Schaakmagazine 2020 - december

Schaaksokken van Personality

Leuke sokken met schaakmotief! Perfect cadeau voor de feestdagen Maat: 41-46 Kleur: zwart/wit of donkerblauw/rood

Millenium The King

Speel tegen een computer met een menselijke speelstijl! Speelsterkte computer kan worden ingesteld. Uitbreiding met Chess Link mogelijk. Bord: 40x40 cm en handgemaakt houten stukken

600 modern chesspuzzles

Martyn Gravtsiv - Gambit

Dit nieuwe boek bevat 600 puzzels, de meeste van de afgelopen twee jaar, welke zijn gekozen vanwege hun leerzame waarde en trainingsvoordeel.

Albasten schaakspel

Prachtig rood/zwart schaakspel gemaakt van stevig Albast. KH: 75 mm Bord: 38cm x 38cm Met de hand afgelakt en bewerkt

Chessbase

Is een persoonlijke, op zichzelf staande schaakdatabase die wereldwijd de standaard is geworden. Iedereen gebruikt ChessBase, van de wereldkampioen tot de amateur naast de deur. Begin uw persoonlijke succesverhaal met ChessBase en geniet nog meer van uw schaakspel. Tevens verkrijgbaar in Mega Package en Premium package.

Betoverd

Erika Sziva

Een heerlijk boek vol memoires van onze eigen chessqueen Erika Sziva. Een prettige afleiding voor de donkere dagen van de Corona crisis.

Hoofdredacteur

Jeroen Bosch

Aan dit nummer werken mee:

Bas Beekhuizen (foto’s)

Jeroen Bosch (foto)

Ad Bruijns (foto’s)

Harry Gielen (foto’s)

Minze bij de Weg

Peter Boel

Arno Bosch

Jeroen Bosch

Herman Grooten

Erwin l’Ami

Pascal Losekoot

Cor Oliemeulen

Bart Stam

Monique van de Griendt

Paul van der Sterren

Karel van der Weide

Redactieadres

Frans Halsplein 5

2021 DL Haarlem

Tel: 023-5254025

E-mail

schaakmagazine@schaakbond.nl

Adreswijzigingen naar uw vereniging.

Sluiting kopij

20 januari 2021

Bondsbureau KNSB

Frans Halsplein 5

2021 DL Haarlem tel: 023-5254025

E-mail:

bondsbureau@schaakbond.nl

Internet: www.schaakbond.nl

Vormgeving & Lay-out

Interface Communicatie, Ede www.ifcommunicatie.nl

Druk

Vellendrukkerij BDU – Barneveld

ISSN: 1385-8807

Cover: portretten Bianca de Jong-Muhren, Zhaoqin

Voorloper

foto: Harry Gielen

Opening: Gambiet

Als schaakliefhebber kunt u er bijna niet omheen. The Queen’s Gambit is inmiddels de best bekeken Netflix miniserie ooit. Zelf las ik het boek in de jaren ’80 en in dit geval gaat op: de film is beter dan het boek! Natuurlijk willen wij u een recensie niet onthouden. Voor het online schaken heeft de serie inmiddels tot een tweede golf in populariteit geleid (na de eerste corona-golf in maart van dit jaar) volgens chess. com. Ook de verkoop van schaakborden is in Nederland substantieel gestegen na de schaaksuccessen van Beth Harmon.

Voor SchaakMagazine in ieder geval ook een goede reden om ons in dit nummer te concentreren op schakende vrouwen. Bart Stam interviewde KNSB voorzitter Bianca de Jong-Muhren, terwijl Karel van der Weide ons in zijn rubriek trakteert op combinaties van onze nieuwe voorzitter. Monique van de Griendt sprak met Erika Sziva naar aanleiding van haar boek Betoverd. Erwin l’Ami bekijkt de partijen van

veelvuldig Nederlands Kampioen Zhaoqin Peng. Minze bij de Weg tot slot neemt in het kader van 150 jaar KNSB (dat is zover in 2023) het ‘vrouwenschaak’ onder de loep.

Buiten dit thema om, blikt Paul van der Sterren in een artikel terug op de match Aljechin-Euwe, kunt u lezen hoe Benjamin Bok Nederlands Kampioen Internetschaak werd en kunt u aan uw techniek blijven werken met de bekende rubrieken. Zoals u hieronder kunt lezen heeft de Bondsraad van 28 november besloten tot een gambiet. SchaakMagazine zal in 2021 voornamelijk online worden uitgebracht, daarmee komt ruimte vrij voor de ontwikkeling van eigentijdse online communicatie.

Tata Steel Masters 2021

Vele schakers en schaakliefhebbers zullen het nieuws al wel met vrees in hun hart hebben zien aankomen. In januari 2021 zullen zij hun jaarlijkse tocht naar Wijk aan Zee moeten missen. De overheidsmaatregelen om de COVID-19 besmettingen terug te dringen treffen ook het mooiste schaakfestival van de wereld.

Het goede nieuws is echter dat de Tata Steel Masters in 2021 wel doorgang kunnen vinden, al is het dan onder strenge voor-

zorgsmaatregelen. Het is ook zeer in de sponsor en de organisatie te prijzen dat zij hebben ingezet op de Masters daarbij gebruikmakend van de regelingen die de overheid samen met NOC*NSF heeft opgezet voor de topsport. Als liefhebbers zullen we het moeten doen met live verslaggeving op internet – wellicht met een kop erwtensoep vanachter de laptop.

Het deelnemersveld is zoals we de laatste jaren gewend zijn een mooie mix van jong

Anjo Anjewierden overleden

In november kwam het droevige nieuws naar buiten dat Anjo Anjewierden op 63-jarige leeftijd plotseling is overleden. Zowel regionaal, nationaal als internationaal iemand die belangrijk is geweest voor de schaakwereld vanachter de schermen. Als wetenschapper was hij verbonden aan de Universiteit van Twente. Voor de schaakbond verzorgde hij 5 jaar lang de technische kant van de website in de begintijd van het internet. Hij was actief in onder andere de persdiensten van het Open Nederlands Kampioenschap en de Open Nederlandse Jeugdkampioenschappen. Internationaal gezien was zijn bijdrage aan de ontwikkeling van het zogenaamde pgn-formaat van

belang. Internetjournalist Mark Crowther gaf aan dat zonder Anjewierden zijn ‘The Week In Chess’ niet zou hebben bestaan.

aanstormend talent en de absolute wereldtop. Wereldkampioen Magnus Carlsen (en recordwinnaar in Wijk aan Zee) neemt het op tegen Fabiano Caruana, Anish Giri, Ian Nepomniachtchi, Maxime Vachier-Lagrave, Shakhriyar Mamedyarov, Alireza Firouzja, Daniil Dubov, Andrey Esipenko, David Anton Guijarro, Jorden van Foreest, Nodirbek Abdusattorov, Aryan Tari en Jan-Krzysztof Duda.

