HRLM 76

HRLM76 STADSGLOSSY

Meesterlijke smaak voor mooie momenten, pure producten en fijne feestdagen

EEN NIEUW JAAR, EEN NIEUW BEGIN

2 ✶ HRLM 76

Van de herfst naar de kerst

Jeannette Evers en is hoofdredacteur . Ze was getrouw d met wijlen Rob en heeft twee ho nd je s Sammy en Max.

Ik dacht echt dat ik nooit meer zou schrijven over corona, maar helaas de besmettingen zijn weer torenhoog. Op het moment dat deze editie naar de drukker gaat, is de persconferentie nog niet geweest. Maar ik hoop echt dat de maatregelen meevallen; met een mondkapje op en de coronaQR-code op zak gewoon leuke dingen kunnen blijven doen, daar kan ik heel goed mee leven...

Maar laten we het hebben over de herfst! De herfst heeft op niet mis te verstane wijze haar intrede gemaakt. Plots, van de ene op de andere dag, is de zomer voorbij – en voor mijn gevoel was deze nog niet eens begonnen – en zitten we pats-boem midden in de herfst. Tijd dus om de tuin weer winterklaar te maken; met weemoed ruim ik de tuinmeubels op. Sommige spullen, de BBQ bijvoorbeeld, heb ik deze zomer geen enkele keer gebruikt. Ja, ik heb het gevoel dat ik de zomer heb overgeslagen. Wat een raar jaar!

De herfst dus... Wie mij een beetje kent, weet dat dit nu niet bepaald mijn favoriete seizoen is. Tuurlijk zijn de herfstkleuren van de bomen prachtig, maar dat is wat mij betreft het enige wat er mooi en leuk aan is. Maar... na de herfst komt de winter, en dat betekent dat de gezellige feestdagen in aankomst zijn.

Wie wel eens in november de redactie van HRLM heeft bezocht, staat plotseling in een hysterisch versierde ruimte. Overdreven? Nee hoor, dat vinden wij gewoon mega-gezellig. Kerstbomen, we hebben er niet één maar twee, buitenverlichting ook twee stuks. Laat die feestdagen maar komen!

O ja, bijna vergeten: de verjaardag van Haarlem. Op 23 november 1245 kreeg Haarlem van graaf Willem II stadsrechten. Het is nu dus 776 jaar geleden dat Haarlem zich een stad mocht noemen.

Dat vieren we van 19 t/m 28 november met diverse activiteiten.

Scan deze QR-code in voor het programma en vier mee!

Veel leesplezier met deze HRLM en ontzettend fijne feestdagen.

Jeannette

76 HRLM ✶ 3

Fotografie: Linda Llambias.

Welkom

Fotografie: Rob Eversen.

✶ ZOMAAR

4 ✶ HRLM 76

76

INHOUD

November - December 13e jaargang

THEMA Dossier SMAAK 43 Zwammen 46 Shopping Hip en Bewust 48 New Vegas Bas Veldhoven 50 Duurzame acties 52 Masha Vos AH Westergracht INTERVIEW 9 Joop van Riessen 77 Bijde Heren 80 Even voorstellen Marijke Licher

en Joost van den Bogert WINKELEN 21 Feestdagen 22 Duurzame winkelroute 38 Dieren 91 De Wereld van Jansje

CULTUUR 56 Frans Hals Museum Hof 57 Museum van de Geest 58 Museum Haarlem 59 Column Edwin van Balken 60 Boring Festival 61 Jong Talent Synga 62 Schuur George en Eran 64 Column Ann Demeester 66 Theater De Liefde

KUNST 4 Zomaar een foto 90 Gedicht De kleur van het heelal 99 Atelier Annelies Veeze

PUUR HAARLEMS 16 Zo Haarlems Dit wil je hebben 17 Zo Haarlems Kerstlichtje 32 Nieuws uit de buurt 34 HRLMse BRTN

EN OOK 30 Stadsmormels 85 Afscheid 97 HRLM Vrienden 111 Gespot 114 Evenementen in beeld

Meesterlijke smaak voor mooie momenten, pure producten en fijne feestdagen

2021

Coverfoto Linda Llambias

Gratis exemplaar waarde € 7,05

LEZEN 112 Boeken Top 5 en Uitgelicht

HRLM76 STADSGLOSSY

www.hrlm-online.nl

KOKEN 104 Dingetje erbij 108 Koken met Ef - NIEUW

76

november - december 2021

COLUMNS 7 Jos Geboorte van Nederland 19 Karbonkel HDN K MRGN G

REPORTAGE 67 Warme broodjes 84 El Pincho 86 Mijn Haarlem Jeroen Spek 105 Pieter Teyler huis

HRLM

HISTORIE 25 Historie De oude Bavo 36 Toen Grote-Houtstraat 75 Toen en Nu Tempelierstraat 88 Pareltjes 110 Toen Stadsbibliotheek

31 Rian Zwammen 37 Jos Niet mijn smaak 39 Jan Willem Huistijgers 78 Falco Smaak in actie 94 Frans We lijken wel halve garen

EEN NIEUW JAAR, EEN NIEUW BEGIN

Wij maken HRLM

Mede-oprichter en artdirector Rob Eversen (1951-2018) Uitgever en hoofdredacteur Jeannette Eversen Vormgeving Jeannette Eversen en Adrian de Groen Redactie Victoria van der Werff Tekst- en eindredactie Marcel Lee en Hélène van der Werff Advertentieverkoop Redactie HRLM Administratie Adela Bot/Romijn Bedrijfsadvies Distributie Hélène van der Werff, Tjibbe van der Werff en Paswerk/BusinessPost HRLM Ambassadeurs Lisa Cobelens Raad van Advies Ella Blommaert-Zander, Hans Romijn, Bernt Schneiders en Baud Schoenmaeckers.

Aan deze HRLM werken mee Jos Ahlers, Edwin van Balken, Michaëla Bijlsma, Marjolein Blauwbroek, Thomas Blauwbroek, Falco Bloemendal, Joke Breemouer, Alexander de Bruin, Eric J. Coolen, Ann Demeester, Joost Dobbe, Franklin van der Erf, Linda Gottmer, Warry van der Leen, Linda Llambias, Meta van der Meijden, George Moormann, Henk Tijbosch, Rian Visser, Jos Wienen, Haarlemse wijkraden Redactie-adres Lange Boogaardstraat 8 zwart, 2011 WV Haarlem, (023) 551 1227, post@haarlemse-stadsglossy.nl, www. hrlm-online.nl en volg ons ook op www.facebook.com/haarlemsestadsglossy.

Relaties

Mediapartner van: Bevrijdingspop Haarlem, Theatergroep Eglentier, Project Fors, Theater De Liefde, Haarlemmer Houtfestival, Productiehuis de Verbinding, Kerstmarkt Haarlem en Santa Run Haarlem. Samenwerking met: Het Ampzing Genootschap, COC Kennemerland, De Coalitie, Gilde Haarlem, Kunstlijn Haarlem, Noord-Hollands Archief en Nieuwe Gracht Producties.

Verspreiding

Haarlem, Spaarndam, Heemstede, Overveen, Bloemendaal, Aerdenhout en Hoofddorp.

Gratis verkrijgbaar bij onze adverteerders, VVV Haarlem, Bibliotheken, lees- en wachtruimtes, Primera, Ako, Bruna en Cigo.

OPTICIEN KUIPERS

Zijlstraat 97 | 2011 TM Haarlem | 023-5310181

ADVERTENTIE OPTICIEN KUIPERS.indd 1

Basis Bedrijfskleding | Mollerusweg 96 | 2031 BZ HAARLEM 023 5358086 | www.basisbedrijfskleding.nl info@basisbedrijfskleding.nl

21-01

Jos Haarlem en de ‘geboorte’ van Nederland

Jos Wienen is si nds 22 september 20 16 burgemeester van onze stad.

Voor liefhebbers van geschiedenis van onze stad en ons land wordt 2022 een interessant jaar. Precies 450 jaar geleden begon het proces dat we met enige verbeeldingskracht de ‘geboorte’ van Nederland kunnen noemen.

In juli 1572 kwamen twaalf steden, waaronder Haarlem, bijeen voor de eerste Vrije Statenvergadering in Dordrecht. Ze besloten tot een gezamenlijke financiering van de opstand tegen de Spaanse vorst Philips II en het (opnieuw) aanstellen van Willem van Oranje als stadhouder. Uit deze bijzondere samenwerking ontstond gaandeweg de Nederlandse republiek.

Maar niet zonder slag of stoot. Vanzelfsprekend voelde in 1572 nog niemand zich Nederlander. De strijd richtte zich immers niet alleen tegen Spanje, maar vond ook plaats tussen de dorpen, steden en gewesten onderling. Sommigen bleven Philips II trouw. Anderen, waaronder Haarlem, namen deel aan de opstand onder leiding van Willem van Oranje. Het mag uiteindelijk een wonder heten dat uit die felle en jarenlange strijd uiteindelijk een natie ontstond, waarin vrijheid, verdraagzaamheid, verbondenheid en verscheidenheid zich tot kernwaarden ontwikkelden.

Voor Haarlem is 2022 in nog meer opzichten een gedenkwaardig jaar. Op 3 december weigerde 450 jaar geleden onze stad zich over te geven aan Don Frederik, de zoon van de hertog van Alva.

Een belegering van maar liefst zeven maanden volgde. Vervolgens moest Haarlem zich toch overgeven, maar de stootkracht van het

Spaanse leger was wel gebroken. En toeval of niet, 2022 is ook het jaar waarin we herdenken dat Dirck Volckertszoon Coornhert (1522-1590) 500 jaar geleden is geboren. Deze begaafde Haarlemse humanist toonde in diverse functies zijn grote veelzijdigheid: hij was jurist, denker, beeldend kunstenaar, schrijver en drukker. Tussen 1564 en 1567 was Coornhert secretaris van het Haarlemse stadsbestuur, precies in de tijd van de Beeldenstorm die de opmaat vormde van de latere opstand tegen Philips II. Als medestander van Willem van Oranje streed Coornhert voor vrijheid van godsdienst.

We gaan komend jaar in onze stad aan 1572 en aan Coornhert vanzelfsprekend de nodige aandacht besteden. Houd de Haarlemse activiteitenkalender dus goed in de gaten. Ook andere Nederlandse gemeenten met een connectie met 1572 staan in 2022 stil bij deze boeiende episode in de vaderlandse geschiedenis. Niet alleen om terug te kijken, maar vooral ook om parallellen te trekken met het heden. Vrijheid, verdraagzaamheid, verbondenheid en verscheidenheid zijn immers niet alleen waarden van toen, maar juist ook van nu.

Alvast een voorproefje? Kijk op geboortevannederland.nl.

76 HRLM ✶ 7

De bedenkers van eigentijdse sieraden Warmoesstraat 2 | Haarlem | T 023 532 43 09 | www.sipkesedelsmeden.nl

Sillver Studio

by Deb ©

haarstudio Gedempte Raamgracht 28 zw 2011 WH Haarlem - 023 534 39 59 maandag en dinsdag gesloten

INTERVIEW ✶

Joop van Riessen ‘Dat ik agent zou worden was wel de laatste verwachting’

Als iemand veel te vertellen heeft is hij het wel. Na jaren als hoofdcommissaris van het Amsterdamse politiekorps te hebben gewerkt, werd de Haarlemse Joop van Riessen (78) door een aantal journalisten uitgedaagd om zijn werk op te schrijven.

Deze uitdaging zorgde voor maar liefst veertien politieromans, waaronder de bekende Anne Kramer-reeks. › 76 HRLM ✶ 9

s

Schijven van een roman is niet een uitdaging, vertelt Joop. Zo waren de eerste stappen richting zijn politiecarrière ook te danken aan iemand die hem op de juiste manier wist te prikkelen. “Ik wilde helemaal niet bij de politie”, vertelt hij lachend. “Toen ik zestien jaar oud was, reed ik zonder rijbewijs met de auto van mijn vader door Haarlem. Daarbij werd ik gepakt door de politie en stond ik voor de kantonrechter.” Het stopt overigens niet bij het joyriden. Zo is Joop ook betrokken bij nieuwjaarsrellen in Haarlem-Noord.

“Het is niet dat ik lijnrecht tegenover de politie stond, maar dat ik agent zou worden was wel de laatste verwachting.”

KRANKJORUM Tot hij een kennis tegenkomt die hem zegt dat hij op de politieacademie zit. Hij vertelt dat er ieder jaar zo’n duizend aanmeldingen zijn, waarvan maar twintig kandidaten worden aangenomen. “Hij daagde mij uit en dat is de reden dat ik ben gaan solliciteren.

Niet omdat ik bij de politie wilde werken, maar om hem te bewijzen dat hij niet beter was dan ik.” Krankjorum vindt Joop zijn beslissing om te solliciteren achteraf. “Er waren groepsgesprekken, een psychologische test, sporttesten en ga zo maar door”, legt hij uit.

“Ze kwamen zelfs thuis kijken hoe de sfeer was en wie je ouders waren.” De moeder van Joop is niet blij met zijn keuze om bij de politie in dienst te gaan. Ze heeft liever dat hij arts wordt, omdat ze volgens Joop gek was op dat beroep. “Mijn vader wilde zelfs dat ik dominee werd, maar zoals je begrijpt was dat wel het laatste wat ik wilde”, grapt hij.

Hij heeft net eindexamen middelbare school gedaan, als hij bericht krijgt dat hij op de academie is aangenomen. “Ik was pas negentien jaar. Toen begon ik te twijfelen of ik het eigenlijk wel wilde.” De realiteit haalt hem in en hij beseft dat het een domme keus zou zijn om het aanbod niet te accepteren. Opnieuw is het de uitdaging die het van Joops eerste gevoel wint. Geen moment spijt heeft hij als hij terugkijkt op die veertig jaar bij de Amsterdamse politie. “Het was een geweldig deel van mijn leven. Ik heb zoveel meegemaakt, zoveel plezier, maar ook veel ellende. Ik ben die jongen nog steeds dankbaar voor de uitdaging.”

HEFTIGE PERIODE In 1965, na zijn politieacademie-tijd, komt Joop in het onrustige Amsterdam terecht. Hij kiest specifiek voor de hoofdstad. “Haarlem vond ik maar een prutstad. Er gebeurde helemaal niets en ik wilde juist wat rumoer.” En dat gebeurt ook. Hij gaat aan de slag bij het bureau op de Warmoesstraat, waar onder anderen ook rechercheur Appie Baantjer werkt, en wordt gelijk in het diepe gegooid.

De binnenstad van Amsterdam verandert rond 1975 in een complete chaos. In een paar jaar tijd wordt door de Chinese maffia de drug heroïne op de markt gebracht, waar veel

10 ✶ HRLM 76

INTERVIEW ✶

‘Mijn vader wilde dat ik dominee werd, maar zoals je begrijpt was dat wel het laatste wat ik wilde’

› 76 HRLM ✶ 11

‘Haarlem vond ik maar een prutstad, er gebeurde niks’ jongeren aan verslaafd raken. In diezelfde periode komen grote getalen Surinamers door de onafhankelijkheid naar de hoofdstad getrokken. Veel van hen raken verslaafd aan de drug. “Je moest eens weten hoe die mensen eruit zagen. Zo’n spuit werkt ongeveer zes uur. Binnen die tijd moesten mensen als een gek op zoek naar geld voor een nieuwe dosis.” Voor Joop is het een heftige periode. Zo herinnert hij zich nog een jonge vrouw die toentertijd bij hem werd voorgeleid. “Ze zat tegenover mij aan tafel en had een misdaad begaan. Ik vertelde haar dat ze op het bureau moest verblijven, maar ze wilde niet luisteren. Ze schreeuwde dat als ze de cel in moest, ze zelfmoord zou plegen.

Twee rechercheurs stonden erbij, maar reageerden niet. Ik bleef naar haar kijken en wist dat het onmogelijk was om haar weg te sturen.” Enige tijd later pleegt de vrouw zelfmoord in haar cel. “Vaak denk ik nog: als ik haar had weggestuurd was ze nu misschien nog in leven.”

ondergebracht in de flats, waarvan de Gliphoeve de meest beruchte is.

RELLEN De heroïneverslaving heeft niet alleen de stad in zijn greep, maar grijpt ook om zich heen in de Surinaamse gemeenschap.

Inmiddels weg uit de binnenstad, wordt Joop in 1982 benoemd tot commissaris van het toen nog nieuwe Bijlmermeer. Duizenden Surinamers worden daar door de overheid

Tot zijn grote verbazing zit de zaal vol met schreeuwende, boze, onbegrepen Surinaamse inwoners. Na vier bijeenkomsten begint Joop verandering te zien. “We konden niet alles oplossen, maar nu de emotie over tafel ging, zag je dat het op straat rustiger werd.

Het leidde tot meer begrip voor elkaar en tot minder spanningen op straat.”

12 ✶ HRLM 76

Vele jonge Surinamers raken verslaafd aan de heroïne, iedere dag leidt dat tot confrontaties tussen politie, dealers en verslaafden. “Je wist gewoon dat in zo’n spanningsveld een schietpartij, waarbij door de politie een Surinaamse jongen wordt doodgeschoten, niet denkbeeldig is.

De lont in het kruitvat, waarbij alle opgekropte spanning in die gemeenschap in één keer naar buiten komt en tot grote rellen kan leiden”, legt hij uit. Zo ontstaat bij Joop het idee om met de Surinaamse gemeenschap in gesprek te gaan. Beter rellen aan tafel dan met de agenten op straat.

Joop kaart het aan bij de agenten van de Bijlmer, maar die verklaren hem voor gek.

“Ik wilde tien agenten meenemen naar de bijeenkomst en gaf ze de kans om zichzelf op te geven. Niemand gaf zich op, dus heb ik er tien aangewezen.”

OVERSTAG Joop besluit in 2004 dat het genoeg is geweest met het bestrijden van de criminaliteit in de Amsterdamse onderwereld.

In de periode na zijn vertrek krijgt hij veel te maken met journalisten die graag zijn verhaal willen aanhoren. “Er ontstond het idee om met een aantal journalisten af te spreken in een café. Daar zou ik mijn verhaal vertellen”, legt hij uit. Dat gesprek brengt grote verandering in Joops leven. “Ze zeiden dat ik alles wat ik net aan ze had verteld moest gaan opschrijven. Maar daar had ik helemaal geen zin in.” Hij krijgt weinig keus, want de journalisten laten weten anders een ghostwriter aan hem te koppelen.

Na aandringen gaat Joop toch overstag.

“Als er iets geschreven wordt, dan doe ik dat alleen zelf ”, zegt hij tegen de journalisten.

Zonder in te gaan op het aanbod loopt hij het café uit. Hij loopt rechtstreeks naar zijn huis en gaat achter zijn computer zitten.

Wie veertig jaar aan non-fictieverhalen wil opschrijven moet flink wat onderzoek doen, komt Joop tot de conclusie. Zo verschijnt in 2007 zijn eerste boek In Naam Der Wet, een beschouwing van zijn jarenlange werk bij het Amsterdamse politiekorps.

Wanneer Joop na de boeklancering thuis komt, wordt hij gebeld door een redacteur van de uitgeverij. “Ze vroeg of ik nog eens

INTERVIEW ✶

› 76 HRLM ✶ 13

‘Ik zei wel eens grappenderwijs dat ik met Anne Kramer sliep’ langs wilde komen. De uitgeverij wilde graag dat ik fictie ging schrijven, zoals thrillers of politieromans.” Non-fictie gaat hem nog wel goed af, maar bij fictie krijgt hij zijn twijfels.

Hij laat de uitgeefster weten het niet te willen doen, maar ook hier komt de oudpolitiecommissaris niet onderuit. Ze laat hem tijdens zijn bezoek duidelijk weten dat hij wel degelijk fictie moet gaan schrijven. “Ze klonk net als een strenge schooljuffrouw”, grapt hij.

Als Joop na het gesprek bij de uitgeverij de trap af loopt, hoort hij iemand de naam ‘Anne Kramer’ roepen. “Die naam bleef op één of andere manier hangen”, legt hij uit.

GIJZELING Om zijn verhalen te kunnen schrijven wil hij zo ver mogelijk bij zichzelf vandaan blijven.

Hoofdinspecteur Anne Kramer wordt de hoofdrolspeelster in zijn boekenreeks. Zij is hoofd van de afdeling zware criminaliteit en bijt zich vast in elke zaak. “In werkelijkheid waren het natuurlijk mijn eigen belevenissen.

De kracht zit in een boek wanneer je kunt schrijven over dingen die je kunt inbeelden.

Dat heeft mij enorm geholpen.”

Volgens hem is Anne Kramer een geweldige vrouw, maar bij het tiende boek komt dat

14 ✶ HRLM 76

‘geweldige’ een beetje zijn neus uit. Drama, dat zou haar leven een nieuwe wending moeten geven. Bij het tiende boek besluit hij het roer om te gooien. “Het ging natuurlijk over de liefde. Anne moest gewoon een keer helemaal gevloerd worden.” En dat gebeurt wanneer ze Maurice de Vries ontmoet.

Wiens naam is geïnspireerd op Nederlands topcrimineel Mink K.. “Het begint allemaal met een gijzeling in een coffeeshop”, vertelt de oud-politieman. “Daar zit een moeder met baby en Maurice wordt gezocht door de politie. Snel krijgt de man door dat hij is herkend en gijzelt moeder en kind. Anne Kramer neemt de plaats in van de gegijzelden waarna Maurice de Vries haar meeneemt naar een huisje in de Ardennen. ’s Nachts liggen ze samen aan elkaar vastgemaakt in bed, zodat zij geen enkele kant op kan.

“Er gebeurt niets behalve dat ze uren met elkaar praten. Dat is het moment waarop er iets ontstaat tussen de twee”, legt Joop uit.

De romance zet zich voort in het boek Radeloos wanneer Maurice de criminaliteit achter zich laat en naar Zuid-Afrika vertrekt.

Anne Kramer kan het niet laten om hem daar te bezoeken. “Ze gaan samen op pad, maar dat kan natuurlijk helemaal niet”, legt de schrijver uit. “Ik denk dat het nog steeds niet

kan, maar het gaat door. Tot ik aan het eind van Radeloos dacht: die man moet nu dood.”

Joop laat Maurice dan door middel van een schietincident om het leven brengen en levert zijn manuscript in bij de uitgeverij.

Kort daarna krijgt hij een belletje van de redacteur. Maurice moet blijven leven, want iedereen op de uitgeverij vindt het spannend.

“Dus bracht ik Maurice in het laatste hoofdstuk maar weer tot leven”, zegt hij lachend. “Zo kom je bij het schrijven soms in onmogelijke situaties, lezers vinden de liefde met zo’n crimineel prachtig en maken er helemaal geen punt van.”

SOORT VAN LEEGTE “Het is krankzinnig dat ik inmiddels vijftien boeken heb geschreven. Elke keer als een boek klaar is, ontstaat er ook een soort van leegte”, vertelt hij. Door jaren over Anne Kramer te schrijven wordt die vrouw een deel van Joops leven. “Ik zei wel eens grappenderwijs dat ik met Anne Kramer sliep.

Dan lag ik wakker en speelde er weer een idee op.” Terugkijkend op zijn actieve leven is Joop maar al te blij geweest met de personen die hem uitdaagden zijn grens te verleggen.

“Als die journalisten en die oude kennis mij niet hadden uitgedaagd, was dit er allemaal nooit geweest.” ✶

Tekst: Victoria van der Werff. Fotografie: Linda Llambias.

INTERVIEW ✶

76 HRLM ✶ 15

ZO HAARLEMS

DIT WIL JE TOCH HEBBEN? Seeing Things Queerly is een duurzaam, ‘queer-owned’ mode-label, dit jaar opgericht in Haarlem door modeontwerper Maikel Bongaerts. Maikel ontwerpt inclusieve, genderneutrale kleding voor de LHBTI+-gemeenschap en al hun bondgenoten. Met zijn label stelt hij de heteronorm ter discussie.

De standaard is niet alleen heteroseksualiteit en alleen de twee geslachten man en vrouw, met eigen sociale rollen. Het is niet alleen zwart of wit. Er zitten grijstinten tussen en naast die tinten is er kleur.

Er is een grote verscheidenheid aan ‘queer’-identiteiten en ervaringen die gezien, besproken, omarmd, gevierd en vooral geaccepteerd moeten worden! Door Seeing Things Queerly het gehele jaar te dragen, vergroot de drager de zichtbaarheid van de LHBTI+-gemeenschap. Zichtbaarheid leidt tot perspectief, het draagt bij aan de verandering van perceptie van dat wat als normaal gezien wordt, en zo begint acceptatie.

Te koop v.a. € 50,- op www.seeingthingsqueerly.com en te volgen op instagram @seeingthingsqueerly

16 ✶ HRLM 76

ZO HAARLEMS

HAARLEMS KERSTLICHTJE Voor de derde keer in haar bestaan brengt Stem in de Stad tijdens de kerstperiode een kerstlichtje op de markt. Met de aanschaf van dit kerstlichtje ondersteun je het mooie werk van Stem in de Stad.

Illustrator Eric J. Coolen tekende voor de waxinehouder met LED-lampje de skyline van Haarlem en Bies van Ede schreef er een toepasselijk gedicht bij.

Het kerstlichtje is te koop voor € 10,- via de webwinkel van Stem in de Stad en het Kunstcentrum Haarlem. De opbrengst gaat naar de projecten van Stem in de Stad, onder meer naar de maaltijdenvoorziening (een warme maaltijd voor een gast van Stem kost € 7,-). Stem in de Stad is juist in de donkere wintermaanden een huis waar Haarlemmers samen het licht van kerst kunnen delen.

76 HRLM ✶ 17

Onze Boetiek Met veel passie en toewijding hebben wij onze boetiek tot een heel gezellige winkel gemaakt. Je bent altijd welkom en we geven je graag een goed advies en je kunt kiezen uit diverse kwaliteitsproducten tegen een betaalbare prijs.

Sinds 1933 willen wij het beste voor je huisdier. Wij hebben een breed assortiment met veel diversiteiten. En keer op keer willen wij je ook verrassen met unieke, vernieuwende en creatieve producten in de gehele breedte van ons assortiment.

Gierstraat 60-64

UITVAARTVERZORGING LOES HOFHUIS

Kom gerust langs in onze boetiek (helaas mag je huisdier nog even niet naar binnen).

Tot ziens, team beasdierenboetiek.

Jouw advertentie hier?

HRLM Adverteer vanaf € 100,in het leukste tijdschrift van Haarlem!

