OR en verkiezingen

OR Steven Jellinghaus Inger Nijboer Bob Vermaak Karen Maessen

EN

VERKIEZINGEN

OR en verkiezingen

Steven Jellinghaus Inger Nijboer Bob Vermaak Karen Maessen

OR en verkiezingen

Vakmedianet – Alphen

aan den

R i j n 2018

Samenstellers en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een zo betrouwbaar mogelijke uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor eventueel in deze uitgave voorkomende onjuistheden.

ISBN 978 94 6215 620 3 NUR 807 © 2018 Vakmedianet, Alphen aan den Rijn Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, in fotokopie of anderszins zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van art. 16h t/m 16m Auteurswet 1912 jo. Besluit van 27 november 2002, Stb. 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoeding te voldoen aan de Stichting Reprorecht, Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp.

Correspondentie inzake overneming of reproductie richten aan: Kluwer, Postbus 4, 2400 MA Alphen aan den Rijn.

Inhoudsopgave

Keert u het tij? Zorg voor verkiezingen die leven en waar wat te kiezen valt 9 1

Waarom verkiezingen?

11

2

Juridische context 13 2.1 Taak or 13 2.2 OR versus vakbond 14 2.3 Medezeggenschapsorganen uit de WOR 14 2.3.1 OR 15 2.3.2 OR-commissies 15 2.3.3 Centrale en groepsondernemingsraad 16 2.3.4 Medezeggenschapsstructuur 17 2.4 Aantal zetels or 18 2.4.1 Plaatsvervangende or-leden 19 2.4.2 Duo-or-lid 19 2.5 Kiesgerechtigden: het recht om te stemmen bij or-verkiezingen 19 2.6 Verkiesbaar tot or-lid 21 2.6.1 Herverkiesbaarheid 22 2.7 Zittingstermijn 22 2.8 Regels over or-verkiezingen 23 2.8.1 Wettelijke regels over or-verkiezingen 23 2.8.2 Het verkiezingsreglement 23 2.8.3 Geschillen 24 2.9 OR als afspiegeling van het personeel 25 2.10 De eerste or-verkiezing 26

3

Het verkiezingsproces 3.0 Fase 1: Inleiding 3.1 Het reglement & verkiezingen 3.2 Lijsten- en personenstelsel 3.2.1 Personenstelsel 3.2.2 Lijstenstelsel 3.2.3 Wanneer kies je voor het één en wanneer voor het ander?

3.3 Lijstverbindingen

5

29 29 29 29 29 30 30 30

OR en verkiezingen

3.4 3.5

Volmachten 31 Stimuleren dat er een goede afspiegeling van de organisatie is: kiesgroepen en geoormerkte zetels 31 3.5.1 Kiesgroepen instellen 31 3.5.2 Geoormerkte zetels 32 3.6 Schriftelijk of digitaal stemmen 33 3.6.1 Papieren verkiezing 33 3.6.2 Digitale verkiezingen 34 3.6.2.1 De Sociaal Economische Raad schrijft voor dat het kiessysteem aan eisen moet voldoen 35 3.6.3 Het reglement checken en vaststellen 35 3.7 Opstarten van de verkiezingsprocedure 36 3.7.1 Het bepalen van de verkiezingsdatum 36 3.7.2 Opstellen van de lijst met kiesgerechtigde personen en te verkiezen personen 37 3.7.3 Uitnodigen van kandidaten (vakbonden en medewerkers) 38 3.7.4 Werven van kandidaten 39 3.7.5 Sluitingstermijn kandidaatstelling 39 3.7.6 Controleren van de kandidatenlijsten 39 3.7.7 Bekend maken van de kandidatenlijsten aan de werknemers en de werkgever 40 3.7.8 De stemming 41 3.7.9 Stembiljet 41 3.8 Berekenen van de uitslag 41 3.8.1 Bepalen uitslag 41 3.8.2 Lijstverbinding 43 3.8.3 Naar wie gaan de zetels?

43 3.8.4 Opstellen proces-verbaal 44 3.9 Bewaren van de stembiljetten 46 3.10 Handel volgens or-reglement 46 4

Campagnes werving kandidaten 4.1 Online campagne 4.2 Campagne op de werkvloer 4.3 Persoonlijke campagne

47 47 48 49

5

FAQ Vragen en antwoorden uit de OR vraagbaak

51 52

6

Varia, rariteiten en jurisprudentie

69

6

6.1 6.2 6.3

Papier versus digitaal 69 Code Veilige Digitale Verkiezingen 69 Verkiezingen groepsondernemingsraad/centrale or 69 6.4 Inrichting van platformen 70 6.5 Uitstel van verkiezingen en vervroeging 70 6.6 Jurisprudentie 71 OR-verkiezingen: kiesgroepen en kiesrechten ingeleende krachten 71 Invulling tussentijdse vacatures onjuist 74 Instelling en zetelverdeling centrale ondernemingsraad 78 Verkiezingsprocedure in strijd met or-reglement en WOR 81 Bijlage A Instellen verkiezingscommissie

85

Bijlage B Voorbeeldbrief aan de medewerkers

87

Bijlage C Voorbeeldbrief voor vakbonden over or-verkiezingen

88

Bijlage D Bewijs van ontvangst

89

Bijlage E Integrale code ‘digitale verkiezingen’

90

Bijlage F Uitstel verkiezingen

93

Over de auteurs

94

7

Keert u het tij? Zorg voor verkiezingen die leven en waar wat te kiezen valt

Verkiezingen zijn hét moment voor de ondernemingsraad (or) om zijn positie te verwerven. Het is de graadmeter voor prestaties, zichtbaarheid van de or-leden en bovenal laat het zien dat de or er is. De praktijk laat zien dat het lastig is om genoeg kandidaten te vinden om verkiezingen te organiseren. Dit blijkt uit de naakte cijfers (40% van de Nederlandse gemeenten heeft nog or verkiezingen en 40% van de verkiezingen in de profitsector gaat niet door).1 Dit is een zorgelijke ontwikkeling.2 In dit boek tref je informatie aan die je helpt bij het organiseren van or verkiezingen.

Er wordt uitgebreid stilgestaan bij het juridisch kader van or verkiezingen. Je wordt meegenomen in de verschillende fasen van een verkiezing: van de bekendmaking tot aan het proces verbaal. Daarnaast vind je informatie over belangrijke elementen van een verkiezing: wat is een lijstverbinding en wat doe je bij uitgeputte lijsten? Dit boek geeft een kijkje in de jarenlange ervaring van de auteurs.

Tot slot, verkiezingen. Ze zijn leuk en mogen leuk zijn. Het is niet erg om uiteindelijk niet gekozen te worden. “De kiezer heeft altijd gelijk”, aldus professionele politici maar als niemand zich verkiesbaar stelt valt er niets te kiezen. Wees dus trots als er veel kandidaten zijn en wees tevreden op jezelf als je in ieder geval een poging hebt gewaagd. Daarnaast graag het volgende appel: is het geen signaal als er onvoldoende kandidaten zijn? Een teken dat de or niet als een “hot item” wordt gezien? Vaak lijken or-leden daarmee in te stemmen en wijten het aan de maatschappelijke ontwikkelingen. “De jongeren willen zich niet binden”, aldus or-leden. Fout! Dit blijkt uit de oproep van jonge ambtenaren uit Amsterdam en signalen die studenten afgeven. Medezeggenschap leeft als nooit tevoren. Moeten we niet eens nadenken over een norm voor ondernemingsraden: geen verkiezing, géén or of een andere selectievorm kiezen (loten, delegatie)? Als we niets doen, wordt de or door andere systemen en groeperingen ingehaald. Staan we erbij en kijken we ernaar of zorgen we er voor dat er veel kandidaten zijn voor de or zetels!

Het boek is voornamelijk een feitelijke beschrijving van het proces rondom verkiezin-

1 2

Bronnen: A & O fonds Gemeenten 2014 en Wiekiesjij 2014-2015.

Verderop in dit boek gaan we nader in op antwoorden die geformuleerd worden op het uitblijven van verkiezingen.

gen, aangevuld met uitspraken. De schrijvers houden zich van harte aanbevolen voor opmerkingen, zodat deze in een latere druk van dit boek kunnen worden verwerkt.

Steven Jellinghaus en Karen Maessen (De Voort Advocaten | Mediators) Inger Nijboer & Bob Vermaak (Wiekiesjij?-verkiezingen/e-Democracy B.V.)

W a a ro m v e r k i e z i n g e n ?

1

Waarom verkiezingen?

Verkiezingen zijn cruciaal voor het verkrijgen van legitimiteit. In de Wet op de ondernemingsraden staat dat or-leden op basis van geheime stemming worden verkozen.

Het is belangrijk dat een or verkiezingen organiseert, omdat de or, als actor, namens deze medewerkers adviezen en instemming geeft. Eén van de taken van de or is namelijk het vertegenwoordigen van de medewerkers. De or heeft, wat dat betreft, een soortgelijke functie als het parlement. In onderstaand figuur 1 (ontleend aan het complexe politieke systeemmodel) wordt duidelijk wat het proces van een or is.

Figuur 1: Het politieke systeem Invoer: om te kunnen functioneren heeft het systeem input nodig. Deze komt uit de omgeving. Het is de achterban die informatie bij de or brengt. Het zijn de vakorganisaties die van een or een bepaald standpunt verlangen inzake bezuinigingen of behandeling van adviesaanvragen in het licht van het uitblijven van een Sociaal Beleidskader op Rijksniveau of het ontbreken van een, met de vakbonden afgestemd, sociaal plan.

Het kunnen de onderdirecteuren zijn die een bepaalde organisatiestructuur willen die haaks staat op het voorstel van de bestuurder. Allemaal actoren die hun eigen informatie of materiaal bij de or brengen. Deze informatie, energie of middelen worden omgezet in ‘eisen’ of ‘steun’. Eisen: vakorganisaties vragen soms van een or dat hij geen advies uitbrengt totdat de vakbonden een akkoord hebben bereikt met de bestuurder

11

OR en verkiezingen

over (bijvoorbeeld) het sociaal plan of de nieuwe cao. Het is de achterban die vraagt dat de or zorg draagt voor voldoende werkgelegenheid. Het is de afdeling HRM die er niet rouwig om is dat de vorming van de nieuwe organisatie met een paar maanden wordt uitgesteld omdat het voortraject zo slordig is verlopen. Het zijn allemaal eisen van actoren uit de omgeving van de or. Deze zelfde actoren spreken hun ‘steun’ uit voor het systeem. Oftewel zij accepteren dat de or adviezen of instemming geeft. De or verwerkt de eisen en de steun tot een standpunt welke hij verwoordt in een advies of instemming aan de bestuurder. Hier vloeit ‘uitvoer’ uit voort. Het is, voor het verkrijgen van een stevige positie in de organisatie, van essentieel belang dat or-leden beseffen welke positie zij innemen in het samenspel van arbeidsverhoudingen in hun eigen organisatie. Deze is, moet helaas geconstateerd worden, niet altijd even stevig. or-leden besteden weinig aandacht aan het verkrijgen van ‘steun’ voor hun voorstellen dan wel het verkrijgen van ‘steun’ voor het systeem van collectieve belangenbehartiging binnen de organisatie. Dit heeft effect op het draagvlak en de legitimiteit en dus op de positie om doelen te realiseren. En om dit nogmaals te onderstrepen: het is echt zo. Een or die regelmatig actief contact heeft met de collega’s heeft veel meer positie (legitimiteit omdat hij weet wat er onder de collega’s speelt) niet alleen van de achterban maar ook van de bestuurders. En legitimiteit is een aspect van het or-werk: de or neemt immers besluiten of geeft adviezen namens een collectief. Uiteindelijk moet hij het ‘gezag’ hebben om dit te doen. Bij dit gezag heeft de wetgever gedacht dat geheime verkiezingen een goede methode is.

De or neemt besluiten die effect hebben op de organisatie. Aangezien de kern van de medezeggenschap ligt besloten in het representatieve karakter is het van groot belang dat verkiezingen ordentelijk en goed verlopen. Ook moeten er voldoende kandidaten zijn om uit te kiezen. Wie accepteert een uitkomst van de Tweede Kamer als deze geen legitimiteit heeft? Het is een retorische vraag maar hij maakt duidelijk wat de crux is van de vraag ‘Wat is het belang van het hebben van verkiezingen?’ Daarnaast geven bestuurders aan verkiezingen essentieel te vinden. “Een or die zonder verkiezingen aan de macht komt, heeft minder invloed op mij.”, aldus een aantal bestuurders van zowel profit- als non-profitinstellingen.

Verkiezingen zorgen er dus voor dat de or output levert die aansluit op de wensen van medewerkers en draagt bij aan het verkrijgen van invloed. In een later hoofdstuk geven we een aantal varianten weer: loting, mandateren en selecteren. In het volgende hoofdstuk gaan we in op de verschillende fasen van het verkiezingsproces.

12

Juridische context

2

Juridische context

Medezeggenschap is een grondwettelijk recht (artikel 19 Grondwet). De Wet op de ondernemingsraden (WOR) bevat de regels om dit recht te borgen. De WOR vormt de basis van het bestaan van de or. Het instellen van een or is namelijk verplicht wanneer ten minste 50 medewerkers in de onderneming werken. De or is een door en uit de medewerkers gekozen orgaan. Het zijn dus de medewerkers die beschikken over het recht om leden van de or te kiezen (het actief kiesrecht) en over het recht om hierin te worden gekozen (het passief kiesrecht).

Dit geldt voor zowel de private sector (bedrijfsleven) als de publieke sector (overheden).

Dus ook voor ambtenaren geldt de Wet op de ondernemingsraden.

Voor bepaalde sectoren geldt niet de WOR, maar bestaan er andere wetten die de medezeggenschap regelen. Zo regelt bijvoorbeeld de Wet op het primair onderwijs de medezeggenschap binnen het basisonderwijs.

2.1 Taak or De or heeft als taak om de medewerkers te vertegenwoordigen en om het overleg te voeren met de bestuurder. Om die taak goed te kunnen uitoefenen, kent de WOR aan de or verschillende rechten toe. De basisrechten zijn: ● Het overlegrecht ● Het informatierecht ● Het initiatiefrecht ● Het adviesrecht ● Het instemmingsrecht Zie voor meer informatie over deze rechten onder meer: – Praktijkgids Ondernemingsraden, Vakmedianet – J. van Drongelen en S.F.H. Jellinghaus, Wet op de Ondernemingsraden, Paris 2018 – F. Vink en R. van het Kaar, Inzicht in de or, SDU

13

OR en verkiezingen

2.2 OR versus vakbond Ondernemingsraden onderscheiden zich op een aantal belangrijke onderdelen van vakorganisaties. Zo kent de or een wettelijke basis, in tegenstelling tot een vakvereniging. Daarnaast richt een vakorganisatie zich primair op het behartigen van de belangen van haar leden. Dat is anders voor een or. Deze wordt ingesteld in het belang van de onderneming. Artikel 2 WOR bepaalt hierover dat de or wordt ingesteld door de ondernemer (werkgever) ‘in het belang van het goed functioneren van die onderneming in al haar doelstellingen verplicht om ten behoeve van het overleg met en de vertegenwoordiging van de in de onderneming werkzame personen een or in te stellen’. De or heeft dus ook als taak om het overleg te voeren in het belang van het goed functioneren van de onderneming. Dit gaat verder dan het vertegenwoordigen van de medewerkers.

2.3 Medezeggenschapsorganen uit de WOR Verkiezingen in de medezeggenschap gaat niet alleen om or-verkiezingen. De Wet op

14

Juridische context

de ondernemingsraden kent namelijk verschillende soorten medezeggenschapsorganen, zoals bijvoorbeeld or-commissies. Wij behandelen kort een aantal belangrijke medezeggenschapsorganen.

2.3.1 OR De basis van de medezeggenschap wordt gevormd door de or. Deze wordt ingesteld per onderneming. Een onderneming is: “elk in de maatschappij als zelfstandige eenheid optredend organisatorisch verband waarin krachtens arbeidsovereenkomst of krachtens publiekrechtelijke aanstelling arbeid wordt verricht.” Alle omstandigheden zijn van belang voor de beoordeling. Zo kunnen meerdere vestigingen één onderneming vormen en dus één or hebben. Doorslaggevend is of er sprake is van één organisatorisch verband, die naar buiten toe zelfstandig optreedt (bijvoorbeeld via één website en onder één naam). Er wordt door de juridische structuren heen gekeken.

De or moet een afspiegeling vormen van alle personeelsleden.1 De or moet een weergave zijn van het personeelsbestand. Er moet voor worden gezorgd dat alle verschillende groepen medewerkers zo veel mogelijk in de or terug te zien zijn. Wat zijn groepen medewerkers? Dat kan elke groep zijn, zoals medewerkers uit een bepaalde functiegroep, medewerkers met een bepaalde vestigingsplaats, mannen, vrouwen etc.

De or moet zo veel mogelijk representatief zijn. Paragraaf 3.5 geeft uitleg over hoe dat kan worden geregeld bij or-verkiezingen.

2.3.2 OR-commissies Het is voor een or mogelijk om één of meerdere commissies in te stellen. Zo kan voor een onderdeel van de onderneming bijvoorbeeld een onderdeelcommissie worden ingesteld. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een onderdeelcommissie per vestiging. Deze commissie behartigt de belangen van de medewerkers die werkzaam zijn binnen dat betreffende bedrijfsonderdeel. Eigenlijk wordt er dus op een lager niveau voor medezeggenschap gezorgd. De or draagt zijn rechten over kwesties die het bedrijfsonderdeel aangaan, over aan de onderdeelcommissie. Alleen het procesrecht kan niet worden overgedragen.

1

Gerechtshof Amsterdam 23 februari 2016, ECLI:NL:GHAMS:2016:649.

15

OR en verkiezingen

Een voorbeeld:

De benoeming van de leden van de onderdeelcommissie is in principe vrij: zij kunnen vrijelijk door de or worden benoemd. Maar het is ook mogelijk om voor de benoeming van onderdeelcommissie-leden verkiezingen uit te schrijven. Dat gebeurt ook regelmatig. Leden uit de onderdeelcommissie hoeven namelijk niet allemaal uit de or te komen, maar kunnen ook uit de medewerkers worden gekozen.

Let op, om een onderdeelcommissie in te stellen, heeft de or toestemming van de ondernemer nodig. De or stelt de commissie vervolgens in via een instellingsbesluit.

2.3.3 Centrale en groepsondernemingsraad Het is ook mogelijk dat ondernemingsraden worden overkoepeld door een medezeggenschapsorgaan. Voor een ‘concern’ kan een groepsondernemingsraad en/of een centrale or worden ingesteld. Dit is zelfs een plicht voor de ondernemer als dat ‘bevorderlijk is voor een goede toepassing van de WOR’.

16

JuRidische cOntext

Een voorbeeld:

De centrale- of groepsondernemingsraad behandelt kwesties die van gemeenschappelijk belang zijn. Het gaat dus om kwesties die alle of het merendeel van de ondernemingen aangaan. Een voorbeeld is wijziging van een ziekteverzuimregeling die voor alle ondernemingen geldt. De bestuurder vraagt dan de centrale or, in plaats van alle onderliggende ondernemingsraden, om instemming.

De centrale- of groepsondernemingsraad bestaat in principe uit leden van de onderliggende ondernemingsraden. Ook de centrale- of groepsondernemingsraad moet een afspiegeling vormen van de organisatie. De zetelverdeling binnen de centrale- of groepsondernemingsraad moet zo evenredig mogelijk zijn. Er moet aansluiting worden gezocht bij het personeelsbestand.

Voorbeeld Bij de overheid bestaat er een departementale or per ministerie. De Staat wil daarboven een groepsondernemingsraad oprichten. De zetelverdeling van deze rijksbrede groepsondernemingsraad moet recht doen aan de getalsverhoudingen van het personeel. Er moet dus worden bekeken hoeveel medewerkers elk ministerie heeft. Een klein ministerie van 379 personeelsleden mag niet evenveel leden in de groepsondernemingsraad hebben als een groot ministerie met 7555 medewerkers.

Hof Den Haag 12 januari 2016, ECLI:NL:GHDHA:2016:17 2.3.4 Medezeggenschapsstructuur Het voorgaande kan er toe leiden dat er binnen één organisatie deze medezeggenschapsstructuur bestaat:

17

OR en veRkiezingen

Bij de instelling van de medezeggenschapstructuur moet met een aantal randvoorwaarden worden rekening gehouden:1 1.

Er moet een werkbare medezeggenschapsstructuur worden opgezet. Medezeggenschap volgt zeggenschap en moet dus worden gestructureerd op een niveau waar voldoende beleids- en beslissingsruimte is en waar ook budgetverantwoordelijkheid bestaat.

2. Alle partijen dragen er zorg voor dat het organisatieproces aansluit op het medezeggenschapsproces en omgekeerd.

3.

De medezeggenschapsstructuur dient de kwaliteit van de besluitvorming binnen het bedrijf te bevorderen.

4. De medezeggenschapsstructuur moet niet alleen efficiënt, maar ook effectief zijn.

5.

De medezeggenschapsstructuur moet bijdragen aan de acceptatie van de genomen besluiten.

2.4 aantal zetels or De wet schrijft voor uit hoeveel leden een or moet bestaan, zie artikel 6 WOR. Het aantal is afhankelijk van het aantal mensen dat binnen een organisatie werkzaam is (het aantal koppen dus, niet Fte):

1

Zie J. van Drongelen en S.F.H. Jellinghaus, Wet op de ondernemingsraden, uitgeverij Paris 2018, blz. 95.

18

Juridische context

Aantal in de onderneming werkzame personen

Aantal zetels or

Minder dan 50

3

50 tot 100

5

100 tot 200

7

200 tot 400

9

400 tot 600

11

600 tot 1000

13

1000 tot 2000

15

en zo vervolgens bij elk volgend duizendtal personen 2 zetels meer tot maximaal 25 zetels Met toestemming van de ondernemer kan de or in zijn reglement een ander aantal zetels bepalen. Zo kan een grotere of kleinere or ontstaan. In de praktijk wordt met grote regelmaat gebruik gemaakt van deze afwijkingsmogelijkheid. Bijvoorbeeld omdat een or structureel te weinig mensen kan vinden om deze zetels in te vullen of omdat het beter werkbaar is met minder mensen binnen de or. Evenzo kan een uitbreiding van het aantal leden aan de orde zijn vanwege de wens om zoveel mogelijk groeperingen medewerkers vertegenwoordigd te laten zijn binnen de or.

2.4.1 Plaatsvervangende or-leden Het is mogelijk om in het or-reglement te bepalen dat voor één of meer or-leden een plaatsvervanger wordt gekozen. Dat kan dus een algemene plaatsvervanger zijn, maar ook één voor specifieke leden. De wijze van het kiezen van een plaatsvervanger wordt vrijgelaten. Dit kan gelijktijdig met de verkiezingen plaatsvinden, maar het kan ook zijn dat de leden van de ondernemingsraden de plaatsvervangers kiezen. Dit wordt door de wet niet geregeld.

2.4.2 Duo-or-lid Het is wettelijk niet mogelijk om het or-lidmaatschap als duobaan te vervullen, twee mensen vervullen gezamenlijk één zetel. Het zal dan moeten gebeuren in de vorm van een plaatsvervangersregeling. Overigens stuit een duo-lidmaatschap ook op praktische bezwaren. Hoe vindt verdeling plaats? Worden de agendapunten verdeeld? Om-en-om een vergadering bijwonen? Hoe zit het met stemmen en faciliteiten? Er zal dus veelvuldig onderlinge afstemming moeten plaatsvinden. De vraag is dan ook gerechtvaardigd of een duo lidmaatschap ook uiteindelijk voordelen biedt ten aanzien van werkdruk etc.

2.5 Kiesgerechtigden: het recht om te stemmen bij or-verkiezingen Een or wordt gekozen voor en door de medewerkers. Er bestaan dus twee soorten kiesrecht voor de medewerkers: het recht om te stemmen (het actief kiesrecht, artikel 6 lid

19

OR en verkiezingen

2 WOR) en het recht om gekozen te worden (het passief kiesrecht, artikel 6 lid 3 WOR).

Kiesgerechtigd is iedere medewerker* die gedurende ten minste zes maanden in de onderneming werkzaam is. Als peildatum wordt daarbij de datum van de verkiezing aangehouden.De or kan in zijn or-reglement een andere peildatum aanwijzen. Kiesgerechtigden mogen stemmen.

De or kan in zijn or-reglement de ‘diensttijd-eis’ aanpassen (zie artikel 6 lid 5 WOR).

De or kan bijvoorbeeld bepalen dat medewerkers maar drie maanden in de onderneming hoeven te hebben gewerkt om stemrecht te krijgen. Dit is bijvoorbeeld gewenst als er veel tijdelijke medewerkers met korte dienstverbanden in de organisatie werken.