Bondsraad besluit SchaakMagazine 2021

De Bondsraad heeft op 28 november 2020 vergaderd over de door het KNSB bestuur voorgestelde begroting voor 2021. Onderdeel van de begroting was de toekomst van het bondsblad SchaakMagazine. Met 74 stemmen voor en 63 stemmen tegen werd besloten om in 2021 nog 1 laatste fysieke editie van Schaakmagazine uit te brengen en daarnaast nog circa 5 digitale edities.

Jeroen Bosch hoofdredacteur

Paul van der Sterren

Schaakmagazine verliest, Beth Harmon wint

Het scheelde weinig of op deze plaats had een in memoriam gestaan. Ter nagedachtenis aan ons bondsblad, dat begin november volkomen onverwacht in de begroting van het KNSB-bestuur voor 2021 te lezen kreeg dat het nog maar één nummer te leven had. Aan een traditie die in 1893 begon en de hele twintigste eeuw met al zijn ups en downs overleefde was door de stuurlui die anno 2020 aan het roer van de KNSB staan een abrupt en roemloos einde toegedacht. Gelukkig – ja gelukkig, want zo’n einde verdient Schaakmagazine werkelijk niet –was de weerstand die dit voorstel opriep zo sterk dat er uiteindelijk werd uitgeweken naar een gematigder variant, waarin 2021 niet enkel een jaar van bezuiniging maar ook van bezinning wordt. We gaan nog éven als gedrukt tijdschrift door en daarna maken we de grote sprong in het digitale onbekende. Het hoe en wat moet nog worden uitgewerkt, het waarom staat vast. “Eigentijdse onlinecommunicatie” is het

toverwoord waarmee het bestuur ons een ongewisse toekomst in lokt. Visie of holle reclametaal? De tijd zal het leren.

Wat eigentijdse onlinecommunicatie het bestuur nú al had kunnen leren is dat er in de vorm van The Queen’s Gambit al wekenlang een stortvloed aan gratis reclame over ons wordt uitgestort. Wereldwijd vliegen de schaakborden en -stukken de winkels uit. Daar gaat ook het ledental van de KNSB zeker niet onder lijden. Goed gekozen moment voor een radicale bezuiniging dus? Enfin, misschien komen ‘we’ in het bezinningsjaar 2021 tot bezinning.

Hoe een 7-delige Netflix-serie het schaakspel in één klap onder de aandacht van een wereldpubliek heeft weten te brengen is trouwens ongelofelijk. Ik vermoed dat Beth Harmon inmiddels bekender is dan Magnus Carlsen. Waarin schuilt het succes van de serie? Misschien is het antwoord wel heel

Anna-Maja Kazarian wint NK internet vrouwen

Op 29 november werd het NK internetschaak voor vrouwen gehouden. De vier kwartfinales waren bijzonder spannend en eindigden alle vier in 3-2 (wie het eerst 3 partijen won plaatste zich voor de halve finale). Marlies

Bensdorp versloeg Zhaoqin

eenvoudig. Voor het eerst in de filmgeschiedenis wordt hier uitgebeeld hoe boeiend schaken gewoon is. Nooit eerder hadden regisseurs of scenarioschrijvers daar oog voor. Het schaakspel werd natuurlijk wel gebruikt, bijvoorbeeld in een scene die een intelligent tintje nodig had en ja, een schaker is altijd handig als er even wat genie of wereldvreemdheid in beeld moet worden gebracht. Maar de spanning en het drama die schaken van nature eigen zijn, daar ging het nooit over. Hoe anders is dat in The Queen’s Gambit. Hier is het schaken gewoon zichzelf. En tóch spannend, denkt de leek dan. Wij schakers kijken daar niet van op. Maar nu weet iedereen het.

Gezocht: schaakvrijwilliger van het jaar 2020

Graag willen wij u vragen om kandidaten voor de titel ‘Schaakvrijwilliger van het jaar’ bij de redactie van SchaakMagazine te melden. Is er in uw omgeving iemand die in de afgelopen periode onmisbaar is geweest voor de schaakvereniging? Het gaat niet alleen om mensen die veel doen, ook kandidaten die een bijzondere bijdrage leveren komen voor de titel in aanmerking.

Jeroen Bosch

Peng, Tea Lanchava schakelde Anne Haast uit, Machteld van Foreest wist Iozefina Werle te verslaan, en Anna-Maja Kazarian was de betere tegen Nargiz Umudova.

Anna-Maja Kazarian (een heel actieve streamster op internet) won vervolgens in de halve finale met 4-0 van Marlies Bensdorp. In de andere halve finale kwam Tea Lanchava 3-0 voor te staan tegen Machteld van Foreest. Waarna tot grote verrassing van alle kijkers Machteld de match om wist te buigen naar een 4-3 overwinning.

In de finale kwam Anna-Maja al snel op een 4-1 voorsprong, en met een totaal gewonnen stelling leek de titel voor haar, maar met weinig tijd liet ze zich mat zetten. Bij de stand 4-2 gaf Machteld echter na 6 zetten een stuk weg en gaf meteen op. Anna-Maja

Kazarian Nederlands Kampioen Internet 2020!

Ieder jaar worden er vele goede kandidaten bij ons gemeld. Helaas kunnen wij maar één winnaar uitkiezen. Die keuze betekent dus niet dat de andere kandidaten ongeschikt zijn voor uitverkiezing. Integendeel! Daarom wijzen wij er uitdrukkelijk op dat kandidaten die in vorige jaren niet zijn gekozen opnieuw voorgedragen kunnen worden. Wilt u in dat geval het materiaal opnieuw naar de redactie opsturen en niet volstaan met verwijzing naar een voorafgaand jaar?

Wij willen van de kandidaten graag het volgende weten:

• de naam van de vrijwilliger

• een overzicht van zijn of haar activiteiten in de afgelopen jaren • eventueel andere redenen om de vrijwilliger in het zonnetje te zetten

Aanvullend materiaal in de vorm van krantenknipsels, clubbladen, foto’s, artikelen op websites enzovoort is uiteraard van harte welkom. De winnaar van deze wedstrijd zal in het februarinummer van 2021 in het zonnetje worden gezet. U kunt uw nominatie onder vermelding van Schaakvrijwilliger van het jaar 2020 tot 5 januari 2021 sturen naar schaakmagazine@schaakbond.nl.

