Een notering van wereldfaam

Geschiedenis van een kaasnotering

Door: Harry Vellenga Rillend werd iedere vrijdag afgewacht wat Leeuwarden deed

Friesland is dé zuivelprovincie van Nederland. Hier werd en wordt de meeste melk gemolken. In Leeuwarden waren internationaal grote zuivelcoöperaties Frico en CCF (de Kondèns), een machtige zuivelbond en de particuliere zuivelaar Lijempf gevestigd. Dat gaf de stad ooit het predikaat zuivelhoofdstad.

Ontstaan

Vanaf het ontstaan van de fabrieksmatige coöperatieve en particuliere (speculatieve) zuivelindustrie, eind negentiende eeuw, was er de behoefte aan richtlijnen voor de prijzen van boter en kaas. In de jaren twintig kwam er van de Federatie Nederlandse Zuivelindustrie (FNZ) het verzoek aan de Friesche Zuivelbond te komen tot een notering van de Friese Kaassoorten. Die kwam in 1938. De particuliere kaasproducenten in de VVZM (Vereniging voor Zuivelindustrie en Melkhygiene) antwoordde met een eigen notering.

De Tweede Wereldoorlog zorgde voor een ander denken. Handel en industrie hadden ernstig geleden door de oorlog. Herstel en bundeling van krachten stond voorop. De Leeuwarder Notering bleef, maar de commissie moest bestaan uit vertegenwoordigers van de particuliere en de coöperatieve zuivel.

DE ZUIVELBEURS IN 1963 (DE BEURS) Op 11 september 1946 meldde de FNZ dat met de VVZM in beginsel overeenstemming bereikt is over “een commissie voor het wekelijks vaststellen eener noteering voor Friesche kaassoorten te Leeuwarden.” Een Commissie van zeven leden, drie aan te wijzen door de FNZ, twee door de VVZM en twee handelaren. Want zo stelde de bondssecretaris van de Friese Zuivelbond, ir Piet Stallinga: ‘de productie moet in de meerderheid blijven.’ Wat in de commissie werd besproken bleef gehuld in geheimzinnigheid; er werd in het openbaar niet over gesproken en notulen werden niet gemaakt.

Wereldfaam

De basis was gelegd voor een notering, die wereldfaam zou krijgen. Maar ook mikpunt van kritiek werd. De commissie kwam bijeen in het Beursgebouw te Leeuwarden. De kaasprijzen in Leeuwarden vastgesteld, waren internationaal maatgevend.

Harry Vellenga (11 april 1952, Leeuwarden) was ruim twintig jaar vakbondsbestuurder voor de zuivelindustrie en tien jaar onderhandelaar voor de Cao Particuliere Kaaspakhuizen. Na zijn pensionering schreef hij aan de hand van tientallen interviews met betrokkenen het boek “In de melk Brokkelen” over Noordelijke fusies die uiteindelijk leiden tot Royal FrieslandCampina.

Speciaal voor Kaas! stelt Harry Vellenga één exemplaar van het boek “In de Melk brokkelen” beschikbaar. Wil je hierop kans hebben stuur dan een e-mail naar prijsvraag@nnkc.nl. Uit de deelnemers loten wij een winnaar. Deelname is voorbehouden aan NNKC keurders. Eind november 2020 zal de winnaar bekend worden gemaakt.

kaasnotering van wereldfaam Rillend werd iedere vrijdag afgewacht wat Leeuwarden deed

In de loop van de jaren zestig begon de commissie de grip op de sturing van de prijzen steeds meer te verliezen. De marktprijzen liepen onvoldoende in de pas met de noteringen. Op 3 juli 1964 kon een nieuw reglement worden ingevoerd en een nieuwe commissie worden geïnstalleerd. Eén paritaire commissie die zowel een voor-notering (adviesprijs) vaststelde, als een half uur later; een na-notering. Ook de naam van het reglement en de commissie wijzigde; Reglement voor de Commissie tot het wekelijks vaststellen van een voor- en een na-notering van Friese kaassoorten. De commissie bestond uit zes gewone leden en een adviserend lid. De voor-notering op het schoolbord, de na-notering werd publiekelijk gemaakt onder de naam van “Leeuwarder kaasnotering”.

