Behruz <;iNici

Sorular / Yanltlar * Behruz <.;iNici

dii$iin: OOTO Yerle§kesi, Erzurum AtatOrk Oniversitesi Yerle§kesi, TBMM Halkla ili§kiler Binasl ve Milletvekilleri Sitesi, Taksim Meydam gibi gok bnemli projelere imzasml atml§, yanm aSlrllk mimarllk gegmi§ini arkasmda banndlran bir mimar olarak bir konu§manlzda "Ben 70 kusur ya§lannda olmama ragmen olsa olsa bir duvarci kalfasIYlm." demi§siniz. Size gbre mimarllk nedir, bah seder misiniz?

Behruz CiNici: Oegerli du§un grubu uyeleri , AtatOrkgu can karde§lerim,

Mimarllk kariyerinin ta§ldlgl sorumluluklar sadece yapllar tasarlamak degildir ku§kusuz. Bu Tannsal sanatm henuz bir duvarclslYlm derken, mimarllga ula§ma yolunda hala ko§makta oldugumu belirtmek isterim. Bir mimar olarak ya§ayall, 52 YII oluyqr. Bu oldukga uzun gbrulebilir ama konu olunca bu hig de bbyle degildir. Zira bu sureg "bile, mimarllga §bylece dokunabilmeye dahi yetmiyor. Mimarllgm, in§aat dunyasml bigimlendirmedeki bnemi kadar, gok bnemli olduguna inandlglm gevresel, kultOrel degerleri korumasl bnemi de vardlr. Mimarllk gizgide ve §ekilde zevk arayan bir sanat olamaz. Mimar, eserinin fonksiyonlan yanmda hizmet verdigi ulkenin sosyal ve ekonomik yaplsmm gergeklerinde de derinligine bir anlaYI§a sahip olmalldlr. Mimarllk statik bir duzenleme degildir; sosyal, ekonomik, kultLirel ve estetik igeriginde dinamik bir duzendir, bir su regti r. Mimari sadece bigimde degil , bunun btesindedir. Ancak uzulerek sbylemek isterim ki; gunumuzde mimarllk, ulkenin sanat ve kultOr tablosunun gok Iragmda durmakta, hatta gbrulemeyen bir noktasmda ve sisler igindedir. Bu durum §uphesiz aCldlr, aCllldlr Tu rk mimarllgl igin ... Oysa, insanllk tarihinin bilinen tOm uygarllklan mimari eserleriyle amllr. Bence; toplumlan motive eden ug ana sanat vardlr: Mimar/tk, §iir ve musiki. Mimarllk bir devletin, bir toplumun sanat anlaYI§lm , ideolojisini, felsefesini ve kultOrunu betimler. Bilim ve du§unce iginde geli§ir. Yuce Atamlz mimarllgl be§ duyuya hitap eden bir sanat olarak tanlmlaml§: "Mimarltk HavasstHams'e hitap eden sanatttr" demi§tir. Mimar/,g,n bi/im ve sanatm sentezi o/dugunu, diger sanat dallannm onu tamam/adtgmt soy/eyen de yilce onderimizdir.

Mimarllk bir dil, birtarih, bir kOltordOr. insan, zaman ve mekan, mimarllgm anatomisidir. insan: Bir fenomen, antropomorfik bir merkez... Zaman: Bir tempo; bugOn ve gelecek ... Mekan: sonsuzdur. Kent ve insanla mimarllk temelidir.

dii,iin: 1961 Yllinda OOTO projesini kazanarak anda iginde egitim gbrdOgOmOz yapllan 1965 Yllmda bir Alman dergisinin (Boumeister) 'TOrk Rbnesansl' olarak niteledigi ve 1970 Yllma kadar hakkmda kaynakll 16 makale yazllan OOTO projesinden biraz bah seder misiniz? OOTO sizin igin ne ifade ediyor?

B. CiNici: 18 Yilim OOTO KampOsO'nde gegti. Burada pek gok ilkler yaratlldl. Badireler atlatlldl, maceralar Mekanlar bOyOk big Ode ilk kez burada glplak betonlarla brOldO. Konkuru kazandlglmlzda Ben 28 Altug Hanlm da 25'inde idi. Oiger ilklere gelince:

• Qlplak betonun devaml olarak -precastbeton bgeler Pencereler - sbveler - standardize beyaz beton bloklar v.s. - bunlar Olkede prefabrik sanayinin bncOleridir.