De or mag de diensttijd-eis alleen aanpassen als dat bevorderlijk is voor een goede toepassing van de Wet op de ondernemingsraden binnen de onderneming. * Let op, volgens de WOR zijn medewerkers: ● personen die in de onderneming werkzaam zijn op basis van een arbeidsovereenkomst met de ondernemer die de onderneming in stand houdt (werknemers); ● personen die in de onderneming werkzaam zijn op basis van een (publiekrechtelijke) aanstelling (ambtenaren); ● ingeleende medewerkers die op basis van een uitzendovereenkomst ten minste 24 maanden werkzaam zijn in het kader van werkzaamheden van de onderneming; ● personen die een aanstelling of arbeidsovereenkomst hebben met de onderne-

20

Juridische context

●

mer, maar die werkzaam zijn in een door een andere ondernemer in stand gehouden onderneming (uitgeleende/gedetacheerde medewerkers); personen die door de or en de ondernemer samen zijn aangewezen als ‘’in de onderneming werkzaam’’.

2.6 Verkiesbaar tot or-lid Een or bestaat uit medewerkers die zijn gekozen tot or-lid. Om verkiesbaar te zijn moet een medewerker* ten minste één jaar in de onderneming werkzaam zijn. Ook hiervoor is de peildatum de datum van de verkiezing. * Let op, volgens de WOR zijn medewerkers: ● personen die in de onderneming werkzaam zijn op basis van een arbeidsovereenkomst met de ondernemer die de onderneming in stand houdt (werknemers); ● personen die in de onderneming werkzaam zijn op basis van een (publiekrechtelijke) aanstelling (ambtenaren); ● ingeleende medewerkers die op basis van een uitzendovereenkomst ten minste 24 maanden werkzaam zijn in het kader van werkzaamheden van de onderneming; ● personen die een aanstelling of arbeidsovereenkomst hebben met de ondernemer, maar die werkzaam zijn in een door een andere ondernemer in stand gehouden onderneming (uitgeleende/gedetacheerde medewerkers); ● personen die door de or en de ondernemer samen zijn aangewezen als ‘’in de onderneming werkzaam’’.

Net als voor recht om te kiezen, kan de or in zijn or-reglement de ‘diensttijd-eis’ aanpassen (zie artikel 6 lid 5 WOR). De or kan bijvoorbeeld bepalen dat medewerkers maar zes maanden in de onderneming hoeven te hebben gewerkt om verkiesbaar te zijn. Dit is bijvoorbeeld gewenst als er veel tijdelijke medewerkers met korte dienstverbanden in de organisatie werken en er daardoor weinig kandidaten zijn. De or mag de diensttijd-eis alleen aanpassen als dat bevorderlijk is voor een goede toepassing van de Wet op de ondernemingsraden binnen de onderneming.

De or mag geen extra eisen stellen aan verkiesbaarheid van medewerkers, zoals het vol kunnen maken van de zittingsduur of het bezitten van bepaalde capaciteiten.

Een voorbeeld uit de rechtspraak: Het reglement van een or bepaalt dat een kandidaat-or-lid moet verklaren, behoudens onvoorziene omstandigheden, de volledige zittingstermijn te zullen uitdienen.

Omdat een aantal kandidaten weigeren deze verklaring af te leggen, wordt hun kandidatuur geweigerd. De voorzieningenrechter stelt vast dat de werknemers voldoen aan het wettelijke vereiste dat zij tenminste een jaar in dienst zijn. De werknemers moeten dan ook worden toegelaten tot de verkiezingen.

21

OR en verkiezingen

Voorzieningenrechter rechtbank Amsterdam 24 december 2004, JAR 2005/25 Een ander voorbeeld: In een reglement staat opgenomen dat uitsluitend werknemers die daadwerkelijk werkzaam zijn binnen de onderneming verkiesbaar zijn. Een werkneemster die langdurig arbeidsongeschikt is vecht dit met succes aan. Deze eis mag niet aan de verkiesbaarheid worden gesteld.

Voorzieningenrechter rechtbank Utrecht 18 november 2005, JAR 2006/8 Nog een voorbeeld: Een werknemer stelt zich verkiesbaar voor de or terwijl hij weet dat hij over anderhalf jaar met vervroegd pensioen zal gaan. Voorts zal hij voorafgaand hieraan verlof opnemen. De rechter acht de werknemer gedurende zijn verlofperiode nog werkzaam binnen de onderneming. Ook al wordt hij door besluiten niet meer rechtstreeks getroffen.

Voorzieningenrechter Amsterdam 1 maart 2010, JAR 2010/94

2.6.1 Herverkiesbaarheid Als hoofdregel geldt dat or-leden herverkiesbaar zijn na het verstrijken van de zittingstermijn. Het is mogelijk om in het or-reglement beperkingen op te nemen ten aanzien van de herkiesbaarheid van leden van de or, zie artikel 12 lid 2 WOR. Zo kan de or in het or-reglement bepalen dat een lid slechts eenmaal kan worden herkozen. Het komt steeds vaker voor dat van deze mogelijkheid gebruik wordt gemaakt. Daarbij wordt doorgaans aangesloten bij de toepasselijke governancecodes. Hiermee wordt onder meer een betere doorstroming bereikt binnen de medezeggenschap.

2.7 Zittingstermijn Een or wordt gekozen voor een bepaalde periode, de zogenoemde zittingstermijn. Als uitgangspunt geldt dat een or wordt gekozen voor drie jaren. Maar in het or-reglement kan de or ook een andere zittingstermijn bepalen. De or heeft deze opties: ● or treedt om 3 jaar tegelijkertijd af (hoofdregel) ● or treedt om 2 jaar tegelijkertijd af ● or treedt om 4 jaar tegelijkertijd af ● or treedt om 2 jaar voor de helft af Artikel 12 WOR 1.

De leden van de or treden om de drie jaren tegelijk af. Zij zijn terstond herkiesbaar.

2. De or kan, in afwijking van het eerste lid, in zijn reglement bepalen, dat de leden om de twee jaren of om de vier jaren tegelijk aftreden, dan wel om de twee jaren voor de helft aftreden. De or kan voorts beperkingen vaststellen ten aanzien van de herkiesbaarheid.

Het is niet toegestaan om andere constructies te bedenken, zoal een zittingstermijn

22

Juridische context

van twee jaar waarbij ieder jaar de helft van de leden wordt gekozen of een zittingstermijn van drieënhalf jaren.

2.8 Regels over or-verkiezingen De verkiezingen voor de or worden georganiseerd door de or. De or is dus zelf verantwoordelijk voor: 1. het feit dat de verkiezingen plaatsvinden en 2. dat deze verlopen volgens de WOR en de bepalingen uit het eigen or-reglement.

2.8.1 Wettelijke regels over or-verkiezingen Het is opvallend dat de WOR weinig eisen stelt aan verkiezingen. De WOR regelt vooral dat de verkiezingen rechtstreeks moeten zijn (dus niet getrapt), dat er een geheime stemming moet zijn (dus geen aanwijzing of loting) en dat het moet gebeuren op basis van kandidatenlijsten. Dat laatste betekent overigens niet dat altijd het lijstenstelsel moet worden gehanteerd. Het personenstelsel mag ook (zie Hoofdstuk 3).

2.8.2 Het verkiezingsreglement De rest wordt met name aan de or zelf overgelaten. De or moet hiervoor een regeling treffen in het eigen or-reglement. De or moet regelen: ● De wijze waarop de kandidaatstelling plaatsvindt (artikel 10 WOR) ● De wijze waarop de verkiezingen worden georganiseerd (artikel 10 WOR) ● De manier waarop de uitslag van de verkiezingen wordt vastgesteld (artikel 10 WOR) ● De invulling van tussentijdse vacatures (artikel 10 WOR) ● De werkwijze van de or (artikel 14 lid 1 WOR) ● Voorzieningen om er voor te zorgen dat de verschillende groepen medewerkers zoveel mogelijk in de or vertegenwoordigd kunnen zijn, als dat bevorderlijk is voor een goede toepassing van de WOR (artikel 9 lid 4 WOR) Verder vermeldt de wet dat de or van bepaalde wettelijke bepalingen mag afwijken als de or dit neerlegt in het or-reglement. Het gaat dan om de volgende zaken: ● het vaststellen van een afwijkend aantal or-leden. Hiervoor is wel de toestemming van de ondernemer nodig (artikel 6 lid 1 WOR) ● het benoemen van een plaatsvervanger voor een of meer leden van de or. Hiervoor is toestemming nodig van de ondernemer (artikel 6 lid 1 WOR) ● afwijken van wat in artikel 6 lid 2 en 3 is bepaald ten aanzien van diensttijd (artikel 6 lid 5 WOR) ● het instellen van kiesgroepen: bepalen dat voor bepaalde groepen van in de onderneming werkzame personen, dan wel voor bepaalde onderdelen van de onderneming afzonderlijke kandidatenlijsten worden ingediend (artikel 9 lid 3 WOR) ● bepalen dat de leden van de or om de twee jaren of om de vier jaren tegelijk aftreden, dan wel om de twee jaren voor de helft aftreden (artikel 12 lid 2 WOR).

23

OR en verkiezingen

Kortom, de or heeft veel mogelijkheden om van de gebaande paden af te wijken. Ook het SER-Voorbeeldreglement kan dus worden aangepast!

Eventueel kan in het reglement van de or worden verwezen naar een uitvoeringsreglement: het verkiezingsreglement. Dit reglement mag niet strijdig zijn met het reglement.

Spelregels niet wijzigen tijdens het spel Het verkiezingsproces moet transparant in het reglement omschreven zijn. Het moet duidelijk zijn voor het personeel. Dit betekent ook dat de verkiezingsregels vast moeten staan vóórdat het verkiezingsproces begint. Het or-reglement moet dus vooraf worden aangepast aan de komende verkiezingen. Het is niet mogelijk om gedurende het verkiezingstraject de verkiezingsregels te veranderen. De or mag de spelregels niet tijdens het spel veranderen. Als de or dat toch wil, dan moeten de verkiezingen in principe opnieuw worden georganiseerd, van begin tot einde.

2.8.3 Geschillen Het is van groot belang dat de or-verkiezingen daadwerkelijk plaatsvinden conform de wettelijke regels en de regels uit het eigen or-reglement.

Bezwaarregeling in or-reglement Doorgaans geeft het or-reglement aan dat tegen bepaalde beslissingen in het verkiezingsproces bij de or bezwaar kan worden aangetekend. Dat geldt naast de uitslag van de verkiezingen ook voor bijvoorbeeld het samenstellen van de lijst van kiesgerechtigden e.d. Het or-reglement verbindt hier meestal een termijn aan. Wanneer een medewerker gedurende deze termijn geen bezwaar aantekent, kan de or overgaan tot uitvoering van het besluit.

Bedrijfscommissie en/of kantonrechter Als een medewerker, bestuurder of vakbond bezwaar heeft tegen bepaalde beslissingen in het verkiezingsproces, dan kan hij de gang naar de rechter of de bedrijfscommissie maken. De bedrijfscommissie is een bemiddelingscommissie en zal met name kijken of er alsnog tot een vergelijk kan worden gekomen. Het is niet verplicht om eerst bemiddeling te vragen bij deze commissie voordat de gang naar de rechter kan worden gemaakt. Iedere belanghebbende kan bij de kantonrechter of bedrijfscommissie aan de bel trekken als de verkiezingsregels niet goed worden nageleefd. Dat betekent dat elke medewerker, maar bijvoorbeeld ook de betrokken vakbonden, een procedure kan starten. Het niet volgen van de regels komt voor rekening van de or. Meestal moet de or dan opnieuw verkiezingen organiseren en in dat kader het gehele het gehele verkiezingstraject doorlopen.

24

Juridische context

Een voorbeeld uit de rechtspraak: Een or maakt bekend dat een tweetal zittende or-leden zijn herkozen, tenzij er bezwaren hiertegen worden gemaakt. Deze verkiezing vindt plaats in strijd met het reglement en het staat een or niet vrij om naar eigen goeddunken van het reglement af te wijken. De verkiezingen moeten dan ook opnieuw worden georganiseerd.

Kantonrechter Amsterdam 30 januari 1996, JAR 1996/39 Het vonnis van de kantonrechter kan in hoger beroep worden aangevochten bij het Gerechtshof en vervolgens kan men in cassatie gaan bij de Hoge Raad. De rechter zal met name een juridisch oordeel geven. In het bijzonder wordt gekeken of in strijd met de WOR en het toepasselijke reglement is gehandeld.

Wanneer niet kan worden gewacht op het oordeel van de rechter in de hoofdzaak (bodemprocedure), bestaat de mogelijkheid om bij de rechter voor de duur van het geding een voorlopige voorziening (kort geding) aan te vragen. Een kort durende procedure die vanwege omstandigheden snel beslist moet worden.

2.9 OR als afspiegeling van het personeel Voordat de verkiezingen worden gestart, is het belangrijk om het or-reglement nog eens na te kijken. De or moet namelijk zo veel mogelijk representatief zijn voor de achterban. Hij moet in beginsel een afspiegeling zijn van alle personeelsleden. De or er moet daarom volgens de WOR voor zorgen dat de verschillende groepen medewerkers vertegenwoordigd zijn in de or, als dat bevorderlijk is voor een goede toepassing van de WOR. Groepen medewerkers zijn bijvoorbeeld de medewerkers van een bepaalde vestiging. Of medewerkers die uitvoerend werk doen ten opzichte van beleidsmakers. De or moet hiervoor, als dat nodig is, een regeling treffen in het or-reglement.

Om representativiteit te bereiken, kan de or bijvoorbeeld zetels oormerken (zie paragraaf 3.5.3) of kiesgroepen instellen (zie paragraaf 3.5.2). Een kiesgroep is een groep van in de onderneming werkzame personen of onderdelen van de onderneming. Denk bijvoorbeeld aan personeel van een bepaalde afdeling of locatie.

Een voorbeeld: Binnen een ziekenhuis met 5.000 werknemers vinden verkiezingen voor de or plaats. Om de betrokkenheid te bewerkstelligen wordt ervoor gekozen om per locatie een kiesgroep in te stellen. Evenzo worden kiesgroepen ingesteld voor verzorgend-, ondersteunend personeel en artsen.

Dit werkt als volgt: ● De or omschrijft de kiesgroepen duidelijk in het or-reglement. ● De or bepaalt in het or-reglement hoeveel zetels elke kiesgroep in de or krijgt aan

25

OR en verkiezingen

●

de hand van het gewicht van die kiesgroep (lees: het aantal medewerkers) (uitgangspunt: evenredige vertegenwoordiging).

De kiesgroep kiest uit zijn midden een bepaald aantal or-leden. Zowel de kandidaatstelling als de stemming vindt plaats per kiesgroep. De verkiezingen vinden dus in feite niet ondernemingsbreed plaats, maar per kiesgroep. De or heeft hierin een grote vrijheid. Met andere woorden: je kan als or ervoor kiezen dat iedere stemgerechtigde één stem uitbrengt, maar dat kunnen ook bijvoorbeeld meerdere stemmen zijn. Er kan dus in principe worden geregeld dat op meerdere kiesgroepen wordt gestemd.

Een mix-variant is mogelijk. Er kan voor worden gekozen dat de or voor een deel door en uit de kiesgroep wordt gekozen en voor een deel door en uit het volledige personeel.

Dit moet worden geregeld in het or-reglement. Daarbij moet vanzelfsprekend het eerlijke karakter van de verkiezingen leidend blijven. De verkiezingen moeten transparant zijn en open plaatsvinden.

De voorzieningenrechter overweegt dat de or beschikt over een grote vrijheid bij de inrichting van kiesgroepen, binnen de doelstellingen van de wet.

Voorzieningenrechter rechtbank Haarlem 10 april 2012, JAR 2012/142 Zie hiervoor verder in hoofdstuk 3, paragraaf 3.5.2.

2.10 De eerste or-verkiezing Het kan voorkomen dat een or nog niet bestaat. Bijvoorbeeld omdat het bedrijf de norm van 50 of meer medewerkers voor het eerst haalt of na een fusie, overname of afsplitsing. De or wordt dan opgericht en voor het eerst wordt een or-verkiezingen gehouden. Het is dan de ondernemer die de eerste or-verkiezing organiseert. De bestuurder maakt een voorlopig reglement en hoort de vakbonden daarover. Het voorlopig reglement regelt onder meer hoe de or-verkiezingen verlopen.

Artikel 48 WOR 1.

De ondernemer op wie de verplichting tot het instellen van een or rust, treft bij voorlopig reglement, voor zover nodig, de voorzieningen die tot de bevoegdheid van de or behoren, totdat de or zelf die bevoegdheid uitoefent. De vereniging of verenigingen van werknemers, bedoeld in artikel 9, tweede lid, onder a, worden over het voorlopige reglement gehoord.

2. Ten aanzien van het voorlopige reglement is artikel 8, eerste lid, eerste en tweede volzin en tweede lid, van overeenkomstige toepassing. Het voorlopige reglement vervalt op het tijdstip waarop de or het in artikel 8 bedoelde reglement heeft vastgesteld.

3.

De voorgaande leden zijn van overeenkomstige toepassing ten aanzien van de ondernemer of de ondernemers die een centrale or of een groeps-or hebben ingesteld.

26

Juridische context

27

H e t v e r k i e z i n g s p ro c e s

3

Het verkiezingsproces

Het verkiezingsproces bestaat uit drie fasen: ● fase 1 waarin er nagedacht wordt over relevante vraagstukken zoals: welk verkiezingssysteem hanteren we en op welke wijze gaan we kiezen? ● fase 2 waarin de verkiezingsprocedure wordt doorlopen ● fase 3waarin de verkiezingen worden afgerond 3.0 Fase 1: Inleiding Dit is de start van het verkiezingsproces. In deze fase ga je aan de slag met het bijstellen van het reglement, het vaststellen van de verkiezingsmethodiek en besluiten of er middels volmachten gestemd kan worden. Deze fase is cruciaal voor een goed verloop van de verkiezing. Het vaststellen van, bijvoorbeeld, de manier waarop de stemming wordt georganiseerd (lijsten- of personenstelsel) moet vóór het opstarten van de verkiezing vastgelegd zijn.

3.1 Het reglement & verkiezingen In het reglement leg je verschillende zaken vast die te maken hebben met een ordentelijk verloop van de verkiezingsprocedure (zie paragraaf 2.8.2). Een cruciaal vertrekpunt is dat het verkiezingsproces transparant moet zijn. De kiezer moet weten hoe het proces verloopt en wat er van hem verwacht wordt. Het kan niet zo zijn dat, bijvoorbeeld, een lijstverbinding bekend wordt gemaakt nadat de verkiezing heeft plaatsgevonden. Daar kan, met succes, bezwaar tegen worden gemaakt.

Om te zorgen dat je over de juiste zaken nadenkt voordat je de verkiezingsprocedure opstart, lichten we er de belangrijkste uit.

3.2 Lijsten- en personenstelsel Er zijn twee stelsels mogelijk: het lijsten- en het personenstelsel.

3.2.1 Personenstelsel Bij het personenstelsel kiezen de stemmers op een persoon in plaats van een lijst.

Meestal kiezen zij evenveel personen als er kandidaten zijn. Zo kan je, als kiezer, de voor jou meest ideale or kiezen. Belangrijk is evenwel dat alle kiezers evenveel ‘hokjes’ aanvinken. Het mag niet zo zijn dat de ene kiezer 5 stemmen uitbrengt en een andere 7 (bij een or met een omvang van 7 leden b.v. ). Dit is belangrijk omdat iedere stemmer

29

OR en verkiezingen

een evenredig effect op de verkiezingsuitslag moet hebben. Zie het rapport van de commissie Korthals-Altes1 over veilige digitale verkiezingen.

Bij het personenstelsel is het berekenen van de uitslag niet ingewikkeld. Uiteindelijk winnen de kandidaten met de meeste stemmen. De volgorde wordt vastgesteld en op basis van het aantal verkregen stemmen wordt de uitslag bepaald.

3.2.2 Lijstenstelsel Bij het lijstenstelsel leveren vakbonden, medewerkers die geen lid zijn van een vakbond of lid zijn van een vakbond die geen lijst heeft ingediend, een lijst aan. Een lijst kan uit één of meer personen bestaan. Het is overigens mogelijk dat een lid van een vakorganisatie zich kandideert voor een vrije lijst. Zoals je leest kan een lijst bij het lijstenstelsel ook uit één kandidaat bestaan (dus niet verwarren met het personenstelsel).

3.2.3 Wanneer kies je voor het één en wanneer voor het ander?

Het is belangrijk goed na te denken voor welk stelsel je kiest. Het centrale vertrekpunt voor de keuze: “Is de kandidaat bij de kiezer bekend?” Dit is een heel belangrijke vraag omdat de kiezer anders ‘blind’ moet stemmen. Het personenstelsel komt regelmatig bij kleinere organisaties voor en het lijstenstelsel bij grote organisaties. Ook combinaties kunnen voorkomen. Dan wordt de or via het lijstenstelsel gekozen en, bijvoorbeeld, een onderdeelcommissie via het personenstelsel. Immers een onderdeelcommissie is vaak ingericht voor kleinere eenheden. Cruciaal is in ieder geval dat je goed nagedacht moet hebben over de vorm die je kiest. Welke criteria hanteer je voor je keuze en hoe werkt deze uit? Het is belangrijk de keuzes goed vast te leggen in het reglement, want deze zaken zijn niet wettelijk geregeld. Keuzes mogen niet haaks staan op hetgeen in de Wet op de ondernemingsraden is geregeld. Een goede toepassing van de Wet op de ondernemingsraden is van groot belang.

3.3 Lijstverbindingen Bij het lijstenstelsel zien we vaak dat lijsten een lijstverbinding aangaan. De essentie van een lijstverbinding is dat deze lijsten elkaar beloven de reststemmen ter beschikking te stellen om bij elkaar op te tellen om zo in aanmerking te komen voor een restzetel. De lijsten moeten aangeven met wie zij een verbinding aangaan en hoe deze verbinding in concreto werkt. De mogelijkheid van lijstverbindingen moet ook worden genoemd in het or-reglement. Zonder opname in het reglement kan een lijstverbinding niet plaatsvinden. Een lijstverbinding moet aan de kiezer, vóórdat de verkiezingen plaatsvinden, bekend worden gemaakt en geregistreerd worden bij de verkiezingscommissie.

1

https://www.kiesraad.nl/adviezen-en-publicaties/rapporten/2007/09/27/eindrapportcommissie-korthals-altes-stemmen-met-vertrouwen

30

H e t v e r k i e z i n g s p ro c e s

3.4 Volmachten Net zoals bij Tweede Kamer verkiezingen is het mogelijk om collega’s te machtigen om voor een ander een stem uit te brengen. Dit dient wel formeel tot de mogelijkheden te behoren en dus zijn geregeld in het or-reglement. De kiezer moet dit van tevoren weten. Een kiezer moet opgeven wie hij machtigt. Bij digitaal stemmen kan dit ook.

Dit moet vervolgens wel goed in het reglement worden geregeld. Wel is goed om op te merken dat bij digitale verkiezingen, in principe, het machtigen niet nodig is. Iedere kiezer kan vanuit elke uithoek op de wereld zijn stem uit brengen. Het is verstandig een voorbeeldbrief van het machtigen achter de hand te hebben.

In de praktijk zien we dat er nog wel eens ‘gedoe’ ontstaat over volmachten. Onder meer omdat er sprake moet zijn van geheime stemming. Cruciaal is in het reglement vast te leggen hoeveel volmachten een stemmer mag hebben en hoe dat proces dient te verlopen. Het valt dan ook te overwegen om geen volmachten toe te staan of dit zeer zorgvuldig in een reglement te regelen.

3.5 Stimuleren dat er een goede afspiegeling van de organisatie is: kiesgroepen en geoormerkte zetels Vanuit de WOR geldt het afspiegelingsbeginsel. In de praktijk zien wij dat de or vaak een wat eenzijdige samenstelling kent (veel leden van een bepaalde afdeling of uit een en dezelfde regio). Er zijn verschillende verkiezingsmethoden die kunnen worden gehanteerd om er voor te zorgen dat de or een afspiegeling is (met meer of minder sturing op de samenstelling).

3.5.1 Kiesgroepen instellen Soms wil een or dat groepen vanuit de organisatie vertegenwoordigd zijn in de or. In de Wet op de ondernemingsraden is dit mogelijk gemaakt (artikel 9 lid 3). De or kan dan zogenoemde kiesgroepen in het leven roepen. Dit moet wel worden geregeld in het or-reglement.

Een voorbeeld: Verpleging

Keukenpersoneel

Administratie

Overig

4 zetels

3

2

2

Bij het verdelen van de kiesgroep is het verstandig dit te doen naar rato van het aantal medewerkers dat in een kiesgroep werkzaam is. Er zijn veel varianten mogelijk om tot een verdeling te komen. Belangrijk is dat je er goed over nadenkt en heldere argumenten hebt waarom je voor een bepaalde verdeling kiest.

Het bedrijf wordt hiermee in kolommen ingedeeld. We noemen dit kiesgroepen en de medewerkers kiezen dan een vertegenwoordiger uit hun eigen kiesgroep. In het reglement is het belangrijk dit goed te regelen. Voor dat de verkiezing wordt opgestart moe-

31

OR en verkiezingen

ten de namen van de kiesgroepen bekend zijn, het aantal en de hoeveelheid zetels dat elke kiesgroep krijgt. De keuze voor een dergelijke verkiezing heeft veel impact op andere bepalingen uit het or-reglement en maakt ook het aanleveren van de lijsten wat ingewikkelder: de kiesgerechtigden en kandidaat or-leden moeten in de juiste kiesgroep staan. De stemming vindt ook per kiesgroep plaats, evenals de uitslagbepaling en de vervulling van tussentijdse vacatures.

