MONDROS ATE~KESi ve MUSTAFA KEMAL PA~A * Yrd.
Do~. Dr. Orhan <;EKi<;
Mondros Ate§kes Anla§masl imzalanml§ ve ordulara teblig edilmi§tir. Ate§kesten yana olan komutanlann ba§mda gelen Mustafa Kemal Pa§a, ate§kesin bu haliyle imzalanml§ olmasma §iddetle muhalefet etmekte, bu anla§manm igerdigi ball maddeler nedeniyle Olkenin klsa sOrede ba§tan ba§a i§gal edilebilecegine dikkati gekmeye gali§maktadlr. Ancak sesini kimseye duyuramayacaktlr. Oysa, bu sava§m kaybedildigini Mustafa Kernal Pa§a, EylUl 1917'den beri soylemekte, gereksiz insan kaybmm onOne gegmek igin hatta Almanya'YI beklemeden "miinferiden" ban§ yollanmn aranmasmm zorunlu oldugunu savunmaktadlr. O'na gore; imparatorluk nasll olsa dagllacaktlr. Hig degilse Anadolu'yu kurtarmak igin vakit gegirmeden hazlrllklar yapllmalidlr. Sava§ suglusu saYllan Talat Pa§a Kabinesi istifa etmi§, Sultan Vahdettin, hOkOmeti kurma gorevini Tevfik Pa§a'ya vermi§tir. Ne var ki bu slkmtlli gOnlerde herkes sorumluluktan kagtlgl igin, bu hOkOmet kurulamaml§tlr. Oysa, klsa bir sOre sonra Olkeye gelecegi bilinen i§gal kuvvetlerinin kar§lsmda dinamik ve kararli bir hOkOmetin varligml zorunlu goren Mustafa Kemal Pa§a, boyle bir hOkOmette sorumluluk almaya ham ve isteklidir. Sultan Vahdettin'e a§agldaki telgrafl gondererek "bakan olmak istedigini" aglkga ifade edecektir: " Seryaver Hazret-i $ehriyar-i Naci Beyefendi'ye (Gayet Mahremdir) Talat Pa§a Kabinesi'nin mef/uq bir halde, Tevfik Pa§a hazretlerinin de muayyen bir kabine te§kilinde mO§kOlata maruz bulunmakta oldugunu haber altyorum. ( * Maltepe Onivers itesi Ataturk il ke leri ve inkliap Ta rihi )
34
"
Ordular muharebe kudretinden mahrum ve zaten mevcut kuvvetler mOdafaadan aciz bir hale getirilmi§tir. DO§man hergOn daha mOsait ve ezici §artlar ihraz etmektedir. MOttefikan olmadtQi takdirde mOnferiden ve behemahal sulhu takarrur ettirmek lazlmdlr. Bunun iqin fevtolunacak bir an dahi kalmaml§tlr. Aksi takdirde memleketin kamilen elden qlkmasl ve devletimizin gayri kabili telafi mehalike maruz kalmasl, uzak ihtimal degildir. Muhterem Padi§ahlmlza olan sadakat ve merbutiyetim ve vatammm temini selameti itibariyle arz ederim ki, Sadaretin izzet Pa§a Hazretleri'ne tevcihi ve O'nun d~ esasl Fethi (Okyar), Tahsin, Rauf (Orbay), Canbulat (Ismail), Azmi, $eyhOlislam Hayri (UrgOplO) ve acizlerinden mOrekkep bir kabine te§kil etmesi zaruridir. Bu zevatm vOcuda getirecegi kabinenin vaziyete hakim olabilecegi zan ve itikadmdaYIm. izzet Pa§a Hazretleri size isimlerini saydlglm zevata mOracaat ettigi takdirde teshilata mazhar olabilir zannederim. MOnasip ise bu zevatm $evketmeap Efendimiz'e awm rica ederim. 1 FahriYaver-i Hazret-i $ehriyari Mustafa Kemal Bu telgrafm Ozerinde tarih yoktur. Ancak geli§melerden, bu tarihin 11 veya 12 veya 13 Ekim 1918 olmasl olaslligl yOksektir. 2 Gergekten de kabine kurmakta zorlanan Ahmet izzet Pa§a, Mustafa Kemal Pa§a'nm onerdigi bu isimlerle temas kuracak ve hOkOmet kurulacaktlr ama , Mustafa Kemal Pa§a bu hOkOmete almmayacaktlr. ~una gok OzOlmO§t~r. Adana Menzil MOfetti§i Albay Omer LOtfi Bey'i Istanbul'a Rauf Bey'e gonderir,