• Polyester ve pleksiglas sanayinin buradaki kubbeler. ve

• Elektrikli ISltlcllar (unit - heater'ler)

• ilk alOminyum dograma uygulamasl vs. Oiger ybnden kalifiye hale getirilmesi burada saglandl. ilk teknik burada yaZlldl. Olkede lSI santralinden - yurtlara uzanan bOyOk kilometrelerce kanallarla aityapi brnegi verildi.

Burada Ata ve Rektor ilham kaynaklanmlzdlr. Ata ve bu beldeyi simgeleyen kutsal ruhlardlr benim ic;in. Kampiis'iin 1960'lardaki

Ata ve 0' nun genc;lige dair sozleri bizlere yol Asii merkez olan stadyum' un genc;ligi simgeler. Aile' deki igdeler Atamlzln en sevdigi agac; tiirii oldugu ic;in yerlerine elimizle

.

Bunlarm nasll yaratlldlklarmm roman! seyir defterlerimdedir. OOTO, benim opus-magnum ba§yapillmdll:' OOTO genel kentsel tasanml, 2 km'lik bir omurga yayalar yolu ... Yapllann dalan 1§lgm dengesi mekanlanmla gerilim saglayan tlpkl eski istanbul sokaklan gibi meydanclklan, tabii bir de

sesleriyle ... Havuzlar, su ... Yagmurlu havalarda onlara katllan kampiisiin sesleridir. §imdi pek akmlyor §aklrdamlyor! Her fakiilte ve yapisl sizi uzaklardan 40 yllI a§kmdlr geli§en Alle'ye e§lik eden ...

Burada Ala ve Rektiir Kurda§ ilham kaynaklanmlzdlr. Ala ve Kurda§ bu beldeyi simgeleyen kutsal ruhlardlr benim Kampiis'iin 1960'Iardaki yan§masmda Ata ve O'nun dair sozleri bizlere yol gostermi§tir. ASII merkez olan stadyum'un §ekilleni§i simgeler. Alle'deki igdeler Atamlzm en sevdigi tiirii oldugu

yerlerine elimizle dikilmi§tir. sonucu Kent'in yaplmmdaki he Ie 0 ilk 8 YII var ya ... Geceli gOndOzlO bOyOk ... 0 gOnkO bozklr bugOn gbzler bnOnde. Can Qinici 2 ayllktan itibaren burada bizlerleydi. Mimarllk ve onunla idari Bilimler FakOltesi, kafeterya, bgretim Oyesi lojmanlan ve bazl laboratuarlar yapllanmdlr, digerleri 70 kadar yapl, yurtlar, v.s... Bunlara 'beton gocuklanm' dedigim bilinir. OOnya mimarllgl igin gok bnemli Sir Banister Fletcher's in A History of Architecture 28.ci basklsmm 1451. sahifesinde TOrkiye'den cumhuriyet dbneminin 7 miman arasmda

Eser, 1962'Ierde belirmeye ba§lamaslyla uluslararasl pek gok yaym ve otoritenin dikkatini gekti , yaYlnlarda kapak oldu. 1966'da American Progressive Arch dergisi 'Cinicilerin Tasanml' adli makalesinde, OOTU Mimarllk Fakultesi yaplsmm, Unlu Paul Rudolf'un Yale'deki benzerinden gok daha ba§anll oldugunu yazar. ingiliz Yayml Views and Reviews dergisi eseri, 'Turk Ronesansl' olarak niteler. Oevammda italyan yayml ve digerleri takip eder. Alman dergileri - Baumaster ve Bauen + Wohnen ve digerleri de ... Pek gok unlU mimar kalklp Ankara'ya ziyarete gelirler, sonra unlU kritikgi Prof. Jeodicke, isvigreli Muhleistein da unlU yaymml takiben bizzat ziyarete gelir. Bu arada Burhaniye Ar-tur sitesine kadar uzanlr. Holiandali unlu Van den Broek OOTU'yu inceler ilk betonlan ve mimarlik fakultesini over. Universiteyi ziyaret eden pek gok devlet ba§kanl arasmda 1966'da Hindistan Cumhurba§kanl da vardlr.

dii3iin: Bir konu§manlzda universitelerde mimarllk hocalannln tatbikatml yapacaklan projeler uretmediklerinden ve ogrencilerine bu projeleri gosterip tartl§ma ortaml olu§turmadlklanndan yakmml§slnlz. Size gore mimarllk egitimi nasll olmall ve universitelerimizde bu konu hakkmda neler yapllabilir?

