TERORizM Yavuz COKIRMAK

•• • TERORIZM

Kaynagl, Veri ve Zamanl Belli Olmayan Bfiyfik Dfi§man

* Yavuz GOKI RMAK

Terbrizm; belki de insanllk tarihiyle ya§lt Dian, birlikte ya§amaya all§tlglmlz ve bize zarar vermedigi surece gbrmezden geldigimiz bir kavram. Turkiye'nin BO'Ii Yillardan bu yana iginde bulundugu ortamdan dolaYI a§ina oldugumuz terbrizm, 11 Eylul saldlrlslyla birlikte dunya gundemine de oturdu. 11 Eylul saldlrllan sonucunda ABD'nin ba§lattlgl terbrist aVI ve sonrasmda gergekle§tirilen 'demokrasi vaatli i§galler', terbr-terbrizm-terbrist gibi kavramlan surekli konu§ulur hale getirdi. 11 Eylul saldlrllanndan sonra Avrupa'nm ge§itli yerlerinde gergekle§tirilen saldlnlar sonucunda devletler bir gergegin farkma vardllar. Bu gune kadar 'ba§kasmm

11 Eylill saldlnlanndan sonra Avrupa' nln yerlerinde saldlnlar sonucunda devletler bir gerc;egin farklna vardllar. Bu gilne kadar sorunu' olarak gorillen terorizmin, her an her yerde bir sorun oldugu goriildii.

Terbr; a§1rI korku, deh§et anlamma gelir. Terbrizmin ise siyasi amaca ula§mak igin terbrun bir ybntem olarak kullanllmasldlr. Bu tamm, gogu terbrizm tanlmlyla geli§meyen bir tanlmdlr fakat gok genel sorunu' olarak gbrulen terbrizmin, her an her yerde ifadeler igermesinden dolaYI pratikte kullanl§1I degildir. kar§lla§llabilecek bir sorun oldugu gbruldu. Her Mesela, terbr tanlmmda yer alan "a§ln korku" devletin kar§lla§abilecegi bu soruna kar§1 uygulanan ifadesindeki a§lrIlik neyi ifade etmektedir, bu korkuyu politikalarda ise, ortak tanlm eksikligi gbze batlyor. olu§turmakta kullamlan araglar nelerdir, bir eylemin Qok kli§e bir tabirle, bir devletin terorist dedigine terbrist bir eylem DimasI igin kimlere ybnelmesi gerekir ba§ka birdevletkahraman diyebilmektedir. gibi sorular akla takllmaktadlr. TDK'ye gbre terbrizm, "Siyasi bir amaca u/a§mak iqin ylfdlrma hareketlerini Turkiye'nin uzun Yillardir mucadele ettigi PKK dilzenli bir biqimde kullanma, tedhi§qilik." olarak terbru uzerinde konu§madan bnce, terbrizmin tanlmlanml§tlr. Tammda yer alan "duzenli" ifadesinden tammma bakmak faydall olacaktlr. Ne yazlk ki hareket edecek olursak §u soru akla takillyor, "Tek ve terbrizmin genel geger birtanlml yapllamaml§tlr. Farkll duzenli olmayan eylemleri bir terbr eylemi olarak tanlmlarda ortak ybnler gbrmek mumkun, ama bir tanlmlayamaz mIYlz?". Vine ba§ka bir tammda tanlm uzerinde mutabakata varmak terbrle mucadele "masum sivillere ybnelik" bir hareket olarak igin hayati bnem ta§lmaktadlr. degerlendiriliyor terbrizm, yine §byle bir soru

sorulabilir, "Masumiyet nedir, masum olmayan sivillere ybnelik hareketler terbrizm degil midir?". Ya da sivillere ybnelik bir hareket oldugunu belirten bir tanlmm ardmdan, "Silahslz askerlere yaplllrsa terbrizm olmaz ml?" sorusu sorulabilir. Tanlmlarda bu tip ufak noktalardan buyuk sorunlar var. Konuyla ilgilenen gene I tanlm sorununa ben de girmeyecegim, tammlarda yer alan ortak bzellikler uzerinden kafalarda "terbrizm " tanlml §ekillendirmeye

T eror orgiitleri, eylemleriyle sempatizanlanna cesaret, da korku vermek isterler. Bir teror eyleminin verdigi zararla ya da tarafln kaYlplanyla degil, ve etkiledigi kitle ile 01<; ii I ii r.