Voordelen (van kiesgroepen)

Nadelen (van kiesgroepen)

–

meer sturing op evenredige verte- – genwoordiging (afspiegeling). Dit kan leiden tot meer draagvlak in de organisatie. Handig voor de or is ook dat de informatie (via de or-leden) op die manier uit verschillende groepen komt.

–

herkenbaarheid van kandidaten

de zetels van de kiesgroepen moeten gevuld worden met kandidaten uit dezelfde kiesgroep. Wat als er te weinig kandidaten zijn? Opvolging kan ook lastig zijn. Je mag namelijk niet zomaar iemand van de ene kiesgroep de zetels van een andere kiesgroep laten innemen.

Ondernemingsraden willen graag voorkomen dat zetels onbezet blijven en bedenken dan varianten. Een veel voorkomende variant is de integrale verkiezing in combinatie met kiesgroepen: ● het gehele personeel vormt samen een kiesgroep ● er zijn kiesgroepen waarin alle medewerkers in een bepaalde kiesgroep zijn geplaatst.

De uitvoering van de verkiezing gaat dan middels de volgende stappen: kiesregister opstellen (algemene kiesgroep bestaat uit alle medewerkers. In de overige kiesgroepen zijn alle kiesgerechtigden ingedeeld op basis van hun functiegroep (of de locatie). Een lijstindiener mag voor elke kiesgroep een lijst indienen met die restrictie dat een kandidaat niet voor verschillende kiesgroepen gekandideerd mag worden (enkelvoudige kandidaatstelling). De stemmer kan voor twee verkiezingen een stem uitbrengen: één voor de integrale kiesgroep en een voor de eigen kiesgroep. De uitslag wordt bepaald per kiesgroep.

3.5.2 Geoormerkte zetels De laatste variant is het stelsel met geoormerkte zetels. In dit stelsel worden zetels als het ware voorbestemd voor groepen medewerkers of locaties waarbij het vertrekpunt altijd moet zijn dat de zetels een afspiegeling vormen van de organisatie. Het voordeel is dat er sprake is van een integrale verkiezing. Ook zijn vacatures in de or gemakkelijker op te vullen dan bij kiesgroepen. In het reglement dien je dan te regelen hoeveel zetels van de or geoormerkt zijn en aan welke groepen deze zetels toekomen. Het kiesregister moet melden bij welke groep/bedrijfsonderdeel iemand hoort. Bij het opmaken van de uitslag worden eerst de geoormerkte zetels ingevuld en pas daarna de

32

H e t v e r k i e z i n g s p ro c e s

overige zetels. Deze werkwijze moet in het reglement worden vastgelegd. Bij het vacant komen van een zetel wordt eerst gekozen van de lijst met kandidaten die uit de afdeling of groep afkomstig zijn die op een lijst met geoormerkte zetels staan. Zijn er daarvan geen kandidaten meer dan wordt de eerst volgende kandidaat met het meeste aantal stemmen geselecteerd. Ook dit dient helder in het reglement te staan.

3.6 Schriftelijk of digitaal stemmen Ondernemingsraden hebben twee verschillende mogelijkheden om de verkiezingen te laten plaatsvinden: op papier of digitaal. In het reglement moet worden geborgd hoe de verkiezing plaatsvinden. In de Wet op de ondernemingsraden is in de basis geregeld hoe verkiezingen moeten worden georganiseerd (artikel 9 t/m 11). Het moeten “geheime schriftelijke stemmen zijn en dit aan de hand van een of meerdere kandidatenlijsten.” Echter de Sociaal Economische Raad (SER) geeft op zijn website aan dat “steeds meer organisaties digitaal stemmen. Dit moet dan wel in het reglement geregeld zijn voordat de verkiezingen worden opgestart”. Zowel papieren als digitale verkiezingen zijn toegestaan. Wij behandelen eerst de papieren en vervolgens de digitale verkiezingen. Belangrijk, bij beide verkiezingen, is het borgen van de vertrouwelijkheid en de vereisten die aan een stembiljet worden gesteld.

3.6.1 Papieren verkiezing Papieren verkiezingen geschieden door middel van een stembiljet en een stemlokaal of stemming per post.

Stemlokaal Verkiezingen kunnen in de kantine, een vergaderzaal of een kantoorruimte worden gehouden. Cruciaal is, maar dat is bij iedere vorm van verkiezen, dat medewerkers in het geheim hun stem kunnen uitbrengen. Je kan denken aan een stemhokje of in een zaal met verschillende alleenstaande tafels. Het stembureau moet in het bezit zijn van: ● Gewaarmerkte stembiljetten ● Pennen of potloden ● De lijst met kiesgerechtigde personen ● Een stembiljet en een afgesloten doos waar de stemformulieren in gedeponeerd kunnen worden.

Per post Uiteraard kan ook per post worden gestemd. In sommige reglementen is dat vastgelegd. We zien deze variant vaak voorkomen bij partijen die uit veel verschillende vestigingen bestaan of medewerkers hebben die veel op pad zijn bijvoorbeeld. Het is verstandig om de stembiljetten twee weken voor verkiezingsdatum te versturen. De enveloppe die de kiesgerechtigde ontvangt, bevat een (gefrankeerde) retourenveloppe, een begeleidend schrijven waarin de procedure wordt uitgelegd en natuurlijk het stembiljet.

33

OR en verkiezingen

3.6.2 Digitale verkiezingen Digitaal stemmen komt steeds meer voor. Het is praktisch en handig. Daarnaast zijn steeds meer medewerkers in het bezit van digitale tools. Het uitbrengen van een stem voor de or via een smartphone of computer sluit daar goed op aan. Belangrijk is wel dat dit in het reglement wordt geregeld.

Voorbeeld: addendum reglement t.b.v. digitale verkiezingen Indien er voor wordt gekozen om, conform artikel X van het reglement, digitale verkiezingen te organiseren gelden de volgende bepalingen. De artikelen ter zake het aantal or-leden, degene die zich verkiesbaar kan stellen, de wijze waarop men zich verkiesbaar kan stellen en de wijze waarop voorzien wordt in tussentijdse vacatures blijven onverkort van toepassing indien er sprake is van digitale verkiezingen. Met betrekking tot de digitale verkiezingen geldt het volgende.

De or maakt bij de bekendmaking van de datum van de verkiezingen tevens bekend of er sprake zal zijn van digitale verkiezingen.

De lijst met verkiesbare en/of kiesgerechtigde personen zal eveneens digitaal beschikbaar worden gesteld.

34

H e t v e r k i e z i n g s p ro c e s

De stemgerechtigde personen in de organisatie ontvangen persoonlijke inloggegevens voor website waarop de lijst met verkiesbare personen zal worden gepubliceerd.

Kiesgerechtigden hebben gedurende één dag/week (moet je nog invullen) de tijd om digitaal te stemmen. De privacy van de kiesgerechtigde is geborgd doordat er geen koppeling wordt gemaakt tussen code en de uitgebrachte stem. De stemgerechtigden kunnen vanaf elke plek met een internetverbinding inloggen en stemmen op de verkiezingswebsite.

Na sluiting van de stemmingstermijn wordt de uitslag zo spoedig mogelijk, doch uiterlijk binnen één week na de sluitingsdatum bekend gemaakt in de organisatie.

3.6.2.1 De Sociaal Economische Raad schrijft voor dat het kiessysteem aan eisen moet voldoen De te gebruiken apparatuur en de programmatuur die nodig zijn om het stemgeheim te borgen, moeten voldoen aan de volgende eisen: ● De stem mag nooit herleidbaar zijn tot de persoon ● Meermaals stemmen onmogelijk is Vakorganisatie FNV heeft zich, samen met Wiekiesjij, in 2014 ingezet voor een ‘code veilige digitale verkiezingen’ (als aanvulling op de SER-richtlijnen). In deze code is uiteengezet waar een goed verkiezingsproces aan moet voldoen maar ook waar aanbieders van digitale verkiezingen (moreel) toe verplicht zijn. We lichten een aantal aspecten uit en verwijzen je volledigheidshalve naar bijlage E. Laagdrempeligheid van verkiezingen: de aanbieders van digitale verkiezingen moeten zich inzetten om ervoor te zorgen dat verkiezingen zo laagdrempelig mogelijk worden georganiseerd. Dit betekent dat de aanbieder over verschillende informatiebronnen voor kiezers moet beschikken. Je kunt denken aan video’s, presentaties en handleidingen. Iedere kiezer moet het systeem kunnen begrijpen en bevatten wat er van hem of haar wordt gevraagd. Dit betekent dus dat als de aanbieder het gevoel heeft dat een digitale verkiezing voor een organisatie onmogelijk is (bijvoorbeeld omdat er veel werknemers zijn die allemaal verschillende talen spreken), deze digitale verkiezingen afraadt.

Bijhouden van logboek: in opdracht van de or kan de aanbieder een logboek(je) bijhouden van alle communicatie tussen zijn contactpersonen en hem. Hiermee kan aangetoond worden of de aanbieder de Wet op de ondernemingsraden en andere relevante wetgeving borgt.

Audits: de aanbieder houdt regelmatig een externe audit. Voldoet het systeem aan de eisen die daar aan worden gesteld?

3.6.3 Het reglement checken en vaststellen Uiteindelijk dient de or het reglement vast te stellen en aan de bestuurder voor te leg-

35

OR en verkiezingen

gen. Deze moet in de gelegenheid zijn mening te geven. Het is verstandig om het reglement te laten checken door een externe: hebben we alles goed doorgevoerd en, bijvoorbeeld, op correcte wijze de laatste wijzigingen uit de Wet op de ondernemingsraden ingevoerd? Zodra de or het reglement heeft vastgesteld, treedt het in werking. Het is cruciaal dit vóór de start van de verkiezing gedaan te hebben. Het wijzigen van onderdelen uit de verkiezingsprocedure is tijdens de verkiezingsprocedure niet meer toegestaan.

3.7 Opstarten van de verkiezingsprocedure Er kunnen twee situaties bestaan: er is geen or of er is er wel een. In de eerste situatie dient de werkgever de verkiezingen te organiseren. Wel kan hij dat overdragen aan een voorbereidingscommissie. Een dergelijke commissie wordt doorgaans gevormd door medewerkers die belangstelling hebben om een verkiezing te organiseren én iemand vanuit het management. Deze commissie heeft als eindverantwoordelijkheid de verkiezing te organiseren.

Bestaat er al een or dan kan de or de verkiezingen zelf organiseren dan wel delegeren aan een verkiezingscommissie (zie bijlage A met een voorbeeld instellingsbesluit verkiezingscommissie). De or dient de opdracht en de werkwijze vast te leggen in een instellingsbesluit, welke moet worden voorgelegd aan de bestuurder (zie bijlage A, voorbeeldtekst instellingsbesluit). De verkiezingscommissie kan bijvoorbeeld uit orleden bestaan, onafhankelijke medewerkers (denk aan de ambtelijk secretaris) en vertegenwoordiging vanuit de zeggenschap.

Samenstelling verkiezingscommissie Het is verstandig de verkiezingscommissie te laten bestaan uit leden die geen direct belang hebben bij de uitslag. Oftewel, medewerkers die zich kandidaat hebben gesteld voor de or kunnen beter geen zitting nemen in de verkiezingscommissie. Uiteraard hangt dit ook af van de opdracht die de commissie krijgt, omdat wanneer de uitslag moet worden vastgesteld en zaken zijn in het reglement niet helder geformuleerd kan dit tot vervelende situaties leiden.

3.7.1 Het bepalen van de verkiezingsdatum Het vaststellen van de verkiezingsdatum, de tijdstippen van aanvang en sluiting van de stemming, is een taak van de or en wordt in overleg met de bestuurder gedaan. De secretaris van de or doet uiteindelijk verslag aan de ondernemer en de medewerkers van de organisatie. De verkiezingsdatum moet liggen tussen 4 en 2 weken voor het einde van de zittingstermijn: zie de tekst van SER-voorbeeldreglement art. 6.2

36

H e t v e r k i e z i n g s p ro c e s

Periode van verkiezingen Dag en uur waarop de verkiezingen zullen plaatsvinden zijn vrij te bepalen. Er kan gekozen worden voor één dag, een paar dagen en zelfs een week, etc. Uit de praktijk blijkt dat bij meerdere dagen de opkomst hoger is.

Uitstel van verkiezingen Het komt regelmatig voor dat or-verkiezingen worden uitgesteld. Hiervoor zijn verscheidene redenen mogelijk zoals een omvangrijke reorganisatie of aanstaande fusie. Het uitstellen van verkiezingen mag niet leiden tot verlenging van de zittingsduur van de or. Juridisch is dat namelijk niet toegestaan. Toch komt het in de praktijk voor dat de zittingsduur wordt verlengd. Dit kan worden gedoogd als aan de volgende voorwaarden wordt voldaan: 1.

Er moet sprake zijn van uitzonderlijke omstandigheden die een verlenging kunnen rechtvaardigen. Er moeten zwaarwegende redenen zijn, zoals een lopende grote reorganisatie met gevolgen voor de medezeggenschapsstructuur. Het is niet uitzonderlijk dat er diverse omvangrijke dossiers op het bordje van de or (komen te) liggen; 2. Verlenging moet met alle betrokken partijen (or, bestuurder, vakbonden en achterban) worden afgestemd en door deze partijen worden gedragen. Iedere belanghebbende kan via de algemene geschillenregeling ex artikel 36 WOR namelijk bezwaar maken; en 3.

De verlenging moet voor een redelijke en overzichtelijke periode gelden. Dit is afhankelijk van de omstandigheden van het geval Advies Bedrijfscommissie, Bemiddelingsverzoek BC MII 15.001.

In bijlage F is een voorbeeldbrief opgenomen.

Achtergrond: hoeveel weken beslaat een verkiezingsprocedure?

Dat is aan de or. De wet kent geen termijnen. De or kan dus zorgen voor een verkiezingsprocedure van bijvoorbeeld 4 weken of van 13 weken. De or moet dit regelen in het or-reglement.

3.7.2 Opstellen van de lijst met kiesgerechtigde personen en te verkiezen personen Wie zijn kiesgerechtigd en wie zijn verkiesbaar? Zie hiervoor paragraaf 2.5 en 2.6. De or kan in het reglement bepalen welke diensttijdeis geldt: hoe lang moeten medewerkers werkzaam zijn voordat zij mogen stemmen en voordat zij verkiesbaar zijn tot orlid? Zie ook hiervoor paragraaf 2.5 en 2.6.

De verkiezingscommissie heeft de taak de lijsten op te stellen De medewerkers moeten in staat worden gesteld te controleren of hij/zij op de lijst vermeld wordt en (als van toepassing) of hij/zij in de juiste kiesgroep is ingedeeld.

37

OR en verkiezingen

Hoe stel je lijst van medewerkers ter beschikking? Let op Algemene Verordening Gegevensverwerking Zoals gesteld moeten medewerkers kunnen controleren of ze op de lijst staan. De wijze waarop je met de gegevens moet omgaan, is geregeld in de Wet Bescherming Persoonsgegevens. Deze wet wordt in mei 2018 vervangen door de Algemene Verordening Gegevensbescherming. Checksystemen die hiervoor zijn, mogen in ieder geval nooit door externen te traceren zijn (immers dan liggen de gegevens op straat). Bovendien mag de or als hoofdregel geen persoonsgegevens verwerken als dat niet noodzakelijk is. Stel dus geen lijst aan iedereen ter beschikking. Geef medewerkers gewoon de mogelijkheid om bij de or op te vragen op welke wijze zij zijn geregistreerd. Zorg er voor dat de medewerkers op de hoogte zijn van hun eigen verantwoordelijkheid om te checken of hun gegevens juist zijn. Dit laatste is ook geregeld in de code ‘veilige digitale verkiezingen’ (zie bijlage F).

Het versturen van de gegevens aan de vakorganisaties is eveneens aan spelregels gebonden. Dit mag namelijk niet. De vakbonden moeten zelf zorgen voor een deugdelijke ledenadministratie.

Vraag HRM/personeelszaken/salarisadministratie om een lijst De persoonsgegevens kan je opvragen bij bovengenoemde afdelingen. Belangrijk is dat de informatie 100% klopt. Geef duidelijk aan wat er in het reglement van de or staat t.a.v. de voorwaarden voor actief en passief stemrecht en hoe men e.e.a. moet aanleveren. Geef nog een aantal tips mee zoals: langdurig zieken niet vergeten. En elders gedetacheerden, en ingeleende uitzendkrachten niet vergeten.

Achtergrond 3.7.3 Uitnodigen van kandidaten (vakbonden en medewerkers) De vakbonden moeten op de hoogte worden gesteld ten einde hun leden te kunnen aanschrijven om zich kandidaat te stellen. Hetzelfde geldt voor medewerkers. Geef daarbij ook de sluitingsdatum voor de kandidaatstelling op.

Welke vakbonden?

Niet iedere vakbond mag kandidaten voordragen voor de or. Dat mogen alleen de bonden die leden in de organisatie hebben. Tevens moet de vakbond werkzaam zijn in de onderneming of bedrijfstak en volgens de statuten als taak hebben om de belangen van haar leden te behartigen.

Naast de vakorganisaties kunnen medewerkers kandidatenlijsten inleveren als zij geen lid zijn van de vakorganisatie die al een kandidatenlijst heeft ingediend. Dit noemen we zogenoemde vrije lijsten.

38

H e t v e r k i e z i n g s p ro c e s

Voorbeeld aanmeldbrief Maak een formulier Vrije kandidatenlijst voor medewerkers en stel bereidverklaringen beschikbaar. Plus een duidelijke instructie hoe een vrije lijst kan worden ingediend.? Uit de praktijk blijkt dat medewerkers dit een drempel vinden. Help ze er bij.

3.7.4 Werven van kandidaten De lastigste stap is het werven van kandidaten. In Hoofdstuk 4 ter inspiratie een paar voorbeelden van campagnes die ondernemingsraden hebben ontwikkeld en welke succesvol waren. Begin in ieder geval op tijd met het enthousiasmeren van medewerkers.

Cruciaal is het zorgen voor een goede mix van mondelinge en schriftelijke communicatiemiddelen. Zorg voor ludieke acties (zoals bijvoorbeeld “The Voice of” – campagne) of korte pitches op de werkvloer. Een simpele vraag als: wat houd jou bezig in je werk is vaak al voldoende voor een goed gesprek over de or. Zet de bestuurder ook in en beknot hem niet te veel in zijn mogelijkheden. Een goede mix van instrumenten is vaak een recept voor succes voor daadwerkelijke verkiezingen.

Advies: maak als commissie een mooie en leuke campagne. Ga niet zelf het wiel uitvinden. Er zijn door veel andere partijen (vakbonden) en organisaties campagnes ontwikkeld. Daarnaast beschikken veel aanbieders van verkiezingsdiensten over verschillende campagnes. Vraag er naar! Tot slot, er zijn ook verkiezingsmanagers in te huren. Professionals die de or/commissie ondersteunen bij de campagne. Ga met hen een resultaatafspraak aan. e-Democracy (eigenaar van Wiekiesjij?) heeft, in samenwerking met een professioneel campagnebureau, een mooie verkiezingscampagne ontwikkeld. In deze campagne staan de belangrijkste voordelen van het or-lidmaatschap centraal alsmede de belangrijkste ingrediënten van het or-werk: teambuilding, persoonlijke ontwikkeling en inhoud. Tot nu toe heeft deze campagne in alle situaties tot een verkiezing geleid.

3.7.5 Sluitingstermijn kandidaatstelling Conform het reglement moet op een bepaald moment duidelijk zijn wie zich kandidaat stellen voor de or of welke lijsten mee gaan doen. De verkiezingscommissie stuurt doorgaans de vakbonden een bewijs van ontvangst (zie bijlage D). De vakbonden leveren op hun beurt een bereidheidsverklaring van de kandidaten aan welke door de commissie gecontroleerd kan worden (zie bijlage). Conform het reglement kunnen de ongebonden kandidaten of lijsten direct ook hun bereidheidsverklaring inleveren.

3.7.6 Controleren van de kandidatenlijsten De lijsten en kandidatenlijsten zijn ontvangen. Nu moeten deze gecontroleerd worden op hun geldigheid. De termijnen waarbinnen dit moeten gebeuren staan in het reglement. Ook de geldigheidseisen staan in het reglement. Meestal gelden de volgende

39

OR en verkiezingen

eisen. Er moet gecheckt worden of een bereidsheidsverklaring binnen is. Daarnaast mag een kandidaat op niet meer dan één lijst voorkomen. Wanneer er lijsten zijn met niet-vakbondsleden dan kan dat (en andersom ook, bijlage E).

Controle De vakbondslijsten moeten in ieder geval worden gecontroleerd op de volgende punten: ● heeft de vakbond leden binnen het bedrijf ● behartigt de vakbond de belangen van de werknemers in de betrokken onderneming/bedrijfstak en heeft de vakbond ten minste 2 jaar rechtsbevoegdheid binnen de bedrijfstak Voor de vrije lijst: ● er is geen handtekeningvereiste meer voor de vrije lijst.

Wanneer er onvolkomenheden in een lijst worden aangetroffen dient de verkiezingscommissie dit te vermelden. De indiener heeft dan meestal één week de tijd om de lijst aan te passen of te herstellen, afhankelijk van het or- reglement.

Voorbeeld uit de jurisprudentie: Een ondernemingsraad heeft in het zijn or-reglement opgenomen dat de vakbonden als eerste, tot uiterlijk 6 weken voor de verkiezingsdatum kandidatenlijsten kunnen indienen. Nadat de ondernemingsraad deze kandidatenlijsten bekend heeft gemaakt kunnen er “vrije lijsten” worden ingediend. De ondernemingsraad heeft zich bij deze opzet gebaseerd op het SER-voorbeeldreglement. Het hof overweegt dat verkiezingen eerlijk moeten verlopen. Daar hoor bij dat voor kandidaten dezelfde regels gelden. Dit houdt onder meer in dat alle kandidaten evenveel tijd krijgen om zich te profileren en de daarvoor geldende periode gelijktijdig aanvangt en eindigt. Dat de vakbonden tijd nodig hebben om over de kieslijsten hun achterban te raadplegen is van onvoldoende gewicht om van dit fundamentele beginsel af te doen.

Gerechtshof Den Haag 24 juli 2018, ECLI:NL:GHDHA:2018:1777.

Tip: bekijk of in het reglement het handtekeningvereiste voor de vrije lijst is verwijderd. De WOR is op dit punt enkele jaren geleden gewijzigd.

3.7.7 Bekend maken van de kandidatenlijsten aan de werknemers en de werkgever Twee weken voor de verkiezing wordt bekend gemaakt wie de kandidaten zijn. Dit kan op intranet of op een prikbord maar gebeurt ook steeds vaker in een feestelijke bijeenkomst. Ook kan het gebeuren dat er geen stemming wordt gehouden omdat er niet meer kandidaten zijn dan zetels. De gestelde kandidaten worden dan geacht te zijn gekozen. Dan wordt ook dat als uitslag bekend gemaakt Mochten er minder kandidaten dan zetels zijn dan gaat de or in een kleinere vorm verder en moeten er, op niet al

40

H e t v e r k i e z i n g s p ro c e s

te lange termijn, nieuwe tussentijdse, verkiezingen worden georganiseerd voor de vacante zetels.

Let op, zorg dat je geen onnodige persoonsgegevens verspreidt over de kandidaten. Dat is in strijd met de privacyregels.

3.7.8 De stemming Stemmingen worden op verschillende manieren georganiseerd. De or kan dit grotendeels zelf bepalen in het or-reglement. Belangrijk is om tijdig klaar te zijn met de voorbereidingen en medewerkers goed te informeren. Op welke manier de stemming ook wordt georganiseerd: het is van groot belang de kiezers goed te informeren. Zij moeten op de hoogte zijn van: de verkiezingsdatum, de wijze waarop gestemd kan worden en de duur van de verkiezing.

3.7.9 Stembiljet Een stembiljet moet aan een aantal eisen voldoen. Het moet uniek zijn (gewaarmerkt).

De kandidaten moeten erop vermeld staan, de lijst waarvoor ze eventueel uitkomen, de volgorde van een lijst (niet bij het personenstelsel van toepassing) en hoeveel kandidaten men dient te kiezen.

Uit de rechtspraak: Bij de verkiezingen wordt een aantal stemmen ongeldig verklaard omdat deze niet zijn ingezonden in de verstrekte blanco retourenveloppe. De rechter overweegt dat in het reglement niet staat dat dit op deze wijze moet. De uitvoering van het verkiezingsproces door de or is dus niet conform hun eigen reglement gedaan. Om deze reden moeten er nieuwe verkiezingen worden georganiseerd.

Voorzieningenrechter Harderwerk 5 december 2006, JAR 2007/25

3.8 Berekenen van de uitslag Na afloop van de stemming moet de uitslag zo snel mogelijk worden berekend. Uitermate belangrijk is dat daarbij geen fouten worden gemaakt.