B. CiNici: Ounya mimarllk egitiminde yapllan ge§itli ara§tlrmalara burada girmek olanakslz. Fakat bilimsel ve sezgisel olmak uzere iki yakla§lm arasmda goru§ler gidip gelmektedir. Ozetle henuz bir anla§ma saglanamaml§tlr. Mimar/iQtn Wm bilim ve bilgilerden yarar/anan bir sanat o/dugu bir gergek ama Groce'un dedigi gibi hur olmayan bir sanat. insan ihtiyaglan, mal sahibi, idareler gibi faktorlerden etkilenen yonleri var. Vine de zaman, mekan faktorleriyle §ekilienen tek sanat dall. Her §eyden once top/um/ann sosya/ ve killWre/ yaplfanna bag/I bir o/gu, i§ veren killWrDne gene/de gevre kD/WrDne bag/I bir fenomen ... Mimarlik meslegi ve egitiminin sorunlan, toplum -sarunlanndan soyutlanamaz. Son Ylliarda buyuk bir mimar enflasyonunun olu§tugu ulkemizdeki mimarllk egitimini yorumlamak-yargllamak isterim. Universitelerde egitim programlan yaratlclligl te§vik • Mimarllk fakultelerine giri§te eskiden oldugu gibi mutlaka yetenek smavlan olmall.

• Egitim suresi igin 4 YII gok az, ustelik hemen imza yetkisi tanmmasl gok olumsuz, uygar ulkelerin hig birinde boyle degil. Bu sureg en az 7 YII: 5 YII bitirme, ara, bir YII staj devresi sonu bir YII daha egitim + meslek odalannca yonlendirilen smavlar (Teknik + Hukuksal + San'at + Mimarliktarihi aglrlikli v.s.)

• Oerhal bilgisayarlara sanlmak hata, bu sanalliktan yana degilim. EI gizimi ile gorerek, bakarak yakla§mak §art. Bilgisayar en sonra ... Uygulamada yararli, yaratlcllik igin zararli .

• EI ve kalemle farkli teknikler uzerinde gall§malar yapllmall. Model yaplmclllgl ile desteklenmeli. • Tasanm, kuram, tarih ve anatomi onemli. Vitruvius usta gibi du§unuyorum. Bana soruldugunda mimarllk, universitelerin dl§ma glkanlmali derim, zira bu i§ sadece akademik degildir. Segilenler derhal deneyimli burolarda gall§maya ba§lamall. Matematik, geometri, tarih, resim, heykel gali§malan V.S .. gerekli tum dersler okulianna giderek, ge§itli egitim sureglerini takiple edinilmeli. Mimarlikta akademik unvanlara da kar§IYlm, Yuksek Muhendislik filan gibi diplomalara da. Mimar olmaya bakmali, gali§mall.

• Gergek ustalara, bilirki§ilere ihtiyag var.

• Flrsat buldukga once kent ve gevre algllanmall. Seyahatlerde daima gizilmeli. .. Yalnlz fotograf gekmek yeterli degil.

• Sonra dl§ ulke gezileri §art. Kanada Quebec Universitesi'nce bir zamanlar TU rk mimar Prof. Aygen Torune r'in uyguladlgl yontem ilging idi. Surduruldugunu umanm. " ,

• Stajlar onemli, konulannda Ylliar iginde en az 15 gunlUk uygulamall olarak gali§llmal l.

Bir ani ve hatlrlatma: Bizim ku§ak, iTO 1950'Ii Yillarda Ta§kl§la'da 1. slmf ortalanndan itibaren atblyelerin kar§lsmda ki§isel i§lerini de kursulerde yurUten hocalar tarafmdan davet allr, geceler boyu yanlannda projelerini Gizerdi, derslerimizle iG iGe. Sonralan hocalara ozel i§ alma yasagl getirildi, tatbikatGI hocallk da boylece kalmadl. Maddeleyecek olursam,

I. Mimarllk egitiminde on planda yer almasl gereken uygulama ve ara§tlrmalar Gagm gerisinde bulunuyor.

II. Merkezi ve baglmslz kurulu§lar §eklinde organize edilmesi gereken ara§tlrma ve dokumantasyon merkezlerinin deney §antiyelerinin olu§turulmasl ve geli§meleri ihmale ugraml§tlr.

