor de woede of de angst alleen maar gevoed en vergroot zullen worden. Emoties zijn als een jengelend kind. Als u probeert het te ‘bestrijden’ of te ‘overwinnen’, zal dat alleen tot meer jengelen leiden. Uiteindelijk zult u het kind moeten aanvaarden en de nodige aandacht schenken. Dan zal het kind zich gehoord voelen en u niet langer lastig vallen. Ook onze emoties kunnen we alleen tot rust brengen door ze te aanvaarden en er de nodige aandacht aan te geven (het zogenaamde ‘luisteren naar emoties’). Plato had reeds opgemerkt dat emoties goede dienaren zijn maar slechte meesters. Een goed meester beklaagt zich niet over zijn dienaren maar leert de taal om ze in de goede richting te leiden. Zoals hoger gezegd, worden onze emoties niet bepaald door wat zich in de buitenwereld voordoet. Gebeurtenissen in de buitenwereld zijn gewoon feitelijkheden. Onze emoties worden niet bepaald door deze feitelijkheden maar door ons intern proces, met name de manier waarop wij die feitelijkheden in ons bewustzijn ensceneren en betekenissen geven, onze mentale theatralisering, de serene, komische of hysterische symbolisering en dramaturgie in het theater van ons bewustzijn. Elke emotie en elke ervaring heeft een interne structuur. Wie boos is, is boos op een interne voorstelling. Wie angstig is, is angstig vanwege een interne voorstelling. Wie gelukkig is, is gelukkig vanwege een interne voorstelling (zie fig. 4). Elke emotie en elke ervaring is dan ook een uitnodiging om die interne Wie angstig is, is structuur, dat interne proces beter te leren kennen en dus bewuster te gaan angstig vanwege een interne leven. Door het bewustzijn heeft de mens de mogelijkheid tot emotionele voorstelling. intelligentie, d.i. het intelligent omgaan met interne voorstellingen en emoties. Dat betekent niet meer of niet minder dan het in handen nemen van het interne proces, de interne regie, de interne dramaturgie. Elke emotie en elke ervaring heeft een interne structuur.
Wie het voorgaande goed begrepen heeft, kan een soort strategie van reverse engineering gaan toepassen. Als men bij een bepaalde levenservaring de buitenwereld uit het plaatje wegneemt, kan men zich de vraag stellen: hoe ben ik erin geslaagd, hoe heb ik het aan boord gelegd om mij zo te voelen? Hoe heb ik dit voorval ingekleurd en verpakt? Welk plaatje heb ik in mijn hoofd gehad waardoor ik mij zo ben gaan voelen? Wat heb ik gedacht, wat heb ik mij ingebeeld en voorgehouden? Welke film heb ik geprojecteerd? Gaat deze film over het heden, over het verleden of over de toekomst? In een tweede fase kan men zich afvragen hoe men het voorval anders zou kunnen verpakken om tot een gewenst resultaat in termen van beleving te komen. Dat is de omgekeerde weg dan de gebruikelijke. In plaats van op grond van een bepaalde beleving naar een oorzaak (of ‘schuldige’) in de buitenwereld te gaan zoeken, 78