EEN MOOIE UITVAART REGEL JE SAMEN De dood vormt een wezenlijk onderdeel van het leven. En toch komt een overlijden in de meeste gevallen onverwacht. Naast alle emotionele zorgen zijn er plotseling veel praktische zaken die geregeld moeten worden. Het kan u veel troost geven als een persoonlijk afscheid goed georganiseerd is.

Ik informeer u graag over de mogelijkheden en denk met u mee, zodat u ondanks alle verdriet er met een goed gevoel op terug kunt kijken.

Voor informatie of vragen kunt u bellen met 06 55 79 75 85.

WWW.LOESHOFHUIS.NL

Samen met ondernemers bedenken en maken we lezenswaardige mooie artikelen. Met jouw bedrijf als betrouwbare en inspirerende informatiebron.

Dat wordt gelezen, gewaardeerd én herinnerd!

HRLM ontvangt hartverwarmende en lovende reacties op de edities.

Profiteer nu van het bereik en van de aandacht die jouw advertentie krijgt in het grootste tijdschrift van Haarlem.

Voor meer informatie ga naar www.hrlm-online.nl/adverteren

K

arbonkel

HDN K MRGN G Smaken verschillen. Kan op elke tegel.

Ooit was december vooral het grote jaarlijkse 3FM Serious Request-feest, waarbij met Glazen Huis en al het hele land een kleine week werd getrakteerd op alle dj’s en cabaretiers met ADHD die ons land rijk is, allemaal marathonsgewijs te volgen via televisiebeelden vol toeters en bellen (letterlijk). Als die moderne versie van Open Het Dorp op kerstavond afsloot met wederom een miljoenen-recordopbrengst en een laatste hossende party in de gaststad (Haarlem heeft het record, laat je niets wijsmaken!), viel heel Nederland uitgeput op de vierzitsbank terug, en kon een week lang bijkomen en onthaasten met de verstilde beelden van Radio 2’s Top 2000, waar héél veel oudere witte mannen in héél veel Noorse truien (sommige met een bloes eronder, of een snor erboven) te zien waren, die urenlang doodstil op hun stoel naar hun computerscherm staarden, en af en toe iets zeiden tegen hun al even onbeweeglijke technici, terwijl de zestiger-, zeventiger- en tachtigerjaren-plaatjes aaneenregenden over het volk. Een verademing.

Enkele jaren later zijn de rollen omgedraaid.

Terwijl grotendeels volstrekt onbekende medewerkers van 3FM voornamelijk ’s nachts ergens langs lege en verlaten wegen door het land wandelen, steppen of bakfietsen om een paar tonnetjes bij elkaar te sprokkelen, staan de laatste week van het jaar hele volksstammen in de rij om een uurtje in het Top2000 Café te mogen doorbrengen.

Het kan verkeren, riep Brederode al, toen hij zijn slee ruïneerde.

Hoe kómt zoiets?

Smaken verschillen dus. En smaken veranderen. Wat vijftig jaar geleden dagelijks op tafel werd gezet, staat bijna haaks op wat nu als ‘gewoon eten’ wordt beschouwd. En over vijftig jaar kijkt men waarschijnlijk hoofdschuddend naar ónze maaltijdfratsen. Het leven is vloeibaar, zeiden de oude Romeinen al. En het verschil in DNA tussen ons en de spagaatmakaak is verwaarloosbaar, stond laatst ergens.

Maar ook de smaak van de vrijheid lijkt te veranderen. Waar we na de Tweede Wereldoorlog jarenlang juist vrijheid proefden in een volksbreed streven voor onszelf en, waar dat overlapte, voor ánderen zoveel mogelijk ruimte te scheppen, is dat deze eeuw langzaam, maar zorgwekkend zeker omgedraaid: men kijkt tegenwoordig om zich heen, constateert dat iemand, of zelfs een hele groep, het naar zijn zin heeft, en trekt vervolgens onversaagd ten strijde om dat plezier te verbieden. Of, op zijn minst, die lui meer zórgpremie te laten betalen. Een onverwachte toepassing (en tevens het empirisch bewijs) van Sartre’s ‘De hel, dat zijn de anderen’. Een fenomeen dat, net als lang haar in de jaren zeventig, in alle lagen van de bevolking lijkt te zijn doorgedrongen. Wij hebben ooit al eens geroepen dat, om aan álle bezwaren van álle mensen tegemoet te komen, je eigenlijk álles zou moeten verbieden. Alles. Aan de Overheden zal het niet liggen – die hebben een natuurlijke neiging om van ganser harte mee te gaan met alle ‘door het volk

Karbonkel is pu blicist, geschiedenisfrea k en Haarlemoloog.

Hij laat zijn licht schijnen op zaken van Wisselende Imp ortantie... gevraagde’ Verboden én de Handhaving ervan. Tot iedereen veilig met een helm op ’s avond op de bank zit (tweezits, voor alle zekerheid). En met al ons gezamenlijk streven om alle uitjes, feestjes, uitingen en lolletjes van ánderen uit te gummen, zijn we inmiddels aardig op weg om ons eigen Noord-Korea te scheppen. Waar, zoals bekend, wel of niet autoracen, vuurwerk, zwarte Piet, kraken, voetbal, het klimaat, roken, vegetarisme, transgenderisme, huisdieren, kroegbezoek na middernacht en vaccineren al sinds mensenheugenis geen onderwerp van Breed Maatschappelijk Debat zijn – en zelfs de discussie zélf geen issue is. En waar, tijdens de landelijke drie uur verplichte televisie des avonds, uitsluitend juichend gewag wordt gemaakt van de nieuwste stappen die de Briljante Kameraad en Geweldige Leider heeft genomen om de Nationale Atoombom, die ooit alle Buitenland en op die manier alle anderen moet gaan verbieden, weer wat dichterbij te brengen…

Waarmee we maar willen zeggen: pas op, wat voor tegeltje je in de gang hangt. Wij van tegelbakkerij De Tegelbakkerij adviseren: ‘Be careful what you wish for’ – de vrije vertaling van ons oude ‘Heden ik, morgen gij’…

76 HRLM ✶ 19

Ik zoek jou!

Word mijn mentor!

Bedrijf en Samenleving . nl

Feestdagen Of je nu een compleet nieuwe garderobe óf een duurzaam cadeautje zoekt óf gewoon trek in een super de luxe frietje?

Je hoeft in Haarlem nooit ver te zoeken.

PASSIE VOOR PUUR CONCEPTSTORE In een prachtig herenhuis aan de Gedempte Oude Gracht 93 vind je sinds vorig jaar passie voor puur: een stijlvolle winkel met pure en eerlijke (woon)accessoires én heerlijke koffie.

Ben je op zoek naar bijzondere spullen voor in je huis, dan ben je hier op de juiste plek.

Maar ook voor delicatessen, italiaanse wijnen en unieke cadeaus. www.passievoorpuurhaarlem.nl

Chique des Frites De aardappel is niet weg te denken uit de Nederlandse keuken en daarom verdient hij aandacht en stijl. Na jarenlange horeca ervaring vond Pim Serné dat het tijd werd om het klassieke frietje te combineren met alle mooie en vernieuwde smaken die daarbij passen.

WARM ROOD Onze favoriete vaas is warm en stoer. Hier zie je een mooie rooie, maar we hebben vaas Nefle ook wel in andere kleuren zoals citron en orange. Zet ‘em neer met enkele bloemen of juist gewoon zoals ie is: een vaas om héél lang verliefd op te blijven!

Bij glazuur vind je bijzonder aardewerk, tafelgoed en originele cadeaus. Laat je inspireren in de Jacobijnestraat of maak je keuze online. glazuur aardewerk Jacobijnestraat 6 www.glazuur.com

“Chique des Frites biedt frites met luxe toppings en eigen bereide sauzen. Een topping met truffel en parmezaan of kies je liever voor een pittige variant met jalapeño en gefrituurde rode peper”. De frites worden op klassieke wijze bereid met de Agria aardappel van de lokale aardappelleverancier ‘De Aardappelboer’.

Deze aardappel is speciaal is ontwikkeld voor het maken van ambachtelijke friet, knapperig van buiten en met de fijne aardappel structuren van binnen.

Naast frites bieden ze verschillende eigen bereide croquettes. Ook de klassieke Chique Burger mag niet ontbreken.

TREK GEKREGEN? Bezoek Chique des Frites in het bruisende hart van Haarlem aan de Botermarkt 27.

Kijk op social media voor de maandspecials en meer. Geen zin om de deur uit te gaan?

Bestel dan via Deliveroo en Thuisbezorgd!

Duurzame winkelroute Go green in Haarlem! Let jij op duurzaamheid bij het kopen van nieuwe items?

In Haarlem vind je een veelzijdig aanbod van winkels waar je ‘groen’ kunt winkelen.

Benieuwd waar je bewust kunt shoppen? Kies dan eens voor de duurzame route van Marketing Haarlem en laat je verrassen door het stijlvolle aanbod.

APPEL & EI Winkel voor de betere tweedehands dames- en herenkleding, schoenen en accessoires.

Schatzoeken, thriften, koopjes jagen of pareltjes scoren, hoe je het ook noemt, winkelen bij Appel & Ei is leuk! En duurzaam, want door tweedehands kleding te kopen help je een klein beetje mee aan een betere wereld. Het assortiment wisselt dagelijks, dus als je regelmatig binnenloopt heb je grote kans als eerste de mooiste items te vinden!

Kruisweg 52

STIJLLOODS Stijlloods is een tweedehands winkel met kleding en lifestyle. Het witte pand heeft grote ramen en deuren, waardoor het iets weg heeft van een loods. Stijlloods verkoopt dames- en herenkleding – van hip tot vintage –, sieraden, schoenen, jaren ’70-vazen of een mooie chesterfield bank.

De artikelen worden door particulieren in consignatie ingebracht, deze blijven vervolgens twee maanden in de winkel.

Nassaulaan 40

BRANDMISSION Winkelen bij BrandMission is een feest voor iedere (duurzame) modeliefhebber.

Deze creatieve winkel hangt vol met mooie en hippe mode & lifestylemerken. Daar waar duurzame mode al lang geen geitenwollensokken meer is, gaat BrandMission graag nog een stapje verder op zoek naar trendy kleding van fijne kwaliteit gemaakt van onder meer bamboe, houtpulp of biologisch katoen.

Zijlstraat 85

KPA. Kleding boetiek KPA. verkoopt Italiaanse, Franse en Scandinavische merken die stuk voor stuk eigenzinnig zijn.

Je zult dan ook niet snel iemand tegenkomen die hetzelfde item draagt. Bij binnenkomst krijg je een walk-in-closetgevoel. Zeker de moeite waard om een kijkje te nemen en de (duurzame) collectie te ontdekken.

Zijlstraat 91

BY LIMA Bij By Lima zijn ze van mening dat een gezonde en duurzame levensstijl het leven veel mooier maakt. Met veel liefde en passie maken zij zo goed als alles zelf in eigen keuken. Ze werken zoveel mogelijk met biologische seizoensproducten van lokale leveranciers en proberen zoveel mogelijk E-nummers en geraffineerde suikers te vermijden.

Zijlstraat 65

22 ✶ HRLM 76

LUSH Lush verkoopt duurzame en diervriendelijk cosmeticaartikelen zoals zeep, bodylotion, bruisballen en make-up.

De producten van Lush zijn geschikt voor vegetariërs en dierproefvrij. Ook de ingrediënten worden niet op dieren getest. Veel producten zijn geheel vrij van dierlijke ingrediënten en daarmee ook geschikt voor veganisten.

Om het gebruik van plastic terug te dringen heeft het bedrijf shampoo, bad- en massageolie in vaste vorm ontwikkeld.

Barteljorisstraat 29

SÛR ATELIER Stylish, Social & Sustainable: Bij Sûr vind je kleding voor vrouwen die geloven in mooie, tijdloze en duurzame kledingstukken.

Sûr biedt jou de kans om bij te dragen aan een betere mode-industrie. Hier koop je lokaal, op bestelling en met veel persoonlijke aandacht. Sûr ademt fair fashion en ontwerpt haar collecties met het oog op de lange termijn, zowel in design als in kwaliteit. Achter elk kledingstuk schuilt een uniek verhaal. Alles wordt met veel liefde en zorg gemaakt in hun atelier in Haarlem.

Gedempte Oude Gracht 87 TRADE STUDIO Duurzame kleding kun je op twee manieren opvatten: ‘eerlijk geproduceerd met weinig voetafdruk’ en ‘van goede kwaliteit’.

Bij Trade Studio kom je terecht in een boetiek waar eenvoud en kwaliteit samenkomen in kleding van hoge kwaliteit die langdurig meegaat. De collectie is zorgvuldig samengesteld uit verschillende, veelal Scandinavische labels.

Grote Houtstraat 130

VISIT HAARLEM WINKELROUTE Scan deze QR code en ontdek de gehele duurzame winkelroute online

WINKELEN ✶

NYHAVN Op zoek naar leuke, duurzame fairtrade-producten?

Bij Conceptstore NYHAVN slaag je gegarandeerd.

Je vindt er accessoires, cosmetica, fair fashion en mooie woon- en cadeauproducten van diverse merken.

Design en industrieel, van lokale ontwerpers of van ver.

Altijd met een mooi duurzaam verhaal erachter.

Koningstraat 15

WAAR Bij WAAR kom je voor een goed cadeau met een goed verhaal. Ze verkopen een gevarieerd assortiment modeen woonaccessoires, food en boeken. Alle producten zijn op een of andere manier duurzaam geproduceerd. Fairtrade, biologisch, ecologisch, recycled of gemaakt in sociale werkplaatsen. WAAR besteedt veel aandacht aan het design van het assortiment en dat is goed te zien.

Grote Houtstraat 130

MAMA GAIA Mama Gaia is een vernieuwend plant based restaurant waar gerechten geserveerd worden die geïnspireerd zijn op de smaken van moeder natuur. Bij Mama Gaia willen ze je laten zien hoe lekker het is om plant based te eten, en hoe je daarmee goed voor jezelf én je omgeving zorgt. Mama Gaia is gevestigd in de duurzame impact hub Oceans waar zij samen met hun huurders en bezoekers een golfbeweging van impact willen maken. Duurzaamheid en bewustzijn staan centraal in deze hub.

Gonnetstraat 26 DRIFTER Naast een smaakvolle selectie aan duurzame en kwalitatieve kledingmerken, vind je bij Drifter ook prachtige accessoires en fijne lifestyle producten voor mannen en vrouwen. Bij Drifter kleden ze je graag mooi aan, adviseren ze je en maken je bewust van je aankoop. Drifter streeft naar minimalisering van afval en consumentisme en verkoopt daarom alleen hoogwaardige stoffen en materialen. Ze zetten zich zoveel mogelijk in voor biologisch, sociaal verantwoord en milieuvriendelijk geproduceerde kleding.

Gierstraat 2

76 HRLM ✶ 23

a

HISTORIE ✶

1.

“THIS OLD BAVO CHURCH IS LIKE A CATHEDRAL - VERY, VERY SPECIAL ”

!

Aldus de getuigenis van John en Sheila Barnes, College St.,York (UK) in het gastenboek dat in de Bavo klaar ligt voor reacties van bezoekers. Koen Vermeij, rondleider in de Bavo en tevens auteur van dit artikel, las dit en dacht ‘Hoeveel Háárlemmers zouden eigenlijk weten dat hun Bavo ‘very, very special’ is?’Dit artikel is bedoeld om de Haarlemmer eens met ‘toeristen-ogen’ naar de Bavo te laten kijken. De Bavokerk trekt jaarlijks ca 200.000 (2015) bezoekers die van heinde en ver komen. Het leuke is dat het ons geen moeite kost om de kerk te gaan bezoeken. Waar anderen moeten vliegen om hier te komen, pakken wij de fiets.

De Bavo ligt precies midden in de oude stad, en steekt daar hoog boven uit. Tot ca. 1900, vóór de stadsuitbreidingen, was de kerk vanuit alle richtingen al van verre te zien. De witte natuurstenen bedekking van het bovenste gedeelte en de markante toren vangen altijd licht en dat maakt de contouren boven de stad nog extra opvallend. Ook kunstschilders werden door dit beeld getroffen, velen legden het wijdse landschap vast met centraal daarin de witoprijzende Bavo. ‘Haerlempjes’ werden die schilderijtjes genoemd. Hierbij een fragment van zo’n Haerlempje door Jacob van Ruysdael (ca 1670) [afb. 1] Op het hoogste dek van parkeergarage ‘de Kamp’ kunt je goed zien hoe hoog de Bavo boven de stad uitsteekt.

HET FORMAAT Buitenmaats meet de kerk 118 x 50 meter, dat is langer dan een voetbalveld. De hoogte tot de nok van het dak is 45 m en tot het haantje van de toren 76 m [afb.2]. Hoewel er in Nederland een langere kerk bestaat (De Sint-Janskerk in Gouda) en een hogere (de Dom van Utrecht), mag je stellen dat onze Bavo in zijn totaliteit de grootste gotische kerk van Nederland is. En dat komt door de enorme breedte van de middenbeuk. Die bedraagt meer dan 14 meter, net zo breed als die van de grote Franse kathedralen in Parijs, Reims of Bourges.

DE RUIMTE Maar er zijn meer overeenkomsten. Gaan we namelijk naar binnen, dan valt onmiddellijk op dat het interieur - zoals te verwachten was - zeer ruim bemeten is, maar vooral dat de ruimte ‘leeg’ is. Vanaf het koor zie je zonder belemmering 100 meter verderop het majestueuze orgel [afb.3]. Geen balken, houten constructies of ijzeren ankers die het zicht ontnemen.

›

76 HRLM ✶ 25

2.

Lijkt je dat logisch? Dan moet je eens naar de Oude Kerk in Amsterdam gaan, of de Grote Kerk in Gouda gaan zien [afb.4]. De Bavo onderscheidt zich van deze Hollandsgotische kerken door de ruimtelijkheid, die bijvoorbeeld ook de Sint-Jan in Den Bosch of de Grote Kerk in Breda kenmerken. Dat zijn voorbeelden van Brabantsche gotiek. Je kunt zeggen dat de Bavo een naar het noorden afgedwaalde Brabants-gotische kerk is. De kerk heeft dan ook Brabantse bouwmeesters gekend.

DE MAATVERHOUDINGEN Het is een feit dat veel bezoekers de Bavo in eerste instantie helemaal niet zo groot vinden. Ze denken dat de Sint-Jan veel groter is. Ze zijn dan ook verbaasd te horen dat de middenbeuk van de Sint-Jan zó in die van de Bavo geschoven zou kunnen worden, zoals de montagefoto laat zien [afb. 5]. Dat de grootte van de Bavo onderschat wordt, komt door de maatverhoudingen. De middenbeuk van de kerk is tweemaal zo hoog als breed – 28 x 14 m. De Sint-Jan met 27 x 9 m. is driemaal zo hoog als breed. Relatief smaller dus. Als we daar binnenkomen worden we geïmponeerd door de grote hoogte. Sommigen voelen dat ook als ze van een brede straat een smal steegje inlopen. De brede Bavo voelt minder ‘spannend’. Dat is de reden dat we die als ‘kleiner’ ervaren. Je zou kunnen zeggen dat de Bavo een ‘rustige Reus’ is.

DE LICHTVAL Niemand die de Bavo binnenkomt ontkomt aan de bijzondere indruk die de lichtval maakt. Hoe het weer ook is, welk seizoen,

26 ✶ HRLM 76

altijd werpen de 27 vensters, hoog bovenin de lichtbeuk een kring van licht naar beneden. Het licht van buiten kan onder alle omstandigheden naar binnen treden.

Is er zon, dan ontstaat een spel van licht en schaduw, waar je uren naar zou kunnen blijven kijken. Is het betrokken, dan heerst in de hele ruimte een zacht allesomvattend licht [afb.3]. Van buiten af komen er geen schaduwen mee.

DE BOUW De bouw van de kerk heeft in drie etappes plaatsgevonden. De eerste, de bouw van het koor, van ca. 1370 tot 1400; een tweede, de bouw van transept en schip van 1445 tot ca.

1485, en het oprichten van de toren van ca.

1500 tot 1520.

Hoewel in die tijd het tempo van bouwen lager lag dan in de onze - er stond alleen man- en paardenkracht ter beschikking - [afb.

6], mogen we toch verbaasd zijn over het snelle tempo waarin bouwwerken rond 1450 gereed kwamen.

Heel Holland was in die tijd één grote bouwput. De steden breidden zich uit, legden verdedigingswerken aan, bouwden stadhuizen en parochiekerken. Al dat werk kon echt niet worden gedaan door een enkele lokale timmerman of loodgieter. Die werden wel ingeschakeld, maar de opdrachten gingen naar grote ‘bouwbedrijven’ rondom een bepaalde ‘bouwmeester’.

Bij het begin van een groot project werd een bouwmeester (architect) aangezocht en personeel geworven. Overal vandaan kwamen dan ploegen werklui zich aanmelden.

Bij de bouwplaats werd een ‘bouwloods’

3.

ingericht van waaruit het werk gecoördineerd werd. Belgische en Duitse steengroeven leverden complete bouw-onderdelen. Pijlers, bogen, ribben, kozijnen werden in de groeve op maat gemaakt volgens de wensen van de bouwmeesters. Zo bestelde bouwmeester Evert Spoorwater in 1472 een aantal pijlers voor het schip van de Bavo bij de firma Elen & Bosser in Affligem bij Brussel. Die pijlers en bogen werden in 1474 per schip in het Spaarne bij de Waag afgeleverd in onderdelen die zó opgemetseld konden worden.Bakstenen werden bij tienduizenden tegelijk betrokken uit de steenfabrieken langs de grote rivieren. Hout kwam uit Duitsland en Scandinavië, en kon op maat gezaagd geleverd worden.

Alleen een dergelijke effectief opererende bouwsector kon aan de enorme vraag voldoen. Door de planmatige aanpak hoefde een bouwmeester-architect ook niet voortdurend op het werk aanwezig te zijn.

Daardoor kon een bouwmeester meerdere projecten tegelijk leiden. De dagelijkse leiding berustte dan bij de zg. ‘appelleerder’.

‘Onze’ Evert Spoorwater was van 1445 tot zijn dood in 1475 aan de Bavo verbonden.

Deze kerk was maar één van zijn projecten.

Zijn hoofdbaan was bouwmeester aan de kathedraal van Antwerpen. Naast onze Bavo werkte hij aan de kerk van Bergen-op-Zoom, aan de kerk van Dordrecht, de kerk van Hulst en het stadhuis van Veere.

HET KOOR EN DE SACRISTIE Ook de lengte van het koor van de Bavo - de oostelijke helft van de kerk - is een unicum.

Het koor van een katholieke kerk is bestemd

4.

HISTORIE ✶ 7.

5.

6.

8.

10a.

10b.

9.

› 76 HRLM ✶ 27

11a.

11b.

12.

voor de priesters en zangers, die daar de plechtigheden houden. Voor leken is het verboden terrein. De parochianen hebben hun plaats in het schip en in het transept.

Een middeleeuwse stad had per definitie evenveel parochianen als inwoners: iedereen was katholiek, of je nou naar de kerk ging of niet. Haarlem telde in 1400, toen het koor voltooid was, rond 8000 inwoners.

De geestelijkheid van de parochiekerk bestond uit een pastoor en vier kapelaans.

Geen twijfel dat er voor de parochianen meer ruimte nodig was dan voor de priesters.

Het koor kon dus best een stuk kleiner zijn dan het schip. In vrijwel alle gotische kerken is dat ook zo. Maar niet in Haarlem. Om onbekende redenen is het koor net zo groot als het schip, beide hebben zes zg. ‘traveeën (‘moten’, tel de vensters afb. 2).

Gelukkig gebruikten de priesters slechts de drie oostelijke traveeën als priesterkoor, zodat er ook drie voor de parochianen waren [afb. 7].

Tegelijk met het koor is ook de sacristie gebouwd. Een sacristie is de ruimte waar de priesters zich omkleden en voorbereiden op de plechtigheid. Daarom is de sacristie opgetrokken tegen de kerk bij de plaats waar de toegang tot het koor is. Dit sacristiegebouw heeft een verdieping en een zolder. Op de verdieping is een ruime kamer met veel licht en een haard. Hier was een bibliotheek ingericht met alle boeken die priesters belangrijk vinden voor de eredienst – bijvoorbeeld instructies hoe een dienst samengesteld moet worden, maar ook een bijbel en stichtelijke boeken. Ook stond er de

28 ✶ HRLM 76

kluiskist. De zolder heeft een heel bijzonder dak, in de vorm van een kruis [afb. 8].

DE TOREN De toren is een verhaal op zich. Er zijn aanwijzingen dat de kerk de gebruikelijke westtoren zou krijgen, waarvan er zo vele nog bestaan, bijvoorbeeld in Delft, Dordrecht, Amsterdam. We weten niet waarom de architect in Haarlem dat idee heeft (moeten?) verlaten voor een toren die midden op de kerk werd geplaatst, op de zg. viering. Was er geen plaats voor een westtoren? Was het bedoeld als besparingsmaatregel? Jammer genoeg werd het oprichten van de toren juist een heel dure klus, want het mislukte.

De toren die rond 1500 begonnen werd was van natuursteen. Toen die een eind op weg was – de toren stak al boven het dak uit verzakte een viering-pijler en scheurde een muur (deze schade is nog te zien). De toren was duidelijk te zwaar en moest worden afgebroken.

Toen kwam een meestertimmerman uit Edam, Jacob Symonsz, met het idee een houten vieringtoren te bouwen, bekleed met lood. Symonsz liet een schilderij maken om de opdrachtgevers en de parochianen alvast te laten zien hoe het zou worden [afb. 9 (detail)]. Na de bouw zou die toren er uitgezien hebben als op afb. 10a. Maar of het nou kwam omdat er nog wat hout over was, en ze de techniek toch al in de vingers hadden: Jacob en zijn ploeg zetten er nog een verdieping extra op. Het resultaat is de volstrekt unieke huidige toren, [afb. 10b].

DE VERHOOGDE TRANSEPTARMEN Het bouwen van een toren op de viering bracht de noodzaak van een hulp-constructie met zich mee. Het enorme gewicht van de toren vereiste maatregelen om de krachten van de toren op de muren van de lichtbeuk te kunnen weerstaan. Zonder die steunconstructie zouden de muren naar buiten gedrukt worden.