3.8.1 Bepalen uitslag Het bepalen van de uitslag en de wijze waarop, staat in het reglement vermeld. Het begint altijd met het berekenen van de kiesdrempel (aantal uitgebrachte stemmen: aantal zetels). Daarna berekent men het benodigde aantal stemmen voor een voorkeurszetel en bekijkt men of er een lijstverbinding (alleen lijstenstelsel) aangegaan is.

Als dat allemaal is gebeurd, kan de uitslag berekend worden.

41

OR en verkiezingen

Voorbeeld Aantal zetels:

9

Aantal uitgebrachte stemmen:

270

Blanco

:

Kiesdeler:

270 / 9 = 30 stemmen nodig voor een zetel

Voorkeursstem (75% van de Kiesdeler)

22,5 stem behalen voor een voorkeursstem

Lijstverbinding

Geen

Let op: zoals je leest kan iemand gekozen worden met 75% van de kiesdrempel.

Deze kandidaat heeft dan recht op een voorkeurszetel. In dit voorbeeld heeft iemand 22,5 stem nodig. Het is verstandig om in het reglement vast te stellen dat men in dat geval naar boven afrondt op hele aantallen. Het klinkt voor de hand liggend, maar in de praktijk ontstaat er nog wel eens discussie over.

Uitslag Lijst 1

100 stemmen

Lijst 2

120 stemmen

Lijst 3

50 stemmen.

Het bepalen van het aantal zetels gaat als volgt: Lijst 1 100 stemmen: 30 stemmen (kiesdrempel) = 3,33. Lijst 1: 3 zetels. Aantal reststemmen: 10 stemmen.

Lijst 2 120 stemmen: 30 stemmen (kiesdrempel) = 4. Lijst 2 krijgt 4 zetels. Geen reststemmen.

Lijst 3 50 stemmen: 30 stemmen (kiesdrempel) = 1,66. Lijst 3 krijgt 1 zetels. Aantal reststemmen: 20 stemmen.

Er zijn nu 8 zetels verdeeld. Er blijft 1 restzetel over. Deze wordt toebedeeld aan de lijst met het hoogste stemoverschot. In dit geval is dat lijst 3.

Lijst/kandidaat Totaal stemmen

Lijst 1 100

Lijst 2 120

Lijst 3 50

Kandidaat + aantal stemmen

Fred Willems (50)

Karin Schor (40)

Henk Goeree (23)

Ali Denkbhar (25)

Steven Kee (30)

Harry de Wit (1)

Truus Genergee (2) Max H. Orlepiep (30)

Kim de Wilde

Dre Wijn (0)

Fatima Hassebassie (26)

Greet de Groot (20)

42

H e t v e r k i e z i n g s p ro c e s

Bridget Stemberdink (23)

Kees De Kale (10)

Bor Bovenkamp

De definitieve uitslag stellen we als volgt vast: 1.

We weten hoeveel zetels iedere lijst toekomt.

2. Welke kandidaten hebben op persoonlijke titel een zetel verdiend (oftewel hebben 23 voorkeurstemmen gehaald). Deze zijn direct gekozen ongeacht de plaats op de lijst. De zetels die overblijven worden toebedeeld aan de kandidaten in volgorde van de plaats op de kieslijst.

3.

Opmaken en lijstvolgorde vaststellen.

Lijst/kandidaat Totaal stemmen

Lijst 1 100

Lijst 2 120

Lijst 3 50

Kandidaat + aantal stemmen

Fred Willems (50)

Karin Schor (40)

Fatima Hassebassie (26)

Ali Denkbhar (25)

Steven Kee (30)

Henk Goeree (23)

Bridget Stemberdink (23)

Max H. Orlepiep (30)

Harry de Wit (1)

Truus Genergee (2) Greet de Groot (20)

Kim de Wilde

Dre Wijn (0)

Bor Bovenkamp

Kees De Kale (10)

Dit is de uiteindelijke uitslag inclusief de lijstvolgorde. In het proces verbaal dienen alle belangrijke elementen die tot de uitslag leiden te worden opgenomen zoals: de kiesdeler, het aantal uitgebrachte stemmen, het aantal kiesgerechtigden, het aantal zetels, de zetelverdeling en de uiteindelijke volgorde in relatie tot het verkregen aantal stemmen.

3.8.2 Lijstverbinding Om de uiteindelijke uitslag te kunnen bepalen moet ook worden gekeken naar de aanwezigheid van een lijstverbinding. Dit dient in het reglement geregeld te zijn. Een lijstverbinding regelt dat reststemmen niet verloren gaan. Door de lijstverbinding worden bij de toedeling van een eventuele restzetel de reststemmen bij elkaar opgeteld, opdat de verbonden lijsten samen eerder in aanmerking komen voor een restzetel. De mogelijkheid van een lijstverbinding en hoe dat wordt toegepast moet wel in het reglement worden vastgelegd. Wanneer dat niet is gebeurd, is een lijstverbinding niet mogelijk.

3.8.3 Naar wie gaan de zetels?

Bij het bepalen van de uiteindelijke uitslag is het ook nog van belang om te kijken of in het reglement de zogenoemde voorkeursstem is geregeld. Doorgaans betreft dit 75% van de kiesdeler (maar er zijn vele varianten mogelijk). De kandidaten die persoonlijk de kiesdeler halen, hebben als eerste recht op een zetel. Wanneer deze allen een zetel

43

OR en verkiezingen

zijn toegewezen, worden de restzetels toegekend aan de kandidaten zoals deze in de lijstvolgorde staan.

3.8.4

Opstellen proces-verbaal

Voorbeeld van een proces-verbaal Belangrijk is dat uit het proces-verbaal valt op te maken wat de onderdelen van de verkiezingsuitslag zijn. Het is dus verstandig om te vermelden dat er een lijstverbinding bestaat, een kiesdeler is en of er een mogelijkheid is voor voorkeurszetels.

Daarnaast is het aardig om het stemverloop te laten zien en de volgorde van de uitslag in beeld te brengen.

Proces Verbaal Uitslag Overzicht Verkiezing

: Wiekiesjij

Datum

: 20 januari 2018

Opkomst percentage

: 90%

Aantal kiesgerechtigden

: 500

Totaal uitgebrachte stemmen

: 450

Blanco stemmen

:0

Per brief uitgebrachte stemmen

:0

Aantal zetels

:4

Drempel percentage kiesdeler

: 84.375

Aantal verkozen zetels

:3

Te verdelen restzetels

:1

Kiesdeler

: 112.50

Minimum te behalen stemmen

:-

44

H e t v e r k i e z i n g s p ro c e s

Lijst

Aantal stemmen

Aantal zetels

Stem overschot

Aantal Overschot

ToRest taal Zetels Zetels

Zetels Afgerond

Lijst Vermaak

325

2,89

0,89

100

2

1

3

Lijst Smit

175

1,56

0,56

62,5

1

0

1

Uitslagen Lijst

Stemmen

Zetel

Lijst Vermaak 1. Bob Vermaak

75

1

2. Steven Jellinghaus

100

1

3. Karen Maessen

150

1

100

1

75

0

Lijst Smit 1. Inger Nijboer 2. Piet Smit

45

OR en verkiezingen

3.9 Bewaren van de stembiljetten Wanneer er met stembiljetten wordt gewerkt is het belangrijk conform de bepalingen in het reglement te bewaren (doorgaans drie maanden). Dit om de mogelijkheid te bieden om bezwaar tegen de uitslag te kunnen maken. Gebruikt men een digitale verkiezingstool dan is het verstandig het proces verbaal te bewaren.

3.10 Handel volgens or-reglement In ieder geval is het van belang dat de verkiezing conform de in het reglement gegeven procedure heeft plaatsgevonden.

Voorbeelden uit de rechtspraak: Op grond van het reglement bestaat de or uit 11 leden en wordt gestemd in vijf regio’s. Tevens wordt er gestemd in twee kiesgroepen. De or organiseert verkiezingen zoals dit al jaren gebeurt, maar niet overeenkomstig het reglement. De rechter overweegt dat de verkiezingen niet zijn georganiseerd overeenkomstig het reglement. De verkiezingen moet om deze reden dan ook worden overgedaan.

Kantonrechter Utrecht 27 juli 2012, JAR 2012/253 Een ander voorbeeld: De rechter stelt vast dat de verkiezingen niet op de juiste manier hebben plaatsgevonden. Zo hebben circa 60 personen te laat hun stemcode ontvangen, niet is vermeld dat per volmacht kon worden gestemd en circa 50 personen hebben een nieuwe stemcode ontvangen zonder vast te stellen of hun oude was gebruikt.

De verkiezingen moeten dan ook worden overgedaan.

Voorzieningenrechter 3 juli 2014, JAR 2014/186

46

Campagnes werving kandidaten

4

Campagnes werving kandidaten

Zoals eerder is beschreven is het voor veel or’s lastig kandidaten te vinden, laat staan dat er meer kandidaten zullen zijn dan zetels. Dit kan een reden zijn dat er geen verkiezingen plaatsvinden of, nog erger, er zijn te weinig kandidaten om alle zetels in de or te bemensen. De or of verkiezingscommissie kan, voorafgaand aan de kandidaatstelling, campagne voeren om collega’s te bewegen zich kandidaat te stellen voor de verkiezing. Hieronder worden enkele voorbeelden beschreven.

4.1 Online campagne In het digitale tijdperk van nu ontkomen we niet aan de mogelijkheden die het web ons biedt om online campagne te voeren.

47

OR en verkiezingen

Voorbeeld 1 Veel bedrijven en ondernemingen maken gebruik van intranet. Dit is bij uitstek de perfecte plek om een campagne te starten. Zo bereik je in ieder geval alle werknemers.

Het intranet kan bijvoorbeeld worden gebruikt om medewerkers aan te sporen kandidaten voor te dragen. Zodra een medewerker ziet dat hij/zij door 25 collega’s geschikt wordt bevonden om zich kandidaat te stellen, krijgt de medewerker wellicht een extra duwtje in de rug om zich daadwerkelijk als kandidaat aan te melden. Uiteraard kan hiervoor ook een aparte website worden gebouwd of zelfs een fysieke plek op de werkvloer ingericht worden om langs deze weg kandidaten voor te dragen.

Voorbeeld 2 Richt een specifieke website in, of maak een landingspagina op een reeds bestaande website, om hier informatie te geven over het werk van de or en waarom het belangrijk is dat er zich voldoende kandidaten aanmelden. Geef hier geen ellenlange teksten over de functie en de visie van de or maar houdt het kort en bondig zodat het de werknemer niet al te veel tijd kost om dit door te lezen. Daarnaast leent een website zich natuurlijk bij uitstek om bijvoorbeeld videomateriaal te plaatsen. Denk hierbij b.v. aan een film die tijdens een or-dag gemaakt kan worden en waarin or-leden vertellen over de werkzaamheden die zij hebben.

4.2 Campagne op de werkvloer Naast de vele mogelijkheden om digitaal campagne te voeren kan er natuurlijk ook voor gekozen worden om een fysieke campagne te starten. Hieronder volgen enkele voorbeelden.

Voorbeeld 1 Organiseer een (feestelijke) bijeenkomst om aan te kondigen dat er binnenkort een or-verkiezing plaatsvindt en dat de kandidaatstelling gaat beginnen. Maak tijdens de bijeenkomst duidelijk welke taken de or heeft en waarom het zinvol en nuttig is om je aan te melden als kandidaat. Regel tijdens een bijeenkomst gelijk de mogelijkheid dat kandidaten zich ter plekke kunnen inschrijven. Indien je in een bedrijf of organisatie werkt met meerdere locaties kan er ook voor gekozen worden om een tour te houden en alle vestigingen langs te gaan.

Voorbeeld 2 Verzin een campagne met een thema. Zodra is gekozen welk thema het wordt kan hierop ingespeeld worden met flyers, posters, pennen etc. Het is de bedoeling dat iedereen op de hoogte is dat er kandidaten worden gezocht. Daarom is het belangrijk om dit op een opvallende manier te doen waardoor het bij iedereen blijft hangen. Er kan voor gekozen worden om een campagne te organiseren in samenwerking met een reclamebureau maar vele organisatoren van digitale verkiezingen hebben ook campag-

48

Campagnes werving kandidaten

nemateriaal ontwikkeld. Het voordeel is dan ook dat de hele begeleiding door één organisatie wordt gedaan. Daarnaast is het natuurlijk altijd mogelijk een specifieke campagne uit te denken in samenwerking met het bureau dat de verkiezing gaat organiseren.

Figuur 1: Voorbeeldposter wervingscampagne Voorbeeld 3 Geef eens in de zoveel tijd een verkiezingskrant/blad uit. Dit is, naast het bekendmaken dat er een verkiezing aankomt, tevens een goede gelegenheid om de achterban te informeren. Als de achterban zich niet betrokken voelt bij de or zal het een stuk moeilijker worden om voldoende kandidaten binnen te krijgen. Uiteraard kan er ook voor gekozen worden om een digitale krant te maken die eens in de zoveel tijd naar de mailadressen van alle werknemers wordt verstuurd.

4.3 Persoonlijke campagne Zodra de campagne om kandidaten te werven succesvol is verlopen en er genoeg kandidaten zijn om verkiezingen te houden wordt het tijd zich te profileren en campagne te voeren. Hieronder geven wij een aantal voorbeelden om een persoonlijke campagne te voeren.

Voorbeeld 1 Maak een filmpje met daarin een beschrijving waarom iemand op jou moet stemmen.

Dit filmpje kan op allerlei kanalen gebruikt worden. Denk, voordat je het filmpje gaat maken, goed na over de inhoud. Wat wil jij de kiezer vertellen? Waarom vind jij dat jij in de or thuishoort? Wat voeg jij toe aan de or en wat wil jij veranderen of juist behou-

49

OR en verkiezingen

den? Denk erom dat een filmpje niet al te lang moet zijn, men kijkt het dan over het algemeen niet af. Houdt een maximum tijd aan van 2 minuten.

Voorbeeld 2 Maak campagne materiaal dat je kunt uitdelen of ophangen. Denk hierbij aan posters, flyers, blocnotes of USB sticks. Houd in gedachte dat jij wilt dat men zich je herinnert op het moment dat de stem wordt uitgebracht en jouw materiaal weer langs ziet komen. Let er overigens wel op dat je je collega’s niet overspoelt met informatie, dit kan averechts werken en dat is uiteraard niet de bedoeling.

Voorbeeld 3 Indien er digitaal wordt gestemd is het voor de kandidaat mogelijk om zichzelf uitgebreid te profileren. Maak hier gebruik van! Vermeld in je profiel wat je visie is, waarom je de or in wilt en wat je bij kunt dragen. Tevens is uit onderzoek (Wiekiesjij) gebleken dat hoe vollediger een kandidaat zijn profiel heeft ingevuld hoe hoger hij eindigt. Immers, waarom zou een kiezer op iemand stemmen die hij niet kent en waarover geen relevante informatie te vinden is in zijn campagneprofiel?

Voorbeeld 4 Er zijn ondernemingsraden die de Participatie-app inzetten om medewerkers ten tijde van de verkiezingen goed te bereiken. De app is een laagdrempelig instrument dat de or in staat stelt medewerkers op groepsniveau te bereiken, te informeren en te bevragen. Medewerkers hoeven de app alleen maar op hun smartphone te installeren en zijn vanaf dat moment ieder gewenst moment van de dag te bereiken. De app kan na de verkiezingen verder gebruikt worden om tijdens de zittingsperiode de medewerker te betrekken. De app is ontwikkeld door e-Democracy.

Naast het voeren van campagnes voor het werven van kandidaten en het persoonlijk campagne voeren kan er, in het geval van een verkiezing met een lijstenstelsel, uiteraard ook campagne gevoerd worden voor een lijst. Zodra de kandidaten op de lijst bekend zijn, kunnen zij gezamenlijk campagne voeren om hun lijst te promoten. Hierbij kunnen alle bovengenoemde voorbeelden gebruikt worden.

50

FAQ

5

FAQ

Om het voor de lezer wat eenvoudiger te maken hebben we een opsomming gemaakt van veel voorkomende vragen over verkiezingen. Daarna volgen de vragen en antwoorden uit de or vraagbaak om de FAQ compleet te maken. ●

Tot wanneer mogen er wijzigingen in het reglement worden doorgevoerd? (zie 2.8.2)

Wijzigingen in het reglement mogen worden doorgevoerd zolang het verkiezingsproces nog niet is gestart. Zodra de verkiezingsdatum is begonnen is het niet meer mogelijk om elementen uit de verkiezingsprocedure te wijzigen. ●

Welke procedure moeten we doorlopen om een reglement te wijzigen? (zie 2.8.2)

Dit is afhankelijk van het or-reglement. Vaak staat in het or-reglement dat een bepaald quorum nodig is om het reglement te kunnen wijzigen. Raadpleeg eventueel een externe. Stel vervolgens het reglement opnieuw vast en leg dit voor aan de bestuurder. ●

Wat is het verschil tussen een personen- en lijstenstelsel? (zie 3.2)

Bij een lijstenstelsel leveren, bijvoorbeeld, vakorganisaties kieslijsten aan met een volgorde van kandidaten. Een kiezer stemt vervolgens op één kandidaat uit de lijst. Alle stemmen van een lijst worden vervolgens eerst geteld en na het berekenen van de kiesdeler en de restzetels toegekend aan kandidaten.

Bij een personenstelsel stemt de kiezer óf op 1 kandidaat of op zoveel kandidaten als er zetels vacant zijn. Bij het berekenen van een personenstelsel wordt er gekeken naar wie het meeste aantal stemmen heeft behaald. ●

Wanneer kan het beste een personenstelsel worden gehanteerd en wanneer het beste een lijstenstelsel? (zie 3.2.3)

Over het algemeen wordt uitgegaan van een lijstenstelsel als het een grote organisatie betreft waarbij niet iedereen elkaar kent. Bij kleinere organisaties wordt vaker een personenstelsel gehanteerd. ●

Wat moet er in het reglement beschreven worden over lijstverbindingen?

Indien de organisatie het toestaat om lijstverbindingen aan te gaan dient dit in ieder

51

OR en verkiezingen

geval in het reglement te worden vermeld. Daarnaast dient ook te worden vermeld hoe de lijstverbinding uitgelegd moet worden. Wie krijgt, op basis van de reststemmen, de restzetel toebedeeld? Denk bijvoorbeeld na of je voor of na de komma afrondt en of dat dan één of twee decimalen zijn. In de praktijk is door zoiets ‘kleins’ veel discussie ontstaan. ●

Kan een kandidaat zich na de kandidaatstelling nog terugtrekken?

Een kandidaat mag zich na het definitief vaststellen van de kandidatenlijst niet meer terugtrekken uit de verkiezing, in die zin dat de or (ondanks zijn terugtrekking) hem toch nog meeneemt in de verkiezingen. Dit komt omdat het or-reglement dit meestal zo bepaalt. Hij of zij mag zich ná de verkiezing wel terugtrekken. Het is verstandig om dit tijdens een verkiezing aan de stemmers te melden. ●

Hoe dien ik de vakbonden aan te schrijven wat betreft de kandidaatstelling?

Alleen de vakbonden die leden in de organisatie hebben mogen aangeschreven worden. Dit kun je bijvoorbeeld vinden in de toepasselijke CAO. Het is niet meer nodig om vakbonden eerder te informeren.

Vragen en antwoorden uit de OR vraagbaak Aandeelhouders als kandidaat In onze onderneming werken projectleiders die ook aandelen hebben in het bedrijf. Mogen zij zich ook kandidaat stellen voor de naderende or-verkiezingen?

Als bedoelde projectleiders in dienst zijn van uw onderneming hebben zij dezelfde kiesrechten als de werknemers die niet tevens mede-eigenaar zijn. Voor een waardevolle deelname aan de ondernemingsraad lijkt het bezit van enkele aandelen ons ook niet bezwaarlijk. Het wordt wat anders als de betrokkene een aanzienlijk persoonlijk belang heeft in de eigendom van de onderneming. Via hun aandeelhouderschap kan immers al invloed worden uitgeoefend in de onderneming. Desbetreffende verkiesbare personen dienen echter in een dergelijk geval zelf hun kiesrecht af te staan.

Ambtelijk secretaris stelt zich kandidaat Onze ambtelijk secretaris is in dienst van de onderneming en kan zich dus ook kandidaat stellen bij de eerstvolgende or-verkiezingen. Is dat aan of af te raden?

Het komt wel vaker voor dat een ambtelijk secretaris tevens een gekozen or-lid is. Dat gaat soms goed, soms niet. Het risico is gelegen in de dubbelrol van ‘gekozen’ or-lid en ‘toegevoegd’ secretaris. Wie dat goed kan scheiden en/of te maken heeft met een raad die daar weinig behoefte aan heeft, kan beide functies prima combineren. Voorkom in ieder geval dat de functionele aansturing van het ambtelijk secretariaat via het gelijk-

52

FAQ

namige or-lid verloopt. Met ander woorden, laat een ander or-lid (voorzitter, secretaris) of het dagelijks bestuur bepalen wat de ambtelijk secretaris doet en beoordelen hoe dat is gebeurd.

Een nieuwe vakbond Tot onze verbazing heeft zich een derde vakbond bij de or gemeld in verband met uitgeschreven verkiezingen. Volgens ons heeft deze bond geen leden in de onderneming. Wat moeten we hiermee?

Alleen een vakbond met leden onder uw achterban heeft het recht van kandidaatstelling. Maar zo’n bond kan ook niet-leden kandidaat stellen – al is dat bij ons weten nog niet gebeurd. U kunt deze mysterieuze vakbond formeel benaderen en weigeren totdat hij bewijst wel leden te hebben, maar u kun het er ook op aan laten komen. Kandidaten zijn meestal dun gezaaid en elke extra mogelijkheid lijkt ons welkom.

Geen animo Over enkele weken zijn er binnen onze organisatie or-verkiezingen. Niemand stelt zich echter kandidaat, ook de aftredende leden niet. Wat nu?

U gaat een or-loos tijdperk tegemoet, waarin de bestuurder de voorgenomen besluiten die hij normaal moet voorleggen aan de raad, gewoon kan nemen. Dit ontslaat de ondernemer echter niet van zijn verplichting een ondernemingsraad in te stellen, als de onderneming minstens vijftig medewerkers heeft. Daarvoor is het voldoende dat hij van tijd tot tijd – bijvoorbeeld jaarlijks – verkiezingen uitschrijft. Wanneer er zo weinig animo voor kandidaatstelling bestaat, is het van belang de redenen daarvoor te onderzoeken. Bijvoorbeeld door middel van een enquête kan worden onderzocht waar de behoeften van medewerkers ten aanzien van medezeggenschap liggen. Is het bedrijf een arbeidersparadijs, waar werknemers geen behoefte hebben aan medezeggenschap of is het omgekeerde het geval? Als er zich te weinig kandidaten melden, dan kan het zijn dat de ondernemer hiermee moet instemmen voor een goede werking van de WOR. In ieder geval is het wel goed om te benadrukken dat een onderneming met meer dan vijftig werknemers maar zonder or niet meer van deze tijd is. Daarenboven is het wettelijk verplicht.

Kiesgroep heeft geen kandidaten Onze ondernemingsraad bestaat uit vijf leden die worden gekozen door en uit vier kiesgroepen. Nu is er één kiesgroep zonder kandidaten, terwijl er elders wel extra kandidaten zijn om deze vacature op te vullen. Mag dat?

In beginsel mag dit niet. Kiesgroepen en de aan hen toegewezen zetels worden geregeld in het reglement en zijn daarmee bindend voor de eerstvolgende verkiezingen.

Wel zou in het reglement opgenomen kunnen worden dat de zetel bij uitputting van de lijst over gaat naar een van de andere lijsten. En een eventuele reglementswijziging heeft alleen effect op nog niet uitgeschreven verkiezingen.

53

OR en verkiezingen

Manager wil zich kandidaat stellen Een afdelingsmanager stelt zich kandidaat voor de or. Kan dat zomaar?

Formeel kan en mag iedereen zich kandidaat stellen die voldoet aan de diensttijdvereisten van uw reglement. Alleen bestuurders zijn daarvan uitgezonderd. Uw afdelingsleiding heeft dus het recht zich kandidaat te stellen. Het zal van het managementniveau en van de betrokkene afhangen of dat problemen geeft. Voor bijvoorbeeld leden van het managementteam, het niveau juist onder de bestuurder, kan het lastig zijn om beide rollen te combineren. Deze managers zien er doorgaans vanaf zich kandidaat te stellen, omdat ze dan regelmatig worden geconfronteerd met het beoordelen van door henzelf tot stand gekomen voorgenomen besluiten.

Peildatum kiesrechten Binnenkort zijn er weer or-verkiezingen. Om te mogen stemmen moet een personeelslid een half jaar in dienst zijn. Vanaf wanneer?

U moet de datum van de geplande verkiezingen aanhouden als peildatum. Dat geldt ook voor de berekening van de termijn waarop medewerkers die zich verkiesbaar stellen in dienst moeten zijn. In geval van meerdaagse verkiezingen betreft dit de laatste dag van de verkiezingen.

Reglementswijziging en verkiezing Wij zijn volop bezig met tussentijdse verkiezingen. Kunnen wij daarbij het or-reglement wijzigen?