III. ingiltere'de klasik universitesi dl§mda mimarlar birliginin ozel mimarllk okulu Architectural Association var. Zengin kutUphaneli, ak§am derslerinin de verildigi Londra'mn mUtevazi, guzel ve sempatik bir kartiyesinde kentle bUtunle§mi§ 110 Yllilk lisansustu, master, doktora verilen ilginG ve gUGlu bir mimarllk okulu. Okulun kaynagl ogrenci paralan, yaymlar ve unlu matbaasmdan saglamyor Hocalar ogrenci tarafmdan seGiliyor. Sene ba§mda 20 - 30 ki§ilik ekipler halinde ogrenci kar§lsma Glkillyor, bo§ zamanlan da hiG yok, bence ornek allnmalldlr.

IV. ilk ve orta ogretim surecinde mimarllk mesleginin tanltlml, ogrencinin bu hedefe yonlendirilmesi, egitimde program, metod, sureG ve kademeler yon un den ozellikle ulkemizde pek Gok aGmazlar, tutarslzllklar iGinde ogretim kadrolannm kurulu§u, yeti§tirilmesi ve niteliklerinin organizasyonu gereklidir.

dii$iin: dii$iin grubu olarak ba§kentimizde olu§an Garplk kentle§meden, Gagdl§1 §ehircilik anlaYI§mdan ve estetigi bozan mimari yapllardan rahatslzllk duydugumuzu belirtmek istiyoruz. 1960'Iardan sora Ankara'da Gall§malannl yurUtmu§ bir mimar olarak, Ankara'mn Cumhuriyet Donemi'nden itibaren §ehircilik anlammda geGirdigi degi§imlerden Gok klsa olarak bahseder misiniz?

B. CiNici: Ankara, yonetim degi§ikligi sonucu dunyada planll olarak yapllan ilk ba§kenttir. Ancak aradan geGen 75 YII sonra Atsana, ozerkle§tirilen Kazakistan Devleti ve Cumhurba§kanl Nazarbeyev'in yarattlgl 2. ba§kent olmu§tur. Ataturk'un; imparatorluktan bir cumhuriyet yaratmak kadar, yeni bir ba§kent yaratma ugra§llan, oncelikle Gok boyutlu goru§leri Turk §ehirciligine; ulke, bOlge, kent olGeginde yeni boyut ve degerler kazandlrml§tlr. Ata'nm yaptlgl en onemli i§lerin ba§mda merkezin istanbul'dan Ankara'ya ta§mmasl vardlr. Bu olaym en ba§ etkinlikleri ve du§unceleri arasmda Orta Anadolu'nun geli§mesini saglamak var. 1882'de yaptlklan bir Ebniye Kanunu olmu§tur; ah§ap evleri yangma kar§1 korumaya yoneliktir, §ehirciligin esas prensipleriyle ilgisi yoktur. ve kasaba imar konulannm Gok yonlu eylemler iGinde ulke kalkmmaslyla da ilk kez ozde§le§tiren de 0 ... Cumhuriyet devrinde kalkmmaya engel olan tUm nedenlerin ara§tlrllmasma ba§lamlml§tlr. Olkenin tek tek vilayetlerden ibaret olmadlgma bir 'ButUn' olduguna ilk kez i§aret eden de o.

1933' de ilk yapl- yollar kanunu ile bilimsel Gall§malar ba§laml§, aityapi sorunlanna inilmeye ba§lanllml§tlr.

Ankara'nm ba§kent olarak ilan edildigi gun AtatUrk: "Efendiler; artlk vatan imar istiyor, veta istiyor. iJim ve maritet yilksek medeniyet istiyor." diyerek duzenli imar ve yaplla§ma hareketlerine geGilmesini ister. i§e Ankara'dan ba§lamak gerekiyordu. 1923'te Ankara iG ve dl§ kale slmrlanm Gok az a§an bir arazi parGasl ustUne yerle§mi§ orta halli bir kasaba gorunumundeydi. istasyon - Ulus ve tekrar istasyon'dan §ehrin iGlerine giden yoldan ba§ka duz giden tek yol yoktu. Ba§kenti yapacagl gorevde modern §ehircilik anlaYI§1 iGinde planlama yapabilecek bir uzman da ulkede yoktu. ilk olarak Karl Lorcher'e bir plan yaptlnldl. Yetinilmedi 1928'de daha kapsamll uluslararasl bir konkur aGlldl. Birinciligi Prusyall Jansen aldl , Ata 26 ki§ilik jurinin ba§mdadlr, diger dereceleri Fr. Brix ve Jausseley payla§tl. Ankara iGin Jansen gorevi ustlendi. Ata, imar planlan hazlrlamrken verdigi direktiflerle katklda bulunuyordu. Jansen, Ankara Palas - Belvu - Ziraat Bankasl uGgenini ana caddeye baglayan yollan gosteriyordu. Ata "Bu yollann vazifesi nedir, bu binalan caddeye Glkarmak