Als je naar de gevels van het transept kijkt zie je boven het grote venster nog een etage met drie kleinere vensters, bekleed met natuursteen [afb.2]. Die etage moest gebouwd worden om als stut te dienen voor de lichtbeuk. Op een hedendaagse uitvoering van deze klus, mogelijk gemaakt door Photoshop, zie je een kraan het kant-en-klare gevaarte netjes op het transept neerleggen [afb. 11a en 11b]. Het is in feite een lege doos [afb. 12], want in de kerk kun je die ruimte niet zien. De twee ‘bobbels’ onderin de foto zijn bovenkanten van het gewelf, gemetseld volgens het oorspronkelijke ontwerp, zo’n zes meter lager dan de middenbeuk [afb. 13].

Nergens anders dan aan de Haarlemse Bavo wordt een dergelijke constructie gezien.

Deze ‘noodoplossing‘ werd daarmee een karakteristiek onderdeel van het gebouw.

HET GEWELF De gehele middenbeuk van de kerk wordt overdekt door een houten gewelf. Het is rond 1535 vervaardigd in de plaats van het stenen gewelf dat bedoeld was, maar nooit uitgevoerd werd. Het houten gewelf is zogezegd - alweer - een ‘noodoplossing’.

HISTORIE ✶

13.

14.

15.

Een aantal bouwkundige aspecten van de Bavo is een mysterie en zal dat vermoedelijk blijven. Dat geldt ook voor het afzien van een stenen gewelf.Want van meet af aan was daarmee rekening gehouden. Dat valt nu nog te zien. We zien de ‘ribbels’ op de steunberen, aanzetpunt voor luchtbogen, die het gewicht van het gewelf zouden hebben moeten afleiden naar de buitenmuren [afb. 14]. Op zolder zien we aan de muren stenen lijsten boven de vensters waarop de gewelven hadden moeten rusten.

Allemaal getuigenissen van iets dat niet heeft plaatsgevonden. Werd het te duur?

Bouwkundigen denken eerder dat de angst bestond dat de gewelven niet zouden houden – ze waren het drama met de toren nog niet vergeten.

Hoe het ook zij, de geniale bouwmeester van de toren, Jacob Symonsz, mocht opnieuw aan het werk, en in acht jaar produceerde hij met een ploeg timmerlieden van oost naar west het geheel eikenhouten stergewelf. Het

resultaat is een adembenemend fraai geheel [afb. 15], dat gelukkig altijd ongeschonden is gebleven, al is er een poging tot brandstichting gedaan. Maar dat is een ander verhaal.

Dit artikel is veel te kort om over alle bijzonderheden van de kerk te vertellen, want ook binnenin zijn unieke dingen te zien, denk maar aan het grote Müller-orgel.

Toch hopen we dat we je hebben kunnen overtuigen dat de Haarlemse Bavo in een aantal opzichten volstrekt enig in zijn soort is. Een bezoek is het meer dan waard, en op z’n minst is het de moeite waard bij het langsfietsen even goed te kijken.

We mogen wel aannemen dat John en Sheila, onze bezoekers uit York, wisten waarover ze het hadden toen ze ‘ - very, very special!’ schreven, want in York staat een van de grootste en mooiste middeleeuwse kathedralen van Engeland, vlak bij hen om de hoek! ✶

Eerder verschenen nog twee boeken: De Bavo in Beeld van de Haarlemse fotografen Chris en Jurriaan Hoefsmit, die ook het merendeel van het prachtige fotowerk in Het Grote Bavoboek hebben verzorgd. Deze meesterfotografen laten de kerk zien zoals nog niemand die gezien heeft. Door het gebruik van allerlei speciale lenzen, maar ook door de halsbrekende toeren die de niet aan hoogtevrees lijdende fotografen hebben uitgehaald om ook de hoogste regionen van kerk en zolder in hun zoeker te krijgen.

Het boek Haarlem voor Bavo! van onderzoeker en rondleider Koen Vermeij, beschrijft de bouwgeschiedenis van de kerk in romanvorm, toegankelijk, vaak spannend en geestig. Ook de stadsgeschiedenis komt ruim aan bod. Het boek is gebaseerd op historische feiten, waarvan de heftigheid vaak schokkend is.

Bovenstaande boeken zijn verkrijgbaar in de winkel van de kerk, maar ook in de plaatselijke boekhandel.

76 HRLM ✶ 29

Tekst: Koen Vermeij. Beeld: Koen Vermeij, Chris & Jurriaan Hoefsmit.

NIEUWE BOEKEN OVER DE BAVO Het meest recente boek Het Grote Bavoboek is een monumentaal-alomvattend werk over de Bavo. Een twintigtal gerenommeerde auteurs schrijven over even zovele aspecten van het bouwen en de geschiedenis van de kerk. Zowel over het bouwen zelf als over het kerkelijk leven in de loop der eeuwen, over de muziek die geklonken heeft, de beelden er staan of ooit gestaan hebben.

Maar ook artikelen over de Bavo in de schilderkunst en in de literatuur.

Stadsmormels

Fotografie: Linda Llambias.

Foto’s die je ontroeren of versteld doen staan van het verborgen leven van dieren in onze stad.

30 ✶ HRLM 76

Rian Visser is kinderboekensc hrijver en grafisch vormge ver.

Fofografie: Esther van Heiningen.

Rian Zwammen “Ben je weer bezig met je hekserige drankjes?” vraagt mijn man, terwijl ik in de keuken met grote pannen en glazen flessen in de weer ben. Ik kook een grote pan zwarte thee, waarin ik een kop suiker oplos.

Voor de smaak rasp ik er verse gember doorheen. Als het afgekoeld is, laat ik er een vaalbruine zwam in plonsen.

Tegenwoordig maak ik gefermenteerde thee, die – als het goed is – fris prikkelend smaakt, als appelcider. Er zit hooguit 0,5% alcohol in, dus het is gezonder dan wijn of bier. En van frisdrank hou ik niet. Kombucha heet het.

Toen ik hierin geïnteresseerd raakte, zocht ik op internet hoe ik aan een zwam kon komen. Voor twintig tot veertig euro kun je een starterspakket bestellen, maar handiger is het om iemand te zoeken die ook kombucha maakt en een zwam over heeft. Net als bij kefir, vermeerderen de zwammen zich tijdens het maakproces. Ik zocht via Google, Facebook en Nextdoor, maar vond niemand in Haarlem die kombucha maakt.

Ik las dat je een zwam ook zelf kunt kweken door het drankje te kopen en op een donkere plek te laten fermenteren. Bij de natuurvoedingswinkel kocht ik voor tien euro

een literfles, dronk de helft op en deed de andere helft in een weckfles die ik afdekte met een stuk kaasdoek.

Na vijf weken lag er bovenop de vloeistof een platte champignon. Het leek een beetje op wat je in de koelkast soms aantreft op een potje augurken dat jaren over datum is. Hoewel het niet pluizig is, eerder rubberachtig.

Nu ik mijn zwam had, moest ik op zoek naar een weckfles van minstens 3 liter.

Die vond ik niet, maar bij de kringloopwinkel zag ik een grote glazen cilindervaas van 5 liter.

Dat moest lukken.

Dus zo begon mijn kombuchabrouwerij.

Om de tien dagen had ik 3 liter drank.

Eind augustus gingen we vier weken op vakantie. Een asiel voor zwammen is er niet, dus ik liet mijn zwam in de kelderkast achter in een verse portie zoete thee en hoopte dat hij zich zou gedragen.

Voor tijdens de reis vulde ik twee lege wijnflessen met kombucha. Als ik zuinig deed zou ik er de helft van de vakantie mee kunnen doen.

De eerste fles was al bijna leeg toen we

na vijf dagen de nachtboot naar Corsica namen. Om 6 uur ’s ochtends reden we van de veerboot af richting een rustig strand.

Mijn man zag een verkeersdrempel over het hoofd en de bagage in de auto maakte een sprongetje. We parkeerden bij het strand. Terwijl ik op de gasbrander naast de auto water kookte voor koffie, steeg uit de auto een zure azijnlucht op. De volle fles kombucha lag kapot naast de slaapmatjes.

Daar gingen mijn goede voornemens om minder wijn te drinken.

Bij thuiskomst bleek de zwam zich goed te hebben gedragen. Hij zat nog gewoon in de pot in de kelderkast. Wel was de drank zo zuur geworden, dat hij je slokdarm wegbrandde. Een deel ervan gebruikte ik als starter voor een heerlijke nieuwe portie en de rest gooide ik weg.

Ik kan nog heel lang over deze hobby doorzwammen, maar als je meer over dit bijzondere heksendrankje wilt weten moet je maar even googlen. En of het zo gezond is als men beweert? Over twee maanden zal ik zeggen hoe het met me gaat.

Bekende prentenboeken van Rian zijn Nippertje en De steen en de tijd. Ook is ze bekend van de boekenseries Blitz! en Robotoorlog.

76 HRLM ✶ 31

NIEUWS uit de buurt SCHEEPMAKERSDIJK

RIJKE HISTORIE

De Scheepmakerswijk is de kleinste wijk van Haarlem, maar is een gelêmeerde buurt zowel qua bewoners als bebouwing.

De wijk wordt begrensd door het Spaarne vanaf de Prinsenbrug tot aan de Melkboersteeg, de Gedempte Oostersingelgracht en de Oudeweg. In de wijk vind je de sporen terug van de eerste groei van het oude Haarlem op de oostoever van het Spaarne.

Een groot deel van de Scheepmakerswijk viel net binnen de stadsmuren die vroeg in de veertiende eeuw zijn aangelegd.

STADSMUREN In de periode 1350-1450 beleefde Haarlem een ongekende bloei dankzij de ontwikkeling van de lakennijverheid, de scheepsbouw en vooral de bierbrouwerijen. Omstreeks 1400 had de stad maar liefst honderd van deze brouwerijen waarvan vele gevestigd waren in onze wijk. Na het verdwijnen van de bierproductie verschenen in plaats daarvan wasserijen en bleekvelden. De stadsmuren werden in de negentiende eeuw gesloopt om de stad in de breedte uit te kunnen breiden. De Scheepmakersdijk heeft een aantal monumenten overgehouden uit deze oude tijd.

BRUISEND CENTRUM Molen de Adriaan, die 23 april 1923 volledig in vlammen opging, werd in 2002 op de oude fundamenten herbouwd.

De Koepelgevangenis in de wijk werd van 1899 tot 1901 gebouwd door justitiearchitect W.C. Metzelaar. Dit complex neemt nog steeds een groot deel van de wijk in en is mede bepalend voor de skyline van Haarlem. De functie van de gevangenis ligt achter ons. Op dit moment wordt het complex verbouwd tot bruisend centrum, een duurzame broedplaats voor studeren, ontmoeten en ondernemen. Een publieke ruimte waar academisch onderwijs, kunst, film, de creatieve industrie en horeca samenkomen.

Ook bezienswaardig zijn de Catharijenenbrug, de Drijfriemfabriek met stadsstrand de Oerkap, het historische gebouw ‘het Scheepje’ met daarachter de inmiddels gesloopte voormalige Fietsenfabriek.

Ook hier komt het laatste stukje nieuwbouw; als ware de sluitsteen van onze wijk. Niet alleen historische gevels, maar ook een staaltje fraaie nieuwe architectuur is te zien langs de boulevard aan het Spaarne in het Scheepsmakerskwartier.

32 ✶ HRLM 76

DE VIJFHOEK DE WIJKRAAD WIKT, COVID BESCHIKT Ooit werd er in het augustusnummer van de wijkkrant van De Vijfhoek steevast vermeld hoe leuk het allemaal was geweest.

Bijvoorbeeld in 2018: ‘Picknick smaakt naar meer – Stralend weer, 130 leuke mensen, fijne muziek, leuk theater en lekker gek doen op het springkussen. De eerste wijkpicknick op 30 juni kon niet beter. Deelnemers deden zich tegoed aan zelf meegenomen hapjes en drankjes en proefden de spullen van anderen. Ook fijn: na afloop hielpen veel mensen met opruimen.’ Een hoopvolle berichtgeving was in 2019: ‘De wijkpicknick was weer een feestje… volgend jaar weer?’

GEDEKTE TAFELS Niet dus. Na twee afleveringen kwam een eind aan de wijkpicknick die vanaf 2018 in juni wordt georganiseerd.

Niet alleen de picknick moest wijken voor het coronavirus.

Alweer bijna twee jaar geleden, op maandagavond 25 november 2019 was de Nieuwe Kerk voor de laatste keer de mooie locatie voor het wijkdiner. ‘Mooi gedekte tafels in een met kaarsjes verlichte Nieuwe Kerk, een heerlijk driegangendiner en gezellig bijkletsen met wijkbewoners aan lange tafels’, lezen we in de oproep op de website van de wijkraad. Die oproep was niet tevergeefs. ‘Ruim 120 gasten hadden een sfeervolle, gezellige en smakelijke avond.’

Maar er is hoop! De wijkraad weet niet van opgeven en meldt op haar website: ‘Ons onovertroffen wijkdiner gaat, na een jaartje te hebben overgeslagen, weer door op 22 november 2021.’ Zou het leven dan echt weer zijn normale gang nemen en zien we elkaar op die datum bij het diner?

En begin volgend jaar bij de borrel, en in juni 2022 bij de picknick? Laten we het hopen. Maar we nemen er geen voorschot op. Het Griekse alfabet is nog lang.

DE KONINGINNEBUURT VERBORGEN SCHATTEN IN DE KONINGINNEBUURT Wat gebeurde er vroeger allemaal in de imposante gebouwen in de statige Koninginnebuurt? Je kunt daar al wandelend achter komen.

Te voet kun je ieder hoekje van de Koninginnebuurt verkennen met vier nieuwe wandelroutes, ontstaan als alternatief voor de geliefde koffielezingen in de wijk. “Toen we door corona geen koffieochtenden konden organiseren, bedachten we wat nog wel kon: een lezing tijdens een wandeling”, legt Henny de Vos uit, die samen met Jan Krimp de geschiedenis van de wijk verbindt met wandelen.

EGYPTISCHE GODIN Velen denken dat de Koorstraat verwijst naar het beroemde kerkkoor van de kathedraal, maar ook dat klopt niet: het gaat om het koorgedeelte van het bouwwerk. Bij nummer 3 is er een gevelsteen met een statige kat, een afbeelding van een Egyptische godin van de levensvreugde met de naam Bastet. Daar ingemetseld toen de vader van Couperus-kenner Frédéric Bastet vijftig werd. Langs het water van de Leidsevaart naar de nieuwbouw van de wijk Tubbergen om nog even de twee buitenplaatsen te bekijken: Zwanenburg gaat bijna helemaal schuilachter een dichte haag en Vaartzicht verderop blijkt beter te bekijken vanaf de andere kant van het water.

Er zijn zoveel bijzondere verrassingen te zien in de wijk. Toch maar eens vaker slenteren en goed kijken!

Het boekje met de wandelingen door de wijk is voor 7 euro te koop bij Stichting De Baan (www.dekoninginnebuurt.nl).

Tekst: Annemieke Windt.

VROUWEN VAN PLEZIER Tijdens hun onderzoek kwamen de bedenkers ook verrassingen tegen. De grootste verrassing noemt Henny de Meester Lottelaan.

Nu een kalm laantje, maar ze ontdekte dat het vroeger het uitgaanscentrum was waar heren van stand op bezoek gingen bij vrouwen van plezier. Het startpunt van een van de wandelingen is het gebouw van activiteitencentrum De Baan aan het Nauwe Geldelozepad. Bij de Van Eedenstraat gaat het blijkbaar niet om de schrijver en psychiater Frederik van Eeden (van De Kleine Johannes), maar om zijn vader.

En op nummer 14 geeft de routebeschrijving aan dat hier de schrijver Lodewijk van Deijssel zijn laatste jaren heeft gewoond.

DE LEIDSEBUURT BADHUIS TRAPT AF MET NIEUW CULTUURPROGRAMMA

ORGANISATIE Het culturele programma is alles omvattend. Film, theater, cabaret, muziek en meer voor alle leeftijden. Ook is er een werkgroep gestart om een speciaal LHBTI+-programma te organiseren. “Het leuke is dat de programmering samen met alle vrijwilligers tot stand is gekomen. Dat is de kracht van het Badhuis. We hoeven niet te denken: wat zullen we voor ouderen organiseren?

Daar komen de oudere vrijwilligers zelf mee. Dus als mensen denken: ik mis iets. Kom er lekker bij en organiseer het!” aldus Mara.

De vrijwilligers van het Badhuis kijken ook verder dan hun eigen locatie. Zo is er een samenwerking opgezet met de vrijwilligers van de speeltuin op het Brouwersplein. “We zijn aan het onderzoeken hoe we elkaar kunnen versterken. Ik kan me voorstellen dat een kindervoorstelling bijvoorbeeld veel beter bij de speeltuin past”, vertelt Mara. Daarnaast wordt er gewerkt aan een gids over de Leidsebuurt met rondwandelingen.

Enthousiast geworden? Meld je dan aan via vrijwilligers@badhuisleidsebuurt.nl Of kom gewoon gezellig langs: Leidseplein 49.

Jouw buurt ook in HRLM? Mail dan naar: post@haarlemse-stadsglossy.nl

76 HRLM ✶ 33

Samenstelling en tekst: Victoria van der Werff.

“We vonden dat het Badhuis toch nog te vaak gesloten was voor de buurt. Bijvoorbeeld tijdens de verhuur voor particuliere feestjes”, vertelt Mara van Limbeek, bestuurslid bij het Badhuis. “We hebben daarom Liesbeth Rood gevraagd om ons bestuur te komen versterken met als doel: van het Badhuis ook een culturele plek te maken.” Liesbeth Rood is bij velen bekend van TG Lava; deze theatergroep produceerde onder meer Fluisterende Huizen en de Badhuisvoorstelling Baden en ze woont natuurlijk in de Leidsebuurt. “Ik was meteen enthousiast”, vertelt Liesbeth. “Het Badhuis is een geweldige club, die volledig draait op buurtbewoners.

Iedereen is enthousiast, waardoor het programma zo in elkaar viel.”

34 ✶ HRLM 76

REPORTAGE ✶

› 76 HRLM ✶ 35

Fotografie: Noord-Hollands Archief.

✶ TOEN

Winkelend publiek in de Grote Houtstraat en op de Anegang zorgt voor drukte in de stad - 1970

36 ✶ HRLM 76

Jos Ahlers is naas t schrijver, spreker en onde rnemer ook voor zitter van COC Kenne merland.

Niet mijn smaak Toen ik lang geleden uit de kast kwam... Of eigenlijk moet ik zeggen: toen ik lang geleden uit de kast werd geschopt, dachten veel mensen dat mijn smaak radicaal zou veranderen. Die mensen hadden ongelijk.

Er bestaat een hardnekkig vooroordeel over de smaak van (en ik zoom even in) homoseksuele mannen. ‘Wij’ zouden allemaal dol zijn op het songfestival, disco en ABBA. We kleden ons uitbundig en hangen het liefst elke week, met geföhnd haar en ons shirt te ver open, in de lampen van een homokroeg of dansfeest. Als iets glittert vinden we het mooi.

We adoreren Imca Marina, Ria Valk en natuurlijk Willeke Alberti.

We lopen alle musicals af en kunnen alle liedjes foutloos meezingen.

We haten voetbal en wielrennen en alles wat erbij hoort en negeren de Formule 1 bewust. De meeste sport vinden we eigenlijk oninteressant. We kijken liever naar Drag Race.

We kunnen allemaal beter op hoge hakken lopen dan de meeste vrouwen. We verkleden ons sowieso graag als vrouw en doen dan onze eigen make-up.

Natuurlijk ken ik best een aantal homomannen dat voldoet aan dit beeld, maar de overgrote meerderheid past niet in deze mal.

Het vermoeiende is dat niet-homo’s vaak dit stereotype aan ons probeert op te dringen. Als ik had geweten dat YMCA van de

Village People de soundtrack van mijn leven zou worden, had ik me misschien wel nooit uit de kast laten schoppen. Ook de positief verraste blikken als ik in een gesprek laat vallen dat ik al mijn hele leven een fanatieke Ajax-supporter ben die met weemoed terugdenkt aan de Meer, kunnen me vaak storen.

Ik herken me dus nauwelijks in het wijdverbreide stereotype over homomannen en tegelijkertijd vind ik het moeilijk mezelf neer te zetten als ‘straight-acting’. Dat is een term die, binnen de homowereld, wordt gebruikt om mannen aan te duiden die hetero-achtig lijken.

Iemand als ik dus.

Me verzetten tegen de vooroordelen geeft me altijd een onbestemd gevoel. Want door me te distantiëren van die homo’s die nadat ze ’s ochtends hun haar hebben geföhnd, een glitter-ontbijt eten en de rest van de dag meezingen met ABBA en songfestival-liedjes, lijk ik er toch een waardeoordeel over te geven. En dat wil ik niet.

Dat voelt als verraad.

Het is niet mijn smaak, maar het zijn wel mijn vrienden en medestrijders.

Daarom heb ik mezelf inmiddels aangeleerd hoe ik moet mee-neuriën met een aantal ABBA-liedjes. Ik heb zelfs een keer op een feest op hoge hakken gelopen (nog pijn van!). Maar ik trek mijn grens bij het dansje van YMCA. Dat kan ik niet en dat ga ik nooit leren ook.

76 HRLM ✶ 37

Fotografie: Linda Llambias.

Jos

Verwennerij

Samenstelling en tekst: Victoria van der Werff.

De donkere dagen vragen om extra gezelligheid in huis. Met deze nieuwe producten gaat dat zeker lukken.

Kerstkoekjes kunnen namelijk dit jaar ook door hondenbezitters voor hun trouwe viervoeters worden gemaakt.

Met de producten van Pet Cooking kun je een echt feestje bouwen voor je hond.

Voor de katteneigenaren niet getreurd, met de adventskalender van Antos is het namelijk voor de kat ook de gehele maand tijd voor een lekkere snack.

Na een hapje kan er even worden geluierd of zelfs gespeeld. Met de kartonnen, en dus milieuvriendelijke, krabmeubels en manden van District70 is dat geen straf. Hier kan je kat even ongedeerd tot zichzelf komen.

Mocht je hond niet genoeg krijgen van de lekkere hapjes, dan kan er altijd nog even gespeeld worden met de rubberen donuts en nep-ijsjes van Ferribiella.

Alle producten op deze pagina zijn verkrijgbaar bij Bea’s Dierenboetiek.

38 ✶ HRLM 76

Jan Willem

DIEREN ✶

Huistijgers Vorige week heb ik voor de tweede keer de documentaire Het Geheime Leven van een Kat van de BBC gezien over een onderzoeksteam dat 50 katten heeft gevolgd in het Britse dorpje Shamley Green.

De katten werden gedurende een week voorzien van een GPS-tracker. Het onderzoeksteam wist tijdens het onderzoek continu welke kat zich waar bevond. Om de informatie nog completer te maken kregen sommige katten ook nog een cameraatje om.

Eigenaren werden geïnterviewd over de gedragingen van hun kat en over wat zij dachten dat er buiten gebeurde. De mee naar huis gebrachte prooien werden ook verzameld.

Ik vond het meest opvallende dat eigenaren eigenlijk helemaal niet weten wat hun huistijgers buiten uitspoken.

Wil je Jan Willem een vraag stellen over je huisdier?

Mail naar j.baljet@ dierenkliniekkenaupark.nl.

Hij zal zijn uiterste best doen om je vraag te beantwoorden.

Dierenkliniek Kenaupark Kenaupark 13 (023) 531 0880 www.dierenkliniekkenaupark.nl

Katten, waarvan de eigenaren dachten dat deze nooit buiten de tuin kwamen, legde soms meer dan drie kilometer af. Ook was er een kat die op twee adressen woonde. Buiten zijn onze katten genadeloze concurrenten en rovers, binnen maken ze misbruik van ons ouderschap.

Mijn eigen katten hebben altijd de mogelijkheid gehad om buiten een avontuurlijk leven te hebben. Hiervan zie ik soms de signalen. Doortje is overdag vaak erg moe en ik vermoed dan ook dat ze het ’s nachts erg druk heeft. Gevangen muizen en helaas ook vogeltjes worden keurig netjes mee naar binnen genomen. Voor mij hoeft dat natuurlijk niet, maar de hondjes vinden het prachtig.

Vroeger had ik een Abessijn die het presteerde om bij de buren de aan één kant gebakken biefstuk uit de pan te halen om die vervolgens thuis in mijn bed op te eten.

Even heb ik overwogen of ik Doortje ook een GPS-tracker om zou doen, maar ik doe het niet. Uiteindelijk weet ook ik niet wat mijn kat buiten doet en eigenlijk vind ik dat ook wel leuk. Haar eigen dubbelleven maakt dat ze is wie ze is. Binnen de liefste huiskat die je maar kan treffen en buiten een meedogenloze strijder.

76 HRLM ✶ 39

Doelstraat 39 | 2011 XB Haarlem 023 - 531 1249 | www.roseleur.nl

Smaak - Dossier -

Wij gaan voor een mooi, gezond en lekker Haarlem

› 76 HRLM ✶ 41

DOSSIER SCHOON ✶

Zwammen voor een betere wereld Als er één Haarlemmer is die vroeg zijn bed uitkomt voor een duurzamere wereld, dan is het Erik Boele wel. Om vier uur ’s ochtends gaat zijn wekker, zes dagen per week. Want hij heeft maar één doel: het creëren van een ‘circulaire economie’… › 76 HRLM ✶ 43

‘Het mooie van mijn kwekerij is dat je kan laten zien wat dat circulaire nou eigenlijk inhoudt’ Eerst fietst Erik Boele een paar krantenwijken. Daarna maakt hij een rondje langs diverse horecagelegenheden en kantoren om verse koffieprut op te halen. Die gebruikt hij als basis voor het kweken van de parel onder de paddenstoelen: de oesterzwam. Gestart in de kelder van het Badhuis aan het Leidseplein, bouwt Erik in een verlaten gebouw op Landgoed Dennenheuvel in Bloemendaal nu verder aan zijn eigen Oesterzwammerij.

De stilte van het landgoed staat in schril contrast met de bedrijvigheid in de voormalige linnenkamers van het kloostergebouw, waar Erik zijn kwekerij runt. Hij is druk in de weer, want er moet volop gekweekt en geleverd worden. Bijvoorbeeld aan restaurant SMAAK in de Waarderpolder, dat de opdracht kreeg om 900 oesterzwambitterballen te maken voor een receptie. En straks staat MasterChef-winnaar Bart van Berkel voor de deur, die de oesterzwammen misschien op de kaart wil zetten in zijn restaurant Petossi aan de Lange Veerstraat.

WONDERTJE Hoe veel hij ook te doen heeft, voor een korte rondleiding is Erik altijd te porren. “Kijk, in die grote langwerpige zakken aan het plafond voltrekt zich een soort wondertje. Wat er in zit?