Terbrizm, siyasi bir guder. Yaptlgl eylemlerle toplumu ve sistemi Ylpratmaya ve artlk dayanma gucu kalmayan sistemden isteklerini almak

Siyasi

eylemler yap an brgut, zamanla amacmdan sapabilir. Mesela kapitalizm ve emperyalizme kar§1 geli§en bir hareket, kar§1 oldug u kavramlann merkezinde bulunan yaranna

ta§eronlara dbnu§ebilirler. Bunun belki de en

guzel brnek olarak, bize yabanci olmayan PKK

gbsterilebilir. Kurulu§ konu§malarmda ABD'nin

emperyalizmine gandermeler yapan ve Marksist bir

kuru Ian argut, ABD'nin bu tip

politikalarmda bir piyon halini alml§tlr.lrak'taki ABO / aglrllgl ve Turkiye'nin tUm kar§1 politikasma ragmen

brgOt varllgml surdurebilmektedir. OrgOtun bu ortamda emperyalist ABO kar§ltl oldugunu du §unmek Amacml ybnunde eylemler yap an brgutler; kundaklama, bombalama, suikast ve silahll mucadele gibi farkll ybntemler benimseyebilirler. Bu ybntemlerin ortak bzelligi, hepsinin kitleler uzerinde bir baskl olu§turma amaci gutmesidir. Terbr brgutleri , eylemleriyle sempatizanlanna cesaret, kar§ltlanna da korku vermek isterler. Bir terbr eyleminin ba§ansl verdigi zararla ya da kar§1 tarafm kaYlplanyla degil , ula§tlgl ve etkiledigi kitle ile Bunun yapllan eylemlerde hedefler bu amaca ybneliktir. Ses getirecek eylemler yapmak hedef dikkat ederler. Kitleleri korkutma amaci guden eylemlerde ortak ybn, eylemlerin halkl korkutmaya ybnelik olmasldlr. Sivil blumleri terbrist eylemler sonucunda kar§lla§llan bir durumdur. Ama sivil blumu olmadan da toplumu korkutmakve eylem yapmak mumkundur.

Kitleye ula§ma noktasmda, HSBC binasma yapllan saldlnYI hatirlatmak isterim. Yapllan bomball saldm ardmdan, enkaz yerinde bir anda biten haberciler, kopan insan uzuvlan arasmda yururken, deh§et ya§ananlan anlatlyorlardl. Yapllan eylem klsa bir zaman zarfmda bitmi§se de etkisi, yapllan yaymlarla surekli arttlnlml§tlr. Bu brnek terbr brgOtu 'ba§anll' olarak adlandmlabilecek bir eylemdir. Haberin tanlml, haberciligin ayn bir tartl§manm konusu olmalldlr fakat bu noktalar da uzerinde du§unmeyi gerektirecek kadar bnemlidir. Halkm, haber alma bzgurlugu etkilenmeden verilen haberlerin terbrun amacma hizmet etmeyecek §ekilde duzenlenmesi gerekmektedir.

Terbr brgOtleri eylem olarak silahll mucadeleyi de benimseyebilirler. Vine PKK brneginde gbrebilecegimiz bu ybntem ulkemizde 1980'Ii Yillardan beri uygulanmaktadlr. Fakat 30 YII gibi uzun bir sure,

" duzenli bir orduya kar§1 silahll mucadele vermek, bakabilirler. Bu basklYI ortadan kaldlrmak, brgote bir planll bir brgotlenme olmadan mumkun degildir. darbe vuracaktlr. Terbru besleyen nedenleri, brnekte Bolgenin fakirligini ve azgeli§mi§ligini de savlan aktardlglm bakl§ incelemek faydall olacaktlr.

arasma koyan PKK'nm, bir tetige basmanm bile

"milyarlarla" ifade edildigi bir ortamda, 30 yll Terbrun tanlmlnl yaparken nedenlerine boyunca bOyle pahall bir mucadeleyi nasll yurttugu deginmedim, burada terbru bir olgu olarak de onemli bir sorudur.

