1.4 Ik heb alles wat ik mij kan wensen, en toch voel ik mij niet gelukkig. Is er misschien iets mis met mij? Doe ik iets verkeerd? Er is helemaal geen reden om te denken dat je iets ‘verkeerd’ zou doen. Maar de vraag maakt wel duidelijk dat ‘alles hebben’ inderdaad niet hetzelfde is als ‘gelukkig zijn’. Het is een bekend verschijnsel: mensen die alles hebben, beseffen op een dag dat niets hen nog echt interesseert. Het is zoals je kindertijd die voorbij is: plots boeit je speelgoed je niet meer. Dat wordt doorgaans niet als een toestand van ‘geluk’ ervaren maar als een toestand van verveling, leegte, onwelzijn en stress. De mens is kennelijk gemaakt om te klimmen en te exploreren, niet om lekker niets te doen. Verder wijst deze vraag ook op de vaak gemaakte verwarring tussen plezier en geluk. De meesten onder ons hebben moeite met dit onderscheid. Wij leren dit onderscheid ook niet maken omdat wij nu eenmaal leven in een samenleving die vrijwel uitsluitend gericht is op amusement, genietingen, het bevredigen van behoeften, lichamelijke geneugten en emotionele genoegdoeningen, leuke ervaringen en spannende belevingen, maar waar weinig geluk is. In tegenstelling tot plezier is geluk een meer diepgaande existentiële en spirituele beleving. Een eenvoudige vuistregel is: een plezier is iets goeds, iets aangenaams dat je overkomt en waar je kan van genieten (lekker eten, bezittingen, een woning, een auto, een boot, een reis, een vakantie, sociaal succes, …). Plezier is afhankelijk van omstandigheden en is onderhevig aan tijdelijke modeverschijnselen. Geluk daarentegen is niet iets dat je kunt ‘hebben’ of ‘bezitten’. Het De bron van geluk is in jezelf. is een beleving als gevolg van de ervaring dat je iets goeds doet, dat Wat niet in jezelf is, kan je niet er iets goeds van je uitgaat, dat je een bijdrage levert aan het leven, gelukkig maken… dat je iets geeft, dat je leven een zin en een betekenis heeft die niet afhankelijk is van omstandigheden of voorbijgaande modes. Een geluk dat niet veroorzaakt of beïnvloed wordt door omstandigheden, kan alleen maar het geluk zijn om het leven zelf. Het geluk in leven te zijn. Het geluk er te zijn. Het volstaat terug te denken aan een ogenblik dat je gelukkig was. Waardoor was je toen gelukkig? Als je gelukkig bent, is het altijd om iets dat in jezelf is, een beeld van de werkelijkheid of van een persoon. Geluk is een intern proces. Wat niet in jezelf is, kan je niet gelukkig maken. De bron van geluk is in jezelf! Een kind kent nog alleen maar genoegdoeningen, het voldaan worden van behoeften. Een kind kan alleen maar krijgen omdat het nog niet kan geven. Een volwassene kan echter niet echt gelukkig zijn door alleen maar te krijgen. Om dat duidelijker in te zien, werd door de filosoof Robert Nozick het volgende gedachte-experiment bedacht. Stel dat je de mogelijkheid zou hebben om je te laten verbinden met een gesofistikeerd en geavanceerd apparaat dat niet alleen je hersenactiviteit registreert maar bovendien de juiste hersencentra stimuleert zodat je altijd goede en fijne gevoelens hebt. Om het echt te doen lijken en verveling te vermijden, zouden diverse vormen van stimulatie elkaar willekeurig en onvoorspelbaar opvolgen. Bovendien zou het apparaat ervoor zorgen dat je niet meer zou weten dat je aan een machine gekoppeld bent maar dat je overtuigd zou zijn dat je alles echt meemaakt. Zou je in die omstandigheden willen tekenen om een dergelijke ervaring mee te maken? De meeste mensen die ernstig over de vraag nadenken, bedanken ervoor. Waarom? Merkwaardig toch? Mensen willen zich toch goed voelen? Jazeker, maar mensen willen zich niet zomaar goed voelen, zij willen ook het idee hebben dat zij zich
25