Een mengsel van koffieprut met koffievliesjes die overblijven na het branden, ik krijg ze gratis van Simon Lévelt. Ook zit er ‘broed’ doorheen, dat bestaat uit gierst met mycelium, wat in feite schimmeldraden zijn. Die zakken hangen eerst een maand lang in het donker. Dan maak ik in elke zak wat gaten, zodat er na ongeveer twee weken oesterzwammen uit gaan groeien.”

Dat klinkt op zich vrij simpel. “Ja haha, op zich wel! Maar het hele proces luistert nauw, hoor. Want is bijvoorbeeld de koffieprut niet schoon genoeg? Hop, dan gaat het he-le-maal mis en heb je groene schimmel in plaats van zwammen. In die ronde zak zitten trouwens aardappelresten van Friethoes. Werkt ook, maar het duurt zeker twee keer zo lang, dus erg rendabel is dat niet. Maar misschien ontdekken we met elkaar wel iets anders interessants!”

CO2-UITSTOOT En eigenlijk is het Erik daar allemaal om te doen: samenwerken en experimenteren voor dat hogere doel, de circulaire economie. Die staat voor een wereld waarin grondstoffen,

44 ✶ HRLM 76

onderdelen en producten zoveel mogelijk hun waarde behouden. In gesloten kringlopen, zodat er nauwelijks afval ontstaat en CO2uitstoot wordt beperkt. Erik verdiept zich hier al jaren in. “Maar dan blijft het allemaal zo theoretisch, hè. Het mooie van deze kwekerij is dat je aan iedereen in de praktijk kan laten zien wat dat circulaire nou eigenlijk inhoudt.

Hele mooie dingen doen met iets wat je normaal zou weggooien.”

Zijn ambitie is de Oesterzwammerij uitbreiden. Inmiddels heeft hij er al een partner bij. Ook is hij in gesprek met de Hartenkampgroep, waar mensen met een beperking werken, om een kwekerij in Heemstede in te richten.En dan zijn er nog de snacks. Treedt Erik in de voetsporen van RotterZwam, het bedrijfje waar hij ooit zijn eerste kweekcursus deed en dat nu furore maakt met bitterballen en kroketten? “Ja, ik zie dat helemaal zitten.Spaarnelanden is heel enthousiast, zij leveren koffieprut, maar willen straks oesterzwamkroketten gaan verkopen in hun kantine. Dan is de cirkel echt rond, mooi toch?”

Thuis aan de slag met Eriks oesterzwammen? www.oesterzwammerij.nl

Tekst: Marlies Dingenouts. Fotografie: Linda Llambias.

DOSSIER SCHOON ✶

76 HRLM ✶ 45

Citroensap nodig?

Prik een gaatje in de vrucht en knijp het sap eruit.

Zo blijft de citroen langer vers.

MANESCHIJN Het is heerlijk slapengaan met deze nieuwe lichaamsolie. Met de rustgevende geur van dennen uit de Alpen en amyris word je de volgende ochtend fris en fruitig wakker. Vegan, succesvol dermatologisch getest, zonder minerale oliën, parabenen, siliconen, microplastics en dierproefvrij. Kneipp, € 9,49.

HIP EN BEWUST VOOR IEDEREEN KRASVRIJ KOKEN Deze natuurproducten zijn afkomstig van oude olijfbomen die hun productiefunctie voor olijven verloren hebben. Deze set bestaande uit 3 verschillende spatels is ideaal voor het maken en serveren van onder meer risotto en rijst. Het olijfhout is zeer sterk en ligt fijn in de hand. Door houten spatels te gebruiken voorkom je dat er krassen ontstaan in je pannen.

Jay Hill, € 24,99.

KNUS Het ideale kleed om lekker mee op de bank te hangen met een kop thee. Door het gezellige printje wordt je bank omgetoverd tot een knusse plek. Gemaakt van gerecycled katoen.

NYHAVN, € 24,50.

46 ✶ HRLM 76

WIST JE DAT...

WANNEER JE TOMATEN ONDERSTEBOVEN BEWAART ZE LANGER VERS BLIJVEN?

SMAAK ✶

handige tip: Meng koffiedik met wat cacao, een paar druppels kokosolie en water om zo een gezichtsmasker te maken.

DROOG Een ideale jas voor in de regen en op de fiets, want in een handomdraai heb je er een poncho van gemaakt en blijf je lekker droog. De jas zit goed in elkaar en is van een goede kwaliteit, een superduurzame regenjas gemaakt van 66 gerecyclede PET-flessen. Maium, € 135,-

Vries overgebleven druiven in en gebruik ze als ijsblokjes voor in je wijn.

Versuikerde honing?

Zet de pot zonder deksel in een bak mer warm water zodat de honing weer vloerbaar wordt.

76 HRLM ✶ 47

Tekst en samenstelling: Victoria van der Werff.

SJOUWEN Boodschappen doen wordt net een stukje leuker met deze vrolijke en gekleurde shopper.

Weg met de plastic tassen en erin met deze hippe en volledig gerecyclede tas.

Susan Bijl, € 29,90.

STAPPERS Deze hippe en comfortabele sneaker is gemaakt van mais, bamboe en kunstleer. Hij is biologisch afbreekbaar en verkrijgbaar in veel toffe kleuren. SAYE, € 129,-.

Bas Veldhoven Eigenaar van New Vegas In het begin van de Koningstraat vind je New Vegas, het eerste vegan restaurant van Haarlem dat de drempel naar de plantaardige keuken verlaagt. We spraken met eigenaar Bas Veldhoven over zijn heerlijke en herkenbare gerechten voor iedereen.

Hoe ben je op het idee gekomen om een vegan restaurant te beginnen?

“Vanaf mijn zestiende werk ik al in de horeca en ik had altijd wel een droom om ooit voor mezelf te beginnen. Een paar jaar terug leerde ik Armanda Govers van de stichting ‘Even Geen Vlees’ kennen. Zij maakte mij bewust van het leed en de inefficiëntie achter de vleesen zuivelindustrie. En ik kwam er ook achter dat je als mens helemaal geen dierlijk eten nodig hebt. Sterker nog, je gaat je juist stukken beter voelen als je geen dierlijk eten tot je neemt.

Ik besloot dus om vegan te worden en ook in de horeca niet meer te werken met dierlijke producten. Dat is nog best lastig, want ik ben kok en dan proef je natuurlijk vaak het eten dat je maakt. Ik wilde ook van het stoffige imago van veganisme af. Dus gewoon goed en lekker eten in een mooi restaurant van deze tijd. Het werd dus tijd voor mijn eigen zaak: New Vegas!”

Wanneer ging New Vegas open? “Nadat ik het pandje waarin we nu zitten had overgenomen en samen met mijn vader helemaal had verbouwd, kon ik door de coronacrisis niet open. Dat was begin maart vorig jaar. Met heel veel steun van mijn familie, vrienden en mijn personeel ben ik de coronatijd doorgekomen. Met take-away, delivery, deelname aan wijn- en spijstouren en een crowdfundingsactie, hield ik mijn hoofd boven water.”

Gelukkig gaan we langzaam terug naar het normale leven. Hoe gaat het nu?

“Nu kan ik binnen weer het normale aantal van 22 gasten kwijt en op het terras is er plek voor 50 man. We hebben geen take-away meer, dus nu is New Vegas helemaal zoals het ooit bedoeld was. Bijna dan, want onze bar sluit natuurlijk nog om middernacht…”

Komen er alleen maar veganisten bij jou eten en drinken?

“Nee, over het algemeen flexitariërs. Maar ook veel carnivoren die na een diner verbaasd de deur uitlopen. Ze kunnen haast niet geloven dat plantaardige gerechten ook naar vlees, vis of kaas kunnen smaken. We serveren dus geen konijnenvoer of groenteschotels, maar herkenbare gerechten die voor iedereen toegankelijk zijn. Denk aan wokgerechten, hamburgers en kaasplankjes.”

Wat is nou echt een topper van de menukaart? “Sowieso is alles natuurlijk top, maar we verbazen onze gasten echt met onze zalmtartaar en carpaccio.”

48 ✶ HRLM 76

Naast restaurant is New Vegas ook een bar. Zijn jullie drankjes ook veganistisch? “Jazeker! Onze wijnen zijn bijvoorbeeld niet geklaard met dierlijk eiwit of extra gekleurd door luizen. Dat gebeurt bijvoorbeeld bij rode drankjes, zoals Fristi of Martini. Onze wijnen zijn ook biodynamisch.

Dit zijn wijnen die met nog strengere regels geproduceerd worden dan biologische wijnen. Een voordeel hierbij is ook dat je er minder snel een kater van krijgt…”

“Je gaat je juist stukken beter voelen als je geen dierlijk eten tot je neemt.”

Wat krijg je vaak terug van je gasten? “Uiteraard dat het eten verbazingwekkend heerlijk was, maar ook dat het personeel ontzettend vriendelijk en kundig is. Ik ben dan ook ontzettend trots op mijn gastvrouwen Tamara van de Sluis en Ciyrella Zegwaart, die hun vak echt verstaan!”

Benieuwd geworden? New Vegas, in Koningstraat 5, is van woensdag tot en met zondag geopend. Meer informatie vind je op www.new-vegas.nl.

76 HRLM ✶ 49

Tekst: Joost Dobbe. Fotografie portret: Linda Llambias.

Deze bijdrage is tot stand gekomen dankzij de gemeente Haarlem.

Groen, groener, groenst!

Duurzame acties in Haarlem uitgelicht

Containertuintjes, schoolkinderen die plastic uit de Haarlemse wateren vissen, plasticvrije terrassen en nog veel meer. Haarlem zit niet stil op het gebied van duurzaamheid. Doe jij ook mee? Om je te inspireren lees je hier een aantal initiatieven van de afgelopen weken en tips om zelf duurzaam te doen.

PLASTIC VISSEN IN HET SPAARNE Haarlemse scholen strijden tegen elkaar om zoveel mogelijk zwerfafval op te ruimen en plastic uit het water te halen. Ze doen dat tijdens ‘de Battle’, een initiatief van de Plastic Whale Foundation. Wethouder Robbert Berkhout (Duurzaamheid) ging mee met leerlingen van basisschool De Wadden om plastic uit de Haarlemse wateren te vissen. Ook krijgen de kinderen van de groepen 7 en 8 les over de problemen van de plasticsoep en worden ze uitgedaagd om zelf op onderzoek uit te gaan.

STEM OP HET BESTE PLASTICVRIJE IDEE In Haarlem doen de Willem van Oranjeschool, de Don Boscoschool, De Talenten, De Wadden, De Zuidwester en De Brandaris mee.

De leerlingen bedenken ook ideeën voor een plasticvrije school.

Je kan op het beste idee stemmen: www.missieplasticvrijwater.nl

50 ✶ HRLM 76

PLASTICVRIJE TERRASSEN Wegwerpplastic waait makkelijk weg. Door plastic te weren van het terras leveren horecazaken een belangrijke bijdrage aan de vermindering van de hoeveelheid zwerfafval. ’Plasticvrij Terras’ is een landelijke beweging waar ook een aantal Haarlemse horecazaken met een terras aan meedoet.

Bijvoorbeeld restaurant New Vegas van eigenaar Bas Veldhoven. “In alles wat wij binnen ons restaurant doen, kijken we naar de impact die wij op het klimaat hebben. Daarom serveren wij alleen maar vegan gerechten. Het is voor ons dan ook logisch om met het initiatief Plasticvrij Terras mee te doen!”

Heb jij een horecazaak en heb je ook een plasticvrij terras? Meld je aan via www.plasticvrijterras.com

REPORTAGE ✶

DE NATIONALE ISOLATIEWEKEN Is je huis goed geïsoleerd? Dan verbruik je minder energie om je huis te verwarmen. En voelt het in huis comfortabeler aan. Vloerisolatie, dakisolatie, gevelisolatie en isolatieglas leveren dus direct voordelen op.

Net als bijvoorbeeld het dichten van naden en kieren. Tijdens de Nationale Isolatieweken zijn er veel acties, zoals isolatiedemonstraties, een duurzaamheidsadvies bij Gamma in Haarlem en een videogesprek met een TONZON-vloerisolatie-expert.

Meer weten? www.nationaleisolatieweken.nl

LUISTERTIP: PODCAST HAARLEMS DUURZAAM TEXTIEL De podcast Haarlems Duurzaam Textiel gaat over het verhaal achter duurzame mode.

Haarlemse ondernemers vertellen het verhaal achter hun eigen onderneming.

Ook vertellen ze waar je terecht kunt voor duurzame kleding en welke mogelijkheden er zijn om de duurzame mode-industrie te ondersteunen. In aflevering 1 en 2 maak je kennis met duurzame winkels, vintage- en zero waste-mode. De podcast is te beluisteren door ‘Haarlems duurzaam textiel’ te zoeken in je favoriete podcast-app.

ZONNEDAKEN: DUURZAME ENERGIE VOOR DE HELE BUURT Haarlem krijgt er dit jaar vijf collectieve zonnedaken bij.

Als buurtbewoner kun je meedoen. Je investeert dan een bedrag en krijgt in ruil daarvoor zonnestroom.

Ook op basisschool Rudolf Steiner en op het Rudolf Steiner College (voorgezet onderwijs) in Schalkwijk komen twee zonnedaken met in totaal 410 panelen. Ben je buurtbewoner?

Dan kun je ook zonnestroomdelen kopen.

VROLIJKE TUINTJES ROND CONTAINERS Heb je de containertuintjes al gespot? In de Oranjestraat en in de Jan Sluyterstraat staan sinds kort tuintjes om de ondergrondse restafvalcontainers. Het is een proef van de gemeente en Spaarnelanden om afval rondom de containers te voorkomen.

De tuintjes zijn 3D-geprint uit 100% afval en bevatten echte bloemen en planten. Bewoners kunnen een container adopteren en zorgen voor het onderhoud van de plantjes en bakken. De proef duurt een halfjaar. Als het succesvol is, volgen mogelijk meer containertuintjes.

Het gaat dan om plekken waar veel afval naast de containers wordt gezet, waar de omgeving wel wat extra groen kan gebruiken en waar bewoners bereid zijn om de tuintjes te onderhouden.

Foto containertuintje: Chris Hoefsmit.

Meer informatie vind je op www.spaarnezaam.nl.

76 HRLM ✶ 51

Albert Heijn Vos aan de Westergracht breidt uit met versafdeling ‘Gezond én vers is de trend’

‘Klanten willen gezonder eten’

De consument stelt tegenwoordig hoge eisen aan gezond en duurzaam voedsel. Masha Vos, algemeen directeur van Vos Supermarkten, merkt dat er steeds meer behoefte is aan verse producten en speelt daarop in met een uitbreiding van de winkel aan de Westergracht. “Vers en beleving is hopelijk het antwoord op de concurrentie van online bezorging, die klanten uit de winkel trekt.”

Vos zag haar kans schoon toen buurman Aldi aankondigde naar een pand verderop te verhuizen. De Etos en de Gall&Gall worden ook verplaatst en opnieuw ingericht. De Albert Heijn winkel kan daardoor een uitgebreide versafdeling toevoegen. “Er komen extra vierkante meters gericht op verse producten voor een groter assortiment groente en fruit. Ook gaan we verse sushi aanbieden, bereidt in de winkel. Voor de klanten is er in een nieuw ‘minitheaterschouwspel’. Bovendien is sushi erg lekker en gezond. De slagerij gaan we ook verder uitnutten, het vlees wordt klaargemaakt waar je bij staat. Het is uiteraard aan de klant of ze kiezen voor een vers stuk kwaliteitsvlees of voor verpakt vlees. Wij maken het verschil, het gaat ook om de beleving van de klant, vinden wij.”

WAAROM WORDT DE VERSAFDELING UITGEBREID? “De klant staat bij ons centraal en we merken dat er meer behoefte is aan vers, daar moet je als winkel een antwoord op geven. De mogelijkheid deed zich voor om uit te breiden, die hebben we aangegrepen om klanten zo beter te bedienen. Het is de trend om gezonder te

52 ✶ HRLM 76

Tekst: Meta van der Meijden. Fotografie:Linda Llambias.

REPORTAGE ✶

‘Vers heeft de toekomst’ eten, dat zal in de toekomst alleen maar meer worden. We zien dat terug in de winkel. Neem bijvoorbeeld de vraag naar verspakketten. We begonnen enkele jaren geleden met vijf verschillende pakketten, inmiddels hebben we een assortiment van 50 stuks. Er is keuze aan soepen, stampotten en ovenschotels. Ik vind gezond eten ook erg belangrijk. Door die verspakketten merk ik dat ik veel vaker met verse groenten en kruiden kook, het nodigt uit. Het leuke is dat je het gevoel hebt dat je het zelf aan het uitvogelen bent, maar het is allemaal al voor je bedacht. Een gepaste hoeveelheid verse producten in één doos, gezond, makkelijk en minder voedselverspilling.”

WAT VIND JE VAN DE AANSTAANDE UITBREIDING? “Het is fantastisch, we zijn straks de grootste supermarkt van Haarlem en omstreken. Daar ben ik trots op. In een supermarkt draait het om meters. Het is altijd vechten om het oppervlak te krijgen wat je nodig hebt.

Heb je niet de ruimte om aan te bieden wat je wilt, dan moet je keuzes maken wat je wel of niet in je assortiment hebt. Die keuze maak ik liever niet. Het blijft een uitdaging om een bedrijf in stand te houden en steeds verder te verbeteren. Online bezorging is onze grootste concurrent en dat blijft vermoedelijk zo. Daar moeten we antwoord op geven of we willen of niet. Vers

en beleving is dat antwoord, hoop ik. We verwachten dat klanten kritisch zijn en voor vers naar de winkel blijven komen. Zelf kun je de tijd nemen om verse producten uit te zoeken. Wij willen de speciaalzaak onder de supermarkten te zijn. We streven ernaar om de beste Albert Heijn neer te zetten en ervoor te zorgen dat klanten het fijn vinden om naar onze winkel te komen. Een zaak met mooie producten en een goede sfeer en uitstraling. Wij zorgen voor de beleving van de klant.”

Vanwege de verbouwing is Albert Heijn aan de Westergracht gesloten van 7 november tot en met 22 november.

76 HRLM ✶ 53

N OV E M B E R - D E C E M B E R

HRLM’S

EXCLUSIEVE

COLLECTIE

REPORTAGE ✶

› 76 HRLM ✶ 55

FRANS HALS MUSEUM HOF

WAAN JE EVEN THUIS BIJ JORDAENS

Tekst: Victoria van der Werff. Beeld: © The Phoebus Foundation, Antwerpen.

De bijzondere tentoonstelling Thuis bij Jordaens laat de verhalen zien achter de vernuftige en soms geestige schilderijen van de zeventiende-eeuwse Antwerpse kunstenaar Jacob Jordaens.

Het begon een aantal jaar geleden, vertelt conservator Marrigje Rikken van het Frans Hals Museum. “We hadden contact met The Phoebus Foundation over hun collectie. Het leek ons erg interessant om deze schilderijen tentoon te stellen, maar dat lukte pas dit najaar.”

Nu was volgens haar het geschikte moment om aandacht te besteden aan Jordaens en zijn eigenzinnige werken.

DE GEWONE BURGER “We dachten eerst aan Jordaens in combinatie met Rubens en Van Dyck”, vertelt Marrigje.

Toch is ze blij dat de tentoonstelling alleen om Jordaens draait. Dit omdat hij op het gebied van zijn carrière veel gemeen heeft met Haarlems meesterschilder Frans Hals. “Net zoals Hals stond ook Jordaens in de schaduw van andere grote kunstenaars.” Hun werk kent ook veel overeenkomsten. “Ze schilderden de gewone burger en maakten beide grapjes in hun werk.

Hij beschikt over dezelfde zwierigheid als Hals”, aldus Marrigje.

PRONKKAMER Speciaal voor de tentoonstelling is er in het Frans Hals Museum een hedendaagse reconstructie gemaakt van de pronkkamer uit Jordaens’ woonhuis. Deze showroom, waar hij rijke klanten ontving, was op spectaculaire wijze gedecoreerd met schilderijen van eigen hand. De plafondstukken uit het huis van Jordaens zijn dé blikvangers van de tentoonstelling.

“Dit is een hele unieke ervaring, juist omdat deze stukken voor het eerst te zien zijn sinds de 19de eeuw”, vertelt Marrigje. “Door een spiegelvloer worden bezoekers letterlijk omgeven door de schilderingen en kunnen zij ervaren hoe de pronkkamer eruit moet hebben gezien.

Hierdoor heb je het gevoel even thuis bij Jordaens te zijn, het is echt een must see”, legt de conservator uit.

56 ✶ HRLM 76

BEWONDERING Zoals de Noordelijke Nederlanden Frans Hals, Rembrandt en Vermeer hebben, zo kennen de Zuidelijke Nederlanden hun eigen Grote Drie: Jordaens, Rubens en Van Dyck. Toch is Jordaens minder bekend bij het grote publiek. Met de tentoonstelling Thuis bij Jordaens wil het Frans Hals Museum hier verandering in brengen.

“Hij heeft onterecht in de schaduw van anderen gestaan”, is Marrigje van mening.

Nu de coronamaatregelen versoepeld zijn, organiseert het Frans Hals Museum ook weer rondleidingen en inleidingen die de bezoekers anders laten kijken naar kunst.

“We zijn erg benieuwd of de tentoonstelling over Jordaens bezoekers ook anders laat kijken naar Frans Hals en andere Haarlemse meesters”, aldus Marrigje Rikken.

De tentoonstelling Thuis bij Jordaens is t/m 30 januari 2022 te zien bij locatie Hof van het Frans Hals Museum.

MUSEUMHUIS VAN DE GEEST - DOLHUYS

IEDEREEN HEEFT ZIJN EIGEN GEBRUIKSAANWIJZING Het voormalig Dolhuys werd eind vorig jaar omgetoverd tot het nieuwe Museum van de Geest.

Na een spetterende opening moest Haarlems nieuwste museum helaas een halfjaar lang de deuren sluiten ‘met dank aan’ de coronacrisis. Ondanks deze tegenslag staat het museum een mooie toekomst te wachten.

Tekst: Victoria van der Werff. Fotografie: Bastiaan van Musscher.

“Het was ontzettend spannend toen we een halfjaar dicht moesten”, vertelt Carine Neefjes, hoofd publiek en onderwijs bij Museum van de Geest. Vanaf de opening in november was het museum namelijk een groot succes, maar het was nog maar de vraag of dit zou doorzetten na de verscherpingen van de coronamaatregelen. Gelukkig is dat volgens Carine nooit een probleem geweest. “We zitten nu dagelijks aan de honderd bezoekers per dag. Het loopt fantastisch en we zijn ontzettend blij.”

OPEN BLIK Deel van het erfgoed van het voormalig nationaal museum van de psychiatrie is opgenomen in het huidige museum en is dan ook onderdeel van de vaste collectie gebleven.

“Door de jaren heen zagen we dat het veel interessanter is om het onderwerp breder te trekken”, legt ze uit.

Door geen vinger meer te wijzen naar mensen die ‘anders’ zijn, kan de bezoeker worden voorzien van een open blik.

“We willen ons positioneren als een museum dat over ons allemaal gaat. We hebben allemaal een geest en elke werkt op een andere manier.” Volgens Carine is het van belang om jezelf mee te nemen in het proces en niet altijd naar een ander te kijken.

ZONDER VOOROORDELEN “De kunst die we hebben ingezet is echt een toevoeging voor het museum”, vertelt ze wijzend naar de installatie Emotional Detox van kunstenaar Marc Quinn. De zeven sculpturen van de man staan symbool voor de staat waarin zijn lichaam verkeerde tijdens het afkicken van alcohol.

“Het laat zien dat je jezelf op een andere manier kan uiten als het niet goed gaat”, legt Carine uit. Dat is ook wat ze wil dat bezoekers meekrijgen wanneer ze een bezoek brengen aan het museum. “Sta open voor een ander, heb geen vooroordelen en zet je geest open.”

76 64 HRLM ✶ 57

MUSEUM HAARLEM

TEKENEN EN VERPOZEN IN DE WAAG 200 Jaar Kunst in Haarlem Jubileumtentoonstelling Kunst Zij Ons Doel Het kan Haarlemmers niet zijn ontgaan: Kunst Zij Ons Doel bestaat 200 jaar. Op liefst dertien plaatsen in de stad is er aandacht voor de jubilerende kunstenaarsvereniging, en in het nieuwe jaar volgt nog meer. Museum Haarlem toont dertien werken van oud-leden in combinatie met kunst van de huidige generatie, die zich hierdoor liet inspireren.

Afke Spaargaren, Zelfportret met hoed, 2021, olieverf op doek.

Anton Mauve, Jacobus van Looy, Coba Ritsema, Henri Boot, Mari Andriessen, Kees Verwey en Otto B. de Kat zijn beroemde oud-leden. Maar het zijn vier minder bekende kunstbroeders aan wie Haarlem het jubilerende Kunst Zij Ons Doel (KZOD) dankt. Pieter Barbiers Bzn., Laurens van Reijsen, Christiaan Kuyper en Adrianius Bernardus Verpoorten richtten in 1821 de kunstenaarsvereniging op. Was bij de voorgangers – de Teekenacademie (1772-1795) en het Teekencollegie/Kunstmin en Vlijt (1795-1826) – lesgeven het belangrijkste doel, de nieuwe vereniging stelde het tekenen naar model en het gezamenlijk verpozen voorop.

De eerste jaren zetelde KZOD op verschillende adressen in de Heiliglanden, in 1841 stelde het stadsbestuur de zolderverdieping van de Waag beschikbaar, waar de leden ook nu nog bijeenkomen.

Tekst Martha van Buuren. Fotografie Rob Ouwerkerk.

Van meet af aan werd dinsdag- en donderdagavond naakt geposeerd, woensdagavond gekleed.

De vereniging was nogal behoudend en elitair, wat door de jaren heen geregeld tot onvrede leidde onder de leden. Zo was – en is – er een ballotagecommissie. En eerst in 1892 mochten vrouwen ‘werkend lid’ worden. Maar toegang tot de tekenkamer kregen zij pas in 1900, en dan nog alleen op de woensdagavond. Om naakt te mogen tekenen, moesten vrouwen nog tachtig jaar wachten.

Jacobus van Looy, Zelfportret met hoed, 1905, olieverf op doek. Collectie Frans Hals Museum.

Expositie: 200 jaar Kunst Zij Ons Doel. Geïnspireerd door het verleden Te zien: t/m 25 maart 2022 Meer informatie: www.museumhaarlem.nl

58 ✶ HRLM 76

Voor de tentoonstelling in Museum Haarlem heeft een groot aantal van de tegenwoordige KZOD-leden zich laten inspireren door een werk van de dertien oud-leden. Het museum toont de inspiratiebron in combinatie met de nieuwe werken, met daarbij een toelichting van de huidige kunstenaars.