T erorizmin, diinya sahnesinde giinden giine daha onemli roller almaslnda bu tanlmslzhk kadar devletlerin siyasi hesaplan da etkilidir.

nedenlerinden ayn tutuyorum. Bir olaym teror eylemi olup olmadlgl yontemine, kimlere yoneldigine ve amacma bakarak anla§llmall, i§in nedenleri

girmemelidir. Ulkemizde bu yanll§a du§en baZi var, PKK'nm eylemleri tartl§llIrken konu bir §ekilde bu eylemlerin nedenlerine geliyor. Bence

neden masum sivillerin ya§ama hakkml elinden alacak kadar "kabul edilebilir" degildir, Sorunlar, dogru tanlmln yapllmaslyla olamamalldlr. Teroru hakll kllacak nedenler one

Oaha bnce de belirttigimiz gibi terbrizmin surmek temelde bir ifade eder, ortak bir tanlml yok, bu tanlmslzllk ortammda da ne genelde insan haklan noktasmdan eylemler, yazlk ki terbrizm hayatml devam ettiriyor. Terbrizmin , en temel hak olan ya§ama hakkml hedef allr bir dunya sahnesinde gunden gune daha bnemli roller noktadadlr. Zaten PKK'ya ve yaymlanna bakacak almasmda bu tanlmslzllk kadar devletlerin siyasi olursak, kendilerini "gerilla" olarak tanlmlarlar. Gerilla, hesaplan da etkilidir. iki devletin kar§llIkll bir sava§ dilzenli bir orduya kar§1 birlikler hfJlinde yurotmesi maliyetli ve zaman hafif silahlarla donatllml§ topluluktur. Bu kalan bir ybntemdir. Bundan dolaYI devletler, terbrist tammla brgotun sivilleri blduren bir terrbr brgotler araclliglyla diger devletle ilgili faaliyetlerini brgut(j olmadlgldlr. Fakat bombalanan belediye surdururler. Oevletlerin zaman zaman terbr brgotlerini otobusleri, ve binalar; basllan kbylerde desteklemeleri, uluslararasl hukukta buyuk bir bldurulenler, PKK'nm bir terbr brgut(j oldugunu sorundur. gbsterir.

TERORO BESLEYEN NEDENLER

Terbrist brgotlerin ortaya iddialan vardlr. Onceden de belirttigimiz gibi bu iddialardan sapmalan muhtemeldir. Ama taraftar toplamak propaganda yapan brgut, baZi noktalar uzerinden hareket eder. Bu terbru hakll kllmayan fakat onu besleyen bazl nedenler vardlr. Ornegin baskl altmdaki insanlar, bu basklya kar§1 iddia eden bir brgote sempatiyle Terbru besleyen nedenlerden bahsederken, PKK brneginden gitmek istiyorum. Oaha bnce de belirttigim gibi 'nedenler' terbru me§ru kllmaz. Ama unutulmamasl gereken bir nokta da, bir insanm terbrist olmasl, masumlan bldurmesi bir§eylere inanmasl gerekir, bbyle bir ruh haline sahip olmasl gerekir ki bu vah§ete dayansm. i§te bu noktada terbru besleyen nedenler bnemlidir. Terbr brgotu propaganda yaparken bazl savlar bne surer, bu savlar ki§iyi etkiler. PKK

terorOnO besleyen bazl etkenlere klsaca deginmek istiyorum. Bu etkenler teker teker ele almdlgmda bir sonuca ula§mak zor olur, fakat bir bOtlin halinde degerlendirildiginde daha net bir resim kar§lmlza glkar dO§Oncesindeyim. PKK terorOnO besleyen maddeleri klsaca §oyle slralayabiliriz :

• Balgesel ekonomik azgeli§mi§lik • Van Feodal yapmm devaml

• Mill iii k a d I a It In d a, ya n II §

uygulamalar • Balgedeki uluslararasl politik hesaplar • Egitimin yetersizligi

Ulkemizin dogu-gOneydogu bOlgesi , diger bolgelere oranla ekonomik baklmdan geri kalml§tlr. Bolge ekonomisini gOglendirmek ve kendi kendine yeter bir hale getirmek igin zaman zaman giri§imlerde bulunulsa da, ba§anll olunamaml§tlr. Ozellikle son zamanlarda tanm ve hayvanclilk yok seviyesine inmi§tir. Bu ortamda bolgenin ekonomik iskeleti , kagakglilk ve Oniversite merkezli ticaret Ozerine kurulmu§tur. Uretimin olmamasmdan dolaYI kendi kendine yetemeyen bOlgede nOfus, ekonomik agldan umutsuzdur. Cumhuriyet'in ilk Yillannda yapllmak istenen 'toprak reformu' bu feodal dOzeni YlkmaYI amagllyordu . Fakat ne yazlk ki feodal yap I soz konusu.