degil mi? " der. Hepsini silerek kendisi bir tek yol gizer. "Bu tek yol aynl gbrevi yapar. Eski yollardan artan arsa pargalan etrafmdaki bina ve bahgelere katacaksmlz." ve bu fikrini estetik ve ekonomik ybnlerden savunur, hesaplar yapar. Jansen sorar: "Bir planml tatbik edebilmek kadar kuvvetli idareniz var ml?" AtatOrk hafifge klzar: "Biz koca devleti 7 dOvelin elinden 0 orta gag saltanatml yeni gag devletine der. Mimar Semih Bey'i plan lama mOdOrlOgOne getirir. Bu planda eski bblge korunur. Mahallesi kurulur(yeni bir mahalle). Bu da Olkede kuru Ian ilktoplu konut brnegidir.

F alih Rltkl Atay "Bir Yapmak" ba§hkh yazlslnda c;e§itli slklntIian aC;lklayarak planh imara yalnlz Ata' nln ilgi gosterdigini soyler. Hilkilmetler ise haYIr. .. Ylliar sonra Ankara' da Jansen maalesef hakh C;lkml§ durumda. Bugilnkil politikacIiar Ankara' mlzdan Ata'mlzln izlerini silmekte ve halka gorillmemi§ Izdlraplar ya§atmaktadlr. Bu durumlarla bir kostebek aglna sokulan gilzel Ankara' mlzln adl artIk

Gokc;ekara olmah diye dii§ilnmekteyim ilzillerek.

1930'Iann Hermann Jansen tarafmdan yapllan Ankara plam, planlamanm ilk farkll egilimlerinin olgun ve bir sentezi gibidir. amtsalllk, ana akslar, konut adalan ve lojmanlar, higbirisi abartllmadan ve digerine egemen olmadan gOrOltosOzce yan yana AtatOrk, 'Jansen plam bOtOn bzellikle anlattlgmda bOyOk ile dinler. Ozellikle trafik konulannl begenir. fikirlerinde daima Jansen'i destekler. Hacettepe Parkl da ismet direktifleriyle (BugOn yok) . Hastanenin bu rada yapllmasl dogru mu Fakat plan tatbikatlnda gene Ide spekOlatbrler ve bazl belediye erkamnm glkardlgl zorluk ve slkmtllarla AtatOrk sonuna kadar bunlarla mOcadele Falih Rlfkl Atay "Bir Yapmak" yazlsmda slkmtllan aglklayarak planll imara yalmz Ata'nm ilgi gbsterdigini sbyler. HOkOmetler ise haYlr ... Yillar sonra Ankara'da Jansen maalesef hakll durumda. BugOnkO politikacllar Ankara'mlzdan Ata'mlzm izlerini silmekte ve halka Izdlraplar Bu durumlarla bir kbstebek agma sokulan gOzel Ankara'mlzm adl artlk Gbkgekara olmall diye OzOlerek. dii$iin: Sizinle sivil toplum brgOtlerinden bzellikle gOnOmOz TOrkiyesi'nde laik ve demokratik cumhuriyetimizin savunulmasmda bu brgOtlere olan ihtiyagtan bahsettiniz. Bizler de siz gibi kendi uzmanllk alanlanmlzda 'en iyiler' olup bu yolda kendimize hedef alan bir topluluguz. Bu konudaki okurlanmlzla mlslmz? B. CiNici: Bu konudaki sOrmekte ve daima sOrecektir. Tek slkmtlmlz bnce meslek odalanmlzln sessizligi ve eylemde gekinceli Konulann Ozerine gOven, sebat ve cesaretle gidilmelidir. AtatOrkgO bir grup olarak en iyiler olacagmlzdan yok. Zaten bunun igindir ki bilinen son derece yogun gOnlerim arasmda Ata'ya olan duygulanmla, her an yanmda olarak, sizlerle bvOnerek sizlere zaman aYlrdlm. dii$iin: dii$iin grubu olarak zamanmlzl bize aYlrdlgmlz igin gok eder, kolayllklar dileriz