Bianca de Jong-Muhren

‘Schaakbond moet vliegwiel zijn voor kansrijke initiatieven’

Sinds de Bondsraad van 28 november heeft de KNSB een nieuwe voorzitter: Bianca de Jong-Muhren (34). De vrouwengrootmeester maakte jarenlang deel uit van de nationale damestop en was in 2014 medeoprichter van de ChessQueens. “Corona heeft de schaakwereld blijvend veranderd,” aldus De Jong-Muhren, inwoner van Delfgauw in Zuid-Holland.

Gefeliciteerd met jouw benoeming. Ben je gevraagd of heb je gesolliciteerd?

“Bedankt! Eigenlijk is het een combinatie van beide. Medio 2020 heeft Iozefina Werle (Nederlands dameskampioen en algemeen bestuurslid, BS), mij al eens informeel gepolst of ik voorzitter wilde worden. Dat was bij mijn afscheid als voorzitter van de ChessQueens.”

“Mijn eerste gedachte was: daar heb ik helemaal geen tijd voor met een drukke baan en twee jonge kinderen. Ik weet hoeveel tijd en energie Marleen van Amerongen in deze

functie heeft gestoken.”

“Na goed overleg met mijn man (IM JanWillem de Jong, BS) bleek echter dat we dit thuis konden opvangen. Daarnaast raakte ik enthousiast over de ambitieuze toekomstplannen van de KNSB. Wat ook meespeelde is dat ik geloof in diversiteit. Het huidige bestuur is een prachtige groep mensen, en een mooie afspiegeling van mannen en vrouwen en van jeugd en ervaring.”

“Daarnaast hebben Marleen van Amerongen en Frank Lommers, de waarnemend voorzitter, mij snel wegwijs gemaakt in de organisa-

tie en in de toekomstplannen. Verder vind ik het leuk om alvast bezig te zijn met de viering van het 150-jarig bestaan in 2023. Dit alles heeft mij doen besluiten om te solliciteren. Ook omdat ik graag iets terug wil doen voor de Nederlandse schaakwereld.”

Wat bedoel je daarmee?

“Schaken heeft mij veel opgeleverd, ook in mijn maatschappelijke carrière. Daarbij denk ik bijvoorbeeld aan de vele deelnames aan EK’s en WK’s als jeugdspeler. Later heb ik met het Nederlands team vaak meegedaan aan Olympiades. Hierdoor heb ik veel mensen ontmoet en aardig wat van de wereld gezien.”

“Schaken heeft mij niet alleen een groot netwerk opgeleverd maar mij ook veel vaardigheden geleerd die ik ook buiten het schaakbord gebruik. Denk aan strategisch denken, anticiperen op onverwachte situaties of beslissingen nemen onder tijdsdruk. Als KNSB-voorzitter hoop ik dus wat terug te kunnen doen voor de Nederlandse schaakwereld. Overigens is het wel aardig om te vermelden dat mijn vader negen jaar bestuurslid is geweest van de KNSB toen ik jeugdspeler was!”

Hoe is het om KNSB-voorzitter te worden in coronatijd?

“Natuurlijk is dit geen gemakkelijke periode voor zowel de KNSB als de Nederlandse schaakgemeenschap. Veel clubs, inclusief de jeugdafdelingen, hebben sinds maart niet of nauwelijks kunnen spelen, terwijl vrijwel alle toernooien zijn geschrapt. Dit heeft de KNSB zo’n acht procent van zijn ledenbestand gekost, zowel jeugdspelers als senioren. Dat is natuurlijk zorgelijk, ook vanwege de financiële consequenties. De schaakbond is momenteel een gezonde organisatie en dat willen we natuurlijk zo houden.”

“Toch zijn er ook kansen. Er zijn diverse nieuwe online-activiteiten ontstaan, zoals toernooien en trainingen. Ik denk dat in het post-coronatijdperk internetschaken een substantiële rol zal blijven spelen, naast de reguliere clubavonden, competities en toernooien. Daar liggen ook kansen. Vooral jongeren willen zich tegenwoordig minder snel binden aan een vereniging of aan een vaste clubavond.”

Hoe kan de KNSB daarop inspelen?

“Door heel goed te kijken wat er leeft in alle segmenten. Als voorzitter wil ik met veel mensen gaan praten. Zowel met topschakers maar ook met clubschakers, de jeugdafdelingen en de regionale bonden. Ik ben natuurlijk zelf ook jeugdspeler en clubschaker geweest maar ken ook de topschakers vrij goed. Deels door de internationale toer-

foto: Bas Beekhuizen

nooien die ik heb gespeeld, deels doordat ik van 2007 tot en met 2015 heb gewerkt voor de persdienst van Tata Steel Chess.”

“Het huidige Visiedocument 2018-2021 is een prima uitgangspunt om het jeugd- en schoolschaak te stimuleren, de schaakverenigingen te versterken, meer mensen aan het schaken te krijgen en kansrijke initiatieven te steunen. In de loop van 2021 zal er een nieuwe versie komen voor 2022-2025. Daarom is dit een prima moment om te starten als voorzitter.”

Heb je een eigen stijl?

“Ja, dat denk ik wel. Ik vind het belangrijk om met een enthousiaste en gevarieerde groep mensen nieuwe initiatieven te ontwikkelen. Waarbij ik de aanpak misschien wel net zo belangrijk vind als het resultaat.”

“De uitdagingen zijn groot, zeker in coronatijd. De KNSB heeft een relatief klein bondsbureau en beperkte financiële middelen. Zoals ook al staat in het huidige Visiedocument denk ik dat wij als schaakbond niet alles zelf moeten oppakken, maar als een soort vliegwiel kansrijke initiatieven moeten versnellen. Denk aan de schaaktafels van Jesús Medina Molina, de kinderboekenserie ‘Simon de Schaker’ van Joyce van der Meijden en vele anderen.”

“Verder zullen we nieuwe sponsoren moeten aantrekken. Dat is niet eenvoudig in deze tijd maar ook weer niet onmogelijk. Zo heb ik bij de ChessQueens gezien dat enthousiasme, een duidelijke visie en een positief klimaat ervoor zorgden dat veel bedrijven uit zichzelf naar ons toekwamen. Sponsoring hoeft trouwens, zeker in deze

mijn kennis en ervaring van het bedrijfsleven daarvoor inzetten.”

Je bent na Marleen van Amerongen de tweede vrouwelijke voorzitter. Vind je dat bijzonder?

“Jazeker, ik geloof in rolmodellen. Als jeugdspeler was Judit Polgár mijn grote voorbeeld omdat zij zich als enige vrouw wist te handhaven in de wereldtop. Zo hoop ik als voorzitter ook weer een rolmodel te zijn.”