Zaman igerisinde, devletin gorevlisi olarak gall§an vatanda§lann , bolgedeki yurtta§lara kar§1 tutumu da bugOnkO durumlann olu§umunda etkilidir . Kemalist milliyetgiligi yanll§ anlayan ve bundan dolaYI yanll§ uygulamalarda bulunan gorevliler, yoredeki halk tarafmdan devlet olarak algllanml§lardlr. Bundan dolaYI sergilenen tutum devlete mal edilmi§tir. Bu ruh hali iginde olan yurtta§lanmlz da PKK kaynakll propagandalarla etkilenmi§lerdir. PKK'YI ozellikle kurulu§unda besleyen belki de en onemli neden, bu yanll§ tutumdur. Milliyetgiligi, Irkglilk olarak algllaYlp, farkll etnik kokenlere farkll muameleler yap an ki§iler mutlaka cezalandlrllmalldlr.

Feodal yaplyla da baglantlll olan egitim sorunu da onemli bir yer tutmaktadlr. Ulus kavrammm egitim araclliglyla verilemedigi Olkemizde, egitim her gelen iktidann oyuncagl haline gelmi§tir. Bundan dolaYI gerekli ilk egitimi almayan bireyler, ne yazlk ki planll bir propagandayla yonlendirilebilirler. Egitimin kitleye ula§mamasmda, devletin zaman zaman yetersiz kalmasl kadar, PKK'nm da etkisi olmu§tur.

Van feodal yapmm, iginde bulundugumuz donemde bolgede hakim yapl olmasl, bolge aglsmdan bir §ansslzllktlr. Van feodal yapi igerisinde ya§ayan halk, aganm yonlendirmeleriyle hareket eder. Elinde bi r oy potansiyeli oldugu igin politik ili§kilerin igine de giren agalar, bolge politikasmda soz sahibidirler. Bu yan feodal yapmm sonucu olarak hala ozgOr yurtta§ kimligi kazanamaml§ bireyler, ekonomik yonden de baglmslz olmadlklan igin feodal beyler tarafmdan yonlendirilebilmektedirler. Bolgenin uluslararasl politikadaki konumuna da bakacak olursak, bu sorunun sadece TOrkiye'nin bir ig sorunu olmadlgml gorebiliriz. Ozellikle PKK'nm ortaya glktlgl Yillardaki iki kutuplu DOnya'YI incelemek gerekir. Kurulu§ a§amasmda SSCB'nin destegini aldlgl iddia edilen argot, geli§mesini bOyOk oranda Suriye'de saglaml§tlr. Hatta Dr. Ali Nihat OZCAN'a gore Abdullah Ocalan'l 1979'da Suriye'ye gatOren ki§i KGB'nin Ortadogu Ba§ Sorumlusu Primakov'dur. Sonraki donemlerde yurtigindeki orgotlenmesinin otesinde

Irak, Suriye ve iran'daki kamplanyla bir gUG haline gelen PKK, Avrupa'da kurdugu merkezlerle de dikkat Gekmektedir. Sovyetlerin dagllmasmdan soma bblge uzerine uzun vadeli planlar yapan Amerika'nm da bblgedeki bu brgutten haberdar olmamasl kammca imkanslzdlr. OrgOtun §u anda iGinde bulundugu duruma yazmln ilerleyen klslmmda bir daha deginecegim . Burada vurgulamak istedigim bir nokta, bblgede bu kadar politik hesaplar varken, PKK olgusunu uluslararasl bu hesaplardan uzak tutmanm gerGekdl§loldugudur.

Kemalist PKK'nm Bugunu

PKK tarafmdan kullamlan ve bazl kesimlerce yanll§ anla§llan-anlatllan "Kemalist UlusGuluk"a deginmek faydall olacaktlr. Kemalist soy

Irk temeli uzerine oturtulmaml§tlr; kurtulu§ sava§lnI birlikte yapml§, ortak bir dili olan Anadolu halkl, Turk ulusu kimliginde toplanml§tlr.

Kemalist ulusGuluk, farkllilkian aynllk olarak degil zenginlik olarak gbrur.

Dogu-Guneydogusu' nda olaylar, sadece iC; dinamiklerle aC;lklanamayacak, bir sosyo-ekonomik sorundur.