Zo liet Marcel Kooij zich inspireren door Zelfportret met hoed van de schrijver en beeldend kunstenaar Jacobus van Looy (1855-1930). Kooij creëerde Ken Uzelve en schrijft: ‘Gevoelig voor de ander, de houding, het clair-obscur, de schuine lijn, het uitbeelden van het karakter geeft inhoud aan dat ene moment kijken in de spiegel.’

Ook Afke Spaargaren koos dat werk als inspiratiebron. Over haar eigen Zelfportret met hoed schrijft zij: ‘Mijn keuze voor van Jacobus van Looy komt voort uit de verbondenheid die ik voel met zijn werk, door ons beider compassie voor de natuur. Het meest inspirerende van dit zelfportret vind ik het mysterieuze blosje op zijn wang. De kleur doet me denken aan die van de Oost-Indische kers. In mijn zelfportret heb ik mezelf ook zo’n blosje gegeven, hetgeen de aanschouwer misschien ook nieuwsgierig maakt. Ik heb mezelf omringd met de planten uit De Tuin, mijn lievelingsschilderij van Jacobus, uit Teylers Museum. Een bijkomstigheid is dat ook ik graag buiten schilder met een hoed op.’

Dit en nog veel meer ander moois is te zien aan het Groot Heiligland 47.

Edwin MAGISCH MOMENT Hij is een jaar of acht, met blond stekelig haar, handen diep in zijn zakken en spreekt mij aan met een zware stem. “Meneer, ik mag de cameraplekken kiezen voor het toneelstuk, maar mijn collega en ik zijn het oneens.”

Deze jongen zit echt in zijn rol en is uit op mijn advies. Kennelijk heeft deze groep kinderen tijdens de wekelijkse theaterrondleiding gehoord dat vandaag de directeur van de schouwburg meeloopt.

Een rondleiding waarbij kinderen in aanraking komen met ‘hoe maak je nou theater?’

Het idee is dat een groep kinderen naar een voorstelling gaat, maar eenmaal aangekomen in de Stadsschouwburg te horen krijgt dat de acteurs met ruzie zijn vertrokken. En dat zij nu zelf een voorstelling moeten maken. Alle mogelijke functies komen voorbij; acteurs, regisseur, productieleider, publiciteit, etc. Van niets iets maken, met z’n allen een verhaal vertellen. Als je het nog nooit hebt gedaan, heb je geen idee wat er allemaal bij komt kijken. Voor veel kinderen is het hun eerste ervaring met theater en ze kijken hun ogen uit.

Ze vallen even stil in de grote, lege theaterzaal. Knipperen met hun ogen als ze in de spots kijken. Voelen aan het doek dat voor het toneel hangt. Hier gaan zij zelf optreden, ja echt!

Zo ontstaan eerste magische momenten die sommigen hun hele leven bijblijven. Je eerste culturele ervaring, wanneer was de jouwe?

Ik denk terug aan het optreden van het Scapino ballet in het RAI-theater toen ik zelf een jaar of acht was. Met vierentwintig andere stuiterballen werd ik de zaal in geleid en meester Klok

Edwin van Balke n algemeen direct eu r van Stadsschouwbu rg en Philharmon ie.

probeerde ons een beetje rustig te krijgen. Dat lukte niet heel erg. We werden nog baldadiger toen het plots helemaal donker werd. Maar ik viel stil bij het eerste licht dat het silhouet van een danser zichtbaar maakte. Alsof de tijd even stilstond. Alsof deze danser er alleen voor mij was. Wat in zekere zin ook zo was, want mijn klasgenootjes buitelden over elkaar heen, achterstevoren snoep graaiend van anderen en zenuwachtig giechelend door de spanning van het moment. Ik raakte betoverd in dat moment.

Het was niet te vergelijken met andere geluksmomenten. Het was niet als het scoren van een doelpunt, het wakker worden op je verjaardag of het meelopen naar huis met klasgenootje Monique.

Ik voelde opwinding, vreugde en verwarring tegelijk. Woorden die ik er nu aan geef, toen was ik sprakeloos. “Ik zou toch nog een keer met je collega overleggen, praten helpt als je het ergens oneens over bent”, zeg ik tegen de jongen. Hij knijpt zijn ogen iets toe, kijkt mij een moment nadenkend aan en draait zich weer om naar zijn collega-theatermakers. Iets later staat hij opnieuw voor me en zegt met zijn opgezette zware stem: “Meneer, ik heb het er met mijn collega over gehad en we zijn het eens geworden. We draaien op twee plekken als de anderen op toneel spelen.”

Hij geeft mij geen kans instemmend te glimlachen, want is al weer weg. Op weg naar zijn magische moment. Ik zie hem in de toekomst hopelijk terug als bezoeker, misschien als theatermaker of toch als cameraman.

Deze column wordt afgewisseld door Edwin van Balken, directeur Stadsschouwburg/Philharmonie en Marelie van Rongen, directeur Schuur.

76 HRLM ✶ 59

BORING FESTIVAL

BORING WIL DE STAD OPENBREKEN MET KUNST EN FEEST Eerste namen nieuw festival bekend, waaronder: LIONSTORM, REINDIER, Sofie Kramer en Sioejeng Tsao Op 28 en 29 januari zal Boring Festival voor het eerst plaatsvinden. De binnenstad van Haarlem wordt een winters festivalterrein, waar zeven unieke locaties ingericht zijn met podia, party en expo. Met je festivalbandje loop je overal gewoon binnen en ervaar je uitdagende (podium)kunsten en feestjes.

Boring zou wel eens het eerste grote culturele evenement in Haarlem kunnen worden postcorona. Langzaam laat de organisatie los wat er op het festival te beleven zal zijn. LIONSTORM is een van de eerste namen die opvalt. Dit veelzijdige hiphop-duo bestaat uit de rappers Vuige Muis en Skerrie Sterrie. ‘Ze zijn queer. Ze zijn hier. Dus je went er maar aan’, is zo ongeveer de boodschap. Scherpe teksten onder harde beats en een artistieke performance. Een niet te missen hoogtepunt van Boring.

Een andere naam met capslock aan is REINDIER. Deze theatrale muziekperformance zal te zien zijn in Schuur. De voorstelling OBSIDIAN // SILK speelt met thema’s als technologie, seksualiteit en gender. Dit project is zowel een album, een film als een kunstwerk en draait om het personae The Wired Boy. REINDIER is een creatie van Reinier van Harten.

Een ontzettend getalenteerde zanger en theatermaker, wiens muziek soms doet denken aan Björk of Sufjan Stevens.

Theatermaker Sofie Kramer strijdt met haar voorstelling A Pole Tragedy voor meer vrouwelijke autonomie en seksuele zelfbeschikking in een door mannen gedomineerde wereld. Er zit volgens haar een dunne lijn tussen erotiek en geweld, op die lijn balanceert deze voorstelling met het lichaam als instrument, te zien in Teylers museum.

60 ✶ HRLM 76

Op de gevel van Patronaat zal kunst te zien zijn van Sioejeng Tsao. Deze getalenteerde kunstenaar/illustrator/activist heeft in Haarlem gewoond, maar haar werk was hier nog niet veel te zien. De illustraties zou je kunnen kennen uit verschillende kranten en tijdschriften, en in de openbare ruimte (bijvoorbeeld in AmsterdamNoord). Haar werk draait voornamelijk om mensen en hun rechten of het ontbreken daarvan. Bewustwording van racisme jegens Aziatische mensen schiet bijvoorbeeld nog altijd ernstig tekort. Sioejeng Tsao is een autoriteit op dit gebied en een veel geziene en gehoorde gast in talkshows en podcasts.

Haar kunst is naast inhoudelijk relevant ook nog eens ontzettend mooi en kleurrijk.

Volg www.boringfestival.nl of de socials voor meer nieuws.

JONG TALENT

SYNGA is de artiestennaam van Eva van Leeuwen Zangeres/songwriter SYNGA brengt binnenkort een EP uit, vol met elektronische soul. HRLM sprak met dit jonge talent in Café Fortuyn, aan de Grote Markt.

Wie is SYNGA precies? “SYNGA ben ik. Onder die naam schrijf ik mijn muziek en treed ik op. Op het podium word ik begeleid door een vaste band, bestaande uit vier topmuzikanten. Remon Hubert is the man behind the scene.

Hij is mijn vaste producer; in zijn studio werken wij altijd samen mijn muziek uit. Remon weet het altijd weer naar een next level te brengen. Ook wil ik Jurgen Gerlofs noemen, met wie ik in twee studiosessies twee heel vette tracks heb mogen creëren. Check vooral de EP wanneer deze uit is!”

Hoe zou je jouw genre omschrijven? “Ik noem het altijd een verfrissende combi van elektronische soul met wat R&B en een likje hiphop. Maar je kunt mijn muziek ook onder het genre Alternative R&B scharen.”

Wanneer ben je begonnen als SYNGA? “In 2018 besloot ik om voor mezelf en mijn muzikale ambitie te gaan. Daarvóór zat ik een tijd lang niet lekker in mijn vel. Gelukkig kwam ik daaruit en koos ik voor mijn eigen muziek. Nadat ik het conservatorium in Haarlem had afgerond, gaf ik een eindexamenshow in een afgeladen Bitterzoet in Amsterdam. Dat was mijn eerste optreden als SYNGA. Ik ben nog steeds heel erg blij met de keuze die ik destijds heb gemaakt. Ik ben enorm gegroeid en daar ben ik best trots op!”

Loopt er een rode draad door jouw Engelstalige teksten? “Ik denk eigenlijk dat er twee rode draden door mijn teksten lopen. Ten eerste: liefde en relaties. Ten tweede gaan veel van mijn teksten over een bepaalde energie, een soort geluksgevoel. Moving Slowly, een song van mijn nieuwe EP, gaat daar bijvoorbeeld over. Die tekst beschrijft dat heerlijke vrije gevoel dat je kunt hebben tijdens het met elkaar uitgaan in een club.”

Tekst: Joost Dobbe.

Dat gevoel heb je de afgelopen tijd wel gemist, denk ik? “Jazeker, maar vooral ook het optreden. Door de coronasituatie was mijn agenda ineens helemaal leeg. Gelukkig heb ik samen met Remon aan mijn nieuwe EP kunnen werken, daar hadden we alle tijd voor. Inmiddels beginnen de optredens gelukkig weer binnen te druppelen.”

Ben je eigenlijk een echte Haarlemse? “Oorspronkelijk kom ik uit Vlissingen, zeven jaar geleden ben ik naar Haarlem verhuisd. Dat heb ik echt voor de muziek gedaan. Vlissingen is heel leuk, maar de muziekscene is niet zo heel groot. Daarbij ligt de stad ver van alles af. Ik wilde in de Randstad wonen én dicht bij de zee, dus dat werd Haarlem. Toen ik hier kwam wonen, werd ik tot eigen mijn verbazing aangenomen bij het conservatorium in

Haarlem. Vanaf dat moment heb ik echt verder kunnen werken aan mijn muziek en mijn netwerk.”

Hoe zie je jezelf over vijf jaar? “Dan heb ik op North Sea Jazz, Pinkpop en het Glastonbury Festival gespeeld, haha.

Je moet groot dromen, zeg ik altijd maar. Ik wil de komende jaren vooral veel muziek uitbrengen en heel veel spelen.

Laten we hopen dat de muziekscene snel weer de oude is!”

Voor alle info zie www.syngamusic.com.

76 HRLM ✶ 61

SCHUUR

GEORGE & ERAN WORDEN VEGANISTEN ‘De mens is de grootste bedreiging voor zijn leefklimaat’ De veganist, vegetariër, flexitariër en vleesliefhebber gaan op de planken met elkaar in discussie, in de hoop de ander te kunnen overtuigen van hun gelijk. In de nieuwe voorstelling George & Eran Worden Veganisten wordt op een humoristische manier een realistisch beeld geschetst van de huidige discussie rondom de klimaatcrisis.

De vorige voorstellingen over racisme en wereldvrede waren een groot succes. Kiezen jullie bewust voor een actueel onderwerp? George: “We houden het graag actueel. Klimaat is momenteel het grootste thema dat er speelt. Eran, regisseur Koos Terpstra, actrices Eline en Nazanin en ik zijn het er over eens dat er wat moet gebeuren, maar wat precies is de grote vraag. Dus wij hebben een voorstelling gemaakt die aanspoort om er over na te denken.”

Jullie zijn beiden recentelijk vader geworden. Is klimaat hierdoor belangrijker geworden?

“Beiden hebben we in de coronaperiode een kind gekregen. Je zag het virus om zich heen grijpen en bosbranden en overstromingen ontstaan. Dan kijk ik wel naar mijn baby en denk: mijn god, in wat voor wereld ga ik jou achterlaten? Dat was denk ik voor ons de trigger om met dit thema te werken. Zeker nu het ons zo persoonlijk raakt. Eran en ik zijn het er beiden over eens dat er wat moet gebeuren.”

Tekst: Victoria van der Werff.

Wat is jouw persoonlijke visie op dit onderwerp? “Als ik focus op de bosbranden, droogte en overstromingen, ben ik heel pessimistisch. Dan denk ik dat we echt naar de verdoemenis gaan. Toch krijg ik weer hoop als ik de vegetarische afdeling in de supermarkt zie. We zitten verzand in een systeem dat in de basis slecht is opgebouwd. Een plofkip is beter voor het milieu omdat hij korter leeft, maar daardoor wel slecht voor het welzijn van het dier. Elke goede keuze die je wil maken llijkt een duister tegeneffect te hebben.”

Welk doel heeft George & Eran Worden Veganisten? “We geven de bezoeker nooit iets mee. We hebben geprobeerd een mooie voorstelling te maken waarmee we mensen aan het denken kunnen zetten. Als anderen hun gewoonten kunnen veranderen zal dat al fantastisch zijn, maar dat is niet ons doel. We zijn het niet allemaal met elkaar eens, maar iedereen probeert er het beste van te maken. Iedereen mag zelf beslissen wat ze ermee doen. Niets doen is ook goed, maar we kunnen niet meer zeggen dat we niet van dit probleem afwisten.

We zitten er samen in, of we dat willen of niet.”

62 ✶ HRLM 76

George & Eran Worden Veganisten Waar: Schuur Wanneer: 17 november www.georgeeneranproducties.nl

Ann DE (GODEN)WERELD OP Z’N KOP

Fotografie: Jacqueline Haas. Fotografie tentoonstelling: Gert Jan van Rooij.

Wie spiegelzaal zegt, moet meteen denken aan de gelijknamige balzaal in het Paleis van Versailles. De imposante ontvangstkamer in het kasteel buiten Parijs waarin feestvierende aristocraten, monarchen en hun entourage zichzelf tijdens galabals in veelvoud weerspiegeld zagen.

Ann Demeester, geboren in Brugge (1975), studeerde Germaanse taal- en letterkunde, werkte voor de kranten De Morgen en De Financieel-Economische Tijd en was van 2006 tot 2014 directeur van het Amsterdamse kunstencentrum de Appel.

Sinds 1 februari 2014 is ze directeur van het Frans Hals Museum en sinds 2020 ook Bijzonder Hoogleraar Kunst en Cultuur aan de Radboud Universiteit Nijmegen.

64 ✶ HRLM 76

Sinds kort kent het Frans Hals Museum ook een eigen bescheiden variant van de befaamde Franse spiegelzaal. Geen plek waar je kunt walsen en proosten, dansen en feesten, maar wel een glinsterend kabinet waar je door de aanwezigheid van een spiegelvloer, de plafondschilderijen van de Antwerpse schilder Jacob Jordaens uitgebreid en tot in detail kunt bewonderen. De wereld staat er op z’n kop en je verdwijnt er in de hemelkamers en wolkenpaleizen van de Antieke Goden.

KUNST OM VROLIJK VAN TE WORDEN Jacob Jordaens, ook wel Jacques Jordaens of Jolige Jacob genoemd, was een tijdgenoot van onze Frans Hals. Hij schilderde net zo brutaal en los, eigenzinnig en vlot als zijn Haarlemse collega, maar was daarnaast ook een gewiekst ondernemer in hart en nieren.

Jordaens speelde graag en gretig in op wat zijn klanten verlangden.

Zijn werk is daardoor vaak aanstekelijk humoristisch, met visuele ‘schuine grappen’ en kwistig doorspekt met wat de Belgische co-curator Katharina Van Cauteren ‘mals naakt’ noemt. Samen met Marrigje Rikken maakte zij de tentoonstelling Thuis bij Jordaens.

Om zijn toekomstige publiek te imponeren, meer nog te overdonderen, richtte Jordaens de ontvangstkamer in zijn privé-huis in als een spectaculaire showroom. In die salon was alles uitbundig gedecoreerd, de muren maar ook de plafonds en de deuren.

Tentoonstelling Thuis bij Jordaens (i.s.m.The Phoebus Foundation), Frans Hals Museum, Haarlem

Met sierlijke en zwierige schilderingen waarin één populair thema centraal stond: de liefde (en een klein beetje seks).

EEN LIEFDESAVONTUUR ALS ZEVENTIENDE-EEUWS STRIPVERHAAL De plafondschilderingen lezen als een artistiek stripverhaal in negen delen waarin de amoureuze perikelen van de klassieke mythologische figuren Amor en Psyche centraal staan. Mensenkind Psyche is bloedmooi en onweerstaanbaar.

Zo verleidelijk mooi dat de liefdesgodin Venus jaloers op haar is. Venus wenst dat Psyche verliefd wordt op een oude lelijkerd of en vreselijk monster. Echter, haar eigen zoon Amor wordt hoteldebotel van de verlokkelijke Psyche. Amor, die we ook kennen als het engeltje Cupido, neemt haar mee naar zijn prachtige paleis. Psyche mag niet zien wie hij is, maar kan haar nieuwsgierigheid niet bedwingen. Nadat

ze ontdekt wie Amor is, vlucht hij weg. Om hem terug te winnen moet zijn geliefde allerlei aartsmoeilijke opdrachten uitvoeren. Dat doet ze met veel inzet en doorzettingsvermogen. Na veel verwikkelingen wordt ze naar de Olympus gebracht, het thuis van de Goden, waar ze verenigd wordt met Amor. Hij is uitgegroeid tot een stevige jongeman en Psyche wordt omgetoverd tot Godin.

Op die manier konden ze als gelijkwaardige partners – beiden goddelijk en volwassen – met elkaar trouwen. Een happy end dat een Hollywoodfilm waardig is! Jordaens schilderde dit alles met veel gevoel voor drama en perspectief in negen plafondstukken die oorspronkelijk in zijn woonhuis waren aangebracht.

WAAN JE EVEN THUIS BIJ JORDAENS In het Frans Hals Museum kun je dit liefdesavontuur nu van A tot Z bekijken in een speciaal gebouwde kamer waarin de salon van Jordaens op een eigentijdse manier is gereconstrueerd. Je waant je er even thuis bij de zeventiende-eeuwse Antwerpenaar en kijkt je ogen uit. Naar de schilderijen van Jordaens, maar indirect ook naar jezelf en naar andere bezoekers. Prettig neveneffect van de spiegelkamer is immers dat het de ideale setting is voor een originele (groeps)selfie. Allen, met vrienden of met familie. Kom kijken naar Jordaens (of gewoon naar jezelf) vanuit een ander en omgekeerd perspectief. Jordaens en mijn collega’s heten je van harte welkom!

De tentoonstelling Thuis bij Jordaens is tot en met 30 januari 2022 te zien in locatie Hof van het Frans Hals Museum. www.franshalsmuseum.nl/jordaens

76 HRLM ✶ 65

THEATER DE LIEFDE

DE MAGIE VAN THEATER DE LIEFDE Het mysterie van de vlaggen is nog steeds niet opgelost.

We hadden ze ruim op tijd besteld, maar al wat er wapperde tijdens ons feestelijke openingsweekend begin september… geen beach flags. Gerrie bellen, Simone mailen: waar zijn onze vlaggen? Hoezo ‘Ze zijn al bezorgd?’ Wij hebben geen pakket gezien. Nou ja, geen pakket met vlaggen erin. Wel met affiches, flyers, luchtverversers, een nieuw koffiezetapparaat, maar geen vlaggen. Géén vlaggen, begrijp je. Wij willen graag weten waar ze gestrand zijn, want wij willen zichtbaar zijn voor ons publiek en bovendien hebben we al betaald!

Toch ging ons theater, amper twee weken na de opening, met vlag en wimpel de wereld in. Het ‘nieuws’ van de brief aan ons publiek waarin wij meldden geen bezoekers af te bellen bij de try-outs van Theo Maassen haalde tot onze grote verbazing het NOS Journaal. De Liefde bevond zich ineens in een perfect storm, met het aanpalende huisje van Simone als episch centrum. Terwijl de telefoon steeds roder gloeide bleven wij kalm uitleggen waarom De Liefde zo vlak voor de versoepelingen 120 man publiek toeliet terwijl dat niet mocht.

Het leverde ons lof op, maar ook kritiek.

Er waren mensen bij wie onze actie grote woede opriep. ‘Ik kom jullie kapotmaken’, aldus een bezoeker

66 ✶ HRLM 76

van onze site. Er waren mensen die ons maar helden van niks vonden omdat wij ons aan de QR-code hielden. Er was de dreiging van een hoge boete. Er kwamen boa’s om te tellen hoeveel mensen wij binnenlieten. Er was de ene boa die zelf zijn QR-code niet op orde had. En die wij dus naar huis moesten sturen.

Er waren spontane inzamelingsacties om de eventuele boete te bekostigen.

En ja, tegen de tijd dat de prent à € 2.500,in de bus lag, was Theater de Liefde een nationaal begrip. Van Maastricht tot in Groningen had iedereen van dat recalcitrante theatertje in Haarlem gehoord. Prompt klonken er stemmen die zeiden dat het een slimme reclamestunt was, een vooropgezet plan. ‘Ze liegen ook nog!’

Hoe het kwam dat onze brief bij het NOS Journaal terecht kwam, weten we inmiddels: één van de mensen die een kaartje had gekocht voor de try-out van Theo Maassen bleek te werken bij de NOS, als nieuwslezeres.

Het echte mysterie is dat wij nog steeds niet weten hoe en wanneer de vrolijk wapperende vlaggen die alle foto’s en nieuwsitems sierden alsnog exact voor de storm bij ons in de hal stonden.

Ineens waren ze er. Het zal de magie zijn – de magie van Theater de Liefde.

Toch hebben we de kerstbomen voor onze kerstrevue maar vast in huis gehaald.

Gerrie Hondius, Simone Lensink, Mylou Frencken

Warme broodjes REPORTAGE ✶

Een warm croissantje op de zondagochtend of een zalige kerststol die de koude dagen nét wat verdraaglijker maakt. Sommige recepten zijn generaties oud, anderen bedachten brood zonder poespas. Wij kunnen keer op keer eindeloos genieten van de liefde en passie die deze zes warme Haarlemse bakkers in hun producten stoppen.

› 76 HRLM ✶ 67

Coen van der Voorn Bakkerij Vink

‘Ik kan mij ergeren aan supermarkten die zeggen elk uur vers brood te leveren’

“Voor mij begon het tijdens de horeca-opleiding, alleen daar kwam ik tot de conclusie dat ik de horeca minder leuk vond dan ik dacht. Kokerellen vond ik wel wat, maar het hele bedieningsgedeelte was niets voor mij. Naast de opleiding hielp ik mijn familie mee in de bakkerij. Als ik zou moeten kiezen tussen een restaurant of bakkerij, dan kies ik natuurlijk voor de bakkerij. Dat lukt me tot slot ook beter. Het is een kwestie van jong geleed, oud gedaan.”

HELEMAAL ZELF GEMAAKT “We hebben het druk. Overdag maken we de deegstukken die vervolgens de koeling in gaan en ’s nachts worden afgebakken.

Als het brood om drie uur in de oven gaat, ligt het om acht uur ’s ochtends vers in onze negen vestigingen. Dat kan allemaal door onze grote ovencapaciteit. Dat is denk ik wat wij anders doen dan de meeste bakkers. Ook worden onze croissants helemaal zelf gemaakt van begin tot eind. Nu gebeurt dat in Haarlem wel vaker, maar landelijk komt het niet vaak voor.

Zo kan ik mij irriteren aan supermarkten die zeggen elk uur vers brood te leveren. Dat kan helemaal niet. Alles komt rechtstreeks uit de diepvries en is binnen tien minuten uit de oven.”

“We zijn niet van plan nog verder uit te breiden. Het is ook geen goed beleid zoveel mogelijk vestigingen te willen openen.

Daar krijg je spijt van. Als ik dat wel van plan was zou ik niet te ver buiten Haarlem willen zitten. Mijn dochters studeren allebei en zijn niet van plan de bakkerij over te nemen. Misschien komt er nog eens een schoonzoon die het wel ziet zitten.”

68 ✶ HRLM 76

REPORTAGE ✶

Peter Kuin Bakkerij Kuin

“Mijn ouders begonnen in 1954 een bakkerij in de Hogerwoerdstraat in Haarlem. Toen mijn broers en ik rond de zeven jaar waren moesten we helpen in de bakkerij. We stonden om zes uur ’s ochtends op om te helpen in de bakkerij en gingen om acht uur naar school. Na de les hielpen we ook nog een handje mee.Voor ons was dat heel normaal.

Als kleine zelfstandige is het hard werken voor weinig geld. Wij kinderen stonden daar nooit bij stil. We deden het gewoon.”

WANDELVAKANTIE “Mijn vader ging in 1989 met pensioen en geen van de kinderen nam de zaak over. We konden goed leren; bakker konden we altijd nog worden, had mijn vader destijds gezegd. We hebben allemaal gestudeerd en hadden niet de ambitie om bakker te worden. Dat was tot mijn broers en ik een gesprek hadden op een wandelvakantie. Ik zei tegen hen dat ik wel brood wilde bakken. Je kon nergens volkorenbrood vinden dat smaakte zoals dat van mijn vader, dus maakte ik het voor mezelf.

Dat bleek een goede start te zijn. Mijn broer had een accountantsbureau op de Zijlweg en ik was psycholoog. Hij had gehoord dat een banketbakker in de straat ging stoppen en we besloten de bakkerij over te nemen.”

“Het werken met mijn broers is nu leuker dan vroeger. Ik ben mij erg bewust van hoe uitzonderlijk dit is. Je herschept een band. Het mooiste is dat je in een paar uur tijd met je handen iets kan maken.