Je was een van de oprichters van de Chessqueens in 2014 en bent vijf jaar voorzitter geweest. Kun je die ervaring gebruiken als KNSB-voorzitter?

“Dat denk ik zeker! ChessQueens richt zich op het ondersteunen van twee pijlers: de Nederlandse damestop en breedteschaak bij meisjes en vrouwen. Deze doelstellingen zijn volgens mij prima te vertalen naar bredere doelgroepen. Ik vind het belangrijk dat zoveel mogelijk kinderen op de basisschool in aanraking komen met schaken. Maar er moeten dan voor deze kinderen ook voldoende mogelijkheden zijn voor een vervolg bij een jeugdschaakclub of een online platform. Het mooiste is natuurlijk als schoolkinderen hun verdere leven blijven spelen.”

Lukt het om zelf te blijven schaken?

“Dat zal lastig worden maar ik hoop toch nog regelmatig mee te doen aan een Rapidtoernooi of zo. In het seizoen 2017-2018 ben ik gestopt bij Stukkenjagers. Sindsdien speel ik voornamelijk voor mijn plezier, zoals een Rapid- of kroegloperstoernooi. (Lachend) Ik

Bianca de JongMuhren (Gouda, 1986)

Bianca de Jong-Muhren werd in 1998 als twaalfjarige Nederlands meisjeskampioen tot en met twintig jaar. Zij vertegenwoordigde Nederland op diverse EK’s en WK’s voor de jeugd. Hoogtepunt was een gedeelde eerste plaats tijdens het EK t/m 18 jaar van 2004 in Turkije.

Als volwassene behoorde Bianca jarenlang tot de nationale damestop. Ze speelde diverse malen voor Nederland op de Schaakolympiade. Ook eindigde ze driemaal als tweede tijdens het Nederlands kampioenschap. De nieuwe KNSB-voorzitter is sinds 2007 damesgrootmeester (WGM).

Sinds 2020 is Bianca de Jong-Muhren vestigingsdirecteur van Bergman Clinics Bewegen in Rijswijk en toezichthouder bij ouderenzorginstelling Het Laar in Tilburg. Hiervoor werkte zij tien jaar als registeraccountant bij PricewaterhouseCoopers (PwC) in Rotterdam. Bianca studeerde bedrijfseconomie en deed een master accountancy aan de Universiteit van Tilburg, gevolgd door een postdoctorale opleiding accountancy aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam.

foto: Bas Beekhuizen

Bianca Muhren tweede van rechts - EK-Landenteams 2015 - foto: Jeroen Bosch

Serie Veelvoudige Nederlands Kampioenen: Zhaoqin Peng

Veertien keer won Zhaoqin Peng het dameskampioenschap van Nederland. Ze is daarmee de absolute recordhouder, al mogen de tien titels van Fenny Heemskerk er ook zijn. Voor de lezers die van grappige cijfers houden, Peng en Heemskerk zijn samen goed voor ruim 35% van alle titels in de historie van het NK Dames.

Met het bovenstaande in het achterhoofd blijft de volgende quote een klassieker: ‘Nu ik mij in Nederland gevestigd heb, vind ik het belangrijk om die titel een keer te winnen. Dan weten de mensen tenminste dat ik hier ben.’ aldus Peng na haar eerste titel in 1997.

Peng - Bos

NK Rheden 1997

Zwart heeft zojuist met 18...g4–g3 de knuppel in het hoenderhok gegooid maar Peng is niet onder de indruk.

19.f3!?

Na deze zet is het heel moeilijk voor zwart om verder te komen op te koningsvleugel.

19...gxh2+

Dit helpt niet. 19...Le5 was de aangewezen zet.

20.Kh1 Te8 21.Pb5 Le5 22.c5!

Laat er geen gras over groeien. Nu is 22...dxc5 23.bxc5 vreselijk voor zwart omdat de loper naar c4 komt en zwart nooit meer van de e-pion af kan komen.

22...d5 23.Txe5!?

De computer prefereert andere zetten, maar het is moeilijk dit kwaliteitsoffer te weerstaan. Ik had zelf zeker dezelfde zet gespeeld.

23...Pxe5 24.Pd6 Te7

24...Txe6 25.Dxd5 Df6 houdt

zwart nog in de partij. Belangrijk is dat 26.Pxb7 Kg7 27.b5 h5! met het idee …h4–h3, zwart tegenspel geeft.

25.Dxd5 Pg6 26.Lc4 Wit staat nog steeds een kwaliteit achter, maar het voelt anders! Zwart staat machteloos.

26...Tb8 27.Dxf5 Df8 28.Dg5

Kh8 29.Td1 Dg7 30.Pf7+ Kg8 31.Kxh2 Tbe8 32.Ph6+ Kh8 33.Pf7+

En zwart gaf op, wit kan op haar gemak op e7 nemen.

1–0

Vanaf 1999 doet ze jaarlijks mee aan het NK, al gaat de titel in dat jaar nog naar Erika Sziva. In het nieuwe millennium echter, gaat het los. Ze wint het toernooi dan twaalf keer op rij. Een record dat in ieder geval tot 2032 zal blijven staan en vermoedelijk nog wel iets langer.

Het is in deze periode vooral nieuws wanneer Peng niet met grote afstand kampioen wordt. Tekenend is de kop in Schaakmagazine van juli 2002, als Peng het NK met een score van 7,5 uit 10, zonder nederlagen, gewonnen heeft: ‘Peng heeft moeite met aanstormende jeugd’.

In die beginjaren 2000 komt de grootste bedreiging meestal van Tea Lanchava. De onderlinge score is echter ruim in het voor-

deel van Peng. Een fraai voorbeeld is onderstaande partij uit het NK van 2003. Ze maakt dat toernooi overigens 9 uit 10.

Lanchava - Peng NK Leeuwarden 2003

Wit staat een pion voor maar zwart is actief en heeft voldoende compensatie.

24...Td4 25.Ted1

Wellicht was dit het moment om met 25.e6 te komen.

25...e6 26.g3 Tfd8 27.Tac1

Wit staat klaar om de c-pion in actie te brengen, maar Peng gaat nu krachtig verder.

27...Lh6! 28.f4

Een verdere verzwakking van de witte stelling. 28.T1c2 T4d7! dreigt vervelend …Pf5–d4, maar wellicht was 28.Tb1 verstandiger geweest.

28...Da6 29.Df3 Lf8! Een sterke switch.

30.Kg2 La3 31.Tc3 Da5 Wit wordt steeds meer aangeschroeft.

32.Pf2 Txd1 33.Pxd1 Pd4

Peng NK Leeuwarden 2005 - foto Bas Beekhuizen

Peng tegen Hamelink NK Hilversum Erwin l'Ami kijkt toe - foto: Bas Beekhuizen

34.Db7

34.Df1! was een betere verdediging.