De or kan steeds weer zijn reglement wijzigen, mits hij daarbij de bestuurder in de gelegenheid stelt hierop zijn commentaar te geven. Wijzigingen ten aanzien van de spelregels van de verkiezingen, de zittingstermijn of het aantal leden treden pas in werking bij de eerstvolgende algemene verkiezingen. Voor verkiezingen die al zijn uitgeschreven gelden dus de bepalingen ten tijde van de opening van de kandidaatstelling!

Structurele vacatures Onze nieuwe ondernemingsraad gaat van start met vier vacatures. Moeten we nu steeds maar weer opnieuw tussentijdse verkiezingen uitschrijven of is er een andere manier om de zetels gevuld te krijgen?

Er is geen andere manier om lege zetels te vullen dan door het uitschrijven van (tussentijdse) verkiezingen. U moet namelijk iedereen die aan de eisen van het reglement voldoet de gelegenheid geven zich ook kandidaat te (laten) stellen. En uw reglement vereist dat u dat met grote zorgvuldigheid doet De volgorde is dus: eerst (voldoende) kandidaten werven, dan verkiezingen uitschrijven en tot slot de lege zetels laten bezetten. Tot die tijd kunt u belangstellenden laten meedraaien in een commissie.

54

FAQ

Verkiezing onderdeelcommissie Hoe verlopen de verkiezingen van een onderdeelcommissie (OC)?

De wijze van samenstelling van een (onderdeel)commissie wordt geregeld in het instellingsbesluit van de betreffende commissie. De ondernemingsraad legt een voornemen ter instelling van een onderdeelcommissie voor aan de bestuurder in een concept instellingsbesluit. Om zetels in te vullen kunnen verkiezingen worden georganiseerd.

Ook is het mogelijk dat de ondernemingsraad OC-leden benoemt. In een onderdeelcommissie kunnen naast een of meer leden van de ondernemingsraad uitsluitend in het betrokken onderdeel werkzame personen zitting hebben. Omdat OC-leden doorgaans op hetzelfde moment worden gekozen als de leden van de ondernemingsraad wordt er gewoonlijk verwezen naar de regels voor de or-verkiezing.

Verlengde kandidaatstelling Tot op heden hebben wij geen enkele reactie ontvangen op de mogelijkheid zich kandidaat te stellen voor de naderende or-verkiezingen. Mogen wij de periode van kandidaatstelling verlengen?

Nee, dat kan niet. Als er werkelijk geen enkele kandidaat is gesteld – noch door de vakbonden, noch door de onafhankelijke werknemers – dan houdt de or op te bestaan totdat er nieuwe verkiezingen worden uitgeschreven. Dat is dan de verantwoordelijkheid van de bestuurder. Zijn er wel enkele kandidaten, bijvoorbeeld zittende leden die zich herkiesbaar hebben gesteld, dan gaat de raad met een aantal vacatures de nieuwe zittingsperiode in. De meeste reglementen bieden de mogelijkheid om daarvoor dan tussentijdse verkiezingen te organiseren.

Vervroegde verkiezingen Wij willen vervroegde verkiezingen uitschrijven, omdat twee van onze leden stoppen. Is dit mogelijk, en moeten wij dan de gebruikelijke procedure volgen?

Het organiseren van vervroegde verkiezingen kan alleen als alle or-leden hun zetel ter beschikking stellen. De aftredende raad organiseert dan algemene verkiezingen, waarna een nieuwe zittingsperiode ingaat. Een andere oplossing is het organiseren van tussentijdse verkiezingen voor de beide vacatures. Mits u geen overgebleven kandidaten meer heeft van de vorige algemene verkiezingen. Deze hebben namelijk doorgaans het eerste recht op het opvullen van de opengevallen plaatsen.

Vrije lijsten en vakbonden Mogen kandidaten op de vrije lijst lid zijn van een aan de verkiezing deelnemende vakbond?

En mogen leden van een aan de verkiezing deelnemende vakbond een lijst tekenen ter ondersteuning van de vrije lijst?

Vraag 1: Ja, vakbondsleden mogen zich via een vrije lijst verkiesbaar stellen. Vraag 2: Nee, ondertekenaars van vrije lijsten mogen niet lid zijn van een vakbond die gebruik heeft gemaakt van zijn recht op kandidaatstelling. Steeds geldt dat ook aan de overige

55

OR en verkiezingen

voorwaarden voor actief (stemmen) en passief (kandidaat stellen) kiesrecht wordt voldaan.

Weigeren van kandidaat Voor de komende verkiezingen stelt zich iemand kandidaat die geen van de zittende or-leden geschikt acht. Mogen wij haar weigeren?

Het is niet aan de leden van een ondernemingsraad om kandidaten te keuren en te weigeren. De enige reden om een kandidaat te weigeren is de omstandigheid dat desbetreffende persoon niet lang genoeg in de onderneming werkzaam is om zich verkiesbaar te stellen. De or wordt gekozen door en uit de werknemers en het getuigt van weinig democratisch besef om een oordeel te vellen over de geschiktheid van kandidaten. Het is de kiezer die bepaalt. De or dient zich verre te houden van het voeren van een negatieve campagne tegen de betreffende or-kandidaat, maar zich vooral te profileren op de eigen kwaliteiten, visie en eerder behaalde or-successen.

Wijzigen kandidatenlijst Kan een kandidatenlijst vlak voor de verkiezingen nog gewijzigd worden? Eén van de kandidaten is inmiddels in een andere kiesgroep gaan werken.

Het reglement van de ondernemingsraad legt de sluitingstermijn van de kandidatenlijsten vast. Als de situatie van een medewerker daarna nog wijzigt, kan dit niet meer worden verwerkt. In uw geval van een medewerker die daarna van kiesgroep verandert, betekent dit dus dat hij/zij kandidaat blijft staan in de oude kiesgroep. Let op dat er onder de WOR voor de kandidaatstelling door de bonden andere sluitingstermijnen gelden dan voor de zogenaamde vrije lijsten! or Kandidaten na sluitingstijd Voor onze tussentijdse verkiezingen, drie vacatures, meldde zich tot de sluitingstermijn van de kandidaatstelling slechts één kandidaat. Daarop hebben we de verkiezingen afgelast. Nu komen er alsnog twee extra kandidaten naar voren. Mogen we die nog aannemen?

Wettelijk gezien is dit niet mogelijk. Formeel is degene die zich binnen de termijn kandidaat gesteld heeft het enige nieuwe or-lid. Jammer!

Wat de ondernemingsraad wel kan doen is opnieuw tussentijdse verkiezingen uitschrijven voor openstaande vacatures. Daarnaast kan de ondernemingsraad de beide laatkomers opnemen in een vaste commissie die de or ondersteunt bij bepaalde werkzaamheden. De meerderheid van zo’n commissie moet bestaan uit (echte) or-leden.

Geheime stemming, geheime uitslag Mag je na de verkiezingen het aantal stemmen per kandidaat bekend maken of is dit geheim?

Sterker nog, u móet het aantal stemmen per kandidaat bekend maken! Het zijn inderdaad geheime stemmingen, maar dat strekt zich niet uit tot de uitslag. Bovendien

56

FAQ

moeten kiezers en kandidaten enigermate kunnen beoordelen of de telling van uitgebrachte stemmen juist kan zijn.

Stemrecht zittende or-leden Onze ondernemingsraad heeft een vierjarige zittingsperiode, waarbij er elke twee jaar voor de helft van de zetels verkiezingen worden gehouden. Mogen de or-leden die nog twee jaar in de or blijven ook hun stem uitbrengen bij deze verkiezingen?

Als in uw reglement geregeld is, dat de helft van het aantal leden om de twee jaar aftreedt, dan kunnen de zittenblijvende or-leden gewoon hun stem uitbrengen. Dat geldt ook in het geval een ondernemingsraad tussentijdse verkiezingen organiseert voor een of meer vacatures.

Kiesrechten van medewerkers voor bepaalde tijd Kunnen medewerkers die weliswaar al een jaar in dienst zijn, maar van wie het arbeidscontract binnen 1 á 2 jaar afloopt, toch kiezen en gekozen worden?

Inderdaad, medewerkers die korter in dienst zullen zijn dan de zittingsperiode van de nieuwe or hebben dezelfde kiesrechten als andere werknemers. Ze mogen dus kiezen en gekozen worden. Soms stellen deze mensen zich kandidaat omdat ze menen dat hun contract niet afloopt als ze or-lid zijn. Ze denken dan een beroep te kunnen doen op de ontslagbescherming voor or-leden. Maar dat werkt niet omdat er bij hen geen sprake is van ontslag; hun arbeidscontract loopt gewoon af. Helpt u ze zo nodig van dit misverstand af.

Tussentijdse vacatures Uit onze ondernemingsraad, vorig jaar gekozen, vallen binnenkort twee mensen weg. Welke weg kunnen we het beste volgen om deze vacatures op te vullen?

De te volgen weg vindt u, als het goed is, in uw reglement: Eerst moet u de mensen benaderen die bij de vorige algemene verkiezingen volgens de uitslag als volgende in aanmerking komen. Zij mogen zonder meer instromen in volgorde van het destijds behaalde aantal stemmen. Zijn er geen kandidaten meer over van die verkiezingen dan organiseert u tussentijdse verkiezingen voor de bestaande vacatures. Tussentijds gekozen kandidaten treden af op het zelfde moment als de rest van de or.

Bestuurder wijst kandidaat af Welke rechten heeft een bestuurder om de kandidatuur van een belangstellende voor het orlidmaatschap af te wijzen?

Uw vraag verlangt een kernachtig antwoord: geen enkele!

Natuurlijk bevat het or-reglement eisen waar een kandidaat aan moet voldoen: hij moet in de onderneming werkzaam zijn gedurende een in het reglement bepaalde periode. Elke extra eis, al dan niet reglementair, is in strijd met de wet. Uw bestuurder handelt met zijn bezwaren tegen een bepaalde kandidaat sowieso al tegen de wet: Iedere verkiesbare werknemer moet in de gelegenheid worden gesteld van zijn (passie-

57

OR en verkiezingen

ve) kiesrecht gebruik te maken. Zijn bezwaar belemmert de bedoelde persoon daarin in ernstige mate.

Draaiboek Kunt u ons een beknopt overzicht geven van de verkiezingsprocedure met de bijpassende termijnen?

Het probleem is dat stappen en termijnen – binnen de grenzen van de wet – worden bepaald door uw reglement. En er zijn veel verschillende reglementen in gebruik. Het beste is dat u er even voor gaat zitten en zelf een draaiboek opstelt op basis van uw eigen reglement. Het is extra werk, maar u heeft er meteen plezier van. En velen na u zullen u er dankbaar voor zijn.

Uitstel van verkiezingen We willen de or-verkiezingen met een half jaar uitstellen. Kan dat eigenlijk wel? In gevallen van hoge uitzondering kan het noodzakelijk zijn om het aan de or voor de duur van de zittingsperiode gegeven mandaat te overschrijden. De WOR kent echter de mogelijkheid van de verlenging van een zittingsduur niet. De ondernemingsraad kan er niet zelf voor kiezen de eigen zittingsperiode te verlengen. Het is van belang dat de achterban goed wordt geraadpleegd en dat er gegronde redenen zijn voor het uitstel. De achterban moet een mandaat geven voor het uitstel. Dit proces moet zorgvuldig gebeuren. Als voorzorg geldt dat u alle belanghebbenden – achterban, vakbonden en bestuurder – vraagt of zij bezwaren hebben tegen zo’n verlenging. Al deze belanghebbenden moeten het eens zijn met de tijdelijke verlening van de zittingsperiode. Een half jaar is daarbij wel het maximum. Er zijn overigens nog geen rechtelijke uitspraken over deze – democratisch gezien – discutabele praktijk.

Even aantal zetels De bestuurder heeft ons gevraag om per reglement een extra zetel toe te voegen aan de or voor de vertegenwoordiging van een overgenomen klein bedrijf. Maar dan krijgen we een even aantal zetels.

Inderdaad gaat de wet steeds uit van een oneven aantal or-zetels. Ongetwijfeld om de kans op stakende stemmen te verminderen. Tegelijkertijd staat dezelfde wet u toe om af te wijken van het daar genoemde aantal zetels.

Doodbloeden or Van lieverlee is het ledental van de or geslonken van 7 naar 3 leden. Herhaalde oproepen tot kandidaatstelling hebben geen resultaat. Kunnen we ons niet beter opheffen?

Ook een or met nog maar drie zittende leden is een rechtsgeldige or. Maar we kunnen ons wel voorstellen dat de animo van de resterende leden zo is geslonken dat er gedacht wordt over opheffing. Normaal is de aftredende or verantwoordelijk voor de verkiezing van zijn opvolger. Dat heeft alleen maar zin als u de or op de kaart weet te zetten! Best mogelijk dat u wel succes heeft als u nog één oproep doet met de medede-

58

FAQ

ling dat de resterende leden er bij onvoldoende kandidaten mee stoppen. Dat was nu ook weer niet de bedoeling van uw achterban! Een andere weg is een buitenstaander eens te laten onderzoeken hoe het komt dat er bij u zo weinig belangstelling is. Op basis van diens analyse kunt u dan gericht aan de oorzaken werken. Het commitment van de bestuurder zal daarbij een belangrijke rol spelen. or-lidmaatschap en pensioen Ik wil me wel weer kandidaat stellen voor de or, maar tijdens de zittingsperiode ga ik met vroegpensioen. Kan ik daarna nog wel in de raad blijven zitten?

Beëindiging van het arbeidscontract – om welke reden dan ook – betekent het einde van het lidmaatschap van een or. Is er sprake van een deeltijdpensioen, dan blijft de persoon voor een deel van zijn tijd in dienst en kan hij zijn medezeggenschapswerk wel voortzetten. or opgestapt Naar aanleiding van een conflict tussen de directie en de or is de voltallige ondernemingsraad opgestapt. Wat nu?

Hoe begrijpelijk het ook moge zijn, opstappen is geen slimme actie. De directie is nu verantwoordelijk voor de verkiezing van een nieuwe ondernemingsraad volgens het bestaande reglement. En dat betekent dat zij tot het moment waarop de nieuwe raad tot stand is gekomen, vrij spel heeft. Het minste wat de oude raad had kunnen doen is zorgdragen voor een goede opvolging en tot die tijd de belangen van de werknemers blijven behartigen.

Tekenen voor kandidatenlijst Op één van de kandidatenlijsten heeft een medewerker getekend die toen nog wel in dienst was, maar op het moment van de verkiezingen niet meer in ons bedrijf werkt. Is die handtekening wel geldig?

Bepalend voor de rechtsgeldigheid van de kandidatenlijst is of de persoon die een lijst heeft ondertekend in dienst is op het moment van indiening van de kandidatenlijst. Of hij straks nog tijdens de verkiezingen in dienst is, is hiervoor niet relevant. Uiteraard mag hij straks niet meer meedoen met de verkiezingen. Maar dat maakt zijn ondersteuning van de kandidatuur niet minder rechtsgeldig.

Pensionado in de or Onze or heeft altijd lege zetels. Mag zo’n zetel ook opgevuld worden met een werknemer die al in de VUT zit? Het betreft iemand met veel or-ervaring, vandaar.

De Wet op de ondernemingsraden geeft uitsluitend medewerkers die in de onderneming werkzaam zijn het recht te kiezen en gekozen te worden. Iemand die in de VUT zit of met prepensioen is, is niet meer in de onderneming werkzaam en kan dus niet in de or worden verkozen.

59

OR en verkiezingen

Waarom ik in de or?

Ik ben gevraagd om me kandidaat te stellen voor de or, maar waarom zou ik dat eigenlijk doen?

Mensen worden vanuit heel verschillende overwegingen lid van de ondernemingsraad. Een belangrijke groep heeft de behoefte om langs die weg bij te dragen aan de kwaliteit van de besluitvorming in de eigen onderneming. Sommigen zien zichzelf vooral als behartiger van personeelsbelangen. De meeste leden doen het or-werk vooral omdat het ze boeit. Je krijgt een andere blik op je onderneming, je leert heel veel en je krijgt veel bredere contacten dan vanuit de eigen werkplek. Overigens blijken lang niet alle kandidaten na verkiezing ook werkelijk gemotiveerd om or-lid te blijven.

Soms valt het tegen en sluit de werkelijkheid niet aan bij de eigen verwachtingen. Uit het feit dat u gevraagd bent mag u afleiden dat anderen u zien als een geschikt lid.

Praat daar eens over door. Waarom denken zij dat u geschikt bent? Klopt dat, kunt u zich daarin vinden? Verdiep u wat meer in het medezeggenschapswerk. Wat houdt dat eigenlijk in, wat zijn de mogelijkheden en beperkingen? Kortom, ga niet over één nacht ijs.

Stap dan pas binnen in die boeiende wereld van de medezeggenschap!

Zittingsduur verlengen met een jaar De zittingstermijn van de or loopt af, maar de raad wil die nog graag met één jaar verlengen vanwege een reeks actuele veranderingen in het bedrijf. We denken dat een nieuwe or dit niet allemaal zo maar kan overnemen. Kan en mag zo’n verlenging?

Nee, dat kan en mag niet! U bent gekozen voor de zittingstermijn die vastligt in uw reglement: 2, 3 of 4 jaar. De wet bepaalt dat tussentijds toegetreden leden ook aftreden bij het aflopen van die zittingsperiode. Door verlenging ontneemt u de or en zijn leden zijn rechtszekerheid. Ook al stemt iedereen daar nu mee in, u weet niet of de rechter dat ook zal doen als de raad of een van zijn leden daarop een beroep moet doen. Er is ook geen enkele noodzaak toe. De huidige leden kunnen zich zonder meer herkiesbaar stellen. Als zij voldoende vertrouwen van de achterban genieten gaan ze na de verkiezing gewoon door... De bedrijfscommissie geeft overigens aan dat onder bijzondere situaties voor een korte periode een zittingsduur kan worden verlengd (enige maanden).

Zittingstermijn inkorten Door vacatures moeten nu tussentijdse verkiezingen gehouden worden, maar vlot daarop loopt ook de zittingstermijn af. Kan dat niet in één keer, zodat we de zittingstermijn wat inkorten?

De or wordt gekozen voor de zittingsperiode die in uw or-reglement is opgenomen.

Verkorten of verlengen is wettelijk niet toegestaan. Wel bepalen de meeste reglementen dat tussentijdse verkiezingen geen doorgang vinden als er binnen een half jaar algemene verkiezingen plaatsvinden. Kunt u niet wachten omdat de onderbezetting te groot is, dan zou u door het instellen van commissies met niet-or-leden de capaciteit

60

FAQ

van de raad kunnen uitbreiden. Een andere mogelijkheid is met de gehele raad vervroegd aftreden. U forceert dan als het ware algemene verkiezingen. Pas wel op dat u de data zo kiest dat er geen ‘medezeggenschapsloos’ tijdperk ontstaat. De aftredende raad is te allen tijde verantwoordelijk voor zijn opvolging.

Verkiezingscommissie Moet er bij or-verkiezingen een onafhankelijke kiescommissie zijn die bijvoorbeeld de uitgebrachte stemmen telt of kunnen dat ook leden van de or doen?

De zittende ondernemingsraad is zelf verantwoordelijk voor de organisatie en een goed verloop van de verkiezingen. Elke belanghebbende kan bezwaar maken tegen de gang van zaken en dat aanhangig maken bij de bedrijfscommissie en kantonrechter.

Er is geen wettelijke verplichting tot het instellen van een verkiezingscommissie. Wel zijn er veel or-reglementen die daartoe verplichten. Vaak is daarbij ook de samenstelling van de commissie geregeld, meestal een of enkele zittende leden aangevuld met niet-leden.

Beperken zittingsperioden in de or De ondernemingsraad wil om de doorstroom te bevorderen het maximaal aantal zittingstermijnen in het reglement vaststellen op twee. Kunnen we dan wel voor de tussentijdse verkiezingen deze beperking opheffen?

De WOR staat toe dat de or in zijn reglement beperkingen opneemt ten aanzien van de herkiesbaarheid van zijn leden. Maar als u dat doet, dan geldt dat natuurlijk ook voor eventuele tussentijdse verkiezingen. Wij begrijpen dat u op deze manier het goede van twee regelingen probeert te verenigen: mensen dwingen tot plaats maken voor nieuwe kandidaten én voorkomen dat de raad daardoor met vacatures komt te zitten. Dat kan ook anders. Steek vooral energie in het werven van kandidaten en wacht daar niet mee tot vlak voor de verkiezingen. Het zorgt ervoor dat er wat te kiezen valt en levert daarmee ook de zo gewenste doorstroming op. Door het beschikken over (net) niet-gekozen kandidaten kunt u bovendien tussentijds verloop opvangen vanaf de or-reservebank. or wil zich opheffen Na de fusie met een ander bedrijf willen we gaan werken met één ondernemingsraad voor het geheel. De andere or bereikt deze maand het einde van zijn zittingsperiode, maar voor ons duurt dat nog twee jaar. Hoe moeten we ons opheffen?

Dat is eenvoudig: alle leden stappen met ingang van dezelfde datum vrijwillig op. Het is voldoende om dat – ieder voor zich – schriftelijk te bevestigen aan de huidige voorzitter en de bestuurder. Pas wel op dat u die datum kiest op een moment dat de nieuwe or in functie is. Er moet eerst een voorlopig reglement komen op basis waarvan de nieuwe raad wordt gekozen. Zoals u wellicht weet duurt een verkiezingsperiode gewoonlijk drie maanden en het opstellen van het reglement niet veel korter. Voorkom een medezeggenschapsloos tijdperk.

61

OR en verkiezingen

Wie? Ik? Ik heb wel interesse om me kandidaat te stellen voor de ondernemingsraad, maar wat wordt er eigenlijk van een or-lid verwacht?

Niet meer dan de bereidheid om u in te zetten voor de ondernemingsraad. Gezamenlijk heeft u tot taak de werknemers te vertegenwoordigen in het overleg met de ondernemer over allerlei besluiten en ontwikkelingen die van belang zijn voor de organisatie en allen die daar werken. Welke doelen de or zich daarbij stelt, hoe hij dat aanpakt en wie daarin welke bijdrage levert, dat maakt u met elkaar uit. Denk niet ‘dat kan ik niet’, want de ondernemingsraad is ook een plek waar u zich kunt ontwikkelen. Wilt u meer weten over wat het or-werk inhoudt ga dan eens praten met een huidig lid en vraag of u eens een vergadering mag bijwonen.

Er zit de klad in de or; wat nu?

Sinds kort heeft ons bedrijf geen ondernemingsraad meer; niemand stelde zich verkiesbaar.

Hoe kan ik mijn collega’s het beste duidelijk maken wat de gevolgen zijn nu er geen or meer is?

Uw vraag laat zien dat u het wegvallen van de or betreurt, toch heeft ook u zich niet kandidaat gesteld. Waarschijnlijk bent u daarom degene die het best kan beoordelen hoe het zover heeft kunnen komen. Wat weerhoudt mensen? Er kunnen verschillende oorzaken zijn, variërend van een ontbrekende urenvrijstelling voor het or-werk tot regelrechte tegenwerking van de leiding. Vindt de directie het ook jammer dat er nu geen or meer is? In dat geval is het misschien mogelijk de voorwaarden voor het or-werk aantrekkelijker te maken. Als de directie het zonder or wel zo makkelijk vindt, kunt u maar beter medestanders zoeken of de vakbond inschakelen vóór u de kat de bel aan bindt.

Door het ontbreken van een ondernemingsraad heeft de directie vrij spel bij het nemen van allerlei besluiten, ook als die voor het personeel vervelende gevolgen hebben.

Reservekandidaat voor de or Vorig jaar ben ik net niet gekozen voor een nieuwe zittingstermijn in de or. Nu gaat een or-lid weg en kom ik in de ondernemingsraad. Wanneer loopt mijn zittingstermijn af?

Tussentijds toetredende leden treden af tegelijk met de overige leden, dus aan het eind van de zittingsperiode. Als er een rooster van aftreden is – alleen toegestaan bij een zittingsperiode van vier jaar – neemt u daarop de plaats van uw voorganger in. U kunt zich overigens altijd opnieuw verkiesbaar stellen, tenzij in het or-reglement een bepaling is opgenomen die de herkiesbaarheid van aftredende leden beperkt.

Ingeleende werknemers in de or or en de bestuurder willen voor de komende or-verkiezingen de groep ‘in de onderneming werkzame personen’ uitbreiden met een groep ingeleende werknemers. Maar hoe moeten we dat vastleggen? En moeten we dat bij elke verkiezingsprocedure opnieuw doen?

Mensen die op basis van een uitzendcontract bij u werkzaam zijn, krijgen zonder meer

62

FAQ

na twee jaar medezeggenschapsrechten. Maar als u dat wilt vervroegen of anderen tot uw achterban wilt rekenen, is het inderdaad zaak daar met de bestuurder overeenstemming over te bereiken. U kunt dat niet eenzijdig afdwingen. Als de bestuurder het met u eens is, moet u dit vastleggen. Bij voorkeur in een ondernemingsovereenkomst die door beide partijen wordt ondertekend. Daarin kunt u ook regelen of deze afspraak van tijdelijke aard is. Worden daar geen regels over opgenomen dan is de uitbreiding in principe van onbeperkte duur. Beide partijen kunnen alleen in gezamenlijkheid de overeenkomst opzeggen. Daarnaast kunnen de omstandigheden zo ingrijpend wijzigen dat vasthouden aan de uitbreiding onredelijk zou zijn.