Het allermooiste moment is als ik het brood uit de oven haal en zie dat het is gelukt zoals ik vind dat het moet zijn. De vorm, textuur en smaak.

Dan voel ik mij trotser op mijn werk dan toen ik nog psycholoog was.”

‘Je kon nergens volkorenbrood vinden › dat smaakte zoals dat van mijn vader’ 76 HRLM ✶ 69

Roland Bulsink ‘Je proeft en ruikt het brood met het verhaal erachter’

Bakken & Bikken

“Tweeëntwintig jaar geleden deed ik de bakkersopleiding omdat ik een voorliefde heb voor brood, bakken en het ambacht. Daarna ging ik aan de slag in een bakkerij in Montauk, op Long Island bij New York. Daar heb ik een fantastische tijd gehad. Veel meegemaakt en geleerd. Zes jaar geleden vertelde iemand dat er een bakker werd gezocht om een zaakje over te nemen.”

OPEN KEUKEN “Zo ontstond Bakken & Bikken. Het had ook Bakken & Bouwen kunnen heten, want ik was een tijd bezig met verbouwen. Nu is het zoals ik wil en kan ik mij volledig focussen op het bakken.

Mijn specialisatie is desembrood en alles maak ik from scratch. Zo koop ik niets in behalve basisingrediënten zoals Franse bloem. We werken met grondstoffen uit de Achterhoek; mijn lijntjes zijn kort en ik doe maar één keer per week mijn inkopen. Daarmee ben ik natuurlijk ook erg CO2-neutraal en is de ecologische voetafdruk erg klein. Het is veel handwerk, maar hier krijg je wat je ziet.

Onze open keuken maakt dat extra leuk.

Je kan zo zien dat onze broden puur en eerlijk zijn. Dat kun je bijvoorbeeld ook voelen aan het gewicht van het brood.”

“Onze vaste klanten waarderen mijn brood en komen er graag voor terug.

Zoals ik het zie is Bakken & Bikken een kleine, ambachtelijke bakkerij waar je precies weet wie je brood maakt en wat er in zit. Je proeft en ruikt het brood met het verhaal erachter. Een stukje ambachtelijke beleving waar mensen blij van worden.”

70 ✶ HRLM 76

REPORTAGE ✶

Jaap Tuijn

Bakker Rijkenberg

“Het is het mooiste vak wat er is. Zelf ben ik inmiddels de vierde generatie die in de zaak staat. Dertien jaar geleden stopten mijn oom en tante in de bakkerij en gingen mijn ouders samen door. Ik weet niet beter dan dat ze aan het werk waren. Samen met mijn opa bezorgde ik brood. Hij rookte dan een sigaar terwijl ik met stalen kratten liep te slepen.Toen ik in de bakkerij mee mocht draaien was ik een jaar of dertien. Ik vulde het brood en maakte op zaterdag schoon.”

WAGENINGEN “Ik was zestien toen ik mijn vmbo afrondde.

Eigenlijk wist ik wel wat ik wilde. Ik wilde studeren in Wageningen aan de vakschool, maar mijn vader vond mij toen te jong.

Na het behalen van mijn havodiploma had ik mij nog op andere studies georiënteerd, maar de drang om in de bakkerij te werken was erg aanwezig. Uiteindelijk heb ik toch nog in Wageningen gestudeerd en heb ik dus bewust voor dit vak gekozen.

Het onvoorspelbare maakt mij erg gelukkig, zoals een last minute-taart maken of het werken naar de drukte toe. Kerst is voor mij een mooie tijd, dat is het allerleukste.

Ondanks alle drukte doet het mij goed.

Wij zijn namelijk een volledige bedieningswinkel en geen semi-zelfservice.

Daar zit onze kracht in.”

‘Het onvoorspelbare maakt mij erg gelukkig’

“Ondanks dat mensen in deze tijd op zoek gaan naar het gemak dichtbij huis, hoop ik dat ze de ambachtelijke takken blijven ondersteunen. Zij zijn namelijk de ruggengraat van alles wat we doen.Veel wijken en buurten hebben daar belang bij, maar dat wordt vaak onderschat. Mensen komen hier niet alleen voor brood, maar ook voor een praatje.

We hebben een sociale factor in de buurt.

Altijd direct contact met de klant.”

› 76 HRLM ✶ 71

Rogier Heijn ‘We halen de mooiste ingrediënten om het beste croissantje te maken’ “De hotelschool heb ik niet voor niets gedaan. Ik ben altijd veel met eten bezig geweest, maar op dat moment wist ik nog niet zeker welke kant ik op wilde gaan.

Tot ik het brood niet kon vinden dat ik zelf graag wilde eten. Brood waar niet teveel rotzooi in zit, maar het brood dat is uitgevonden met meel, water en zout.

Ik dacht; wat ik niet kan kopen, ga ik zelf maken. In eerst instantie begon ik in mijn eentje in de bakkerij in IJmuiden.”

FILOSOFIE “Inmiddels zijn we zes jaar verder en ik ben blij dat zoveel mensen waarderen wat we maken. Daar heb ik mijn groei ook aan te danken en dat is ook het streven. Het draait niet alleen om brood, maar ook om vlees en groente. Je hoeft niet per se gezonder te eten, maar wees bewust van wat je eet.

Dat is de filosofie hier bij Oscar. We halen de mooiste ingrediënten om het beste croissantje te maken. De boter halen we uit Frankrijk, waar de koeien aan de kust staan te grazen waardoor de melk lekker zilt is en blijft. Onze ham kopen we niet kant-enklaar, maar snijden we zelf. Je proeft gewoon dat het anders is. Als er bij ons een rij voor de deur staat, ben ik blij. Het maakt niet uit of ik achter de kassa sta of in de bakkerij, ik geniet ervan als we blije klanten hebben.”

“We doen altijd wat we leuk vinden. Mijn baan is afwisselend, dat maakt het juist zo mooi. Momenteel hebben we vier winkels, waarvan de laatste een paar maanden geleden is geopend in de Barteljorisstraat.

We hebben geen visie op hoeveel winkels we nog willen gaan openen, maar als er volgend jaar weer wat leuks onze kant op komt, denken we er zeker over na.”

72 ✶ HRLM 76

Boulangerie Oscar

REPORTAGE ✶

Jos Huijbregts Van Vessem

‘Een vriezer zal je bij ons niet zien’

“In 1907 begon Sjaak van Vessem de eerste bakkerij in het Kleverpark. Daarna nam zijn zoon Dirk het over.Vervolgens kwam Pieter van der Spek.en toen stond de eerste buiten de familie aan het roer. In 2002 kwam er een fusie en toen belandde Jos ook bij Van Vessem. Pieter deed het brood en ik boog me over banket. In 2007 heeft hij het stokje aan mij overgegeven. Je kan mij zien als vierde generatie, maar de échte Van Vessems zijn er al enige tijd uit.”

Tekst: Victoria van der Werff. Fotografie: Linda Llambias.

ORANJE BOOG “Het bijzondere aan dit bedrijf is dat we altijd met lokale grondstoffen werken.

Het meel komt uit Groningen, de aardbeien uit Brabant en de boter uit de Weerribben.

De kans dat een klant een warm stokbrood meeneemt is groot, want ons brood is altijd kakelvers. Hier werken we alleen met vers deeg dat gebakken wordt op stenen ovenvloeren. Een vriezer zal je bij ons niet zien. Het deeg komt aan in een rijsmand en gaat zo de oven in. Je kunt het ook zien aan ons logo. De oranje boog staat voor het opkomen en ondergaan van de zon.

Om vier uur ’s middags wordt er bij ons nog steeds gebakken. Dat komt omdat we kijken naar wat de wensen van onze klanten zijn. Zo zal je ’s ochtends geen saucijzenbroodje in de winkel vinden.

Dat is voor het cup-a-soup-moment, rond een uurtje of drie ’s middags.”

“Ik ben er trots op dat we zoveel fans hebben die ons brood op tafel zetten.

Mijn verantwoordelijkheid is om alle klanten te voorzien van een gezond ontbijt, lunch of diner met brood. Daarnaast ben ik een vakman en trots op mijn vak. Daarom selecteer ik een groep mensen om mij heen die net zo trots zijn op het ambacht.”

76 HRLM ✶ 73

Nu

Fotografie: Nu - Franklin van der Erf. Toen - Noord-Holllands Archief/Jos Fielmich.

Toen

Tempelierstraat

76 HRLM ✶ 75

Gierstraat 52-54, 2011 GE Haarlem, (023) 542 383, info@bijdeheren.nl, www.bijdeheren.nl

REPORTAGE ✶

Bijde heren Koken en genieten… voor iedereen Al meer dan dertien jaar goede service en servies. De luxe kookwinkel Bijde Heren is dan ook een bekend fenomeen onder Haarlemmers. Met een groot assortiment aan producten en merken zoals Iittala,Villeroy & Boch, Maison Berger en Le Creuset, is er voor iedereen een passend product voor in de keuken of op tafel te vinden.

OVERZICHTELIJK Het verschil tussen andere typische kookwinkels is volgens Jeroen zeker te zien. Bij Bijde Heren vind je een bewuste selectie van producten. Ze hebben van alles. “Denk aan serieuze producten zoals een keukenmachine van Magimix of Smeg, een mooie braad- of koekenpan van Le Creuset. Ook hebben ze veel mooie cadeauartikelen, zoals de heerlijke azijnen of olijfolies van Greenomic.” Het is voor de heren van belang dat ze overzicht houden voor zichzelf en de klant. “Er moet een duidelijk onderscheid zijn wanneer je bijvoorbeeld voor het schap met pannen staat”, legt Jeroen uit. De bedoeling is dat de winkel perfect is om te snuffelen, maar niet om verdwaald te raken tussen al het moois.

“Gelukkig horen we van klanten dat ze de winkel fijn vinden zoals-ie nu is. Er is genoeg keus, maar het blijft wel overzichtelijk.”

En wie even niet weet waar hij of zij kijken moet, kan altijd terecht voor een oprecht en eerlijk advies. “Het is heerlijk om mensen te adviseren”, legt Jeroen uit. Hier zal een klant niet de deur uitgaan met iets wat in de kast zal blijven staan. “Samen zoeken we een product dat perfect bij je past.”

Tekst: Victoria van der Werff. Fotografie: Linda Llambias.

Het avontuur begon voor Jeroen Idsinga en Joop Verbaan in 2008 toen zij de sleutels van het pand aan de Gierstraat ontvingen.

Beide heren komen uit de horecawereld, maar waren toe aan wat anders. “Joop had naast het werken in de horeca al ervaring met het werken in kookwinkels, maar we wilden graag wat voor onszelf ”, vertelt Jeroen. Even twijfelden de twee of ze een zaak over wilden nemen, of toch zouden kiezen voor een frisse start. “We wilden ons eigen concept, zoals dat nu eigenlijk nog steeds is. Een luxe kook- en huishoudelijke winkel met bestek, pannen en nog veel meer.”

falco Smaak in actie Als imker kom je nog eens ergens. Zo belde ene Jolijn van Beukering mij vier jaar geleden in verband met een bijenzwerm die zich op zes meter hoogte in haar tuin had genesteld.

Ik ging er meteen op af, niet vermoedend welk ‘smakelijk bij-effect’ dit zou krijgen…

Na het scheppen van zo’n zwerm duurt het ongeveer een uurtje totdat alle bijen de koningin teruggevonden hebben en de zwerm weer gegroepeerd is. Tijdens het wachten vertelde Jolijn me onder het genot van een kop koffie (uiteraard met ‘een dingetje erbij’) over haar droom: een leertraject voor jonge horeca-talenten met een verstandelijke beperking. En dan in het bijzonder voor diegenen die tussen wal en schip dreigen te vallen. Destijds was ik voorzitter van Koninklijke Horeca Afdeling Haarlem & regio Noord-Holland en werd meteen zeer enthousiast van haar visie en ideeën.

Na een goed halfjaar werd ik weer gebeld door Jolijn. Nu niet om een zwerm bijen te scheppen, maar met de vraag of ik wilde helpen bij de realisatie van haar droom. Ik heb hier uiteraard ja op gezegd en dezelfde week zaten we bij de notaris om Stichting LotusCollege op te richten. Nog eens een goed halfjaar later gingen, mede dankzij de hulp van veel enthousiaste mensen en organisaties, de deuren van lunchcafé SMAAK open, op het MAAK-terrein in de Waarderpolder.

Ruim drie jaar en heel veel kopjes koffie later, heeft SMAAK zich bewezen als een echte aanwinst voor de stad: een school/ dagbestedingslocatie waar mensen met plezier komen lunchen en waar – voor het derde jaar op rij – jongeren met een verstandelijke

78 ✶ HRLM 76

Falco Bloemenda l is centrumman ager in Haarlem. Hij is actief in verschill ende besturen en houd t zich in zijn vrije tijd onder meer bezig met imkere n, tuinieren en duur zaamheid.

beperking zijn afgestudeerd. Bovendien werkt SMAAK veel met biologische en lokale producten. Zo is, zeg ik niet zonder trots, de honing van mijn eigen bijenvolk er inmiddels ook verkrijgbaar.

En ondanks alle extra uitdagingen die corona met zich meebrengt, staat de organisatie er goed voor.

Wat SMAAK en het LotusCollege voor mij bijzonder maken, is het geloof dat ieder mens talenten heeft. De jongeren die werken bij SMAAK hebben allemaal een passie voor het horeca-vak. Ze hebben daar wat meer begeleiding bij nodig, en die kans biedt het Lotus College hen. Zo kunnen zij op hun eigen tempo en binnen hun eigen mogelijkheden de fijne kneepjes van het werken in de keuken of de bediening leren.

Kortom, ik ga regelmatig met veel plezier even langs bij SMAAK en zou je van harte willen uitnodigen om dat ook eens te doen.

En mocht je opeens een bijenzwerm in je tuin treffen, dan kun je mij natuurlijk ook bellen. Op het risico af dat een praatje bij de koffie zomaar eens uit de hand kan lopen…

Meer info: www.smaakhaarlem.nl en www.lotuscollege.nl

STIENS

OPTIEK

sinds 1930

Geef je ogen de precisie die ze verdienen 95% van alle mensen hebben ogen die gevoeliger zijn dan de huidige standaard oogmeting kan registreren.

AVA is ontwikkeld om iedere brildrager de meest geavanceerde kijkbeleving te geven.

Ontgrendel het volledige potentieel van je ogen en geef ze de precisie die ze verdienen.

size does matter

!

BETAALBAar maatwerk in websites en webapplicaties design • realisatie • hosting

Maak een afspraak voor een preciezere oogmeting.

Gierstraat 27 | Haarlem | (023) 531 1921 www.stiensoptiek.nl

www.greenmultimedia.nl | 023 52 99 111 | info@greenmultimedia.nl

Inspirerend vergaderen en werken

• Het Seinwezen: duurzaam verbouwd industrieel erfgoed.

• Voor ruime flex-werkplekken en bijzondere vergaderzalen.

• Ongedwongen zakelijkheid dichtbij Haarlem CS. • Broedplaats van sociale innovatie in de buurt.

Foto: Hans Peter Föllmi

Seinwezen.nl Inspirerend erfgoed aan het spoor Kinderhuissingel 1 2013 AS Haarlem 023 5317118

Even voorstellen...

HRLM sprak met Marijke onder het genot van een kopje koffie in het prachtige Hart-gebouw aan de Kleine Houtweg en met Joost op zijn nieuwe werkplek aan de Nieuwe Groenmarkt.

Marijke Licher nieuwe directeur van Hart

Sinds 1 april is Marijke Licher de nieuwe directeur van Hart, hét centrum voor kunst, kennis en cultuur in Haarlem.

Als eerste: hoe bevalt je nieuwe werkplek? “Erg goed! Hart zit natuurlijk in een prachtig gebouw en Haarlem is een heel fijne stad. Ik ken Haarlem niet heel goed, maar het voelt nu al vertrouwd. Het is een compacte stad, waar ik lekker doorheen kan fietsen naar mijn verschillende afspraken. Ik woon in Amsterdam, maar zou hier ook zeker kunnen aarden…”

Kun je in het kort vertellen wat Hart precies is? “Hart is een culturele ontmoetingsplek.

We willen inwoners van Haarlem stimuleren om actief mee te doen aan kunst en cultuur.

Dat betekent dat Hart speciale aandacht heeft voor de leerlingen op school, want ieder kind heeft recht op gelijke kansen en talentontwikkeling. Hart adviseert en organiseert allerlei cultuurprogramma’s voor het primair en voortgezet onderwijs in de regio Haarlem.

We werken met veel andere partners samen in de stad. Ook kun je bij Hart in je vrije tijd lessen volgen op het gebied van beeldende kunst, muziek, theater & dans, taal & literatuur, fotografie & nieuwe media, filosofie of kunstbeschouwing. Daar zijn veel inspirerende vakdocenten te vinden. Bij Hart kun je je creativiteit en talent ontdekken.”

Waar werkte je hiervoor? “Ik ben lang werkzaam geweest in Gelderland, als provinciaal adviseur cultuur en onderwijs en als directeur bij een regionaal cultuurcentrum. Vóór Hart was ik twee jaar directeur bij Parkvilla in Alphen aan den Rijn. Dat is een cultuurcentrum met

80 ✶ HRLM 76

‘Op het gebied van kunst en cultuur heeft Haarlem heel veel te bieden en dat is goed zichtbaar voor haar inwoners en bezoekers’

INTERVIEW ✶

een art filmhuis en een theaterzaal. Het is een heel leuke organisatie, maar het culturele veld in en rondom Alphen aan den Rijn vond ik te beperkt. Werken in een grotere stad vind ik echt veel uitdagender.”

En die uitdaging heb je in Haarlem gevonden? “Jazeker! Op het gebied van kunst en cultuur heeft Haarlem heel veel te bieden en dat is ook goed zichtbaar voor haar inwoners en bezoekers. Dat komt onder meer door een goede relatie tussen de verschillende culturele instellingen, die ik nu al heb ondervonden. Daarnaast is er in Haarlem ook veel stadsvernieuwing, die gepaard gaat met culturele initiatieven, zoals bij het Slachthuisterrein. Deze interessante ontwikkeling was ook een reden dat ik graag bij Hart wilde werken.”

Wat is het Slachthuisterrein? “Het is een nieuw stukje Haarlem op het terrein van het voormalige Slachthuis. Een woningbouwproject en cultuurproject in één. Naast woningen, worden er een multifunctioneel popcentrum, diverse horeca en bedrijfsruimten voor startende ondernemers gerealiseerd. Hart heeft hierbij een belangrijke educatieve rol. Samen met poppodium Patronaat zetten wij ons in voor meer actieve muziek- en cultuurdeelname in deze nieuwe wijk met oefenruimtes, muziekstudio’s en een popschool.”

Waar wil je je sterk voor maken binnen Hart? “Ik zoek de verbinding en vind een goede samenwerking met culturele en maatschappelijke initiatiefnemers in en rondom Haarlem op het gebied van kunst en cultuur essentieel. Alleen met elkaar bereiken we dat in de toekomst echt iedereen kan meedoen aan kunst en cultuur. Nu staat Hart vooral bekend om haar succes op het gebied van cultuureducatie, met name op scholen. Maar er zijn, samen met partners in de wijk, ook andere rollen voor ons weggelegd. Hart is een belangrijke verbinder en mogelijkmaker, wij verbinden binnenschoolse educatie met buitenschoolse creatieve programma’s en we versterken stukjes Haarlem met cultuur, zoals in de nabije toekomst bij het Slachthuisterrein.”

Wat vind je zo mooi aan jouw werk? “Met mijn werk bij Hart draag ik bij aan de cultuurdeelname van mensen, zowel jong als oud.

Mee kunnen doen is essentieel voor het individu, maar uiteindelijk ook voor de maatschappij. Het kleurt ons leven en brengt ons dichter bij elkaar. In het grotere geheel maakt kunst en cultuur mensen gelukkiger en ik ben blij dat ik in mijn rol bij Hart daaraan kan bijdragen.”

Voor alle informatie over Hart zie www.hart-haarlem.nl.

›

76 HRLM ✶ 81

‘Juist in het christendom bestaat het idee dat er vooral voor de kwetsbaarste mensen gezorgd moet worden’

82 ✶ HRLM 76

INTERVIEW ✶

Joost van den Bogert

Pastoraal Manager van Stem in de Stad Joost van den Bogert is sinds maart dit jaar Pastoraal Manager bij de Haarlemse stichting Stem in de Stad, een gastvrije ontmoetingsplek voor kwetsbare Haarlemmers. Stem in de Stad hanteert daarbij het christelijk oecumenische denken als bron voor hun werk.

Wat wil je met jouw komst de organisatie mee gaan geven? “Ik wil me graag inzetten om de brede identiteit en christelijke roots van Stem in de Stad onder de aandacht te brengen. Daarbij neem ik de persoon en het werk van Jezus van Nazareth als uitgangspunt: de oprechte aandacht voor de persoon. Iemand zien, horen en een tijdje met hem of haar meelopen om iemand verder te helpen.”

Wat vind je van Haarlem als nieuwe werkplek? “Ik woon in Amsterdam, voor mij is Haarlem nog best wel nieuw. Het is een heerlijke stad, veel ouder nog dan Amsterdam. Haarlem en zijn inwoners kan ik vanuit mijn werkplek in het centrum prima ontdekken. Van mijn nieuwe collega’s heb ik al heel wat leuke tips gekregen!”

‘LUISTER NAAR DE STEMMEN VAN DE STAD’ – AUDIOTOUR Om stil te staan bij het 25-jarig bestaan van Stem in de Stad zijn er sinds 24 april op twaalf locaties in Haarlem verhalen te beluisteren van Haarlemmers die de nodige tegenslagen hebben meegemaakt.

Hun verhalen zijn te horen tijdens een audiotour die de luisteraars kunnen volgen op hun mobiel dankzij QR-codes op speciale stoeptegels. De stoeptegels zijn geplaatst op plekken waar deze Haarlemmers bijzondere herinneringen aan hebben.

De verhalen, die ieder twee tot drie minuten duren, laten horen hoe de verhalenvertellers aan de zelfkant van het leven raakten.

Alle vertellers vonden hun weg naar Stem in de Stad en dankzij de hulp van de medewerkers en de vrijwilligers konden velen hun leven weer op de rit krijgen. Met deze audiotour wil Stem in de Stad haar werk meer bekendheid geven en vraagt daarmee ondersteuning van haar medeburgers. ✶ Voor alle informatie over Stem in de Stad zie www.stemindestad.nl.

76 HRLM ✶ 83

Tekst: Joost Dobbe. Fotografie: Linda Llambias.

Waarom wilde je zo graag bij Stem in de Stad aan de slag? “Bij Stem in de Stad wordt de christelijke traditie verbonden met het leven van de mensen van nu. Bij ons gaat het dan vooral om de mensen aan de onderkant van de samenleving. Juist in het christendom bestaat het idee dat er vooral voor de kwetsbaarste mensen gezorgd moet worden. Daarnaast vind ik het heel gaaf om vanuit deze functie met mensen samen te werken, leiding te geven en uit te zoeken hoe je van visie en strategie naar concrete uitvoering komt.”

Jouw functie is nieuw bij Stem in de Stad. Wat houdt jouw werk precies in? “Samen met zakelijk manager Petra de Vries vorm ik de dagelijkse leiding van Stem in de Stad, waarbij ik vooral sta voor de basis van onze organisatie: de christelijke traditie en de betekenis daarvan in deze tijd. Ik probeer die basis door te laten klinken in alles wat we doen. Ook zal ik voorgaan in verschillende kerkdiensten in Haarlem.”

Wat wordt er zoal gedaan vanuit Stem in de Stad? “We voeren een groot aantal projecten uit, variërend van een dagelijks aanloopcentrum, begeleiding van mensen in psychische nood en hulp voor verslaafden en asielzoekers op hun tocht naar hun nieuwe bestaan. Een-op-een-contact vinden we daarbij erg belangrijk.

We zijn er voor het individu, voor de ontmoeting en voor de aandacht. Mensen voelen zich weer gehoord en gesterkt bij ons.

Dat doen we samen met 12 medewerkers en 200 vrijwilligers.”

Komt jouw interesse voor de kerk vanuit jouw opvoeding? “Ja, mijn ouders zijn orthodox-protestants. Niet zo gek dus dat ik als kind al in aanraking kwam met de kerk. Van jongs af aan ben ik al geïnteresseerd geweest in kerk en religie, maar ik ben ook altijd kritisch gebleven.

Vandaar dat ik Theologie en Religiewetenschappen ben gaan studeren.

Dit jaar hoop ik af te studeren als predikant aan de Protestantse Theologische Universiteit in Amsterdam. Het predikantschap spreekt mij namelijk ook enorm aan.”

Spaans tafelen aan de Riviervismarkt Wie zin heeft in een vakantie, kan een tijdelijke oplossing vinden in Haarlem. Het Tapas Restaurant El Pincho staat bekend om haar authentieke, verse gerechten en uitstekende gastvrijheid. Afgelopen voorjaar heeft eigenaar Paul van der Werff samen met Priscilla Platt (beeldend kunstenaar en interieurontwerper) hard gewerkt om het restaurant te voorzien van een make-over.

El Pincho is in september geëindigd op de 63ste plaats van de landelijke Terras Top 100.

Volgens Paul is het van belang om vertrouwen te hebben in je eigen zaak en personeel.

“Toch is deze plaats de kers op de taart na maandenlange inspanningen”, vertelt Paul.

Het was voor hem namelijk ook een spannende periode toen de horeca de deuren verplicht moest sluiten. “Wat ga je dan doen? Je moet kiezen of je het links- of rechtsom gaat doen.”

Hij besloot de tijd te gebruiken voor een ingrijpende verbouwing van de zaak en het terras.

ALBONDIGAS Er werd druk verbouwd en vernieuwd bij El Pincho. Zo ontstond er een heerlijk winter-terras en kwam er een nieuwe menukaart. “In de koude maanden kan je nog steeds lekker buiten zitten door bijvoorbeeld onze verwarmde stoelkussens”, legt Paul uit.

Wie zin heeft in de befaamde albondigas kan deze nog steeds bestellen, maar heeft tegenwoordig ook keuze uit tapas met vernieuwende ingrediënten, zoals gestoofde varkenswangetjes van het Ibérico-varken en coquilles op Spaanse wijze. “Onze cocktailkaart met zelfontwikkelde cocktails maakt het af ”, vindt Paul. “We hebben nu twee barkeepers die heerlijke cocktails maken en serveren. Veel mensen bezoeken ons nu ook na dinertijd, voor een heerlijke cocktail, glas wijn of een borrel.”