34...Pe2 35.Tf3 Td2

Het prijsschieten is begonnen.

36.Pf2 Lc5 37.Pe4 Pg1+

37...Pxf4+ 38.Kf1 Da3 is ook niet mals, zoals aangegeven in SchaakMagazine van augustus 2003. Toch kan wit hier nog wat spartelen met 39.Dxf7+ Kxf7

40.Txf4+ gevolgd door Pxd2.

38.Pxd2 Dxd2+ 39.Kh1 De2! Wint veel materiaal, want 40.

Tc3 Df1! 41.Dg2 De1 dreigt

zowel ...Dxc3 als ...Pf3+. 42.Da8+ Kg7 helpt daar ook niet tegen.

40.Dc8+ Kg7 41.Ld1 Dxd1

42.Tb3 Df1

Wit geeft op. Mat volgt spoedig.

0–1

In 2004 volgt wellicht het hoogtepunt van Peng’s carrière, wanneer ze op het EK-individueel met Alexandra Kosteniuk de 1e plaats deelt. Dat resultaat levert haar en passant de grootmeestertitel op. En ondertussen blijven de NK-titels elkaar opvolgen.

Schuurman - Peng

NK Leeuwarden 2005

-+-+-tr-+ zp-+-+qmk-zp-zp-+-+ +P+Pzp-+p -tr-+-+p+ +-+-wQ-zPP+RtR-zP-zP +-+-+-mK-

Zwart laatste zet (37...Tf4–b4) heeft een dreiging in de stelling gebracht die niet wordt onderkend. Na 38.Tb2 staat zwart iets prettiger, maar niet meer dan dat.

38.Tc6 Tb1+ 39.Kg2 Df3+!

Verrassend genoeg is het juist met de dames van het bord dat de witte koning het meeste gevaar loopt.

40.Dxf3 gxf3+ 41.Kh3 e4

Dreigt op slag te winnen met … e4–e3.

42.Tc3 Te1

Brengt wederom die dreiging in de stelling.

43.Tcc2 Kg6!

Nu de witte torens gebonden zijn aan de 2e rij verlegt zwart de aandacht naar de koning op h3. Die heeft immers nauwelijks velden.

44.Kh4 Tf5

Het matnet begint zich te sluiten.

45.h3 Tg5

Dreigt mat in 2!

46.g4 hxg4 47.Tc8 gxh3

Wit geeft op. Na 48.Tg8+ Kf7

49.Txg5 loopt de h-pion door.

0–1

Peng zou dit toernooi twee punten eindigen boven nummer twee Marlies Bensdorp.

Als veelvoudig deelnemer aan het NK Algemeen heb ik Peng vaak van dichtbij aan het werk gezien. Wat me altijd opviel is de intensiteit waarmee ze de toernooien in gaat. Die intensiteit was dezelfde bij haar eerste titel, als bij haar veertiende, en dat tekent de kampioen. Haar stijl kan omschreven worden als positioneel en actief. Dat komt in de volgende partij, uit het NK van 2006, mooi naar voren. Peng scoort dit toernooi

8,5 uit 9.

De Jonge - Peng NK Hilversum 2006

-+-sNn+n+

Zwart heeft volwaardig spel maar optisch ziet het er niet slecht uit voor wit. Het is fraai om te zien hoe snel Peng deze stelling naar zich toe trekt.

22...h5!?

Zo spelen de moderne engines allemaal.

23.Dc1 Pe5 24.Tdd1 g6!

25.Ph4 Dh3

Elke zet is raak! De dame zorgt direct voor veel dreiging rond de witte koning.

26.Pg2 Pg4 27.Pf3 h4!

Dit kan de witte stelling niet meer hebben. De pointe is 28.

Pgxh4 Pxh2! 29.Pxh2 Pxg3dreigt mat op e2 - 30.fxg3 Dxg3+ 31.Pg2 Dxh2+ 32.Kf2 Tc6! en zwart wint in de aanval.

28.Lf4 hxg3 29.hxg3 La7

Zwart wil de sterke loper op het bord houden. Nog sterker is 29...Pxg3! 30.Lxg3 Lxg3 want op 31.fxg3 volgt 31...Te2 en spoedig mat.

30.Td2 Pxg3

Het gaat nu rap. Overigens was 30...Kg7 en …Te8–h8 op de volgende zet, ook een fraaie afmaker.

31.Lxg3 Dxg3 32.Dd1 Kg7

33.Tc2 Th8 34.Dxd5 Dh3

35.Dxf7+ Kxf7 36.Pg5+ Kg7

37.Pxh3 Txh3

Wit geeft op. Zwart staat niet alleen een stuk voor, de aanval gaat nog net zo hard verder. Een modelpartij!

0–1

Vanaf 2011 stopt de stroom aan titels. Tea Lanchava pakte in 2012 het goud. 2013 was het jaar van Lisa Schut en de vier edities daarna gingen allemaal naar Anne Haast. Toch liet Peng in 2018 weer zien dat ze het nog niet verleerd is. Ik voorspel de lezer bij deze, die vijftiende titel komt er ook nog wel!

We gaan er uit met de overwinning die Peng in 2018 de titel gaf, een directe confrontatie met concurrent Anne Haast.

-tr-tr-mk-+ +-+-vlp+p+-+p+pzp wq-+-zP-+Pzp-+Q+-zP +P+R+NzP-+-+-zP-+ +-+R+-mK-

Met het oog op de stand was Anne verplicht om met zwart op winst te spelen. Ze deed dat door 1.Pf3 met 1...a6?! te beantwoorden. Ik denk dat Peng op dit moment al erg tevreden was. Het is een tamelijke risicoloze stelling.

26...Dc7

26...Txd3 27.Txd3 Td8 is de beste optie. Zwart heeft hier vermoedelijk weinig te vrezen. Maar Anne moest winnen! 27.h5!

Uiteraard! 27...gxh5 28.Dh7! verliest nu op slag en 27...Kg7

28.hxg6 fxg6 29.Pd4 Dc8 30.Dg4 Tb6 31.a5 is ook geen pretje. Zwart heeft dus ineens een probleem.

27...Txd3 28.Txd3 gxh5

29.Dh7 Dc1+

Taaier is 29...Ke8 al wint wit wel. Maar hoe makkelijk is de variant 30.Pd4 Dxe5 31.Tf3! Kd7 32.Txf7

Te8 33.Pf3 Dd5 34.Tf4! te vinden?

30.Kg2 Ke8 31.Td4 Lf8 32.Tc4 Zwart geeft op, na 32...Dd1 wint 33.Tc7!

