Geschiedenis van een kaasno Door: Harry Vellenga
Rillend werd
Friesland is dé zuivelprovincie van Nederland. Hier werd en wordt de meeste melk gemolken. In Leeuwarden waren internationaal grote zuivelcoöperaties Frico en CCF (de Kondèns), een machtige zuivelbond en de particuliere zuivelaar Lijempf gevestigd. Dat gaf de stad ooit het predikaat zuivelhoofdstad. Ontstaan Vanaf het ontstaan van de fabrieksmatige coöperatieve en particuliere (speculatieve) zuivelindustrie, eind negentiende eeuw, was er de behoefte aan richtlijnen voor de prijzen van boter en kaas. In de jaren twintig kwam er van de Federatie Nederlandse Zuivelindustrie (FNZ) het verzoek aan de Friesche Zuivelbond te komen tot een notering van de Friese Kaassoorten. Die kwam in 1938. De particuliere kaasproducenten in de VVZM (Vereniging voor Zuivelindustrie en Melkhygiene) antwoordde met een eigen notering. De Tweede Wereldoorlog zorgde voor een ander denken. Handel en industrie hadden ernstig geleden door de oorlog. Herstel en bundeling van krachten stond voorop. De Leeuwarder Notering bleef, maar de commissie moest bestaan uit vertegenwoordigers van de particuliere en de coöperatieve zuivel.
Op 11 september 1946 meldde de FNZ dat met de VVZM in beginsel overeenstemming bereikt is over “een commissie voor het wekelijks vaststellen eener noteering voor Friesche kaassoorten te Leeuwarden.” Een Commissie van zeven leden, drie aan te wijzen door de FNZ, twee door de VVZM en twee handelaren. Want zo stelde de bondssecretaris van de Friese Zuivelbond, ir Piet Stallinga: ‘de productie moet in de meerderheid blijven.’ Wat in de commissie werd besproken bleef gehuld in geheimzinnigheid; er werd in het openbaar niet over gesproken en notulen werden niet gemaakt.
Wereldfaam De basis was gelegd voor een notering, die wereldfaam zou krijgen. Maar ook mikpunt van kritiek werd. De commissie kwam bijeen in het Beursgebouw te Leeuwarden. De kaasprijzen in Leeuwarden vastgesteld, waren internationaal maatgevend.
DE ZUIVELBEURS IN 1963 (DE BEURS)
Harry Vellenga (11 april 1952, Leeuwarden) was ruim twintig jaar vakbondsbestuurder voor de zuivelindustrie en tien jaar onderhandelaar voor de Cao Particuliere Kaaspakhuizen. Na zijn pensionering schreef hij aan de hand van tientallen interviews met betrokkenen het boek “In de melk Brokkelen” over Noordelijke fusies die uiteindelijk leiden tot Royal FrieslandCampina.
Speciaal voor Kaas! stelt Harry Vellenga één exemplaar van het boek “In de Melk brokkelen” beschikbaar. Wil je hierop kans hebben stuur dan een e-mail naar prijsvraag@nnkc.nl. Uit de deelnemers loten wij een winnaar. Deelname is voor behouden aan NNKC keurders. Eind november 2020 zal de winnaar bekend worden gemaakt.
30 | NNKC