Dogu-Guneydogu'da ya§anan olaylara da bu aGldan bakmak gerektigini du§unuyorum. Yukanda bu olaylan besleyen nedenlerden bahsettikten soma §u sonuca ula§abilirim. Ulkemizin DoguGuneydogusu'nda ya§anan olaylar, sadece iG dinamiklerle aGlklanamayacak, bir sosyo-ekonomik sorundur. Tamml dogru yapmak Gbzume bizi bir adlm daha yakla§tlrlr. Bu sorun etnik bir temele dayanmadlgl iGin , so,runa "Kurt Sorunu " demenin ,

, mantlkll birtarafl yoktur. Ne bblgenin hepsi Kurt kbkenli yurtta§lanmlzdan olu§ur, ne de her Kurt kbkenli yurtta§lmlz aynllkGldlr. Sorunu "Kurt Sorunu " olarak adlandlrmanm bazl sakmcalan vardlr. Bu tammdan hareketle PKK'nln tamamen Kurt kbkenli yurtta§lanmlzdan olu§an bir olu§um oldugu izlenimi Glkar ve daha da kbtosu her Kurt kbkenli yurtta§ sorun olarak gbrulebilir. Bu da bizim ulusGuluk anlaYI§lmlzla Geli§ir. Ote yandan bu tammm yaplldlgl gunlerde, Saym Recep Tayyip Erdogan tarafmdan "UlusGulugu yeniden tanlmlama" Gabalan da unutulmamalldlr. Yeniden tanlmlama ugra§lan iGinde; etnik farkllilkian ortaya Glkararak, farkllilkian kbrukleme ve aynllklan "harclmlz dindir" sbylemiyle ortadan kaldlrma fikri, bir ulus anlaYI§mdan Gok ummet anlaYI§ldlr.

Bu sorun etnik bir temele dayanmadlgl soruna "Kurt Sorunu ' demenin mantlkh bir tarafl yoktur. Ne b61genin hepsi Kurt k6kenli ne de her Kurt k6kenli aynhkC;ldlr.

Turkiye 1990'Iann ilk yansmdan itibaren PKK'YI askeri anlamda bitirmi§tir. 1980'Ierde, ortaya Glktlgl dbnemde Saym Ozal tarafmdan "UG be§ Gapulcu " olarak tanlmlanan brgOt, bu ileri gbru§lu siyasi anlaYI§ sayesinde buyumu§tor. Ulkemiz, 30 YIII a§km bir suredir PKK ile mucadele halindedir.

Turkiye gUGlu oldugu askeri alanda PKK'ya kar§1 ustOnlOk kazanml§tlr. Ama bu ustonluk uzun zamanll ve planll politikalarla desteklenmedigi surece ba§an geGici olacaktlr. Abdullah Ocalan'm yakalanlp Turkiye'ye getirilmesiyle ba§layan yeni dbnem de

incelenmelidir. PKK, bu tarihten itibaren siyasi kanadma aglrllk vermi§tir. Avrupa'daki bazi devletler,

PKK'YI teror orgiitfi olarak tammalarma kar§m, aym orgfitfin fark!! isimdeki olu§umlarlnl desteklemeleri, zorla§tlrmaktadlr. Terorle mficadele konusunda de samimi olmayan bu tutum, dfinyada teror sorununun onfindeki belki de en bfiyfik engeldir.

Turkiye azelinde terare bakacak olursak, gazum igin gerekenler teraru besleyen nedenlerin ortadan kaldmlmasl ve etkili bir dl§ politikadlr. PKK'mn yeni olu§umu gaz ardl edilmemelidir, azellikle Irak'taki pargall durumdan dolaYI kendine rahat bir hareket sahasl bulan argot, tekrar terarist eylemlerine ba§layacaktlr.

Dunyaya baktlglmlzda ise, internetin ve diger ileti§im araglannm geli§mesiyle, yeni bir daneme girerken belki de bizleri bekleyen en an em Ii sorun 'terar' sorunudur. Devletlerin samimi olmayan

tutumlan sonucu desteklenen orgfitler, medyanm tutumu ile etkisi artan eylemler ve internet sayesinde propagandasml daha kolay yapan teror orgfitleri goz onfine almdlgmda, 21. yfizYllm bir "Teror Cagl" olacagml soylemek