Goede, snelle service en vakbekwaamheid. Dat is waar El Pincho voor staat. “We hebben een duidelijk concept, verse, goede producten en we staan achter ons werk”, legt hij uit.

Een warm welkom is dan ook van belang bij het Haarlemse tapasrestaurant. “Ik heb top-personeel en we zijn een heel hecht team. Dat zie je niet zo vaak.”

84 ✶ HRLM 76

Riviervismarkt 17-19 023 553 0288 www.elpincho.nl www.priscillaplatt.com

en uitvaart zoals ik ben

Hoe wil ik dat mensen afscheid van mij nemen? Wanneer zouden geliefden en vrienden denken, ja dit is zoals jij. Het zijn vragen waar de meeste mensen liever niet te lang bij stilstaan en die we ook niet gemakkelijk bespreken met anderen. Toch is het goed dat wel te doen. Elise en Martine van hart & ziel uitvaarten helpen.

Een authentieke uitvaart die afspiegelt wie en hoe iemand was. Dat is wat veel mensen, als je het ze vraagt, willen. Maar, hoe maak je een uitvaart eigen? “Stap één is er over na denken”, zegt Martine. “Ook als de dood nog lang niet in zicht lijkt.” Elise: “Vervolgens moet je het bespreekbaar maken. Met vrienden of familie. Zodat je van elkaar weet wat je wil.”

Want een uitvaart écht persoonlijk maken vergt voorbereiding, en vooral: bedenktijd. “De rust om echt goed na te denken hebben nabestaanden meestal niet in de dagen na een overlijden”, legt Martine uit. “Op het moment van rouw en regelstress ben je meestal niet het aller-creatiefst. En bij een uitvaart waar je dierbare echt herkenbaar is, zul je buiten de kaders van de ‘standaard’ uitvaart moeten treden. Qua locatie, muziek, vervoer, catering, kleding van bezoekers of qua programma.”

Aan wat voor dingen kan je denken? “Het hoeft niet gelijk groots te zijn, het zit vaak in kleine details”, zegt Elise. “Deel kopstootjes uit, als opa dat altijd dronk. Was iemand kunstenaar? Zet een doek met verf neer, en laat alle aanwezigen samen een kunstwerk schilderen. Kies voor een bijeenkomst in een knus café, buurthuis of voetbalkantine, als iemand daar graag kwam.” Martine: “Neem geen concessies waar je je niet goed bij voelt.

Kies voor een natuurbegraafplaats bij een natuurmens, ook als men daarvoor naar Arnhem of Alkmaar moet. We hebben wel eens drie kwartier met de stoet gelopen naar de begraafplaats, omdat iemand wandelfanaat was. En voorop liep een brass band, want het leven moest gevierd.”

Heb je vragen aan Elise en Martine over een uitvaart?

Je kan hart & ziel uitvaarten altijd bellen (023) 820 0920 of kijk op www.hartenzieluitvaarten.nl C2C Onora maakt ecologische uitvaartkisten die geschikt zijn voor zowel (natuur)begraven als cremeren. De kisten zijn 100 procent duurzaam gemaakt en volledig biologisch afbreekbaar. Dat wil zeggen dat de kist geen vervuiling in de grond of, na verbranding, in de lucht veroorzaakt. De kisten worden gemaakt in Nederland en zijn dus helemaal cradle-tocradle. Meer informatie: www.onora.eu

Elise: “Als je weet wat je wil en anderen weten dat ook, dan zorgen we ervoor dat het zo gebeurt. Is je lievelingsliedje van Taylor Swift, dan draaien we dat. Moet je er niet aan denken dat mensen gaan spreken tijdens je afscheid? Dan gebeurt dat niet. Houd je van fleurige kleding? Dat wordt dat de dresscode.

Rouwfotograaf Boy Hazes.

Dus: hoe jong en gezond je ook bent: gooi het onderwerp eens op tafel. Stel een vriend, vriendin of familielid de vraag: hoe zou jij willen dat afscheid van je genomen wordt? Spar met elkaar en schrijf het op. Martine: “Zo’n gesprek hoeft helemaal niet zwaar te zijn, maar is vaak juist heel mooi.”

BLOEMRIJK Bloemenband is een op maat gemaakte textiele band die om een mand of kist geknoopt kan worden. In de band kunnen bloemen worden gestoken. Alle gasten bij een uitvaart kunnen een bloem insteken en brengen zo gezamenlijk een troostrijke laatste omhelzing.

De band is in elke gewenste kleur katoen te bestellen. Bloemenband is een ontwerp van de Amsterdamse kunstenares Jantine Kraaijeveld. www.bloemenband.nl

76 HRLM ✶ 85

Tekst: Linda Gottmer. Fotografie: Esmee van Loon (portret), Curly and Straight.

e

AFSCHEID ✶

Mijn Haarlem Jeroen Spek

‘Hardlopen is een heel leuke manier om Haarlem beter te leren kennen’ Samen met Dennis de Waart runt Jeroen Spek bar/restaurant DeDAKKAS. Op het prachtige DAKKAS-terras met uitzicht over de stad, vroegen wij Jeroen naar ‘zijn’ Haarlem.

Als eerste vraag: ben jij een echte Haarlemmer? “Nee, ik ben geboren en getogen in Utrecht. Maar ik woon nu wel alweer tien jaar met veel plezier in Haarlem.”

Hoe ben je in de horeca terechtgekomen? “Naast mijn school en studie heb ik eigenlijk altijd in de horeca gewerkt. Mijn eerste horecabaantje was in Utrecht, in de spoelkeuken van een bowlingbaan. Maar uiteindelijk ben ik achter de bar terechtgekomen en heb ik in veel leuke cafés mogen werken.”

Ben je sindsdien altijd bij de horeca gebleven? “Nee, na de middelbare school ging ik Bedrijfseconomie studeren in Amsterdam. Toen ik afgestudeerd was, zag ik een horecabaan niet als een serieuze inkomstenbron. Dat kwam ook deels door mijn opvoeding, die meer gericht was op veiligheid en vastigheid. Ik ging dus in eerste instantie voor een goede baan in het bedrijfsleven…”

Waar ben je na je studie aan de slag gegaan? “Ik heb zeven jaar bij AkzoNobel gewerkt in verschillende marketing & sales-functies. Maar in 2014 wilde ik het roer omgooien. Na een zoveelste reorganisatie die ik moest begeleiden, kwam ik erachter dat ik een te vrij persoon ben voor zo’n logge organisatie als AkzoNobel. Dealen met besluitvorming van bovenaf ging aan me knagen, de rek was er simpelweg uit. Tegelijkertijd begon ook de horeca aan mij trekken. En ik wilde iets zelf doen, richting hospitality en duurzaam ondernemen. Uiteindelijk is dat volledig samengekomen in DeDAKKAS.” Je woont nu in Haarlem. Hoe ben je hier beland? “Aan het eind van mijn studie, tijdens een rondreis door Midden-Amerika ontmoette ik mijn toenmalige vriendin. We besloten in Amsterdam te gaan wonen en kregen uiteindelijk drie dochters. Bij de derde werd onze Amsterdamse woning echt te klein. Haarlem kwam in zicht als een goed alternatief om te gaan wonen. En

86 ✶ HRLM 76

INTERVIEW ✶

door een ex-vriendin uit Utrecht, van wie de ouders in Bloemendaal woonden, kende ik de stad inmiddels goed en wist ik dat Haarlem een mooie en leuke stad is.”

Wat vind je zo mooi aan Haarlem?

“Het is een gezellige, mooie en sfeervolle stad met leuke kroegen en goede restaurants.

Daarnaast ligt het dichtbij Amsterdam én bij het strand. Ten slotte is Haarlem wel een stad, maar heeft het toch ook een dorps karakter, wat ik heel aantrekkelijk vind.”

Wat zijn jouw favoriete plekken in Haarlem? “Ik kom graag in koffiebar Native om even rustig te werken. En bij de Yoghurt

Barn om met m’n dochters te lunchen.

Ik heb ook veel sympathie voor restaurant Frenchie en het stadsstrand De Oerkap.

En oh ja, ik vind de Wijngaardtuin in het centrum ook een fantastische plek! Middenin de stad, vlakbij de Grote Markt, maar toch heel groen en heerlijk rustig.”

Je bent een drukke horecaondernemer.

Hoe kom je in Haarlem tot rust? “Ik loop veel hard. Dan probeer ik steeds weer een nieuwe hardlooproute uit. Hardlopen is een heel leuke manier om Haarlem beter te leren kennen. Je komt dan toch zomaar een nieuw stukje stad tegen, zoals een leuk hofje.”

Mis je ook iets in de stad? “Toen ik hier tien jaar geleden kwam wonen, moest ik wel wennen aan het uitgaansaanbod. Ik kwam dan ook uit Amsterdam. Met zo’n grote stad om de hoek blijft het voor Haarlem moeilijk om het uitgaansleven écht van de grond te krijgen. Maar buiten dat mist Haarlem echt niks, het is gewoon een heel fijne stad!”

DeDAKKAS vind je op het dak van parkeergarage de Kamp.Voor alle informatie over deze prachtige plek zie www.dedakkas.nl.

76 HRLM ✶ 87

Tekst: Joost Dobbe. Fotografie: Linda Llambias.

‘Haarlem is wel een stad, maar heeft het toch ook een dorps karakter, wat ik heel aantrekkelijk vind’

Pareltjes

06

van het Noord-Hollands Archief

Dat de collectie van het Noord-Hollands Archief een onuitputtelijke bron is voor ons collectief geheugen en inzicht geeft in verleden en heden is genoegzaam bekend. Conservator Alexander de Bruin moet zelf altijd oppassen dat hij zich niet verliest in uren ronddwalen door de beeldbank.

“Met de feestdagen voor de deur levert de beeldbank ook interessante aanknopingspunten op waar we naar kunnen kijken; soms met interesse, omdat één afbeelding een verhaal vertelt dat niet altijd meer bekend is, soms met heimwee.

de jaren ’30. Deze foto dateert van 1965 en is eveneens gemaakt door Cees de Boer. (04)

Een van de oudste foto’s die wij hebben waarop een kerstviering is te zien dateert uit 1908.

Het betreft een viering van het Leger des Heils in de zaal van Sociëteit de Vereeniging. (01) Je zult zeggen: maar dat is toch de grote concertzaal van de Philharmonie? Dat klopt inderdaad.

Maar oorspronkelijk was de Philharmonie gebouwd voor en in opdracht van Sociëteit de Vereeniging. Dat is een stukje geschiedenis dat langzaamaan in ons geheugen aan het verbleken is, als die al niet weg is. Vanaf de jaren dertig tot op de dag van vandaag is de Sociëteit gevestigd aan de Zijlweg. Niet minder interessant is de foto van de Cronjéstraat uit 1950, uitbundig getooid in kerstverlichting en -versiering, gemaakt door Cees de Boer. (02) We zien de straat in haar oorspronkelijke staat, voor de overkapping. De versiering was aangebracht op initiatief van de winkeliersvereniging van de Cronjéstraat.

De Grote Houtstraat in 1966 in de sneeuw, toen er nog wel eens sneeuw viel rond de feestdagen, een mooi Pieckturaal plaatje.

(05)

Een foto waar ik weemoedig van word, is die van het VVV-kantoor aan het Stationsplein uit 1965, van Wim Zilver Rupe. (03) Op de voorgrond zien we de nieuwe krantenkiosk, ter vervanging van de oude houten kiosk die even verderop stond. Op de achtergrond kunnen we nog de letters lezen van Indra Poera, een van de eerste Chinees Indische restaurants in Haarlem. Wat mij betreft heeft Zilver Rupe met zijn weergaloze observatievermogen met deze foto de essentie weergegeven van de mooie voorbeelden van de nieuwe naoorlogse architectuur; helder en transparant.

Het plaatsen van een monumentale kerstboom op de grote markt, is een traditie die we al terugzien in de beeldcollectie vanaf

88 ✶ HRLM 76

In 1995 vierde Haarlem haar 750-jarig bestaan op grootste wijze. Aan het eind van het jaar kreeg Haarlem van Osnabrück, haar zusterstad, een enorme kerstboom cadeau. Op de foto zien we de toenmalige burgemeester Jaap Pop het glas heffen met Hans-Jürgen Fip, Oberbürgermeister van Osnabrück. (06) Ook de nieuwere stadsdelen en winkelcentra van Haarlem deden uiteraard mee in het feestelijk versieren ter verhoging van de sfeer rond de feestdagen, zoals te zien is op deze foto van het Winkelcentrum van Schalkwijk uit 1995.” (07)

01

05

07

76 HRLM ✶ 89

Tekst: Alexander de Bruin. Fotografie: Noord-Hollands Archief.

REPORTAGE ✶

02

03 04

P

oëzie

George Moormann is dichter, essayist, visueel kunstenaar, boekenmaker en schrijfdocent (Schrijversvakschool Amsterdam).

Met zijn poëzielaboratorium De Zingende Zaag verbindt hij sinds 1989 poëzie, performance, beeld en grafische vormgeving met elkaar.

Het gedicht is geschreven voor Els Nijland (1944-2021) die zich jarenlang ingezet heeft voor de Haarlemse cultuur, met name voor De Vishal, de expositieruimte van de gelijknamige kunstenaarsvereniging aan de Grote Markt. Met de strip wordt bedoeld Little Nemo In Slumberland van Winsor McCay. Op de foto een klein altaartje dat George voor Els maakte.

Voor Els DE KLEUR VAN HET HEELAL Nu ben je door alle façades heen de poort die geen poort is weggevlogen een verzameling witte puntjes op zwart fluweel met een beetje moeite een lawine van kleuren eerst door de mond van de maan, stof zijt gij precies zoals in de strip die wij verslonden samen in het gouden ochtendgloren ergens in het midden van de rivier een handvol sterrenstof van voor en na je geboorte kleurt de Melkweg vroeger en later onze blikken kruisen elkaar net zo lang totdat wij eenmaal thuis verenigd wederkeren.

90 ✶ HRLM 76

STUDIO ROOF

J

Verwonder je over de schoonheid van vele dieren en planten over de hele wereld! Studio Roof heeft mooie insecten en paradijsvogels om een betoverende flora en fauna op je muren te toveren.

Het uitgangspunt van Studio Roof is papier, een materiaal met oneindig veel mogelijkheden. Door het filter van de verbeelding ontvouwt zich een wereld in de kartonnen producten – maskers, vogels, insecten, steden, zeedieren, aardwezens en nog veel meer. Deze vertellen verhalen over de schoonheid van de natuur, fantasie, kunst en mensen.

Omdat de natuur zo’n belangrijke rol speelt in het verhaal van Studio Roof en het dagelijks leven, zijn de producten gemaakt van gerecycled karton en gekleurd met plantaardige inkten.

Met de verkoop van de Studio Roof-producten draagt ook Jansje dus bij aan het milieu.

KERSTPAKKETTEN

Bij Jansje kan je je Kerstpakket op maat laten samenstellen. Voor collega’s of lieve vrienden en/of familie. Jansje heeft een winkel vol prachtige producten, maar eventueel ook mooie borrelpakketten om weg te geven. Ben je geïnteresseerd, wacht dan niet te lang met je vraag.

Om iedereen goed te kunnen helpen en om ook de producten op tijd te kunnen bestellen heeft Jansje wel wat ruimte nodig. Vragen over Kerstpakketten kun je mailen naar esther@jansje.org

CATERING

Regelmatig verzorgt Jansje dineetjes voor kleine gezelschappen bij Jansje of in de prachtige ruimte van de naastliggende Fotogalerie De Gang of Doopsgezinde kerk.

Alles geheel in de sfeer en met het juiste menu van jouw keuze. De medewerkers van Jansje helpen met alle voorbereidingen en het opmaken van de borden. Dit gebeurt met een grote dosis aan LIEFDE en dat proef je.

Voor vragen over de mogelijkheden mail: catering@jansje.org

De Wereld van Jansje is een initiatief van de Doopsgezinde Gemeente Haarlem en De Hartekamp Groep.

De Wereld van Jansje, Grote Houtstraat 45, www.jansje.nl winkel | lunchroom | to go | catering | webshop

76 HRLM ✶ 91

Frans FRANS PULL ES Pulles & Rijppa ert Lifestyle- en V ermogensplann ing Schoterweg 5 (023) 541 1180

Wij lijken wel halvegaren, maar wij blijven sparen Nederland is een spaarzaam volkje. Al jarenlang blijft onze gezamenlijke spaarpot maar stijgen.

Op dit moment hebben wij met z’n allen maar liefst zo’n 400 miljard bij elkaar gespaard!

Spaarzaam zijn is mijns inziens een goede eigenschap en het is belangrijk dat je altijd een potje achter de hand hebt voor onvoorziene omstandigheden.

Aan de andere kant is het ook raar dat wij maar blijven sparen, want de spaarder heeft het zwaar.

Op de eerste plaats is daar inflatie. Ons geld wordt ieder jaar minder waard. Gemiddeld is dat zo’n 2% per jaar. Hierdoor kun je met je spaargeld en met de huidige rentestanden in de toekomst niet meer hetzelfde kopen als je nu kunt kopen.

Dan is er de vermogensbelasting. Heb je meer vermogen dan € 50.000,- dan begint de belasting al te lopen en hoe meer vermogen, des te meer dien je te betalen. Ook door de vermogensbelasting zal het spaargeld inkrimpen.

Tot slot is het inmiddels zo dat je vanaf € 100.000,- geen rente meer ontvangt over je spaargeld, maar je moet betalen. De meeste banken rekenen hiervoor 0,5%. Er zijn al signalen dat de grens van € 100.000,- binnenkort verlaagd gaat worden, zodat je al eerder moet gaan betalen.

Kortom, sparen is niet meer leuk en het is tijd om in actie te komen.

Zorg dat je een mooi bedrag op de spaarrekening hebt voor onvoorziene omstandigheden.

Ook de bedragen voor korte-termijndoelen kunnen het beste op de spaarrekening blijven staan.

Voor de lange-termijndoelen kun je beter een plan opstellen om meer rendement te genereren.

Dit kan helaas niet zonder risico. Wil je meer rendement, dan gaat dat altijd gepaard met een hoger risico. Het is wel zo dat je met een goed gespreide belegging, op de lange termijn, vrijwel zeker een (veel) beter rendement zult behalen dan met sparen.

Wil je dat risico niet, dan kan voor grotere spaarbedragen een zogenaamde Spaar-BV een oplossing zijn. Dan wordt niet je vermogen belast, maar de inkomsten binnen de Spaar-BV. De negatieve spaarrente wordt dan in ieder geval nog aftrekbaar.

Hoe dan ook, het is verstandig om eens goed te kijken naar de mogelijkheden.

Een vermogensplanner kan je daarbij goed van dienst zijn.

94 ✶ HRLM 76

n?

Iets te drukke oep! r g e d n i t e h i Goo

Unissant Grafische Groep, alle grafische disciplines onder één dak

Ons motto: Samen werken, maakt samen sterker.

Debbemeerstraat 15 - 2131 HE Hoofddorp - 085-007 4890 verkoop@unissant.nl - www.unissant.nl

word nu n a v d n e i r v hrlm!

Speciaal

haarlemse stadsglossy haarlemse stadsglossy haarlem se stads haarlemse glossy stads glossy haarlemse stads gloss haarlemse stadsglo ssy haarlemse stadsgloss haarlemsestadsoglossy haarlemse stadsglossy haarlemse stadsglossy haarlemse stadsglossy haarlemse stadsglossy haarlemse stadsglossy haarlemse stadsglossy haarlemse stadsglossy haarlemse stadsglossy haarlemse stadsglossy haarlemse stadsglossy haarlemse stadsglossy haarlemse stadsglossy haarlemse stadsglossy haarlemse stadsglossy haarlemse stadsslossy haarkemse stadsglossy haarlemse stadsglossy harlemse stadsglossy haarlemse stadsglossy haarlem

VRIEN DEN 2021 PAS

voor Vrienden

HRLM

Wij zijn superblij met jou als Vriend en dat willen we je graag laten zien. Als HRLM-Vriend profiteer je van de volgende aanbiedingen.

10% korting op vertoon van de Vriendenpas!

Op vertoon van de Vriendenpas krijg je gratis een overheerlijk welkomstdrankje bij een diner.

Bij aankoop van een doos wijn (6 flessen) ontvang je op vertoon van je Vriendenpas 10% korting.

Op vertoon van de Vriendenpas een 3-gangen Chef’s Menu van € 32,50 voor maar € 30,-

TAPASBAR EL PINCHO

ANDERS NOG IETS Barrevoetestraat 3

Riviervischmarkt 17-19 (023) 553 0288 | www.elpincho.nl

Bij aankoop van € 15,- krijg je op vertoon van je Vriendenpas 10% korting.

Op vertoon van de Vriendenpas krijg je 10% korting op de rekening.

MARIJKE MUL - GOUDSMID

Barrevoetestraat 17

Bij aankoop van € 15,- krijg je op vertoon van je Vriendenpas een overheerlijke zelfgemaakte kaasfondue cadeau.

Juwelier en sieraadontwerpster Gierstraat 67 | (023) 5317277 www.marijkemul.nl Op vertoon van je Vriendenpas krijg je 10% korting op de sieraden van Jéh Jewels.

Bekijk de sieraden alvast op de webshop www.sieradeninstijl.nl

BEA’S DIERENBOETIEK Gierstraat 60-62-64 | (023) 532 4802

Alles voor je huisdieren. Deze unieke dierenboetiek is inmiddels een begrip dankzij eigenaresse Bea. Al een aantal jaren bestiert zij de winkel samen met haar dochter Linette.

Zij geven advies en gaan voor kwaliteit.

Dierenliefhebbers kunnen hier ook terecht voor homeopathische geneeswijzen.

Op vertoon van de Vriendenpas krijg je een leuke verrassing voor je huisdier.

STADSGLOSSY

juli - augustus 2021

Overkoepelende liefde

Kunst van de verwondering

door de natuur, mooie initiatieven, elkaars talent...

Gratis exemplaar waarde € 7,05

Gratis exemplaar waarde € 7,05

EEN NIEUW JAAR, EEN NIEUW BEGIN

COVER 73 KOEPEL.indd 1

STADSGLOSSY

2021

2021

voor onze stad, je bedrijf, je familie, elkaar...

www.hrlm-online.nl

www.hrlm-online.nl

HRLM73 HRLM74 74

HRLM

april - mei 2021

Voor slechts € 32,50 en je krijgt als dank...

73

HRLM

WORD NÚ VRIEND VAN HRLM

• De Vriendenpas en je ontvangt leuke aanbiedingen en mooie kortingen van onze adverteerders.

Ben jij een groot liefhebber van Italiaans eten, Italiaanse wijnen en de Italiaanse cultuur?

Klokhuisplein 9 (023) 512 3910

Barrevoetestraat 15

• Het leukste blad van Haarlem 6x thuisgestuurd.

Damstraat 10 | (023) 576 5785

RESTAURANT ML

MELGER’S WIJNEN EN DRANKEN

KAASKAMPANJE

RESTAURANT DIGA

09-04-21 14:00

EEN NIEUW JAAR, EEN NIEUW BEGIN

COVER 74 TT.indd 1

24-06-21 12:36

Ook Vriend worden? Ga naar www.hrlm-online.nl/vrienden 76 HRLM ✶ 97

Gierstraat 47 en 20 023 531 90 08 www.demooistemuren.nl

Draag jij Haarlem een warm hart toe?

WORD DAN NU

HRLM AMBASSADEUR

AANMELDEN

Wil jij je als Ambassadeur verbinden aan HRLM? Of heb je vragen? Neem dan contact met ons op.

Wij helpen je graag verder.

Afdeling HRLM Ambassadeurschap (023) 551 1227 Lisa Cobelens, Manager HRLM Ambassadeurs lisa@haarlemse-stadsglossy.nl

HRLM samen met

✶

Op bezoek in het atelier van

Annelies Veeze

Lijnen, vlakken, mensen en bomen. Een spel tussen balans en onbalans. Het werk van Annelies Veeze is architectonisch opgebouwd en openbaart altijd een onderliggend verhaal. “Ik wil dat mijn werk triggert zowel om naar te kijken, als om over na te denken.” › 76 HRLM ✶ 99

a

‘Ik zie kunst als een kettingreactie, het zet iets in beweging’

Annelies Veeze is een van de nieuwe deelnemers van Kunstlijn Haarlem. Met de nodige humor toont ze haar werk in haar woning aan de Gemempte Oude Gracht, die tevens haar atelier is. In de woonkamer heeft ze haar oeuvre uitgebreid uitgestald en op de keukentafel liggen haar verf- en tekenspullen klaar. Dit is haar favoriete plek. Verfspullen bij de hand, links een binnentuintje en rechts de koffiecorner. Want naast tekenen is koffie haar grote passie.

Al van jongs af aan is Annelies een tekentalent. Met deze gave is ze zonder opleiding de reclamewereld in gerold. Vanaf 1988 runt ze haar vormgeverbedrijf Winstart en ontwerpt ze onder meer advertenties, websites en logo’s. Aan de zijlijn is ze altijd blijven tekenen. “Als ik vrij werk maak, voel ik mij volledig onafhankelijk. Dan heb ik alle ruimte en kan ik duizenden kanten op. Alles is mijn beslissing: de kleur, het materiaal en de boodschap”, zegt ze enthousiast terwijl ze een map met diverse schetsen en collages toont.

Annelies tekent en schildert en neemt soms een ruimtelijk uitstapje. Het materiaal waar ze mee werkt ligt niet vast. De ene keer gebruikt ze tekenpapier, dan karton of hout en soms verkreukt verpakkingsmateriaal. “Ik vind het interessant om verschillende materialen te onderzoeken en kan soms uren bezig zijn om een bepaald materiaal zo te kreuken dat het bij de rest van het werk past. Het materiaal dat ik gebruik moet wel een functie hebben de onderliggende betekenislaag ondersteunt. Ik zie het materiaal dan ook als de drager van mijn verhaal.”

100 ✶ HRLM 76

HRLM samen met

✶

› 76 HRLM ✶ 101

De onderliggende betekenislaag is de basis van Annelies’ werk. Het woord dat een aantal keer terugkomt is dan ook ‘engagement’.

Geëngageerde kunst is betrokken kunst en stipt politieke of sociale thema’s aan.

“Al wil ik mijn mening niet opdringen, ik wil alleen aansporen tot nadenken. En ik vind de esthetiek, het uiterlijk van mijn werk ook belangrijk. Het uiterlijk en de inhoud gaan hand in hand en versterken elkaar.”

