3.15 Hoe kunnen wij omgaan met de dood? Wanneer de lente komt, en als ik dan al dood ben, zullen de bloemen net zo bloeien en de bomen zullen niet minder groen zijn dan het vorig voorjaar. De werkelijkheid heeft mij niet nodig. Ik voel een enorme vreugde bij de gedachte dat mijn dood volstrekt onbelangrijk is. Als ik wist dat ik morgen zou sterven en het was overmorgen lente, zou ik tevreden sterven, omdat het overmorgen lente was. Als dat haar tijd is, wanneer dan zou ze moeten komen tenzij op haar tijd? Ik houd ervan dat alles werkelijk is en alles zo is als het moet zijn; daar houd ik van, omdat het zo zou wezen ook als ik er niet van hield. Daarom als ik nu sterf, sterf ik tevreden, want alles is werkelijk en alles is zo als het moet zijn. Men mag Latijn bidden boven mijn kist, indien men wil. Indien men wil, mag men rondom dansen en zingen. Ik heb geen voorkeur voor wanneer ik toch geen voorkeur meer kan hebben. Dat wat zal zijn, wanneer het zal zijn, zal zijn dat wat het is. FERNANDO PESSOA (1888-1935) Het heeft geen zin te willen bloeien in de herfst, of te willen overleven in het aanschijn van de dood. Het niet-aanvaarden zal de loop van de dingen niet veranderen en leidt ook niet tot inzicht in de werkelijkheid. PATRICIA DE MARTELAERE (1957 - 2009)
Deze beide gedichten vertolken eenzelfde gedachte: aanvaarding van de werkelijkheid en de onvermijdelijkheid van de dood. De dood is op zich immers even onbegrijpelijk en mysterieus als de geboorte. Om geen van beide hadden we gevraagd. Geen van beide kunnen we echt begrijpen. We weten niet waar we vandaan komen, we weten niet waar we naartoe zullen gaan. We weten niet waar we waren vóór onze geboorte, we weten niet waar we zullen zijn na onze dood. De dood is altijd zowel een fascinerend als een beangstigend thema geweest. Toch kan de dood op zich niet beangstigend zijn, want niemand kent de dood. Epicurus (341-270 v.C.) zei al dat de dood geen ervaring kan zijn want: ‘Zo lang u er bent, is de dood er niet. Zodra de dood er is, bent u er niet meer.’ Hij zei ook: ‘De dood kan ons niets ontnemen van wat we geleefd hebben, zij kan alleen de toekomst wegnemen, die niet bestaat.’ Socrates zei: ‘Wie bang is voor de dood, denkt dat hij wijs is, maar hij is het niet; hij denkt immers dat hij iets weet, terwijl hij het helemaal niet weet. Niemand weet of de dood misschien niet het beste zal blijken te zijn wat de mens kan overkomen; en toch vrezen de mensen de dood alsof ze zeker weten dat het hier het ergste betreft wat er bestaat.’ Eckhart Tolle zei: ‘Bij de dood verdwijnt alles wat je niet bent.’
113