Verkiezingen in vakantieperiode Als we ons reglement volgen valt de kandidaatstellingsperiode voor de volgende or-verkiezingen precies in de zomervakantiemaanden. Dat vinden we minder gelukkig. Mogen we schuiven met die periode?

Met die periode kunt u niet schuiven want deze wordt bepaald door de vastgestelde verkiezingsdatum in relatie tot de regels daarover in uw reglement. U moet dus eerst eens kijken naar die datum. In het voorbeeldreglement van de SER wordt ervan uitgegaan dat deze in overleg met de ondernemer ergens tussen vier en twee weken vóór het aflopen van de huidige zittingsperiode wordt geprikt. Als u daarmee niet voldoende bent geholpen kunt u zelf de verkiezingsdatum vervroegen door met elkaar af te spreken dat u met zijn allen vervroegd aftreedt. Wilt u de zittingsperiode juist verlengen dan moet u daarover eerst overeenstemming bereiken met de bestuurder, de vakbonden en uw achterban.

Kan het ook zonder or?

In ons bedrijf werken ongeveer 120 mensen in veelal kleine contracten. Het management wil graag een or, maar er blijkt steeds te weinig belangstelling onder het personeel. Hoe kunnen we zonder or de werknemers toch voldoende betrekken bij ingrijpende beslissingen?

Formeel is er voor een bedrijf met meer dan vijftig werknemers geen alternatief voor een or. Zolang het niet lukt om kandidaten voor de or te vinden, is in ieder geval een personeelsvergadering gewenst waarin de belangrijke besluiten voor advies aan het voltallige personeel worden voorgelegd. Dat is weinig efficiënt; de or is een werknemersvertegenwoordiging op wettelijke basis die sneller werkt en meer deskundigheid opbouwt.

Om tot een or te komen moet er allereerst een or-reglement zijn. Ofschoon de wet bepaalt dat bij 120 werknemers een raad van zeven zetels hoort, kunt u ervoor kiezen om eerst eens met vijf leden te beginnen. Zorg vervolgens voor een goede regeling voor urenvrijstelling voor toekomstige leden zodat mogelijke kandidaten weten dat ze het or-werk niet in hun vrije tijd hoeven te doen. Drie uur per lid per week, exclusief scholing, is ongeveer de vuistregel in ondernemingen met deze omvang. Benader dan gericht werknemers van wie u verwacht dat ze voldoende bij uw bedrijf en hun colle-

63

OR en verkiezingen

ga's betrokken zijn om or-werk boeiend te zullen vinden. Schrijf daarna algemene verkiezingen uit waarin iedereen de kan krijgt zich kandidaat te stellen.

Vier kandidaten voor zeven zetels Zelfs na verlenging van de periode van kandidaatstelling komen we niet verder dan vier kandidaten voor onze or van zeven zetels. Kunnen we nu toch gewoon aan de slag of moeten we door blijven zoeken naar voldoende kandidaten?

Beide. U kunt inderdaad aan de slag want u heeft meer dan de helft van het aantal zetels bezet en in de meeste or-reglementen is dat voldoende om rechtsgeldig te vergaderen en besluiten te nemen. Daarbij zal een van de eerste taken zijn het organiseren van tussentijdse verkiezingen en dat heeft pas zin als u weet dat er voldoende kandidaten zijn. Neem daar een half jaar de tijd voor. Bepaal eerst welke factoren verantwoordelijk zijn voor het uitblijven van voldoende kandidaten en probeer die in overleg met de bestuurder weg te nemen. Het is ook in zijn belang dat hij te maken heeft met een overlegpartner die een goede vertegenwoordiging is van het personeel.

Moeten we de vakbonden betrekken bij de oprichting van de or?

Ons bedrijf is sinds kort verplicht een ondernemingsraad te hebben. We hebben geen flauw idee of er werknemers zijn die lid zijn van een vakbond en welke dat dan wel is/zijn. Zijn we nu toch verplicht vakbonden bij de voorbereidingen te betrekken?

De eerste stap in het oprichten van een or is het opstellen van een voorlopig reglement op basis waarvan de eerste verkiezingen kunnen worden georganiseerd. U bent wettelijk verplicht dat voorlopig reglement in concept voor te leggen aan de vakbonden die leden (kunnen) hebben in uw onderneming.

Daarnaast kunt u een oproep doen onder uw werknemers om te achterhalen of er nog leden zijn van andere vakbonden.

Mogen we slechts de helft van de leden laten aftreden?

Aan het eind van een turbulente eerste zittingsperiode van drie jaar moeten we verkiezingen organiseren. Terwille van de continuïteit wil de bestuurder dan we niet meer dan de helft van de zetels vacant stellen. Mag dat?

De zittende leden zijn door de werknemers destijds gekozen voor een periode van drie jaar en dat betekent dat allen hun zetel nu vrij moeten geven. Natuurlijk kunnen ze zich ook allemaal weer verkiesbaar stellen voor een nieuwe termijn en dan moet het al gek lopen als de helft niet terugkeert.

Als u voortaan wil werken met een rooster van aftreden dan moet u de zittingsperiode in het reglement aanpassen van drie naar vier jaar met de toevoeging dat om de twee jaar de helft van de leden aftredend is. Die wijziging gaat dan bij de eerstvolgende verkiezingen in.

64

FAQ

Kunnen we de herkiesbaarheid van or-leden beperken?

Sommige van onze leden stellen een maximale herkiesbaarheid voor van twee zittingsperioden. Mag dat en zo ja, is het aan of af te raden?

Ofschoon de WOR zelf geen beperking oplegt aan de herkiesbaarheid, bevat artikel 12 in de laatste volzin van lid 2 wel de mogelijkheid dat de zittende or dit in zijn reglement toevoegt. In de praktijk wordt daar inderdaad wel gebruik van gemaakt, doorgaans in die vorm dat een lid dat aansluitend twee volledige zittingsperiodes in de raad heeft gezeten zich voor de daarop volgende zittingsperiode niet herkiesbaar mag stellen. Daarna weer wel.

Er zitten zowel voor- als nadelen aan deze beperking. Goede leden kunt u er onbedoeld mee kwijt raken, maar van tijd tot tijd wat vers bloed doet ook wonderen.

Zijn we verplicht een or-vacature op te vullen?

Binnen het eerste zittingsjaar heeft onze ondernemingsraad een vacature. Zijn we nu verplicht om deze te geven aan de enige nog overgebleven kandidaat van de verkiezingen of mogen we de uren van het vertrokken lid ook verdelen over de overblijvende leden?

De WOR verplicht de or om in zijn reglement een regeling te treffen voor het opvullen van tussentijdse vacatures. Doorgaans is dat de bepaling dat de or eerst de eerstvolgende op de vorige kandidatenlijst vraagt en – als die 'op' zijn – tussentijdse verkiezingen organiseert. Als dat bij u ook zo is, dan heeft u geen andere keus dan de destijds niet-gekozen kandidaat uit te nodigen zijn zetel in te nemen. Als u gedwongen wordt tussentijdse verkiezingen te organiseren dan gaan daar vaak enkele maanden overheen en kunt u overwegen om in die tussenliggende periode de urenbesparing door de vacature te verdelen over de resterende leden. Daarvoor heeft u wel de medewerking van uw bestuurder nodig.

Kan het oude dagelijks bestuur (DB) nog een tijdje meedraaien?

Ons complete DB stelt zich niet herkiesbaar bij de komende or-verkiezingen. Kunnen zij nu toch nog wat langer functioneren om zo de nieuwe or te helpen bij de start en tegelijkertijd de overdracht van lopende dossiers te verzorgen?

De wet staat een verlenging van de zittingstermijn niet toe. Aangezien het DB bestaat uit or-leden houdt dus ook het oude dagelijks bestuur op te bestaan. Dat wil overigens niet zeggen dat de nieuwe or niet van hun diensten gebruik kan maken. Maar dat is dan hun keus.

Om te beginnen kan het huidige DB een overdrachtsdocument maken waarin werkwijze, taken en de status van actuele onderwerpen beschreven staan. Dat geeft de nieuwe or en zijn DB al veel houvast.

Daarnaast kunnen de oud DB-ers hun diensten op afroep ter beschikking stellen voor zo ver de nieuwe ondernemingsraad daar behoefte aan heeft. Dat kan informeel geregeld worden of formeel via het instellen van een tijdelijke or-commissie waarvan oude en nieuwe leden deel uitmaken.

65

OR en verkiezingen

Zittingstermijn bekorten Is het ook mogelijk om de zittingstermijn van de or te bekorten? Op die manier kunnen we tegelijk met andere ondernemingsraden in het concern or- en Cor-verkiezingen houden. Elke ondernemingsraad kan te allen tijde zijn zittingstermijn beëindigen door collectief als or-lid af te treden (artikel 12 lid 4 WOR). Het opheffen van de or is dan niet het besluit maar het gevolg van het collectief opstappen. Het is wel noodzakelijk dat zo'n besluit door elk lid wordt genomen. Geen enkel lid kan ertoe worden gedwongen, ook niet door een meerderheidsbesluit.

Let er wel op dat u het tijdstip van opstappen zo kiest dat er nog gezorgd kan worden voor de volgende verkiezingen.

OR met twee leden Onze vrijwillig ingestelde or bestaat uit drie leden. Door vertrek uit de organisatie blijven er nu nog twee over. Kan de or nu voortbestaan totdat we een nieuwe kandidaat vinden voor de vacante zetel?

Zeker wel, te meer daar u nog steeds de meerderheid van de reglementaire zetels (3) bezet heeft. Dat neemt niet weg dat het vinden van versterking uw eerste prioriteit behoort te zijn. Met slechts twee leden bent uw wel erg kwetsbaar. Benader persoonlijk collega's die u daarvoor geschikt lijken en organiseer daarna tussentijdse verkiezingen zodat iedereen alsnog de gelegenheid krijgt zich kandidaat te stellen.

Tussentijdse aanpassing van zetelaantal Onlangs zijn we een complete kiesgroep door verkoop van het betreffende onderdeel verloren.

De bestuurder wil nu dat we het zetelaantal van de or aanpassen. Zijn we daartoe verplicht.

Wijzigingen in het aantal zetels gaan pas in bij de (verkiezingen voor de) volgende periode. U kunt dus wel alvast het reglement aanpassen, maar u houdt formeel recht op het oude zetelaantal tot het aflopen van de huidige periode.

U heeft daar overigens niets aan, omdat u door het wegvallen van de kiesgroep ook or-leden bent kwijtgeraakt. Indien uw reglement bepaalt dat die lege zetels alleen vanuit die kiesgroep vervuld mogen worden, kunt u daarvoor geen tussentijdse verkiezingen uitschrijven.

Twee or-leden van één locatie Onze or streeft naar zoveel mogelijk spreiding van zijn zeven zetels over de tien locaties, maar heeft niet kunnen voorkomen dat er nu twee kandidaten zijn van dezelfde locatie. De leiding maakt daar bezwaar tegen. Wat nu?

De or heeft de wijze waarop werknemers en werkneemsters zich kandidaat stellen geregeld in zijn reglement. Als daarin geen beperkingen staan ten aanzien van kandidaatstelling per locatie, kunnen er inderdaad meerdere kandidaten vanuit één locatie komen. Een manager kan daar persoonlijk wel iets van vinden, maar heeft daar niets over te zeggen. Denkbaar is dat de organisatie dit oplost door voor de duur van de zittingsperiode de betreffende locatie te compenseren ten koste van de locaties die geen

66

FAQ

or-leden leveren. In geen geval mag het leiden tot het onder druk zetten van kandidaten of het benadelen van individuele leden. In de toekomst kan in het reglement worden opgenomen dat de verkiezingen zullen plaatsvinden op basis van een lijstenstelsel. Er kunnen dan lijsten per locatie worden gehanteerd. Een dergelijke wijziging zal echter pas bij de volgende verkiezingen in werking treden en niet gedurende de huidige zittingsperiode.

Invulling tussentijdse vacatures Voor een tussentijdse vacature hebben zich twee kandidaten gemeld. Wat moeten we nu doen?

Volg uw reglement. Dat zal bepalen dat bij meer kandidaten dan er zetels te bezetten zijn, verkiezingen de doorslag moeten geven. Het is in geen geval toegestaan dat de zittende leden zelf bepalen wie zij erbij willen hebben. Alle werknemers die daarvoor in aanmerking komen moeten de kans krijgen zich verkiesbaar te stellen en vervolgens in een geheime stemming te bepalen welke kandidaat hun voorkeur heeft.

Niets te kiezen in de kiesgroep Voor de kiesgroep waarin ik werkzaam ben heeft niemand zich kandidaat gesteld. Heb ik nu nog andere mogelijkheden om invloed te hebben op de samenstelling van de nieuwe or?

Als er geen kandidaten voor de betreffende kiesgroep zijn, dan valt er helaas niets te kiezen en is er voor de medewerkers uit uw kiesgroep geen enkele invloed mogelijk op de samenstelling van de nieuwe ondernemingsraad. Sterker nog, de voor uw kiesgroep gereserveerde zetels blijven leeg en de or begint dus al met een onderbezetting.

Waarschijnlijk zullen zij snel tussentijdse verkiezingen organiseren voor uw kiesgroep. Grijp die kans en zorg ervoor dat er die keer wel kandidaten komen!

Wie stelt de volgorde van de kieslijst vast?

Onze or werkt met een lijstenstelsel. We vragen ons nu af of de volgorde op de vakbondslijst bepaald wordt door de bond (bedrijfsledengroep) of door de or.

De volgorde van de kandidatenlijst wordt door de indienende vakorganisatie bepaald.

Afhankelijk van de werkwijze van de bond kan dit tijdens een ledenvergadering worden vastgesteld of aan de kandidaten of de bedrijfsledengroep worden overgelaten.

Soms wordt volstaan met een alfabetische volgorde, maar ook dat moet door de kandidaatstellende vakbond worden bepaald.

Ingehuurde medewerkers in de or In onze organisatie werkt een grote groep medewerkers die via een detacheringsbedrijf zijn ingehuurd. Hebben deze medewerkers ook het recht om te stemmen en zich kandidaat te stellen voor de ondernemingsraad van onze onderneming?

De Wet op de ondernemingsraden (WOR – Artikel 1, 3e lid) bepaalt dat ingeleende werknemers tot de in de onderneming werkzame personen gerekend moeten worden als zij op basis van een uitzendovereenkomst langer dan 24 maanden in de onderne-

67

OR en verkiezingen

ming werkzaam zijn. Het werk dat ze doen moet dan wel bijdragen aan de ondernemingsactiviteiten.

In het or-reglement mag worden afgeweken van deze termijn van twee jaar door die te bekorten als daardoor een goede toepassing van de wet wordt bevorderd. Met medewerking van de bestuurder kunt u zelfs groepen ingeleende krachten die niet aan bovenstaande voldoen, kiesrechten geven.

Getrapte verkiezingen Onze medezeggenschap bestaat uit een or en drie onderdeelcommissies (OC’s). Er gaan stemmen op om de or voortaan samen te stellen door en uit OC-leden. Daarmee zou de kwaliteit van de or-leden beter gewaarborgd zijn. Maar kan dat wel?

Nee, dat kan niet. Een ondernemingsraad wordt wettelijk rechtstreeks gekozen door en uit de werknemers van de organisatie waarvoor hij is ingesteld. De ondernemingsraad op zijn beurt stelt de OC’s in, waarbij hij ervoor kan kiezen om deze – geheel of deels – te laten verkiezen door de mensen uit die onderdelen.

De getrapte verkiezingen waar sommigen bij u voor pleiten, past wel bij een centrale or (Cor) die wettelijk bezien wordt samengesteld door en uit bestaande ondernemingsraden. Maar daarvoor moeten dan de bestaande OC’s worden omgevormd tot or's en de or tot Cor. Wat is voor het aantal zetels van een or leidend, de formatie of de bezetting?

In artikel 6 van de Wet op de ondernemingsraden staat aangegeven hoeveel leden een ondernemingsraad omvat. Het aantal leden hangt af van het aantal in de onderneming werkzame personen. Het gaat in de eerste plaats om degenen die feitelijk in de onderneming werkzaam zijn op grond van een arbeidsovereenkomst of publiekrechtelijke aanstelling. Ook ingeleende medewerkers die feitelijk in uw organisatie werken op basis van een uitzendovereenkomst, tellen mee voor de bepaling van het aantal or-leden. De voorwaarde is echter wel dat zij minimaal 24 maanden voor uw organisatie werken en dat hun werk bijdraagt aan de ondernemingsactiviteiten.

Ook van belang is dat het moet gaan om het aantal medewerkers dat doorgaans werkzaam is in de organisatie. Als er bijvoorbeeld doorgaans 100 personen in de organisatie werkzaam zijn, maar – doordat er een vacature is – tijdelijk maar 99. dan moet toch het aantal van 100 in de organisatie werkzame personen worden aangehouden en heeft de or recht op 7 leden.

68

Varia, rariteiten en jurisprudentie

6

Varia, rariteiten en jurisprudentie

6.1 Papier versus digitaal Doorgaans zijn papieren verkiezingen duurder dan de digitale. Het scheelt veel manuren waarbij het verkiezingsproces geheel wordt gemanaged (vanaf het aanleveren van de lijsten). Het kan zinvol zijn een prijsvergelijking te maken tussen beide opties.

Een bijkomende reden om digitaal te stemmen kan zijn dat medewerkers dan ook ervaren hoe digitale medezeggenschap werkt. Veel ondernemingsraden willen meer digitale middelen inzetten om medewerkers meer en beter te betrekken bij de or. Digitaal stemmen kan daarbij helpen. Zaak is dan wel dat je na de verkiezingen direct een communicatieplan in werking zet dat daarop aansluit. Anders verlies je direct de eerste ervaring met digitaal stemmen en kan je weer opnieuw beginnen. Voorts is het goed bij de keuze van aanbieders te kijken of zij werken met de code “veilige digitale verkiezingen” en of de geleverde dienstverlening transparant is. Verkiezingen voor ondernemingsraden zijn een serieuze aangelegenheid. Het maken van de juiste keuze is het begin van een professionele zittingstermijn.

6.2 Code Veilige Digitale Verkiezingen Het is van groot belang dat verkiezingen betrouwbaar en integer verlopen. Het is immers een belangrijk moment in de zittingsperiode van een or en de kiezer moet er van op aan kunnen dat het stemgeheim geborgd is. De FNV (voorheen Abvakabo FNV) heeft in 2014 een ‘code veilige digitale verkiezingen’ opgesteld. Deze code gaat in op de meest belangrijke stappen in de verkiezingsprocedure en beschrijft waar een aanbieder aan moet voldoen. De code maakt onderscheid tussen een WOR-proof tool en WOR-proof dienstverlening. Verdiep u hier goed in. Aanbieders die met een aanbeveling van de vakorganisatie willen werken moeten een kijkje in eigen keuken geven.

Hoe begeleiden zij een or, gebeuren er geen zaken die niet kunnen (WOR-technisch), legt de aanbieder eigen handelen vast en laat hij zich geregeld auditen? Het is verstandig te na te gaan of de aanbieder aan deze code voldoet (bijlage E).

6.3 Verkiezingen groepsondernemingsraad/centrale or Een ondernemer kan een groepsondernemingsraad en/of een centrale or instellen. Dit kan worden gedaan wanneer dit bevorderlijk is voor een goede toepassing van de Wet op de ondernemingsraden binnen de onderneming. Of hiervan sprake is, zal uiteindelijk door een rechter moeten worden beoordeeld. Daarbij blijkt uit de rechtspraak wel dat in een dergelijke situatie de ondernemer met een gefundeerd betoog moet komen.

Vervolgens kent de rechter daarbij aan de ondernemer enige mate van beleidsvrijheid (discretionaire bevoegdheid) toe.

Een centrale or moet op centraal niveau worden ingesteld. Dat wil zeggen op het al-

69

OR en verkiezingen

lerhoogste (concern)niveau. Een groepsondernemingsraad wordt ingesteld voor een groep van ondernemingen.

Van belang is dat de leden van een groeps- en/of centrale or door en uit de leden van de onderliggende medezeggenschapsorganen worden gekozen, zie artikel 34 lid 3 WOR. Daarbij is het de bedoeling dat de verschillende groepen, van de in de betrokken onderneming werkzame personeelsleden, zoveel mogelijk bij het medezeggenschapsorgaan zijn betrokken, zie artikel 34 lid 3 WOR. Uit de rechtspraak blijkt voorts dat bij de vaststelling hiervan ook rekening moet worden gehouden met de personele aantallen (koppen) die per medezeggenschapsorgaan worden vertegenwoordigd. Het aantal leden en de stemmen moeten hiermee overeenstemmen. In de centrale- en groepsondernemingsraad kunnen ook vertegenwoordigers worden opgenomen van groepen medewerkers die niet reeds door een or worden vertegenwoordigd. Hiervoor kan dan het reglement van de centrale- of groepsondernemingsraad een bijzondere verkiezingsprocedure voor geven.

6.4 Inrichting van platformen Regelmatig komt het voor dat gedurende veranderingsprocessen, zoals een fusie of reorganisatie, een tijdelijke medezeggenschapstructuur wordt vastgelegd. Daarbij valt te denken aan het vormen van tijdelijke medezeggenschapsorganen, zoals een platform, tijdelijke of bijzondere or e.d. Dit is in de wet niet geregeld. De WOR gaat namelijk alleen uit van de vaste medezeggenschapsvormen, zoals de or, onderdeelcommissie, centrale- en groepsondernemingsraad.

Dit laat onverlet dat het weldegelijk noodzakelijk kan zijn om dergelijke (tijdelijke) vehikels in te richten. Wel is het daarbij van belang dat dit goed wordt geregeld, bij voorkeur schriftelijk in de vorm van een ondernemingsovereenkomst. In deze overeenkomst zal dan ook de samenstelling van deze medezeggenschapsorganen bepaald moeten worden en (indien gewenst) de bevoegdheden die door de onderliggende medezeggenschapsorganen worden overgedragen.

Tevens zal ook moeten worden bekeken voor welke periode het tijdelijke medezeggenschapsorgaan wordt ingesteld alsmede wat er na deze periode te doen staat (de ontwikkeling van een nieuwe medezeggenschapstructuur).

6.5 Uitstel van verkiezingen en vervroeging Regelmatig wordt de wens geuit de verkiezingen uit te stellen, of beter gezegd: de zittingstermijn van de or te verlengen. Hiervoor kunnen verschillende redenen aan ten grondslag liggen. Bijvoorbeeld: omdat er sprake is van een reorganisatie- of fusieproces. Formeel is het niet mogelijk om de zittingstermijn van een or te verlengen. Immers, het mandaat van de medewerkers is gegeven voor de gekozen periode en niet langer. Een op handen zijnde fusie of reorganisatie kan zelfs bij verkiezingen inzet zijn

70

Varia, rariteiten en jurisprudentie

om al dan niet te worden gekozen! Om deze reden wordt dan ook in de WOR bepaald dat het niet mogelijk is om gedurende de zittingstermijn het reglement aan te passen om langs die weg de zittingstermijn van een or te verlengen. Ter vergelijking: het is ook niet denkbaar dat de Tweede Kamer zijn zittingstermijn van vier jaar met een jaar verlengd. Bijvoorbeeld omdat er belangrijke zaken nog moeten worden geregeld.

Alhoewel het dus niet mogelijk is om verkiezingen uit te stellen, doen we het doorgaans toch! Dat betekent echter wel dat deze juridische ‘misser’ betekent dat een uitstel van verkiezingen c.q. verlenging van de zittingstermijn in de praktijk bij de rechter ‘het niet zal houden’. Het uitstel moet dan ook goed worden geregeld. En in het bijzonder: hiervoor zal draagvlak moeten worden gevonden. Dat betekent derhalve: de ondernemer moet met het verlengen van de zittingstermijn instemmen. Dit moet schriftelijk worden vastgelegd. De reden hiervoor is dat de ondernemer zich anders gedurende de procedure met succes op het standpunt kan stellen dat de or niet meer rechtsgeldig bestaat.

De vakbonden moeten van het uitstellen van de verkiezingen op de hoogte worden gesteld. Zij zullen hiermee ook moeten instemmen. De vakbonden zijn belanghebbende omdat zij immers leden kunnen voordragen om zich verkiesbaar te stellen.

De mening van de medewerkers moet worden gepeild, bijvoorbeeld door middel van een enquête. Een eventueel uitstel van de verkiezingen kan, vanwege de schending van het democratisch karakter, enkel plaatsvinden voor een bepaalde tijd. Daarbij valt te denken aan de duur van zes maanden.

Het is ook mogelijk dat een zittingstermijn wordt verkort. Echter dit moet de or collectief besluiten. Ieder lid is gekozen voor de zittingsduur van de or. Het is dan ook niet mogelijk dat een (gekwalificeerde) meerderheid van de or besluit dat de gehele or aftreedt. Het inkorten van de zittingstermijn moet dan ook met volledige instemming van alle leden van de or plaatsvinden.

Een voorbeeld uit de rechtspraak: Een ondernemer besluit om de verkiezingen voor een nieuwe or uit te stellen omdat sprake is van een organisatiewijziging. De rechter overweegt dat er onvoldoende feiten en omstandigheden zijn gesteld om de aangekondigde verkiezingen uit te stellen. Bovendien kan na de organisatiewijziging de organisatiestructuur nogmaals worden gewijzigd.