Staten. “Amerika is het land van de dromen, het land van de mogelijkheden. Maar is dat nog wel zo?” vraagt ze zich af. In haar woonkamer staat een statig werk waarop ze de Amerikaanse vlag in het zwart heeft afgebeeld in een tevens zwarte lijst.

De sterren hebben plaatsgemaakt voor kogelgaten. Dit werk verwijst naar het tweede amendement van de Grondwet, dat het bezitten van wapens legaliseert. “Wist je

De thema’s die Annelies verwerkt in haar kunst starten met verbazing of verwondering, vertelt ze terwijl ze naar een werk wijst dat ze heeft gemaakt op een houten paneel.

Dit paneel is gebruikt om scooters in te vervoeren. “Ik zag het paneel staan bij de dealer aan de overkant en er ontstond gelijk kortsluiting in mijn hoofd. Waarom worden er bomen gekapt om scooters te verpakken? Waarom worden er überhaupt zoveel bomen gekapt?” Vanuit deze verbazing ontstond het onderzoek naar de levenscyclus van een boom. Deze bevindingen verwerkte zij in een spel van lijnen en kleuren op het paneel. Een van thema’s die Annelies bezighoudt is de politiek van de Verenigde

‘Als ik het even niet weet, pak ik een kopje koffie’

102 ✶ HRLM 76

dat er in de VS jaarlijks bijna 30.000 mensen overlijden door vuurwapens? Dat klinkt voor mij niet als een droom, eerder als een nachtmerrie. Waarom wordt daar niets aan gedaan?”

ARCHITECTUUR Naast dit donker en zwaar geladen werk trekken Annelies’ lichte architectonische

werken de aandacht. Haar interesse in architectuur begon al op jonge leeftijd.

“Als architect kan je de wereld veranderen, letterlijk anders bouwen.” Ze houdt het werk van diverse architecten in de gaten en verwerkt en onderzoekt hun ontwerpen in haar eigen werk. Architecten die haar inspireren zijn de evolutionaire Bjarke Ingels – die letterlijk de toekomst wil vormgeven op een moderne, maar ook leefbare manier – en Marcel Breuer.

Marcel Breuer staat bekend om zijn modernistische betonnen gebouwen.

“Het is fascinerend om te zien hoe hij bijvoorbeeld ramen verwerkt in een structuur van betonnen blokken. Hij ziet kans om van beton een speels materiaal te maken en met betonnen gebouwen een fijne woonomgeving te creëren.”

VERDRAAIINGEN Deze speelsheid is onder meer terug te zien in haar illuminatieserie. De illuminaten zijn een geheim genootschap dat complottheorieën baseert op eeuwenoude Latijnse geschriften. Een piramide met daarin het alziend oog is het symbool dat aan deze

HRLM samen met

✶

Tekst: Marjolein Blaauwbroek. Fotografie: Thomas Blaauwbroek.

‘Het uiterlijk en de inhoud gaan hand in hand en versterken elkaar’

groep verbonden is. “Ze interpreteren de geschriften incorrect, waardoor waarheden worden verdraaid. In deze serie ben ik gaan spelen met verdraaiingen van het oog.

Want wat gebeurt er als het alziend oog de waarheid verdraaid ziet?”

Annelies is zelf ook een soort oog, een observeerder. Ze kijkt, ze luistert en neemt alles in haar op. Op deze manier kan inspiratie overal inslaan. Op straat, terwijl ze de krant leest of als ze langs berichten scrolt op Sociale Media. Waarom gaan we zo met het milieu om? En met elkaar? Waarom zijn er zoveel jaknikkers op de wereld?

KETTINGREACTIE Er wordt iets in Annelies geraakt waardoor er emoties en vragen naar boven komen.

Die vragen zet ze om in beeld. “Door te

denken en werken in beeld kan ik het thema en de bijhorende emotie ordenen en een plek geven. Tegelijkertijd wil ik de toeschouwer van het werk aan het denken zetten. Ik zie kunst als een kettingreactie, het zet iets in beweging. Hoe meer mensen zich bewust worden van bepaalde thema’s, hoe groter de kans dat er iets verandert in de toekomst.”

“Als ik inspiratie voel opkomen is de keukentafel altijd dichtbij”, vertelt Annelies als we na de rondleiding weer terug aan de keukentafel zitten. “Als ik met een werk bezig ben, zet ik het tussendoor naast mijn televisie. Zo creëer ik afstand, maar blijf ik wel verbonden. Bij een ingeving liggen mijn schilderspullen bij de hand. Dat is een van de voordelen van een atelier aan

huis”, zegt zij lachend. “En als ik het even niet weet, pak ik een kopje koffie en volgt de inspiratie vanzelf weer. Een werk is pas af als ik mijn initialen eronder plaats.”

Op de vraag wat haar dromen voor de toekomst zijn, zegt Annelies, terwijl ze nog een vers kopje koffie zet: “Mij nog zoveel mogelijk laten verwonderen.” ✶ Het werk en atelier van Annelies Veeze kan op afspraak worden bezocht. Meer informatie: www.veeze.art NU TE ZIEN Anno Haarlem-Grote Markt 2 (naast het VVV-kantoor) Tijdens de Kunstlijn te zien: De Greiner-Haarlem, Voorhelmstraat 23, atelier 006

76 HRLM ✶ 103

Dingetje erbij Edwin van Nieuwpoort fleurt met zijn partner Marjolein feestelijke bijeenkomsten en partijen op met hapjes en drankjes. Met een persoonlijk tintje. En... er zit nog meer in het vat.

“Mijn hele leven ben ik al met eten bezig. Toen een vriend me vroeg of ik hapjes kon maken voor zijn verjaardag – dat is inmiddels zo’n vijf jaar geleden – veranderde alles. Hij wilde iets anders dan een blokje kaas.” De borrelhapjes sloegen aan en in no time stroomden de verzoeken van vrienden en bekenden binnen. “Maar”, vervolgt de 62-jarige Edwin, “het moet niet op werk gaan lijken, het blijft een hobby. Daarom bereken ik alleen de kosten.”

NIEUWE HAPJES Ze hebben inmiddels ook een naam: Dingetje Erbij. Die is bedacht door de Haarlemse tekenaar Eric Coolen. Met Marjolein verzint Edwin telkens nieuwe dingetjes, hartig en zoet.

Op de meest onverwachte momenten. “Zitten we lekker lui op de bank, springt Marjolein plotsklaps op en schrik ik me rot. Blijkt ze een nieuw idee te hebben”, zegt hij lachend.

Tekst: Jan Beenen.

PERSOONLIJKE DRAAI Die creativiteit is belangrijk omdat de echtelieden altijd in overleg met vrienden en kennissen een persoonlijke draai geven aan de hapjes. Bij het Haarlemse boekenbal dat een vriend van hen organiseerde, maakten zij lekkernijen met culinaire literaire teksten, bij feestwinkel Jan Monnikendam bedachten ze een hapje in de vorm van een clownsneus. “We komen zelfs op locatie om uitleg te geven.”

GROOTSE PLANNEN Volgens de Haarlemmer blijft het echter niet bij hapjes alleen. “Met een paar Haarlemse lekkerbekken hebben we de stichting Dingetje Erbij opgericht”, laat Edwin weten. “We hebben grootse plannen om mensen enthousiast te maken zelf te koken en hun favoriete hapjes te maken. Met lokale en duurzame ingrediënten.” Als eerste stap lanceert de stichting binnenkort een boekje met hapjes. De naam wordt, hoe kan het anders Dingetje Erbij.”

Meer informatie: www.dingetjeerbij.nl.

104 ✶ HRLM 76

REPORTAGE ✶

Teylers Museum opent Pieter Teylers Huis

› 76 HRLM ✶ 105

In opdracht van Teylers Museum brengt kunstenaar en fotograaf Johan Nieuwenhuize als eerste ‘artist in residence’ het proces van de restauratie van Pieter Teylers Huis in beeld.

106 ✶ HRLM 76

Fotografie: Studio Johan Nieuwenhuize.

REPORTAGE ✶

Op 5 december 2021 opent Pieter Teylers Huis voor het eerst de deuren voor het publiek, als nieuwe vleugel van Teylers Museum in Haarlem. Pieter Teylers Huis is het voormalige woonhuis van de founding father Pieter Teyler (1702-1778) en is nauw verbonden met de ontstaansgeschiedenis van het oudste museum van Nederland. Sinds 2013 wordt dit unieke Rijksmonument grondig gerestaureerd en zoveel mogelijk in authentieke staat hersteld. Enkele ruimtes van het statige pand behoren tot de best bewaarde historische interieurs van Nederland uit de 18de eeuw.

RIJKE HISTORIE Pieter Teyler was een rijke Haarlemmer die zijn vermogen en huis naliet aan een stichting die als doel had om het leven van iedereen te verbeteren. Daaruit kwam onder andere Teylers Museum voort, dat in 1784

opende en toen nog alleen bestond uit de Ovale Zaal. Via de indrukwekkende, lange marmeren gang van Teylers voormalige woonhuis betraden bezoekers de Ovale Zaal en verwonderden zij zich over de nieuwste wetenschappelijke uitvindingen en de kunst van dat moment. Beroemde gasten als Einstein, keizer Napoleon en tsaar Alexander maakten hier hun opwachting. Het huis is zowel fysiek als inhoudelijk onlosmakelijk verbonden met het museum.

OMVANGRIJKE RESTAURATIE Het 1.115 m2 grote pand bestaat uit vier aan elkaar gebouwde huizen en wordt met de restauratie zoveel mogelijk in de tijd teruggebracht naar de 18deeeuwse situatie. Authentieke bouwkundige elementen die elders vaak al lang zijn verdwenen zijn hier behouden en worden nu in ere hersteld: weelderige stucplafonds, een lange marmeren gang en fraaie schouwen. Na een eerste fase gericht op funderingsherstel en verbeteringen aan de constructie, is in november 2019 gestart met de cascorestauratie.

Om het authentieke karakter van het huis zo min mogelijk geweld aan te doen, zijn vrijwel alle installaties onzichtbaar weggewerkt tussen de vloeren en plafonds. Sinds maart 2021 wordt het huis verder afgewerkt: schilderen, aanbrengen van wandbespanningen, restauratie van schouwen, het stucwerk en het meubilair, etc. De restauratie

kwam tot stand in nauwe samenwerking tussen het museum, de monumentensector, de restauratiearchitect, diverse experts en onderzoekers, aannemers en adviseurs.

HUIS VAN DE VERLICHTING Pieter Teylers Huis is één van de weinige plekken ter wereld waar de Verlichting tastbaar aanwezig is. Pieter Teyler geloofde dat praktische uitvindingen en ontdekkingen de beste manieren waren om de wereld tot een betere plek te maken.

In dit ‘Huis van de Verlichting’ zullen bezoekers worden uitgenodigd te reflecteren op het actuele vraagstuk van het verbeteren van de samenleving voor iedereen en de bijdrage die kunst en wetenschap daaraan kunnen leveren.

BEZOEK PIETER TEYLERS HUIS Een bezoek aan Pieter Teylers Huis is inbegrepen bij het entreekaartje van Teylers Museum (entree via de hoofdingang aan het Spaarne 16). De kaartverkoop start op 15 november. Bezoekers kunnen ronddwalen op de begane grond.

De restauratie van Pieter Teylers Huis is mogelijk gemaakt dankzij de genereuze steun van tal van particulieren, overheden en fondsen.

Meer informatie: teylersmuseum.nl

76 HRLM ✶ 107

Deze rubriek is gesponseerd door Sligro en Vinites.

Koken met ef Te gast zijn Ron Beenhakker, Sligro Haarlem en Henrico van Lammeren, Vinites Evelyn Clay is een groot fan van Sicilië en verliefd op de Siciliaanse keuken, waar slow food de manier van leven is.Verse vis die rechtstreeks van de vissers op de markt komt, groentes en fruit uit de vele moestuinen in Sicilië. Je kan overal een Italiaanse kookreis of kookworkshop boeken, maar juist Sicilië is zo bijzonder door haar ongereptheid, het pure eten, de rijke natuur en de mengelmoes van culturen. Dit komt doordat Sicilië als parel in de Middellandse zee altijd overheerst is geweest door verschillende volkeren die allemaal hun sporen op het eiland hebben nagelaten.

“Jaren geleden bracht de liefde me naar Sicilië en na 2 weken Sicilië besloot ik mijn baan in Haarlem op te zeggen en te verhuizen. Nonna (Italiaanse voor ‘oma’) trok me haar keuken in en ik leerde van haar proeven, ruiken en koken zoals alleen een Siciliaanse dat kan. Ik ging per slot van rekening voor haar kleinzoon zorgen, dus ik moest wel kunnen koken.”

PASTA CARBONARA Er zijn verschillende legendes over het ontstaan van Carbonara, maar deze vind ik de meest plausibele: 1 Pasta Carbonara is een diepgewortelde Romeinse favoriet. Ooit geïntroduceerd door houtskoolbranders, zogenaamde Carbonai uit de Apennijnen. Ze verzonnen een simpel en goedkoop pastagerecht met weinig ingrediënten. Om toch snel een lekkere maaltijd op hun kampvuur te bereiden, diep in het bos.

WIL JE DIT RECEPT MAKEN? ga naar: www.desmaakvansicilie.com/ receptenHRLM

108 ✶ HRLM 76

2 -1944. Een van de meest betrouwbare versies vertelt dat er in Napels, maar waarschijnlijker in Rome, tijdens de periode van de Amerikaanse landing weinig voedsel was en dat er met de rantsoenen van het Amerikaanse leger ‘bacon en eieren in stof ‘ een onbekende straatkok het idee kreeg om alles te mengen, misschien om de eerste carbonara te creëren.

Spaghettiverkopers op straat, ook wel spaghettari genoemd, serveerden tot die tijd voorbijgangers arme gerechten, zoals spaghetti met kaas en peper, vaak op folie en zonder bestek, in de praktijk werd het vaak met het gebruik van de handen geconsumeerd.

DE GEHEIMEN VAN SPAGHETTI CARBONARA Spaghetti alla carbonara, een Romeins gerecht bij uitstek, is de natuurlijke evolutie van

KOKEN ✶

WAT DRINKEN WE ERBIJ?

pasta alla Gricia Laten we eens kijken naar de meest gemaakte fouten bij het bereiden ervan.

1 Guanciale of spek? Guanciale, en de reden is technisch. Omdat het spek dikker is, komt er meer vet vrij.

2 Olie? Nee bedankt, ik gebruik het guanciale expres om het zonder te kunnen.

3 Pecorino of Parmezaanse kaas? Pecorinokaas; de koks bevelen stagionata aan; bij het koken van een gerecht met een regionale connotatie zoals carbonara, moet je altijd de ingrediënten van de referentieplaatsen gebruiken en dus een pecorino romano.

Met zwarte korst.

4 Spaghetti of rigatoni? Alleen lange pasta is goed zolang hij de saus goed vasthoudt (in dit geval het ei), dus hij moet ruw zijn; de kwaliteit van de pasta is van fundamenteel belang. Rummo of de cecco is ruwe pasta.

5 Verhoudingen van het ei: 2 dooiers voor een eiwit. En ten slotte…

HET LAATSTE ‘GEHEIM’ Bij het mengen van carbonara-pasta moet je altijd de pasta in het ei doen en niet het ei in de pasta. Het eiwit, wordt dikker bij 62°C en wordt vast bij 65°C. De dooier begint al bij 65°C te stollen en eindigt bij 70°C. Daarom moet het ei bij die temperatuur aan de pasta worden toegevoegd, anders krijgt de carbonara de smaak van een omelet.

Malvasia Secca Salina Igt ‘Didyme’ De Malvasia vindt zijn oorsprong op de Griekse eilanden. Conte Tasca d’Almerita maakt met deze Malvasia Secca van het Eolische (Sicilië) eiland Salina een uitgesproken droge stijl. De geur is intens en krachtig, met bloemen, abrikozen, gele pruimen, breed en complex. Hij heeft een mooie droge en strakke smaak, met rijpe peer, gele pruimen, balans en lengte.

Chardonnay Alto Adige Riserva doc ‘Doran’ Doran, een indrukwekkende wijn uit Alto Adige, heeft een breed bouquet met exotisch fruit, witte peper en lichte, houtachtige tonen.

De smaak heeft een goede structuur, is harmonieus, opwekkend en heeft een lange afdronk.

Rosso Toscano igt ‘Antico Feudo della Trappola’ Deze robijnrode Toscaanse wijn is vernoemd naar een verdedigingskasteel dat eeuwenlang tot de Ricasoli’s behoorde. Antica Feudo della Trappola heeft intense aroma’s van rood fruit, tabak en kruiden. Het mondgevoel is vol en sappig met een frisse smaak.

Cirò Rosso Classico doc ‘Segno Librandi’ Gemaakt in Calabrië van de typische gaglioppo-druiven. De wijn is klassiek, origineel en toegankelijk tegelijk. In de neus veel zwart fruit, gepaard met kruiden. Hij is soepel en sappig van smaak, maar tegelijkertijd ook heel krachtig.

Het doet denken aan kersenfruit met veel aromatische kracht.

Deze wijnen zijn te koop bij: Wijnhandel slijterij van Zoolingen, Bloemendaalseweg 261, Overveen.

Le grand cru, Raadhuisstraat76 71a, Heemstede.

HRLM ✶ 109

Fotografie: Noord-Hollands Archief

✶ TOEN

Haarlemmers lezen op hun gemak de krant in de Prinsenkamer van de toenmalige stadsbibliotheek – 1974

110 ✶ HRLM 76

Gespot

Fotografie: Linda Llambias.

Lopend in onze mooie stad moet je soms even stilstaan bij een opvallend en verrassend plekje.

76 HRLM ✶ 111

Uitgelicht HOFDAMES IN RUSTE

De Nederlandse hofjes zijn wereldberoemd. Ook in Haarlem. Veel minder bekend is dat de zorg voor de overwegend vrouwelijke bewoonsters zich ook na hun dood voortzette. Michaëla Bijlsma, zelf bewoonster van het in 1616 gestichte hofje In den Groenen Tuin, besloot op zoek te gaan.

Haar speurtocht voerde haar naar de begraafplaats Sint Barbara in Haarlem-Noord.

“Samen met regent Jan Willemink bezocht ik de begraafplaats. Daar wees de beheerder ons op een perk waar de hofdames zouden liggen, maar er was geen steen te bekennen”, vertelt Michaëla.

Ze duikt de registers in om te ontdekken wie deze dames zijn, maar ziet dat er vanaf 1965 geen grafrechten meer zijn betaald. Ook staat er in de boeken niet of de graven zijn geruimd. “We nemen dus aan dat de dames er nog liggen. Samen met de regent en steenhouwer Tobias Snoep hebben we een grafsteen laten plaatsen ter nagedachtenis aan de hofdames.”

Het avontuur legt Michaëla vast in haar nieuwe boek Hofdames In Ruste. Volgens haar is de vondst van deze graven een toevoeging voor de stad. “Ik denk dat het culturele erfgoed nu zichtbaarder is.

De zoektocht naar de geschiedenis van deze graven en de hofdames is een toevoeging voor de Haarlemse hofjes.” Nieuwe Gracht Producties, vanaf € 19,50.

HAARLEMSE NIEUWE ONONTKOOMBAAR VERLIES

Rouw. Als naasten denken wij allemaal te weten hoe groot het gemis is en hoe diep de pijn voelt na het verlies van een dierbare.

Tot het op ervaren aankomt. Op een kwade dag wordt immers iedereen onontkoombaar met de dood geconfronteerd. Dan blijkt elk rouwproces een eigen identiteit te hebben. In deze bundel vertellen negen auteurs ieder hun persoonlijke verhaal. Uitgeverij Ambilicious, € 18,-.

VERLANGEN NAAR ANDER LEVEN Een man die krankzinnige verhalen vertelt om niet ontslagen te worden uit het gekkenhuis. Een man die zo graag een hond zou zijn. Een pubermeisje dat met een snelle jongen wil vluchten naar een andere wereld. De personages in deze nieuwe bundel verlangen naar een, meestal onbereikbaar, ander leven.

Verhalen met een droeve, tegelijk vaak grappige, absurde of zelfs hilarische ondertoon. Uitgeverij Aspekt, € 18,95.

PRACHTIGE STAALKAART

Bijna een eeuw wandtegelnijverheid te Haarlem komt in deze uitgave voor het eerst aan het licht in al zijn facetten.

Meer dan 500 afbeeldingen van gedecoreerde wandtegels en tegeltableaus, als eerste aanzet tot een staalkaart, helpen je om de Haarlemse productie in de 17de eeuw te kunnen onderscheiden. Bestellen via www.hkth.nl, € 19,85.

GESCHIEDENIS, DRAMA & ANEKDOTES

Haarlemmer Chiel Braat portretteerde alle gebouwen van de Grote Houtstraat. Zijn tekeningen vormen de ruggengraat van dit boek waarin pand na pand tot leven wordt gewekt; en dat geldt ook voor de mensen die deze gebouwen en de straat bevolkten. Hun geschiedenis, drama en anekdotes worden in dit boek belicht in foto’s, teksten, illustraties en stadskaarten.

Uitgeverij Architext, € 37,50.

Alle boeken op deze pagina’s zijn verkrijgbaar bij De Vries Van Stockum.

112 ✶ HRLM 76

5

Top

LEZEN ✶

cadeaus voor de feestdagen

1

EMMA’S AMAZING ASIA VEGA De Aziatische keuken leent zich als geen ander voor vegetarisch eten. Ingewikkeld hoeft dat gelukkig niet te zijn. Emma de Thouars geeft in dit boek meer dan honderd toegankelijke recepten waar geen vlees of vis aan te pas komt. Grote hoeveelheden rijst met lopende eidooiers, verschillende soorten crispy chili-olie, kruidige curry’s en knapperige snacks. Van Koreaanse bosuipannenkoeken tot Indiase sperziebonen en rookaubergines, van een Japanse eiersandwich tot kimchidumplings. Net als in haar eerste boek Amazing Asia is de inspanning laag en het comfortfoodgehalte torenhoog. Nijgh & Van Ditmar, € 29,99.

2

SAPIENS. EEN BEELDVERHAAL 2 Wat als wij mensen 12.000 jaar geleden in een val getrapt zijn waar we nooit uit hebben weten te ontsnappen? Sapiens, De Pijlers Van De Beschaving geeft een toegankelijke, originele en humoristische kijk op de geschiedenis van de mensheid. Thomas Rap, € 24,99.

3

RENEGADES In dit fraai uitgevoerde boek voeren twee mannen die al lange tijd met elkaar bevriend zijn een openhartig en intiem gesprek over het leven, muziek en hun niet aflatende liefde voor Amerika, met alle problemen en tegenstrijdigheden die dat land kenmerken. Renegades: Born in the USA omvat een reeks onthullende en onderhoudende gesprekken tussen ex-president Barack Obama en muzieklegende Bruce Springsteen, waarin niet alleen verhalen over hun persoonlijke geschiedenis en de bepalende momenten in hun carrière aan bod komen, maar ook de politiek in Amerika en de steeds bredere kloof tussen de Amerikaanse droom en de realiteit van dit moment. Het boek bevat kleurenfoto’s en zeldzaam archiefmateriaal en biedt een fascinerend portret van twee excentrieke mannen, die proberen hun eigen, onconventionele zoektocht naar betekenis, identiteit en gemeenschapszin in verband te brengen met het grotere verhaal over Amerika. Overamstel Uitgevers, € 49,99.

4

EEN ZINVOL LEVEN Opnieuw een boeiend, beschouwend boek van Fokke Obbemas. ‘Het is alsof er bij me aan de deur wordt geklopt: hoe zit het, wat vind jij eigenlijk?’ Zo omschreef een lezer het effect van de interviews die Volkskrant-journalist Fokke publiceerde in De Zin Van Het Leven (2019). Die gesprekken over de essentie van het bestaan voerde hij met bekende en onbekende Nederlanders na zijn hartstilstand in 2017. Ze bleken in een behoefte te voorzien, zijn boek werd een bestseller. Dit nieuwe boek vormt een bundeling van de daaropvolgende interviewreeks, beginnend met de vraag: ‘Wat is voor u een zinvol leven?’

Dat levert opnieuw toegankelijke, maar ook diepzinnige gesprekken op. Aan bod komt een grote variëteit aan standpunten over waar het in het leven om zou kunnen of moeten draaien. Atlas Contact, € 24,99.

5

VERLIEFD OP EUROPA Dat je voor de mooiste plekken niet ver hoeft te reizen en ook niet het vliegtuig hoeft te pakken bewijst reisblogger Roëll de Ram in Verliefd op Europa. Ook met de auto, per trein of met een backpack op je rug kun je de mooiste plekken van Europa bezoeken. Zowel bekende landen als Italië en Portugal als off-the-beaten-track-bestemmingen als de Balkan, Faeröer-eilanden en Slovenië passeren de revue. Een boek vol mooie roadtrips, beroemde highlights, onontdekte parels, culturele hotspots, toffe steden, indrukwekkende natuurgebieden en heerlijke eilanden. Een ode aan Europa! VBK Media, € 22,50.

De keuze van Jeltje

DE FABRIEK VAN KLOOTZAKKEN Op dit moment ligt De Fabriek van Klootzakken van Chris Kraus op mijn nachtkastje: wat een boek! Zeker geen lichtvoetige literatuur, en ook indrukwekkend wat betreft dikte. Maar liefst 864 pagina’s lang word je meegenomen door de broers Koja en Hub Solm die opgroeien tijdens de Russische Revolutie. Wanneer de nazi’s aan de macht komen begint hun turbulente carrière bij de SS. Door hun ingewikkelde relatie met Ev, die als kind in hun gezin wordt opgenomen en voor wie beide broers gevoelens hebben, komen ze tegenover elkaar te staan.

In dit wervelende en met ironie geschreven verhaal vertelt Kraus over het verval van moraliteit en de fabriek die oorlog heet en die van gewone mensen klootzakken maakt.

Bruna Uitgevers BV, € 32,50.

JELTJE DE VRIES Directeur De Vries Van Stockum

Evenementen in beeld

Er is weer steeds meer te doen in Haarlem.

HRLM-fotograaf Franklin van der Erf legde een aantal evenementen vast.

Reggaeavond

Popronde

Tapt

114 ✶ HRLM 76

Wij zien wie u nu bent. En wie u ooit was.

Bij Sint Jacob begrijpen we dat één levensfase niet uw hele verhaal vertelt.

En dat wij beter voor u kunnen zorgen als we u goed kennen. Want uw leefwereld vormt onze zorg.

sintjacob.nl

Bosbeek • JacobKliniek • Klein België • Meerhoeve • Nieuw Delftweide • Nieuw Overbos • Schalkweide • Sint Jacob in de Hout