1–0

Peng - Haast NK Amsterdam 2018

Peng-Haast NK 2018 - foto: Harry Gielen

The Queen's Gambit maakt schaken sexy

Als iemand die zijn kostbare tijd niet wil vergooien met het kijken van series op Netflix, kun je als schaakliefhebber beslist niet heen om The Queen's Gambit. Met slechts zeven episoden uit het stormachtige leven van een in het oog springend vrouwelijk schaaktalent is deze immens populaire serie even overzichtelijk als je beste schaakpartij: een overrompelende opening, een uitgebalanceerd middenspel en een eindspel om je vingers bij af te likken.

Nadat de negenjarige Beth haar moeder bij een auto-ongeluk verliest, belandt ze in een weeshuis voor meisjes, die daar wachten op adoptieouders. Beth is introvert en heeft een boze blik. De meisjes krijgen elke dag een groene pil, zodat ze overdag rustig blijven, maar sommigen sparen de pillen op, zodat ze 's nachts fijn kunnen dromen. Terwijl oudere meisjes sterke verhalen over jongens vertellen, ontdekt Beth een verboden kelder waar een mysterieuze conciërge met zichzelf zit te schaken.

Schaken op het plafond

Na wat aandringen, leert hij haar de beginselen van het schaakspel en niet lang daarna krijgt ze van hem een boek met schaakopeningen. Beth raakt zo geobsedeerd dat ze 's avonds in bed, nadat ze een groene pil heeft geslikt, grote schaakstukken op het zwartwit geblokte plafond allerlei interessante combinaties ziet maken. Haar voorspoedige

schaakontwikkeling dreigt abrupt te staken als de leiding van het weeshuis mededeelt dat de meisjes geen groene pillen meer mogen. Beth is ten einde raad. In een zenuwslopende scène ontvreemdt ze een grote pot pillen uit een afgesloten kamer en propt resoluut haar zakken en haar mond vol.

We bevinden ons dus met een in zichzelf gekeerd meisje dat niet al te fris uit haar ogen kijkt, fratsen uithaalt die leeftijdgenootjes niet durven en dagelijks contact heeft met een al even geheimzinnige conciërge in een weeshuis eind jaren vijftig. Maar als Beth een tijdje later komt te wonen bij adoptieouders blijkt snel dat we niet in een griezelverhaal zitten, maar in een kleurrijk opgroeidrama. Beth als tiener wordt gespeeld door Anya Taylor-Joy, die met haar grote, enigmatische ogen zo nu en dan een al even onbestemde indruk achterlaat als haar jongere ik. De actrice, die eerder furore

maakte in de horrorfilm The VVitch: A NewEngland Folktale (2015), is voor The Queen's Gambit al even perfect gecast. Het duurt niet lang voordat de kijker zich volledig met de uitzonderlijke Beth en haar schaaktalent kan identificeren, geholpen door de fantastische vormgeving en de geloofwaardige mise-en-scène, waardoor de kijker zich middenin de jaren zestig waant.

Onder een vergrootglas

Ook de atmosfeer van de schaakpartijenvan de opgewonden stemming wanneer een (aantrekkelijke) vrouw de schaakarena betreedt tot en met het beeld van tientallen oude mannetjes aan stenen tafels in een Russisch stadspark - is prachtig neergezet, net als de gewoontes en omstandigheden die bij het spel horen. De makers van The Queen's Gambit lieten zich adviseren door grootheid Gary Kasparov en schaakauteur Bruce Pandolfini, die als strenge coach wordt

Beth en Benny Watts

Beth en de conciërge

geportretteerd in Searching for Bobby Fisher (1993). Uiteraard hebben oplettende kijkers niet alleen gekeken of het witte veld rechtsonder ligt, maar vooral de schaaktechnische aspecten in deze dure miniserie onder een vergrootglas bekeken.

Zo opent Beth weliswaar met d4, echter c4, de gebruikelijke vervolgzet van het Damegambiet, is nergens te bekennen, terwijl ze in sommige partijen juist kwistig met (schijn)offers strooit. Verder zou haar rating van 1800 na een groot aantal klinkende overwinningen zeker 500 punten hoger moeten zijn, geven haar tegenstanders meestal ongebruikelijk op door hun koning om te gooien en speelt Beth tegen de flamboyante Amerikaanse kampioen Benny Watts een variant van het Siciliaans, maar zien we later tijdens het eindspel haar pion op d2, die ze al in de opening had verzet. Maar verder mag de schaakliefhebber absoluut niet klagen – Beth tovert met overtuiging een aantal fraaie combinaties op het bord, en Gert Ligterink beschreef in De Volkskrant al hoe Beth het eindspel beter behandelde dan Jakovenko dat deed tegen Stellwagen (Wijk aan Zee 2007).

Onstuitbare opmars

De fictieve Beth Harmon is bezig aan een onstuitbare opmars in een tijd dat in de echte wereld mannelijke schaakprominenten verbaal de vloer aanveegden met vrouwelijke schakers. Zo verkondigde Fisher in 1962 dat 'alle vrouwen zwak zijn, dom in vergelijking met mannen, en dat vrouwen niet zouden moeten schaken'. Ook andere, minder grofgebekte grootmeesters hebben zich denigrerend uitgelaten over de schaakkwaliteiten van vrouwen, zelfs Kasparov, die sprak van 'de imperfectie van de vrou-

welijke psyche' en 'hun gebrek aan een killer instinct'. Ook Nigel Short moest het ontgelden nadat hij repte over zijn vermoeden dat 'de bedrading in de hersenen volstrekt anders werkt'. Soms echter is het lot rechtvaardig en smaakt de wraak zoet. Niemand minder dan de sterkste vrouwelijke schaker ooit, Judit Polgár, zou niet lang na die seksistische uitspraken zegevieren op beide heren. Met haar professionele instelling en agressieve spel inspireerde de Hongaarse uiteraard vele dames, zoals de Amerikaanse vrouwenkampioen Jennifer Shahade, die in haar boek met de veelzeggende titel Chess Bitch schrijft dat de meeste vrouwen aanvallend spelen om af te rekenen met alle vooroordelen.

