••
•
•
•
•
TURKIYE EKONOMISINE TOPLU BIR BAKI~ •• • SORUNLAR - ONERILER * Prof. Dr. Fikret ~ENSES iktisadi konular, TOrkiye'de de ozellikle son ~eyrek yOzYllda toplumsal gOndem i~inde onemli bir yer tutmaya ba~laml~tlr. Bu zaman dilimi, genel bir kOreselle~me soylemi i~inde TOrkiye iktisat politikalannln, dl~a a~lk piyasa ekonomisi yorOngesinde koklO bir bi~imde donO~tUrOldOgO bir donemle ortU~mektedir. Bu donemde, uluslararasl finans kurulu~lannm oneri ve destegiyle bir~ok geli~mekte olan Olkenin de iktisat politikalanm benzer bir dogrultuda donO~tUrmesi , genel olarak neoliberal iktisat politikalan olarak niteleyebilecegimiz bu donO~OmOn TOrkiye'de de "se~eneksiz tek yol" olarak sunulmasma katklda bulunmu~tur. Bu yazmm amaCI, genel okuyucu kitlesi i~in TOrkiye ekonomisinin belli ba~1I sorunlanm topluca ve ana hatlanyla ortaya koymak ve ~Ikl~ yollanna ili~kin oneriler geli~tirmektir. Sorunlar TOrkiye ekonomisinin kar~1 kar~lya bulundugu sorun alanlan O~ ana ba~lIk altmda toplanabilir. ba~llca
Stratejik Yakla§lm Eksikligi
dogrultusunda onemli bir donO~Om ge~irmi~lerdir. Ekonominin hemen hemen tUmOnO onemli ol~Ode etkileyen bu donO~Om, ana hatlan Olkenin ozgOI ko~ullan Ozerinde odaklanml~ bir kalkmma stratejisi yerine, "her yerde, her zaman ge~erli" oldugu pe~inen kabul edilmi~, dOnya ekonomisinin en gO~1U unsurlannm ~Ikarlannl on planda tutan, uluslararasl dOzlemde "simetrik olmayan gO~ ili~kilerini " sOrdOrmeyi ama~layan bir bakl~ a~lsmm uygulamaya konmasl ve dOnya ekonomik dOzeninin bu .J dogrultuda yeniden bi~imlendirilmesi amaci ~er~evesinde ger~ekle~tirilmi~tir. bu
bakl~ a~lsl
TOrkiye ekonomisinin ~eyrek yOzY11i a~an bir sOredir gosterdigi geli~menin ana dogrultusu, yerel bakl~ a~llannm etkisizle~tirilerek geri plana itildigi bu sOre~ i~inde belirlenmi~tir. Bu sOre~, neoliberal iktisat politikalannm olumsuz sonu~lanna ve artan ele~tirilere kar~m kesintisiz devam etmi~tir. Orta ve uzun donem kalkmma stratejilerinin belirlenmesinde oncO bir ral oynamasl beklenen Devlet Planlama Te~kilatl da, bu etkisizle~tirme sOrecinden nasibini alml~ , kalkmma planlan Be~inci Be~ Yllilk Plan'dan ba~layarak cldeta ekonominin neoliberal politikalar dogrultusunda bi~imlendirilmesinin bir araci haline getirilmi~tir. iktisat politikasl olu~turma ve uygulama sOre~lerinin ana dogrultusunun dl~andan belirlendigi bu sOre~, yerel aktorlerin Olke sorunlanna kar~1 ilgisinin azalmasma ned en olmu~ , sorunlann ortaya konma ve ~ozOm araYI~1 sOre~lerini sekteye ugratml~tlr.
TOrkiye ekonomisi, 1980 Yllmdan bu yana, DOnya Bankasl ve Uluslararasl Para Fonu gOdOmOnde neoliberal iktisat politikalannm iktisadi ya~amm hemen her alanma yaYllarak hakim kllmdlgl bir donem ya~amaktadlr. DI~ ticaret, yabanci dogrudan yatlrlm ve finansal aklmlann serbestle~tirilmesi, kamu iktisadi kurulu~lannm ozelle~tirilmesi ve daha genel istikrarslzllk anlamda devletin ekonomi i~indeki rolOnOn azaltllmasl, bu dogrultuda atllan en belirgin adlmlar Neoliberal donO~OmOn en temel ama~lan arasmda yer alml~ , ancak bunlarla smlrll kalmaml~tlr. arasmda yer almasma kar~m , ekonomik istikrann i~gOcO piyasalan, tanm ve sosyal gOvenlik, sagllk, saglanmasl bu donO~OmOn en ba~anslz oldugu egitim gibi sosyal sektorler de serbest piyasa aglrllkll alanlardan birisini olu~turmu~tur. Son birka~ YII oncesine kadar TOrkiye sOrekli, hlzll ve degi~ken oranll (* Orta Dogu Teknik Unive rsi tes i iktisat Bti IOmO)
20