President rechtbank Amsterdam 19 maart 1996, JAR 1996/108

6.6

Jurisprudentie

OR-verkiezingen: kiesgroepen en kiesrechten ingeleende krachten mr. K.M.J.R. Maessen en mr. drs. M. Milbou De ondernemingsraad wil zijn reglement wijzigen. Zo wil de or het kiesgroepenstelsel afschaffen en actief en passief kiesrecht toekennen aan ‘ingeleenden’ die ten minste

71

OR en verkiezingen

24 maanden in de onderneming werkzaam zijn. De ondernemer is het niet eens met deze wijzigingen. De kantonrechter ziet niet in waarom de ondernemingsraad het kiesgroepenstelsel niet mag afschaffen. Hierover is overleg gevoerd met de ondernemer en hiervoor zijn steekhoudende argumenten. Tot de uitbreiding van het actieve en passieve kiesrecht van ingeleenden mocht de ondernemingsraad daarentegen niet eenzijdig besluiten. De ondernemingsraad moet de berichtgeving hierover rectificeren, de ingeleenden die zich kandidaat hebben gesteld van de lijst verwijderen, en mag geen stembiljetten verstrekken aan ingeleenden.

Artikel 6 lid 4 Wet op de Ondernemingsraden (WOR) Artikel 9 lid 4 WOR Artikel 254 lid 5 Rv Rechtbank Rotterdam, 11 oktober 2017 ECLI:NL:RBROT:2017:7853 Feiten Een ondernemingsraad bestaat uit 17 zetels, waarvan er 14 bezet zijn. De zittingstermijn loopt af op 31 december 2017. Met het oog op de komende verkiezingen wil de ondernemingsraad zijn reglement aanpassen. Voorheen werd gebruik gemaakt van een kiesgroepenstelsel met drie kiesgroepen. De ondernemingsraad wil het kiesgroepenstelsel afschaffen.

Daarnaast vindt de ondernemingsraad het wenselijk dat ‘ingeleenden’ (uitzendkrachten, gedetacheerden, oproepkrachten, payrollkrachten en zzp-ers) kiesgerechtigd en verkiesbaar zijn vanaf het moment dat zij 24 maanden in de onderneming werkzaam zijn. Beide wijzigingen zouden het eenvoudiger moeten maken om alle zetels te bezetten.

De ondernemingsraad legt de gewenste wijzigingen voor aan de ondernemer. Er vindt een briefwisseling plaats tussen de ondernemingsraad en de ondernemer. De ondernemer is het niet eens met de wijzigingen. Volgens hem leidt het afschaffen van het kiesgroepenstelsel tot verminderde representativiteit. Hij meent dat er ten minste twee kiesgroepen moeten blijven bestaan. Als de ondernemingsraad problemen voorziet met het bezetten van de zetels, kan er ook voor worden gekozen het ledenaantal en/of de zittingsduur aan te passen.

De ondernemer vindt het verder niet wenselijk dat de groep van kiesgerechtigden en verkiesbare personen wordt uitgebreid met ingeleenden die 24 maanden in de onderneming werkzaam zijn. De ondernemer motiveert niet waarom.

De ondernemer verzoekt de ondernemingsraad de verkiezingen echter op te schorten.

De ondernemingsraad geeft geen gehoor aan dit verzoek en informeert alle medewerkers dat alle ingeleende medewerkers die op het moment van de verkiezingen 24 maanden of langer onafgebroken bij de onderneming werkzaam zijn, verkiesbaar en kiesgerechtigd zijn.

72

Varia, rariteiten en jurisprudentie

De ondernemer start een kort geding. Hij vordert: ● (1) de ondernemingsraad te gebieden de verkiezingen op te schorten totdat duidelijk is of de ondernemingsraad de kiesgroepen mocht afschaffen; ● (2) de ondernemingsraad te gebieden zijn mededeling over ingeleende medewerkers te rectificeren; ● (3) de ondernemingsraad te gebieden niet nader te communiceren over de verkiezingen; ● (4) de zittingstermijn van de zittende ondernemingsraad te verlengen (in verband met de opschorting van de verkiezingen); ● (5) de ondernemingsraad te gebieden ingeleenden van de kandidatenlijst te verwijderen en aan hen geen stembiljet uit te reiken of andere stemmingsmogelijkheid te bieden.

Oordeel kantonrechter De kantonrechter oordeelt dat de ondernemer een spoedeisend belang heeft bij de gevraagde voorzieningen.

Afschaffen kiesgroepenstelsel De ondernemingsraad mag zelfstandig de inhoud van zijn or-reglement bepalen.

Voordat tot wijziging kan worden overgegaan, moet de ondernemingsraad wel overleg voeren met de ondernemer. Dat is gebeurd, al heeft het overleg niet tot overeenstemming geleid. De argumenten die de ondernemingsraad aandraagt voor het afschaffen van de kiesgroepen zijn niet minder steekhoudend dan de argumenten die de ondernemer aandraagt voor het behouden daarvan. In het kader van dit kort geding kan niet worden geoordeeld dat de ondernemingsraad het reglement niet had mogen aanpassen op deze wijze. De vorderingen 1, 3 en 4 worden dan ook afgewezen.

Uitbreiding kiesrecht Over de uitbreiding van het kiesrecht van ingeleende medewerkers oordeelt de kantonrechter dat zo’n uitbreiding volgens de Wet op de ondernemingsraden (WOR) slechts mogelijk is als de ondernemingsraad en ondernemer het daarover eens zijn. Dat is hier niet het geval. De ondernemingsraad mag niet zomaar eenzijdig bepalen dat de ingeleende medewerkers voortaan kiesgerechtigd en verkiesbaar zijn. Ook als ingeleenden bij een vorige verkiezing hebben meegedaan, betekent dat niet dat de ondernemer daarmee voor de komende verkiezingen heeft ingestemd. De ondernemingsraad moet de ingeleenden van de kieslijsten verwijderen en mag aan de ingeleenden geen stembiljet of andere stemmogelijkheid verstrekken.

Aantekening De Wet op de Ondernemingsraden geeft kaders voor de samenstelling van de ondernemingsraad. De ondernemingsraad wordt gekozen uit en door ‘de in de onderneming werkzame personen’. Wie dat zijn, bepaalt artikel 1 van de WOR. Kort gezegd

73

OR en verkiezingen

zijn dit degenen die in de onderneming werkzaam zijn op basis van een publiekrechtelijke aanstelling of een arbeidsovereenkomst met de ondernemer die de onderneming in stand houdt.

Daarnaast zijn het ook degenen die ten minste 24 maanden als uitzendwerkkracht in de onderneming werkzaam zijn, en degenen die wel een arbeidsovereenkomst hebben met de ondernemer, maar die in een andere onderneming werkzaam zijn.

Onder het begrip vallen dus in principe geen zzp-ers. Ook ingeleenden die op basis van een detacheringsconstructie in de onderneming werkzaam zijn, zijn geen ‘in de onderneming werkzame personen’. Het kan zijn dat deze groepen wel in grote getalen aanwezig zijn in de onderneming, zoals in deze casus. Dan kan het wenselijk zijn dat ook zij plaats kunnen nemen in de ondernemingsraad. Artikel 6 lid 4 WOR biedt daartoe de mogelijkheid.

Op grond van dit artikel kunnen de ondernemer en ondernemingsraad gezamenlijk bepalen dat de groep ‘in de onderneming werkzame personen’ wordt uitgebreid, als dat bevorderlijk is voor een goede toepassing van de WOR. De ondernemingsraad en de ondernemer moeten het hierover wel eens zijn. Worden ze het niet eens, dan kunnen ze de kantonrechter om uitsluitsel vragen op grond van artikel 36 WOR. De kantonrechter zal dan toetsen of de uitbreiding van het begrip bevorderlijk is voor een goede toepassing van de WOR. Het is wenselijk dat de ondernemingsraad een weerspiegeling vormt van allerlei groepen in de onderneming werkzame personen. Op grond van artikel 9 lid 4 WOR kan de ondernemingsraad in zijn reglement hiervoor voorzieningen treffen, bijvoorbeeld in de vorm van het kiesgroepenstelsel. Dat betekent dat één of meerdere zetels worden toebedeeld aan een groep in de onderneming werkzame personen. De leden die deze zetels bezetten, worden dan gekozen door en uit de betreffende kiesgroep.

Als de ondernemer de kiesgroepen wil invoeren, wijzigen of afschaffen, moet hij het reglement wijzigen. Hiervoor hoeft hij, zoals de kantonrechter terecht overweegt, geen overeenstemming met de ondernemer te bereiken. Wel moet hij de ondernemer informeren, zodat deze zijn standpunt kenbaar kan maken. Is de ondernemer het niet eens met de wijziging, dan zal hij een procedure bij de kantonrechter moeten starten op grond van artikel 36 WOR. Let op De ondernemingsraad heeft veel vrijheid om zijn or-reglement naar wens vorm te geven, zolang dit voldoet aan de eisen uit de WOR. Het is raadzaam steeds vóór de start van verkiezingstrajecten te beoordelen of het reglement nog naar wens is en wijzigingen door te voeren.

Invulling tussentijdse vacatures onjuist Mr. K.M.J.R. Maessen Een ondernemingsraad bestaat uit zes or-leden van de zogenoemde De Vrije Lijst, zes

74

Varia, rariteiten en jurisprudentie

or-leden van de Lijst Vooruitzien en één or-lid van de Lijst AbvaKabo. Binnen de ondernemingsraad zijn er conflicten tussen verschillende lijsten. In 2015 komen alle zetels vrij die waren bezet door de Lijst Vooruitzien. Deze vacante zetels worden opgevuld door personeelsleden vanuit De Vrije Lijst en de Lijst Abvakabo. De ondernemingsraad vordert toekenning van faciliteiten voor de nieuwe or-leden. Het Hof Amsterdam wijst deze vordering af. De handelswijze van de ondernemingsraad is in strijd met het or-reglement en het beginsel dat de ondernemingsraad een afspiegeling dient te zijn van alle personeelsleden.

Artikel 10, 12 lid 3 en 22 lid 4 Wet op de Ondernemingsraden (WOR) Gerechtshof Amsterdam, 23 februari 2016 ECLI:NL:GHAMS:2016:649 Feiten Een gemeente heeft net een reorganisatie achter de rug. De gemeente kende voorheen stadsdelen, maar kent sinds 1 januari 2015 resultaatsverantwoordelijke eenheden. Het is nog niet duidelijk welke gevolgen de reorganisatie heeft voor de medezeggenschap.

De zaak betreft de ondernemingsraad van een stadsdeel van de gemeente.

In oktober 2014 zijn de leden van deze ondernemingsraad gekozen. Bij de verkiezing hebben De Vrije Lijst en de Lijst Vooruitzien ieder zes zetels verkregen en de Lijst AbvaKabo één zetel. In afwachting van de definitieve herinrichting van de medezeggenschap zijn de in oktober 2014 gekozen or-leden aangebleven.

Er ontstaat binnen de ondernemingsraad een conflict tussen de leden van de Vrije Lijst en de Lijst AbvaKabo enerzijds, en de leden van de Lijst Vooruitzien anderzijds. Per 1 januari 2015 heeft de ondernemingsraad drie leden van de Lijst Vooruitzien als or-lid geschrapt, omdat zij niet langer in de onderneming werkzaam zouden zijn. In hun plaats heeft de ondernemingsraad twee kandidaten van de Vrije Lijst en een kandidaat van de Lijst AbvaKabo tot or-lid benoemd.

Deze nieuwe or-leden zijn aangewezen op grond van de reservelijst. In maart 2015 hebben de laatste drie leden van de Lijst Vooruitzien hun or-lidmaatschap neergelegd, omdat zij een vruchtbare samenwerking binnen de ondernemingsraad niet mogelijk vonden.

In hun plaats zijn nogmaals twee kandidaten van de Vrije Lijst en een kandidaat van de Lijst AbvaKabo als or-lid benoemd op grond van de reservelijst. De Lijst Vooruitzien is dus niet langer vertegenwoordigd in de ondernemingsraad.

De ondernemingsraad verzoekt de gemeente om de zes nieuwe or-leden de gebruikelijke faciliteiten toe te kennen zoals urenvrijstelling, een mobiele telefoon en een iPad. De gemeente willigt het verzoek niet in. De ondernemingsraad vordert daarom bij de kantonrechter in kort geding ten eerste te bepalen dat de gemeente de nieuwe or-leden op de gebruikelijke manier moet faciliteren.

Ten tweede vordert de ondernemingsraad voortzetting van de faciliteitenovereen-

75

OR en verkiezingen

komst. Dit is een overeenkomst tussen de gemeente en de ondernemingsraad. De bestuurder heeft aangegeven dat hij deze overeenkomst op twee punten niet wil verlengen voor het jaar 2015. De gemeente wil de afspraken over de beschikbaarheid van een ambtelijk secretaris en het budget van de ondernemingsraad wijzigen.

Ten derde vordert de ondernemingsraad om te bepalen dat de gemeente zich moet onthouden van ondermijning van de medezeggenschap door nakoming van eerder gemaakte mediation-afspraken.

De kantonrechter wijst alle voorzieningen af. Daarop gaat de ondernemingsraad in hoger beroep.

Oordeel gerechtshof ●

Faciliteiten nieuwe or-leden

Allereerst zoomt het hof in op de benoeming van de nieuwe or-leden. Is dit op de juiste manier gebeurd? Het or-reglement bepaalt: “dat de ondernemingsraad in het geval van een tussentijdse vacature de kandidaat aanwijst die volgens de uitslag van de laatste verkiezingen daarvoor als eerste in aanmerking komt. De ondernemingsraad hanteert een lijstenstelsel. Degene die bij een tussentijdse vacature wordt benoemd, is dus degene die voor een zetel in aanmerking zou komen wanneer de lijst waaraan de uitvaller was verbonden (in dit geval de Lijst Vooruitzien) bij de verkiezingen één zetel meer zou hebben verkregen.”

Als dit niet leidt tot een opvolger, dan wordt in de vacature voorzien door het houden van tussentijdse verkiezingen. De ondernemingsraad en de gemeente mogen in overleg de vacature op een andere manier invullen.

Volgens de ondernemingsraad waren er geen kandidaten meer over op de Lijst Vooruitzien. Daarom is de ondernemingsraad teruggevallen op de andere lijsten. Het hof vindt deze handelswijze onjuist. In dit geval had de ondernemingsraad weg nummer 2 of 3 moeten bewandelen. Te meer omdat er sprake was van ‘’grote onmin’’ tussen de leden van de lijsten. De handelswijze van de ondernemingsraad is volgens het hof in strijd met het eigen or-reglement, en dat niet alleen, de handelswijze is volgens het hof ook in strijd met het beginsel dat de ondernemingsraad een afspiegeling dient te zijn van alle personeelsleden. Hier doet niet aan af dat er een reservelijst was opgesteld.

Ook doet hier niet aan af dat de achterban van de Lijst Vooruitzien (het kantoorpersoneel) buiten het stadsdeel in de resultaatsverantwoordelijke eenheden is geplaatst. Het is volgens het hof namelijk niet aan de zittende or-leden om te bepalen of en op welke manier een achterban dient te worden vertegenwoordigd. Daartoe zijn nieuwe verkiezingen het aangewezen middel. Bovendien lag het dan voor de hand om de vacatures helemaal niet meer te vervullen.

76

Varia, rariteiten en jurisprudentie

Kortom, de gemeente kan niet worden gehouden de op deze manier aangewezen orleden te faciliteren. ●

Toepassen van de faciliteitenovereenkomst

De ondernemingsraad vordert niet alleen de gebruikelijke faciliteiten, maar vordert ook toewijzing van een ambtelijk secretaris. Deze vordering wijst het hof ook af. Het hof is van mening dat de gemeente voldoende aan haar verplichtingen heeft voldaan.

Het is namelijk juist de ondernemingsraad geweest die zonder overleg met de bestuurder per direct de samenwerking met de ambtelijk secretaris heeft opgezegd. Dit vanwege ‘’interne, moverende redenen’’. De bestuurder heeft daartegen geprotesteerd.

Daarna heeft de bestuurder de ondernemingsraad verwezen naar de centrale pool voor ondersteuning van ondernemingsraden. De ondernemingsraad heeft contact opgenomen met deze pool en de interne werving is opgestart.

Ook de vordering van de ondernemingsraad tot vaststelling van een budget voor 2015 wordt afgewezen. Uit de WOR volgt namelijk geen verplichting tot het vaststellen van een budget. ●

Onthouden van ondermijning van de medezeggenschap

Als laatste vordert de ondernemingsraad nakoming van afspraken die tijdens een mediation-traject zijn gemaakt. Het is onduidelijk waar de ondernemingsraad concreet op doelt. De vordering wordt afgewezen. ●

Nieuwe verkiezingen

In maart of april 2016 worden er binnen de gemeente medezeggenschapsverkiezingen gehouden. Het hof vindt het niet opportuun om kort voor deze verkiezingen in te grijpen in de bestaande verhoudingen door het treffen van een voorlopige voorziening.

Ook hierop stuiten de stellingen van de ondernemingsraad af.

Het hof van Amsterdam bekrachtigt daarop het vonnis van de kantonrechter.

Aantekening Opvallend is onder meer de uitleg die het hof geeft aan de regeling over tussentijdse verkiezingen in het or-reglement. Het or-reglement lijkt in dit geval namelijk een standaardbepaling te bevatten zoals die ook in het SER-Voorbeeldreglement is neergelegd.

De SER geeft daarbij, anders dan het hof, aan: ‘’In het lijstenstelsel is de opvolger de kandidaat die voor een zetel in aanmerking zou zijn gekomen wanneer aan de lijst waarop het ‘’uitgevallen’’ or-lid kandidaat was gesteld, één zetel meer zou zijn toegekend. Is die lijst uitgeput, dan gaat de zetel volgens de systematiek (…) naar een van de andere lijsten. Als alle lijsten uitgeput zijn, is een tussentijdse verkiezing noodzakelijk.’’

77

OR en verkiezingen

Het is goed om te lezen dat het hof expliciet overweegt dat de ondernemingsraad in beginsel een afspiegeling hoort te zijn van alle personeelsleden. Dit staat namelijk niet letterlijk in de Wet op de ondernemingsraden, maar volgt daar wel uit. Of, beter gezegd: de ondernemingsraad dient zo veel mogelijk een afspiegeling te zijn van de verschillende groepen in de onderneming werkzame personen.

Let op De ondernemingsraad moet een regeling voor tussentijdse verkiezingen opnemen in zijn reglement. Wat die regeling moet inhouden is aan de ondernemingsraad!

Instelling en zetelverdeling centrale ondernemingsraad mr. K.M.J.R. Maessen Een gemeente kent zes ondernemingsraden en wil een centrale ondernemingsraad (Cor) instellen. In de Cor krijgt iedere ondernemingsraad één zetel. Dit terwijl een van de betrokken ondernemingen meer personeelsleden kent dan de andere vijf ondernemingen samen. Het Gerechtshof Den Bosch oordeelt op 16 juli 2015 dat instelling van een Cor niet bevorderlijk is voor een goede toepassing van de WOR. Ook de zetelverdeling is niet conform de WOR. Artikel 33 lid 1, artikel 34 en artikel 35 Wet op de Ondernemingsraden (WOR) Gerechtshof Den Bosch, 16 juli 2015 Zaaknummer: HR 200.160.644/01 Feiten Een gemeente kent zes ondernemingsraden. Vijf van de ondernemingsraden worden overkoepeld door een groepsondernemingsraad. De groepsondernemingsraad is niet ingesteld voor de sociale werkvoorziening. De sociale werkvoorziening is namelijk een apart onderdeel van de gemeente en kent een eigen ondernemingsraad.

Per 1 april 2014 wordt de sociale werkvoorziening samengevoegd met de afdelingen Arbeidsmarkt en Sociale Zaken tot een werkontwikkelbedrijf. Het werkontwikkelbedrijf is een nieuwe onderneming. De medezeggenschapsstructuur binnen de gemeente wordt aan de nieuwe situatie aangepast. Het werkontwikkelbedrijf krijgt direct een (tijdelijke) ondernemingsraad.

De gemeente besluit tevens om een Cor in te stellen. De Cor vervangt de bestaande groepsondernemingsraad. In de Cor zijn alle ondernemingsraden vanuit de gemeente vertegenwoordigd, waaronder de ondernemingsraad van het werkontwikkelbedrijf. Iedere ondernemingsraad heeft één zetel in de Cor, aldus het besluit van de gemeente.

De ondernemingsraad van de sociale werkvoorziening en de ondernemingsraad van het werkontwikkelbedrijf vinden dat het instellen van een Cor in strijd is met de Wet op de ondernemingsraden (WOR). Ook is de zetelverdeling niet conform de WOR, aldus de ondernemingsraden. De ondernemingsraden betrekken de gemeente in rechte. De kantonrechter oordeelt op 1 september 2014 dat de zetelverdeling binnen de

78

Varia, rariteiten en jurisprudentie

Cor nietig is. Het besluit tot instelling van de Cor zelf wordt in stand gelaten. De ondernemingsraad van de sociale werkvoorziening wordt niet-ontvankelijk verklaard.

Zowel de gemeente als de ondernemingsraden gaan in hoger beroep.

Oordeel gerechtshof Ontvankelijkheid or sociale werkvoorziening Het hof oordeelt echter dat de ondernemingsraad van de sociale werkvoorziening ontvankelijk is. De taken en bevoegdheden zijn dan wel overgenomen door de ondernemingsraad van het werkontwikkelbedrijf, maar de ondernemingsraad is wel degelijk een belanghebbende. Bovendien is de ondernemingsraad adviseur geweest in het vormingstraject van het nieuwe werkontwikkelbedrijf.

Instelling Cor De gemeente kan een Cor instellen als dit bevorderlijk is voor een goede toepassing van de WOR ten aanzien van de betrokken ondernemingen. Hoe moet dit criterium uit de WOR worden uitgelegd? Volgens de parlementaire geschiedenis moet de Cor taken kunnen uitoefenen die door de afzonderlijke ondernemingsraden niet of niet effectief genoeg kunnen worden vervuld. De WOR herbergt volgens het hof als het ware twee uitgangspunten: ● Medezeggenschap dient plaats te vinden waar in overwegende mate zeggenschap over de onderneming bestaat; ● Medezeggenschap moet zo dicht mogelijk bij het werkmilieu van de betrokken werknemers worden uitgeoefend.

Volgens het hof levert de bestaande medezeggenschapsstructuur, waarin de ondernemingsraad van het werkontwikkelbedrijf buiten de groepsondernemingsraad valt, en dus een eigen positie heeft, geen noemenswaardige problemen op. Er is dus sprake van een effectief systeem van medezeggenschap. Het werkontwikkelbedrijf heeft bovendien een aparte status qua zeggenschap, aansturing, organisatiestructuur en populatie.

Het hof gaat vervolgens na of daadwerkelijke medezeggenschap vanuit het werkontwikkelbedrijf op het beoogde centrale niveau wordt gewaarborgd. Op grond van de WOR gaan onderwerpen van gemeenschappelijk belang van de onderliggende ondernemingsraden over naar de Cor. Er moet dus worden nagegaan of er ten aanzien van deze onderwerpen ‘’sprake is van voldoende waarborg ter borging van de medezeggenschap op voldoende vergelijkbare wijze als thans het geval is in de situatie van een groepsondernemingsraad en een aparte ondernemingsraad.’’

Het hof is er niet van overtuigd dat er voldoende waarborg is. De ondernemingsraad van het werkontwikkelbedrijf zou immers maar één van de zes zetels in de Cor krijgen, terwijl de achterban van deze ondernemingsraad groter is dan de achterban van de andere vijf ondernemingsraden samen.

Dit betekent dat instelling van een Cor niet bevorderlijk is voor een goede toepassing

79

OR en verkiezingen

van de WOR. Het besluit van de gemeente tot instelling van de Cor wordt nietig verklaard.

Zetelverdeling Cor Het besluit van de gemeente regelt dat de Cor bestaat uit zes leden. Dit betekent dat de zes ondernemingsraden ieder één lid afvaardigen naar de Cor. Het werkontwikkelbedrijf kent echter substantieel meer personeelsleden dan de overige vijf ondernemingen samen.

Is evenredige vertegenwoordiging het uitgangspunt bij de zetelverdeling binnen de Cor? De WOR zelf verwijst niet expliciet naar evenredige vertegenwoordiging, maar het Cor-reglement moet volgens de WOR wel voorzieningen bevatten dat de verschillende groepen van de in de onderneming werkzame personen zoveel mogelijk in de Cor vertegenwoordigd zijn.

Wat betekent dit? Het hof overweegt dat niet volledig aan de getalsverhouding van de diverse personeelsgroepen voorbij kan worden gegaan. De Cor hoeft niet zo te worden ingericht dat evenredig aan het aantal formatieplaatsen per onderneming zetels worden verdeeld. Wel mag de zetelverdeling niet aan een goede toepassing van de WOR in de weg staan.

Volgens het hof is de voorgestane zetelverdeling door de gemeente in strijd met de WOR. De zetelverdeling is niet getalsmatig verantwoord. Er is daarom onvoldoende borging van daadwerkelijke zeggenschap vanuit het werkontwikkelbedrijf.

