10
CONTAMINANTEN & LABANALYSE
De risico’s van circulaire voedselproductie ONDERZOEKERS ZETTEN GEZAMENLIJK PLATFORM OP De voedselproductie moet circulair worden, aldus landbouwminister Schouten. Dit betekent dat allerlei reststromen weer terug in het voedselproductiesysteem zullen gaan. Het borgen van de voedselveiligheid wordt daardoor nog complexer dan nu. Een samenwerkingsverband van meerdere kennisinstellingen wil daarom een integraal analyse- en interventieplatform bouwen om risico’s te monitoren en tijdig in te kunnen grijpen. Tekst Anja Janssen
‘Voorspeld wordt waar en wanneer pathogenen worden overgedragen’
Het gebruik van rioolslib als meststof op bijvoorbeeld akkers is een goed voorbeeld van hoe het sluiten van nutriëntenkringlopen – in dit geval onder meer die van fosfaat – nieuwe voedselveiligheidsrisico’s kan veroorzaken. “Het slib bevat mogelijk de usual suspects aan ziekteverwekkers, zoals E. coli, met name STEC, salmonella en campylobacter”, zegt business developer Andries Koops van Wageningen Food Safety Research. Voor virussen is het beeld wisselend. Het coronavirus dat covid-19 veroorzaakt, kan worden teruggevonden in rioolwater, hoewel er tot dusver geen heldere aanwijzingen zijn dat dit via ontlasting of riool kan worden overgedragen. Andere virussen, zoals norovirus en hepatitis A en E, kun-
Transitie naar kringlooplandbouw In juni 2019 heeft landbouwminister Carola Schouten met het Realisatieplan Visie LNV het startsein gegeven voor de transitie naar kringlooplandbouw, een systeem van voedselproductie zonder nutriëntverliezen. In het huidige voedselsysteem gaan de nutriënten die er aan het begin worden ingestopt – meststoffen gemaakt met fossiele energie, fosfaat en kalium uit mijnbouw – uiteindelijk verloren door emissie naar lucht, bodem of water. Nutriënten lekken deels al weg tijdens de voedselproductie, als ammoniak of doordat ze wegspoelen van akkers, een ander deel wordt via menselijke ontlasting en het riool geloosd op het oppervlaktewater. Deze manier van omgaan met nutriënten teert in op het natuurlijke kapitaal. Schouten wil dat anders gaan doen: gewasresten, voedselresten, procesafval en op termijn zelfs afvalwater en rioolslib moeten terug in het productiesysteem. Verder is circulair gebruik van afvalwater in Europa nodig om het toenemende tekort aan zoet water te lenigen. Reden waarom in mei 2020 het Europese Parlement heeft ingestemd met een pakket richtlijnen voor het gebruik van afvalwater voor de irrigatie van gewassen.
nen wel via de fecale route worden overgedragen. Daarnaast is rioolslib bijvoorbeeld een verzamelplaats van parasieten.
Samenwerkingsverband “Circulaire voedselproductie levert dus mogelijk nieuwe voedselveiligheidsrisico’s op, en daar moet je heel goed naar kijken”, zegt Koops. Dat was de aanleiding om een samenwerkingsverband op te richten van onderzoekers van Wageningen University & Research (WUR), het adviesbureau H2Oké, het onderzoeksinstituut voor water en ondergrond Deltares en KWR, dat kennis genereert voor de watersector. Ze willen een integraal risicoanalyse-, communicatie- en interventieplatform ontwikkelen dat alle betrokken partijen in de voedselketen van dezelfde data voorziet, zoals waterschappen, boeren, mestproducenten, drinkwaterbedrijven, veevoederproducenten, voedingsmiddelenindustrie en retail. In eerste instantie richten ze zich op microbiële voedselveiligheidsrisico’s, maar hun systematiek is ook bruikbaar om bijvoorbeeld chemische risico’s te monitoren.
Holistische benadering Diverse sectoren in de voedselketen hebben hun eigen favoriete risicomodellen. Terwijl voedingsmiddelenproducenten gebruikmaken van HACCP, kiezen drinkwaterbedrijven voor een kwantitatief microbieel risico-assessment (QMRA). Beperkingen van bestaande modellen zijn: onvoldoende voorspellend vermogen wanneer data beperkt beschikbaar zijn, bijvoorbeeld pathogeenconcentraties, of wan-