De reden dat vrouwen toetreden tot een mannenbolwerk heeft in het geval van de protagonist in The Queen´s Gambit nauwelijks te maken met sekse, maar vooral omdat zij simpelweg is gefascineerd door het schaakspel. Bij onze heldin Beth Harmon speelt natuurlijk wel mee dat zij als getroebleerd weesmeisje het leven, zoals dat zich afspeelt in de afgebakende omgeving van 64 velden, beter kan begrijpen en er naar eigen zeggen een bepaalde macht op kan uitoefenen. Maar het plezier staat centraal, waar de strijd met de andere sekse (aanvankelijk) van ondergeschikt belang is. Dat zie je ook in andere schaakfilms met vrouwelijke enthousiastelingen. Neem bijvoorbeeld de kleine Sara in Lang leve de koningin (1995) die om haar slechte schoolresultaten te vergeten, fantaseert dat alle stukken op haar schaakbord tot leven komen. Of het Franse drama Joueuse (2009) waarin het Corsicaanse kamermeisje Hélène leert schaken als remedie tegen een saai huwelijk, alsook de filmbiografie Queen of Katwe

(2016) waarin het Oegandese meisje Phiona zich uit een sloppenwijk van Kampala opwerkt tot schaakkampioene en regelmatig gehakt van haar tegenstanders maakt.

Femme fatale

De sportieve clash tussen twee individuen is een terugkerend thema in het werk van de Amerikaanse romanschrijver Walter Tevis die The Queen's Gambit in 1983 voltooide. In zijn eerder verfilmde boeken - The Hustler en het vervolg The Color of Money - dient het biljartlaken als strijdtoneel waarop twee opponenten zowel de slechtste als beste eigenschappen bij elkaar naar boven brengen. Echter de Netflix-serie over het vrouwelijke schaakwonder werkt als een sprookje, waarin tegenslagen worden overwonnen en de hoofdpersoon uiteindelijk aan haar kindtrauma lijkt te ontsnappen. Het schuwe weesmeisje van weleer is uitgegroeid tot een uiterst zelfverzekerde, zeer modebewuste femme fatale, die met een aantal bevriende schakers niet alleen het bord maar ook het bed heeft gedeeld. Nu ze haar ultieme schaakdoel heeft bereikt, kan ze zich hopelijk ook richten op een leven naast het schaken en lukt het haar misschien ook om die andere verslaving van pillen en drank af te zweren.

Gelukkig beslaat The Queen's Gambit slechts één seizoen van zeven afleveringen. Een vervolg van dit meeslepende schaakdrama vol subliem georkestreerde schermutselingen en het bevredigende eindspel zou al snel verworden tot een herhaling van zetten en een onherroepelijke patstelling. Liever kijken we reikhalzend uit naar al die meisjes die binnenkort onze eigen schaaklokalen zullen betreden en en passant al die mannelijke betweters zonder een spier te vertrekken een memorabel lesje leren.

Beth tegen de Rus Borgov

Euwe-Aljechin 1935

Het is deze maand 85 jaar geleden dat Max Euwe (1901-1981) de tot nu toe enige Nederlandse wereldkampioen schaken in de geschiedenis werd. In een tweekamp over maar liefst 30 partijen die begon op 3 oktober en eindigde op 13 december versloeg hij titelverdediger Alexander Aljechin (1892-1946) met 15½-14½.

Aljechin was zwaar favoriet en in het begin leek het erop dat Euwe kansloos zou worden weggespeeld. Maar Euwe hield stand, kwam steeds beter in vorm en in de tweede helft van de match was hij ten slotte duidelijk de betere speler. Vier partijen voor het eind leidde hij met 14-12 en in een zinderende finale wist hij uiteindelijk een voorsprong van één punt over de finishlijn te trekken. Precies voldoende voor de winst, want bij een gelijke stand was de titel ‘gewoon’ bij Aljechin gebleven. Dat was toen nog het privilege van de titelverdediger.

Dit zijn (min of meer) de kale feiten zoals ik die al vrij snel leerde toen ik met schaken begon en waarvan ik hoop dat ook ‘de jeugd van tegenwoordig’ ze vroeg of laat tegenkomt. Maar wat gaat er achter die

feiten schuil? Welke drama’s hebben zich indertijd afgespeeld? Hoe waren de partijen? En vooral: wie waren die twee giganten van toen eigenlijk? Als tiener heb je aan een naam voldoende, maar als je wat ouder wordt wil je de mensen ook een beetje begrijpen.

Om een antwoord te vinden op deze vragen ging ik aan het werk met de partijen, de biografieën en de prachtige verzameling oude krantenknipsels die ik van mijn schoonvader geërfd heb. Dat heeft inmiddels geresulteerd in een serie van twaalf YouTubevideo’s op de website van het Max Euwe Centrum, waarin de match van week tot week wordt meebeleefd. Een leuk project, waaraan ik met plezier heb meegewerkt.

Maar heb ik deze twee legendarische schakers nu ook echt beter leren kennen?

Aljechin was mijn eerste idool. Of het nu kwam doordat het toevallig zijn partijenverzameling was die bij mijn opa in de kast stond, of dat ik als beginnend schaker de authentieke aantrekkingskracht voelde van zijn specifieke speelstijl, Aljechin was mijn held in die tijd. In mijn nog zo jonge ogen waren zijn tegenstanders eigenlijk niet veel meer dan aangevers. Hun rol was om aan de overkant van het bord plaats te nemen, zetten te doen en vervolgens veegde Aljechin ze er dan af, in briljante stijl. Dat laatste was iets waar Aljechin in zijn analyses zelf sterk de nadruk op legde. Het was hem niet voldoende om te winnen, hij wilde superieur zijn. Hij was niet zomaar een mens, hij was een genie.

Deze analyse maakte ik natuurlijk niet toen ik dertien was, die maak ik nu. Naarmate ik me als schaker verder ontwikkelde begon ik ook van andere grote kampioenen te zien hoe geniaal ze waren en ging ik ook andere aspecten van het spel waarderen dan die waar Aljechin in uitblonk. Daar komen dan nog je eigen, voortdurend uitdijende praktijkervaringen bij en zo wordt je kijk op de wereld steeds breder en verdwijnt de

Euwe wint voor een schuttersportret

bewondering voor je eerste jeugdheld lang zaam naar de achtergrond.

Maar het kwam allemaal terug toen ik zo intensief met zijn match tegen Euwe bezig was. Natuurlijk kwamen er nu ook kritische gedachten op. Ik zag hoe Aljechin niet alleen briljant was, maar het ook heel graag wilde zijn. De offers en de combinaties die hij op het bord bracht: zeker, ze waren vaak geniaal, maar ze waren het niet altijd en naarmate de match vorderde prikte Euwe ze steeds meedogenlozer door. Toch praatte Aljechin zijn spel in zijn partijcommentaren vrijwel altijd goed. Hij maakte daarbij ten volle gebruik van hét grote voorrecht dat de kampioenen van het pre-computertijdperk genoten ten opzichte van de kampioenen van nu: ze konden beweren wat ze wilden zonder dat iedereen even aan Fritz of Stockfish kon vragen “of het wel klopt wat die grootmeester zegt”.

