MUSEUM HAARLEM
TEKENEN EN VERPOZEN IN DE WAAG 200 Jaar Kunst in Haarlem Jubileumtentoonstelling Kunst Zij Ons Doel Het kan Haarlemmers niet zijn ontgaan: Kunst Zij Ons Doel bestaat 200 jaar. Op liefst dertien plaatsen in de stad is er aandacht voor de jubilerende kunstenaarsvereniging, en in het nieuwe jaar volgt nog meer. Museum Haarlem toont dertien werken van oud-leden in combinatie met kunst van de huidige generatie, die zich hierdoor liet inspireren.
Afke Spaargaren, Zelfportret met hoed, 2021, olieverf op doek.
Anton Mauve, Jacobus van Looy, Coba Ritsema, Henri Boot, Mari Andriessen, Kees Verwey en Otto B. de Kat zijn beroemde oud-leden. Maar het zijn vier minder bekende kunstbroeders aan wie Haarlem het jubilerende Kunst Zij Ons Doel (KZOD) dankt. Pieter Barbiers Bzn., Laurens van Reijsen, Christiaan Kuyper en Adrianius Bernardus Verpoorten richtten in 1821 de kunstenaarsvereniging op. Was bij de voorgangers – de Teekenacademie (1772-1795) en het Teekencollegie/Kunstmin en Vlijt (1795-1826) – lesgeven het belangrijkste doel, de nieuwe vereniging stelde het tekenen naar model en het gezamenlijk verpozen voorop. De eerste jaren zetelde KZOD op verschillende adressen in de Heiliglanden, in 1841 stelde het stadsbestuur de zolderverdieping van de Waag beschikbaar, waar de leden ook nu nog bijeenkomen.
Tekst Martha van Buuren. Fotografie Rob Ouwerkerk.
Van meet af aan werd dinsdag- en donderdagavond naakt geposeerd, woensdagavond gekleed. De vereniging was nogal behoudend en elitair, wat door de jaren heen geregeld tot onvrede leidde onder de leden. Zo was – en is – er een ballotagecommissie. En eerst in 1892 mochten vrouwen ‘werkend lid’ worden. Maar toegang tot de tekenkamer kregen zij pas in 1900, en dan nog alleen op de woensdagavond. Om naakt te mogen tekenen, moesten vrouwen nog tachtig jaar wachten.
Jacobus van Looy, Zelfportret met hoed, 1905, olieverf op doek. Collectie Frans Hals Museum.
Expositie: 200 jaar Kunst Zij Ons Doel. Geïnspireerd door het verleden Te zien: t/m 25 maart 2022 Meer informatie: www.museumhaarlem.nl
58 ✶ HRLM 76
Voor de tentoonstelling in Museum Haarlem heeft een groot aantal van de tegenwoordige KZOD-leden zich laten inspireren door een werk van de dertien oud-leden. Het museum toont de inspiratiebron in combinatie met de nieuwe werken, met daarbij een toelichting van de huidige kunstenaars. Zo liet Marcel Kooij zich inspireren door Zelfportret met hoed van de schrijver en beeldend kunstenaar Jacobus van Looy (1855-1930). Kooij creëerde Ken Uzelve en schrijft: ‘Gevoelig voor de ander, de houding, het clair-obscur, de schuine lijn, het uitbeelden van het karakter geeft inhoud aan dat ene moment kijken in de spiegel.’ Ook Afke Spaargaren koos dat werk als inspiratiebron. Over haar eigen Zelfportret met hoed schrijft zij: ‘Mijn keuze voor van Jacobus van Looy komt voort uit de verbondenheid die ik voel met zijn werk, door ons beider compassie voor de natuur. Het meest inspirerende van dit zelfportret vind ik het mysterieuze blosje op zijn wang. De kleur doet me denken aan die van de Oost-Indische kers. In mijn zelfportret heb ik mezelf ook zo’n blosje gegeven, hetgeen de aanschouwer misschien ook nieuwsgierig maakt. Ik heb mezelf omringd met de planten uit De Tuin, mijn lievelingsschilderij van Jacobus, uit Teylers Museum. Een bijkomstigheid is dat ook ik graag buiten schilder met een hoed op.’ Dit en nog veel meer ander moois is te zien aan het Groot Heiligland 47.