Reboelje

26 september 1986 werd in de Frieslandhal de aardappel- en zuivelbeurs geïnstalleerd. Het voortdurende gedoe over de notering was misschien wel het beste bewijs van haar belang. Regelmatig haalde “reboelje”over de kaasprijs de kranten. In Duitsland wachtte men iedere vrijdag rillend af wat Leeuwarden “deed”. Een verlaging van een dubbeltje had miljoenen verliezen tot gevolg. In 1981 verscheen de laatste versie van het reglement. Er kwam weer één notering.

DE COMMISSIE VOOR DE LEEUWARDER SYNAGOGE CA 1986; MET DE KLOK MEE; VOORAAN MET

BRIL ARIE NOORDHOEK (NOORDHOEK KAAS), BAS DE HAAN (NCZ), LEEN VAN DOMMELEN

(VANDOMMELEN KAASHANDEL), PIET ZWAGINGA (WESSANEN), TJALLING SCHAAF (TAMMINGA

KAAS, SCHRANS LEEUWARDEN), GEORGE POSTMA (FRICO LEEUWARDEN), MARCUS BEETSTRA

(DE GOEDE VERWACHTING TE WORKUM)

JAN DE VRIES, VOORZITTER VAN DE COMMISSIE EN DIRECTEUR VAN COÖPERA-

TIEVE ZUIVELFABRIEK DE GOEDE VERWACHTING/ DE TWEE PROVINCIËN TE

WORKUM VERRICHT DE ALLERLAATSTE NOTERING OP 1 APRIL 1998.

Concentratie

Grote zuivelblokken bepaalden in de jaren ‘90 de kaasmarkt en dat had zijn impact op de Leeuwarder Notering. In 1991 liet de Zuivelbond in Friesland een bedrijfseconomisch onderzoek verschijnen genaamd ”Beschouwingen t.a.v. de Leeuwarder Notering.”

Daarin werd al gewezen op de gevolgen van de grote concentratie. De handel had meer belang bij de notering dan de producenten. De bedrijfsbelangen wogen zwaarder dan het branchebelang.

In 1997 ontstond Friesland Coberco Dairy Foods (FCDF). Niet voor niets werd dit een kaasfusie genoemd. Abrupt werd de Leeuwarder Notering afgeschaft. Alle partijen wilden het. In de kaasstrategie van FCDF was geen plaats voor een andere partij die haar kaasprijzen zou bepalen. Dat kon men zelf wel! Zelf kaasprijzen bepalen bleek en bleef een (te) zware opgave.

Toekomst

Recent wordt er in de kaassector weer van gedachten gewisseld over de voor- en nadelen van een Nederlandse kaasnotering. Over het opnieuw invoeren van een kaasnotering lijkt echter geen consensus. Dat Nederland als kaasland geen eigen notering heeft voor de Goudse kaas en kijkt naar wat er in Duitsland wordt genoteerd en wat dienstverleners publiceren, steekt. Niet te vergeten de bepalende macht van de retail! Dat de Leeuwarder Notering anno 2020 nog niet vergeten is in de kaaswereld zegt genoeg over de betekenis.

Een aantrekkelijke collectieve zorgverzekering

GemZu heeft afspraken gemaakt met Zilveren Kruis over een aantrekkelijke collectieve zorgverzekering. Deze afspraken gelden voor werkgevers die lid zijn van de branche.

Je medewerkers en hun gezinsleden profiteren daardoor van veel voordelen:

• Uitgebreide keuze in verzekeringen. • Korting op de basis- en aanvullende verzekeringen. • Onze Zorgcoaches helpen bij wachtlijstbemiddeling of vragen over een medische klacht, diagnose of behandeling. • Met Zilverkorting profiteren je medewerkers van korting op veel producten en diensten zoals brillen en hulp aan huis. De korting kan oplopen tot 30%!

En wil je op het werk je medewerkers helpen met gezondheid? Met Present Light boek je online workshops en trainingen tegen scherpe prijzen en met 10% extra korting.

Vereniging Gemeenschappelijk Zuivelsecretariaat