Aantekening Hoe medezeggenschap moet worden ingericht, blijft voer voor discussie. In deze zaak doen zich twee wezenlijke vraagstukken voor.

Ten eerste de vraag of instelling van een Cor bevorderlijk is voor een goede toepassing van de WOR. In dit geval kent het hof veel gewicht toe aan de borging van daadwerkelijke medezeggenschap. Alle onderwerpen van gemeenschappelijk belang worden vanwege de zogenoemde aanzuigende werking immers alleen door de Cor behandeld, in principe niet (ook) door de onderliggende ondernemingsraden. Instelling van een Cor mag niet leiden tot uitholling van de medezeggenschapsrechten van één van de onderliggende ondernemingsraden.

Ten tweede is de vraag hoe de zetels binnen de Cor moeten worden verdeeld. Een democratische werkwijze betekent dat de vertegenwoordiging representatief behoort te zijn. Is een Cor representatief als meer dan de helft van het personeel wordt vertegenwoordigd middels één van de zes zetels? Dat zou naar mijn idee onvoldoende recht doen aan de bedoeling van de WOR. In de rechtspraak wordt dan ook doorgaans als uitgangspunt aangenomen dat in het algemeen zo veel mogelijk aansluiting moet worden gezocht bij het beginsel van evenredige vertegenwoordiging.

Let op Niet alleen het Cor-reglement, maar ook een voorlopig Cor-reglement moet voorzie-

80

Varia, rariteiten en jurisprudentie

ningen treffen zodat de verschillende personeelsgroepen zoveel mogelijk in de Cor zijn vertegenwoordigd.

Verkiezingsprocedure in strijd met or-reglement en WOR mr. K.M.J.R. Maessen De ondernemingsraad van een openbaarvervoersbedrijf organiseert verkiezingen en installeert vervolgens de nieuwe ondernemingsraad. Een vakbond vordert in kort geding herinstallatie van de afgetreden ondernemingsraad, zodat die opnieuw verkiezingen organiseert. De verkiezingsprocedure is volgens de vakbond namelijk niet conform het or-reglement en de Wet op de ondernemingsraden (WOR) verlopen. De voorzieningenrechter constateert op 3 juli 2014 vier schendingen van het or-reglement.

Ook constateert de voorzieningenrechter dat het onduidelijk is of alle stemgerechtigde uitzendkrachten een stemrecht hebben gehad. Uitzendkrachten hebben volgens de WOR een stemrecht als zij tenminste dertig maanden werkzaam zijn geweest in de onderneming. De onduidelijkheid wordt in het nadeel van de ondernemingsraad uitgelegd. De voorzieningenrechter veroordeelt de ondernemingsraad tot het organiseren van nieuwe verkiezingen, op straffe van een dwangsom.

Artikel 1 lid 3 onder a Wet op de Ondernemingsraden (WOR) Artikel 6 Wet op de Ondernemingsraden (WOR) Voorzieningenrechter Kantonrechter Rotterdam, 3 juli 2014 – ECLI:NL:RBROT:2014:5411 Feiten De ondernemingsraad van een openbaarvervoersbedrijf houdt verkiezingen. Vanuit de vakbond nemen kandidaten mee aan deze verkiezingen. Op 27 maart 2014 maakt de ondernemingsraad de uitslag van de verkiezingen bekend. De vakbond behaalde geen zetels. Bij de vorige verkiezingen behaalde zij drie van de zeventien zetels.

De vakbond stelt zich op het standpunt dat de verkiezingsprocedure niet conform het reglement van de ondernemingsraad is verlopen. De vakbond is verder van mening dat het kiesrecht van de bij het openbaarvervoersbedrijf werkzame uitzendmedewerkers is miskend. Op 1 april 2014 maakt de vakbond bezwaar tegen de verkiezingsprocedure en de uitslag van de verkiezingen. De vakbond eist dat de verkiezingen opnieuw worden gehouden. De ondernemingsraad geeft hier geen gehoor aan en installeert de (nieuwe) ondernemingsraad.

Volgens de ondernemingsraad zijn de bezwaren enkel een poging om alsnog een zetel in de ondernemingsraad te krijgen. De vakbond wist namelijk van de gang van zaken van de verkiezingen, omdat zij vertegenwoordigd was in de kiescommissie. Zij is pas gaan klagen nadat zij geen zetel in de ondernemingsraad had behaald. De ondernemingsraad had zich bovendien laten bijstaan door een professioneel bedrijf.

81

OR en verkiezingen

De vakbond vordert echter in kort geding herinstallatie van de afgetreden ondernemingsraad, waardoor deze opnieuw de verkiezingen voor de ondernemingsraad moet organiseren.

Oordeel voorzieningenrechter Het gaat in deze zaak om twee vragen. De eerste vraag is of de verkiezingsprocedure conform het or-reglement is verlopen. Deze vraag beantwoordt de voorzieningenrechter negatief. De voorzieningenrechter constateert namelijk de volgende schendingen: ● Niet iedere kiesgerechtigde persoon heeft in de week voorafgaande aan de verkiezingsdata een digitale code gekregen. Dit terwijl het volgens het reglement wel een vereiste is. ● De mogelijkheid om te stemmen bij volmacht staat niet vermeld in de oproep, maar enkel op intranet. Volgens het reglement moet dit in de oproep staan vermeld. ● Volgens het reglement moet iedere uitgebrachte stem controleerbaar worden geregistreerd. De ondernemingsraad hanteerde het systeem dat elke persoon een unieke stemcode kreeg, die eenmalig kon worden gebruikt. Er werd niet vastgelegd wie welke stemcode gebruikte, want dit is in strijd met het anonieme karakter van de verkiezingen. Deze werkwijze is volgens de kantonrechter in orde.

Ongeveer vijftig medewerkers hebben echter op een gegeven moment om een nieuwe stemcode gevraagd. Zij waren hun unieke stemcode kwijtgeraakt of hadden deze per ongeluk weggegooid of niet ontvangen. De ondernemingsraad heeft deze medewerkers een nieuwe stemcode gegeven, zonder te controleren of deze personen al eerder een stem hadden uitgebracht. De betrokken medewerkers werden door de ondernemingsraad op hun woord geloofd. Dit is volgens de kantonrechter in strijd met het or-reglement. ● Er kon niet blanco worden gestemd, terwijl dit volgens het reglement wel is toegestaan.

Dan komt de voorzieningenrechter toe aan beantwoording van de tweede vraag in dit kort geding: Is de WOR geschonden? Volgens de vakbond hebben uitzendkrachten die 24 maanden of langer bij de onderneming werkzaam zijn ten onrechte geen stemmogelijkheid gehad. De kantonrechter oordeelt dat een uitzendkracht pas een stemrecht heeft na dertig maanden werkzaam te zijn in de onderneming. Uitzendkrachten zijn namelijk na tenminste 24 maanden werkzaam te zijn geweest in de onderneming op basis van een uitzendovereenkomst een ‘in de onderneming werkzame persoon’ in de zin van de WOR. Zij zijn vervolgens kiesgerechtigd als zij tenminste zes maanden in de onderneming werkzaam zijn geweest.

Een uitzendkracht moet dus tenminste dertig maanden in de onderneming werkzaam zijn voordat hij het actieve kiesrecht heeft bij de inlener, aldus de kantonrechter. Voor

82

Varia, rariteiten en jurisprudentie

de verkiesbaarheid van de uitzendkracht geldt dat hij gedurende tenminste 36 maanden in de onderneming werkzaam moet zijn geweest.

In dit geval is het onduidelijk of er uitzendkrachten tenminste dertig maanden werkzaam zijn in het bedrijf. De ondernemingsraad heeft daar geen informatie over gekregen van de bestuurder. Dit wordt in het nadeel van de ondernemingsraad uitgelegd. De kantonrechter gaat er daarom vanuit dat kiesgerechtigde uitzendkrachten ten onrechte niet in de gelegenheid zijn gesteld om te stemmen.

Kortom, zowel het or-reglement als de WOR zijn geschonden. Het gaat bovendien om substantiële schendingen, die gevolgen kunnen hebben voor een legitieme vertegenwoordiging van het personeel in de ondernemingsraad. Bij het houden van or-verkiezingen spelen formele voorschriften een grote rol. De voorzieningenrechter veroordeelt de ondernemingsraad om binnen vijftien dagen nieuwe verkiezingen te organiseren, op straffe van een dwangsom van € 500 per dag als de ondernemingsraad in gebreke blijft. Voor het organiseren van nieuwe verkiezingen is herinstallatie van de voormalige ondernemingsraad niet nodig. Dit kan ook niet, omdat het mandaat van de inmiddels afgetreden ondernemingsraad is verlopen.

Aantekening In principe heeft een or-reglement interne werking. Het bevat immers met name de werkwijze van de ondernemingsraad. Derden, zoals de medewerkers of de bestuurder, worden daar niet aan gebonden en kunnen er geen rechten aan ontlenen. De ondernemingsraad hoeft dan ook zijn reglement niet voor akkoord voor te leggen aan de bestuurder. Natuurlijk mag het or-reglement niet in strijd zijn met de WOR. Een uitzondering op de interne werking van het or-reglement vormt de verkiezingsprocedure. De ondernemingsraad moet volgens de WOR in zijn reglement de verkiezingsprocedure regelen. De ondernemingsraad heeft veel vrijheid bij het inrichten van deze procedure. Van groot belang is dat de ondernemingsraad de verkiezingen organiseert zoals in zijn eigen reglement staat voorgeschreven. De ondernemingsraad mag namelijk niet van de verkiezingsprocedure uit het eigen or-reglement afwijken. Formele voorschriften spelen bij verkiezingen een erg grote rol. Een schending van die voorschriften is doorgaans onaanvaardbaar en leidt ertoe dat de verkiezingen opnieuw moeten worden georganiseerd.

Let op Het actief en passief kiesrecht van uitzendkrachten moet worden geborgd. Voor de ondernemingsraad is het van belang om tijdig informatie te verzamelen over welke uitzendkrachten tenminste dertig maanden respectievelijk 36 maanden in de onderneming werkzaam zijn.

83

OR en verkiezingen

Bronnen: Van Drongelen, J en S.F.H. Jellinghaus: “Wet op de ondernemingsraden”, 2018, Paris Van Schendelen, M.P.C.M.: “Kernthema’s van de politicologie”, 1976, Boom Rapporten Korthals – Altes, F.: ”Stemmen met vertrouwen”, 2007 (gratis te downloaden) Websites www.FNV.nl www.cnv.nl www.SER.nl www.ornet.nl www.overheid.nl

84

Bijlage A Instellen verkiezingscommissie

Voorbeeldtekst instellingsbesluit Vaste Commissie voor de or-verkiezingen De or, Gelet op artikel 15 leden 1 en 2 van de Wet op de Ondernemingsraden, Neemt het volgende besluit tot het instellen van een voorbereidingscommissie Artikel 1: Instelling en samenstelling.

1.

Er is een commissie voor or-verkiezingen.

2. De commissie bestaat uit... (invullen aantal) leden; waarvan tenminste.... (invullen aantal) leden tevens lid zijn van de or. De leden worden benoemd door de or.

Toelichting: Bij artikel 1.2: Bij een vaste commissie moet de meerderheid van het aantal leden tevens or-lid zijn.

Artikel 2: Taak en bevoegdheden.

1.

De commissie behandelt voor de or de aangelegenheden betreffende de verkiezingen van de or.

2. De commissie is voor aangelegenheden rondom de verkiezingen voor de or bevoegd om: a. Uit eigener beweging of desgevraagd advies uit te brengen aan de or. b. In overleg met de ondernemer en andere belanghebbenden maatregelen te treffen, teneinde de verkiezingen voor de or plaats te doen vinden volgens de bepalingen in het reglement van de or.

Artikel 3: 1.

De leden van de commissie worden door de or benoemd voor een periode aanvangend op het tijdstip van de benoeming en eindigend op het tijdstip waarop de zittingstermijn van de leden van de or afloopt.

2. De commissie kiest uit haar midden een voorzitter en een secretaris.

3.

De commissie vergadert op verzoek van de voorzitter en op verzoek van... (aantal invullen) leden van de commissie. Een vergadering kan slechts plaatsvinden als... (aantal invullen) leden van de commissie aanwezig zijn.

4. Indien het vereiste aantal leden niet op een commissievergadering aanwezig is, zal binnen 14 dagen een nieuwe vergadering uitgeschreven worden met dezelfde agenda. Indien ook bij deze vergadering het vereiste aantal leden niet aanwezig is, kan de vergadering toch worden gehouden.

5.

6.

7.

Bij afwezigheid van de voorzitter kiest de commissie uit de aanwezige leden een voorzitter voor de vergadering.

De artikelen 17, leden 2 en 3, 18, lid 2, 19, 20 en 21 van de or zijn van overeenkomstige toepassing.

De leden van de commissie kunnen te allen tijde ontslag nemen, Zij geven daarvan schriftelijke kennis aan de voorzitter van de or, aan de voorzitter van de commissie en aan de ondernemer.

Bijlage B Voorbeeldbrief aan de medewerkers

[Datum] [Plaats] Beste collega’s, Op (datum invullen) staat de or-verkiezing gepland. Je kunt je kandidaat stellen als je met onze onderneming een arbeidsovereenkomst/aanstelling hebt en tenminste (tijdstermijn noemen, zie or-reglement) werkzaam bent. Dat geldt ook voor uitzendkrachten die bij ons in het bedrijf minimaal tenminste 2 jaren werken binnen onze organisatie.

De lijst met collega’s die zich volgens onze gegevens kandidaat kunnen stellen, ligt ter inzage op het or-secretariaat. Heb je belangstelling maar weet je niet zeker of jij je ook kandidaat mag stellen, kom dan gerust even langs.

Ben je lid van een vakbond? Dan krijg je daarvan wellicht een uitnodiging om je kandidaat te stellen.

Ben je geen lid van een vakbond? Dan kan je een vrije lijst indienen.

Je kunt vanaf [datum noemen, zie or-reglement] een kandidatenlijst indienen door [noemen procedure].

We hopen op veel kandidaten!

Kom voor meer informatie gerust langs op het or-secretariaat of bel of mail met [telefoonnummers, namen en e-mailadressen or invoegen].

De or

Bijlage C Voorbeeldbrief voor vakbonden over or-verkiezingen

Datum: [datum] Betreft: or-verkiezing Geachte heer, mevrouw, Op [datum] zullen er verkiezingen plaatsvinden van de or van [naam onderneming]. Er zijn dan [aantal] zetels te vervullen.

U heeft, indien u aan de eisen van artikel 9 lid 2 sub a WOR voldoet, de mogelijkheid om kandidatenlijsten in te dienen. Indiening kan door middel van [omschrijving wijze van indiening]. De uiterste termijn voor de indiening is vastgesteld op [datum]. Dit betekent dat u uiterlijk op die dag een of meerdere kandidatenlijsten kunt indienen. De kandidatenlijst dient vergezeld te gaan van bereidverklaringen van alle kandidaten dat zij hun kandidatuur aanvaarden. Kandidatenlijsten die worden ingediend na deze datum of niet voldoen aan de daaraan in het or-reglement gestelde eisen, zijn ongeldig.

Met vriendelijke groeten, De or van [naam onderneming] [contactgegevens or]

…………………………… [handtekening]

Bijlage D Bewijs van ontvangst

Dames, Heren, Hiermee bevestigen wij de ontvangst van uw kandidaatstelling voor onze or-verkiezing op.……

Uw kandidaatstelling is door ons geaccepteerd. Hij voldoet aan alle eisen die de Wet op de ondernemingsraden en ons reglement er aan stelt.

Uw kandidaatstelling zal samen met eventuele andere ingediende kandidatenlijsten aan de ondernemer en de medewerkers bekend worden gemaakt.

De or

Bijlage E Integrale code ‘digitale verkiezingen’

Waaraan moet een digitaal systeem voor or-verkiezingen voldoen?

Vooraf: de or (or) is verantwoordelijk voor rechtsgeldige verkiezingen 1.

Reglement.

WOR-proof verkiezingen worden gerealiseerd op basis van een WOR-proof orreglement. Vakbonden hebben de taak voorlopige reglementen te toetsen aan de WOR. Op verzoek adviseren zij ook over gewijzigde reglementen. Tip: neem het SER-voorbeeldreglement over, dat is de beste vertaling van de WOR naar de praktijk van de or (www.ser.nl).

2. Niet afwijken van reglement.

Een or mag niet afwijken van zijn reglement. Bij or-verkiezingen moeten dus de verkiezingsartikelen van het or-reglement exact worden toegepast/uitgevoerd.

Ook het digitale kiessysteem moet overeenkomen met hetgeen in het reglement is bepaald. Anders resulteert de verkiezing in een onreglementair tot stand gekomen or, die geen rechtsgeldige besluiten kan nemen.

3.

Verkiezingscommissie.

Het is aan te bevelen dat de or een verkiezingscommissie instelt. De verkiezingscommissie moet een objectieve, neutrale commissie zijn, bestaande uit ten minste drie personen. Niemand die belang kan hebben bij de uitslag mag daarin zitting hebben. De ambtelijk secretaris is wel handig, en een neutrale medewerker van buiten de or is ook goed voor het objectieve karakter van de commissie.

4. Kiesregister. a. De verkiezingscommissie is verantwoordelijk voor een correct kiesregister, dat de basis vormt voor deelname van medewerkers aan de verkiezing. b. Als eerste actie in het verkiezingstraject moet dus het kiesregister (ook wel de kieslijst genoemd) opgesteld worden. Dat vermeldt de namen van de medewerkers die volgens het reglement passief en actief kiesrecht hebben.

Dus een lijst van, in de onderneming werkzame, personen die volgens het reglement lang genoeg in dienst zijn om te mogen stemmen of zich kandidaat te mogen stellen. Let op: de WOR beschouwt uitzendkrachten die langer dan twee jaar werkzaamheden verrichten die bijdragen aan de doelstellingen van de onderneming ook als ‘ in de onderneming werkzaam’. Ook 0-urencontracters en werknemers met tijdelijke contracten behoren tot de ‘in de onderneming werkzame personen’.

Gewoonlijk verstrekt de verkiezingscommissie aan de afdeling HRM/personeelszaken de criteria waarmee een werknemer actief of passief kiesrecht

5.

heeft, waarna HRM/personeelszaken de betreffende werknemers uit de personeelsadministratie filtert. c.

Ter controle wordt het kiesregister aan medewerkers voorgelegd, die de verantwoordelijkheid hebben eventuele fouten, binnen de daarvoor in het reglement gestelde termijn, kenbaar te maken aan de verkiezingscommissie.

Kandidatenlijst.

De verkiezingscommissie is verantwoordelijk voor de controle van de ingediende kandidatenlijsten en kandidaten. Een lijst is geldig als hij aan de bepalingen van de WOR (9.2 a en b) en het eigen reglement (diensttijdcriterium) voldoet.

Eisen aan een digitaal kiessysteem 1.

Als het digitale systeem het gehele verkiezingstraject beslaat dus van kandidaatstelling tot en met stemming en uitslagbepaling, dan moet vooraf goed bekeken worden of de kandidaatstellingsprocedure WOR-proof is ingericht. Is die conform art. 9 lid 2 van de WOR? Namelijk: kandidaten worden voorgedragen op kandidatenlijsten door werknemersorganisaties (de zogenaamde vakbondslijsten) en ongeorganiseerde medewerkers + leden van een bond die geen lijst indient (de zogenaamde vrije lijsten).

2. Het verkiezingsproces moet objectief controleerbaar zijn. Als bijdrage daaraan legt de facilitator van het digitale kiessysteem een (kort) logboek aan waarmee inzichtelijk gemaakt wordt welke stappen er in het proces gezet zijn. Ook levert het systeem een volledig ‘proces verbaal’ van de uitslag.

3.

Het digitale systeem draagt bij aan de transparantie van het verkiezingsproces.

Vooraf worden de verantwoordelijkheden van verkiezingscommissie en de aanbieder van de digitale tool onderscheiden en vastgelegd.

4. Het digitale systeem moet de toegankelijkheid van de verkiezingen waarborgen (door bijvoorbeeld het aanleveren van informatiebronnen die voor medewerkers begrijpelijk zijn, denk aan film, handleiding, etc.).

Dit houdt in dat voor alle kiesgerechtigdenhet digitale systeem op een simpele wijze toegankelijk moet zijn. or en leverancier beoordelen samen of digitale verkiezingen passen bij de organisatie.

5.

Het digitale systeem zorgt dat er niet gefraudeerd kan worden: a. het systeem moet borgen dat iedere kiesgerechtigde maar één stem kan uitbrengen. b. bij verlies van de unieke stemcode: duplicaatcodes (dezelfde code opnieuw aan dezelfde kiesgerechtigde) mogen alleen verstrekt worden indien het technisch onmogelijk is om dezelfde stemcode meer dan een keer te gebruiken. Extra codes mogen niet verstrekt worden. c. het systeem moet borgen dat alleen kiesgerechtigde personen de gelegenheid krijgen te stemmen (het systeem zorgt dat de stemcodes alleen afgele-

6.

7.

verd worden bij de door de verkiezingscommissie aangeleverde kiesgerechtigden) Het digitale systeem moet het stemgeheim borgen: de uitgebrachte stem mag niet direct herleidbaar zijn naar de kiezer. Het systeem registreert wel welke kiezer zijn stem heeft uitgebracht (in elk geval nodig wanneer sprake is van gecombineerd digitaal stemmen en per post) maar registreert niet welke stem naar welke kandidaat gaat.

Het digitale systeem moet garanderen dat de bezwarenprocedure or-verkiezingen uit het reglement (SER modelreglement art.16) onverkort toepasbaar is.

De aanbieder van een digitaal kiessysteem borgt bovenstaande normen in zijn product en bij zijn medewerkers, en vereist commitment aan deze uitgangspunten van eventuele derden die met zijn systeem werken.

Een aanbieder die voldoet aan bovenstaande criteria is www.wiekiesjijor.nl Abvakabo FNV, oktober 2014

Bijlage F Uitstel verkiezingen

Brief uitstel Beste collega’s, Op... loopt de zittingsduur van de or formeel af. In overleg met de bestuurder is de or van oordeel dat het houden van verkiezingen en het formeren van een nieuwe or met het oog op de nadere reorganisatie niet zinvol en efficiënt is. De or kiest er daarom voor om de verkiezingen vooralsnog met... (bijvoorbeeld een jaar, keuze or) uit te stellen en voor die periode deze or in functie te laten. Wij hebben dit inmiddels ook afgestemd met de vakbonden.

Wij gaan er van uit dat u hiermee akkoord gaat. Mocht u hiertegen toch bezwaar willen maken dan verzoeken wij u dit binnen een termijn van twee weken na verzending van deze brief schriftelijk aan de or kenbaar te maken.

Met vriendelijke groet, De or

Over de auteurs

dr. mr. S.F.H. Jellinghaus Steven Jellinghaus is advocaat en mediator bij De Voort Advocaten | Mediators te Tilburg. Daarnaast is hij universitair docent bij het departement Sociaal Recht en Sociale Politiek van de Universiteit van Tilburg. Hij heeft veel publicaties op zijn naam staan.

Ook vervult hij verschillende maatschappelijke functies. drs. Bob Vermaak Bob Vermaak is strategisch directeur en consultant bij Wiekiesjij Ondernemingsraden en als consultant betrokken bij vernieuwingstrajecten (zoals #iedereenorlid). Hij is Raad van Toezicht-lid bij de bibliotheek Utrecht en eigenaar van @oradviezen.

Inger Nijboer Inger Nijboer studeerde International Business and Languages. Ze is sinds januari 2012 verbonden aan Wiekiesjij als verkiezingsmanager. Ze begeleidt klanten bij het proces van verkiezingen, van het controleren van het reglement tot de uitslag van de verkiezing. mr. Karen Maessen Karen Maessen is advocaat bij De Voort Advocaten I Mediators. Haar specialismen betreffen het arbeidsrecht, medezeggenschapsrecht en ambtenarenrecht. Tevens is zij als auteur verbonden aan het tijdschrift Rechtspraak voor Medezeggenschap. Diverse andere publicaties staan mede op haar naam, zoals het boek Collectief Arbeidsrecht en annotaties voor Jurisprudentie in Nederland (JIN).

OR

EN

Steven Jellinghaus Inger Nijboer Bob Vermaak Karen Maessen

VERKIEZINGEN Verkiezingen zijn hét moment voor de or (or) om zijn positie te verwerven. Het is de graadmeter voor prestaties, zichtbaarheid van de or-leden en bovenal laat het zien dat de or er is. De praktijk laat zien dat het lastig is om ondernemingsraadsverkiezingen te organiseren.

In dit boek tref je informatie aan die je helpt bij het organiseren van or verkiezingen. Er wordt uitgebreid stilgestaan bij het juridisch kader van or verkiezingen. Je wordt meegenomen in de verschillende fasen van een verkiezing: van de bekendmaking tot aan het proces verbaal. Daarnaast is er aandacht voor het voeren van campagnes.

Met OR en verkiezingen heeft de ondernemingsraad een praktische leidraad voor dit belangrijke onderwerp in handen.

9 789462 156203