Dat gevoel, die zelfbedwelming zou ik bijna zeggen, dat hij boven de rest van de mens heid verheven was en aan niemand rekenschap had af te leggen, zal ontstaan of op zijn minst verergerd zijn in de jaren van zijn wereldkampioenschap, 1927 tot 1935. Met Capablanca had hij de enige man verslagen waar hij (misschien) ooit bang voor was geweest en in de jaren die volgden had hij inderdaad als een vorst geheerst over de schaakwereld. In die mindset begon hij ook de match tegen Euwe.

Maar Euwe werkte niet mee aan dit zelfbedrog. Euwe was een nuchter en onafhankelijk mens. Hij wist dat Aljechin verschrikkelijk sterk was, hij gaf zichzelf geen al te grote kans om de tweekamp te winnen, maar hij liet zich door deze gedachten niet leiden. De grote kracht van Euwe in deze match was dat hij zich volkomen concentreerde op wat er op het schaakbord gebeurde. Hij was de

Euwe - Aljechin

WK Amsterdam (20) 1935 -+-+-mk-+ zp-+-+-zpp r+-+-+-+ +-zpL+-zpl+P+-+-+ +-+-+-zP-+-+PzP-zP tR-+-+-mK-

Dit is de stelling na 29...Ta6. Materieel staat het gelijk en

tweekamp ingegaan met het vaste voornemen om in iedere partij zijn uiterste best te doen, met elk resultaat tevreden te zijn en na afloop weer terug te keren naar zijn ‘gewone’ bestaan als leraar, echtgenoot en vader. Hij was niet bang

Dat was een houding die Aljechin waarschijnlijk in de acht jaren van zijn wereldkampioenschap nog nooit had meegemaakt. Het is ook wat Lasker, toen die de match een tijdje als verslaggever bijwoonde, als Euwe’s grootste kracht signaleerde: zijn “morele vasthoudendheid”. Hoe hard hij ook sommige partijen verloor, Euwe brak nooit, ook niet toen zijn achterstand (maar liefst twee keer!) tot drie punten opliep en slechts

zwart is van plan om op de volgende zet met ...Lb5 uit de penning te gaan waarna zijn vrije a-pion een rol kan gaan spelen.

30.Ta2!

Een prachtige zet die voorkomt dat Aljechin zich uit de penning kan bevrijden. Op 30...Lb5 volgt nu immers 31.cxb5 en de toren op a2 staat gedekt!

30...Ke7

Iets taaier is 30...g4, maar na 31.f4 gxf3 32.exf3 staat wit duidelijk gewonnen - de zwarte toren en loper staan er wat

weinigen hem nog een kans gaven. Ook in krantenverslagen wordt hier en daar benadrukt hoe geconcentreerd maar ontspannen Euwe tijdens de match overkomt. Geen gesmijt met de stukken als hij weer eens een betere stelling remise laat lopen, geen uitvluchten of excuses. Als hij een partij verliest is hij altijd vol lof over Aljechin, maar nooit kruipt er iets defaitistisch in zijn toon. Euwe’s houding in deze match was een toonbeeld van wat iedere trainer al zijn pupillen altijd zou moeten voorhouden: morgen is er weer een dag en dan ga je gewoon weer je uiterste best doen.

Ik denk dat Euwe in feite vrij snel merkte dat hij helemaal niet voor Aljechin onder hoefde te doen. Zeker, hij maakte af en toe fouten en verloor partijen, maar Aljechin deed dat ook. Naarmate de match vordert worden de gevechten taaier en gelijkwaardiger. En dat is precies wat Aljechin niet wilde of kon accepteren. Iemand gelijkwaardig aan hem, Aljechin? Onmogelijk!

Maar in verschillende partijen met name in het tweede deel van de match (de 20e, 21e, 23e, 25e en als hoogtepunt de 26e) speelt Euwe als een bulldozer. De kracht en concentratie druipen van zijn zetten af. In deze fase overspeelt hij Aljechin. Maar de slotfase van een match om het wereldkampioenschap heeft altijd zijn eigen dynamiek en hoewel Aljechin de match uiteindelijk nét niet meer wist te redden moet hij er in deze laatste partijen wél in zijn geslaagd om zijn zelfvertrouwen te repareren. Want aan de laatste partijen zie je duidelijk dat Euwe, aangekomen op deze ijle hoogte, even bevangen moet zijn geraakt door het huiveringwekkende uitzicht dat zich plotseling voor hem opende. Twee punten vóór met nog slechts vier partijen te gaan. Het zal toch niet waar zijn? Het zal toch niet echt gebeuren?

hulpeloos bij.

31.f4 gxf4 32.gxf4 Kf6 Zwart kan zijn stukken ontpennen ten koste van een pion 32... Tg6+ 33.Kf2 Ld7 34.Txa7 maar ook dit eindspel is kansloos. Het witte plan is e4–e5, pion c5 is zwak en de zwarte stukken staan passiever dan de witte.

33.e4 g5 34.f5

Euwe wint met twee verbonden vrijpionnen, maar ook 34.fxg5+ Kxg5 35.e5 wint - zwart blijft in die vreselijke penning staan. Allemaal het gevolg van 30.Ta2!.

34...h5 35.h4! gxh4 36.Kh2

Kg5 37.Kh3 Ta5 38.Lb7!

Zet zwart helemaal vast. Natuurlijk niet de kwaliteitswinst 38.Lc6? Lxc6 39.Txa5 Lxe4 en zwart houdt remise.

38...Kf6 39.Ld5 Kg5 40.Lb7 Even de zetten herhalen om vervolgens op zet 41 af te kunnen geven.

40...Kf6 41.Lc8!

Aljechin gaf zonder verder te spelen op. Wit wint of pion h4 en breekt daarna door, of kanna 41...Kg5 - zijn e-pion naar voren dirigeren.

1–0

Paul van der Sterren naast het standbeeld van Max Euwe op het Max Euweplein - foto: Bas Beekhuizen

Het wordt een dubbeltje op zijn kant. Euwe wankelt. Hij verliest de 27e partij, houdt de 28e op zijn tandvlees remise en ook in de 29e komt hij maar net met de schrik vrij. Maar dan is de crisis ook doorstaan. De laatste partij wordt een anticlimax. Met zwart speelt Aljechin de opening aarzelend en als hij de stelling wil compliceren met een nogal impulsieve, slecht doordachte aanvalsmanoeuvre komt hij al snel totaal verloren te staan. Omdat hij niet opgeeft sleept de partij zich nog urenlang voort, maar van spanning is geen sprake meer, behalve bij de duizenden fans voor wie deze machtswisseling óók nauwelijks te bevatten is. Eén zet voordat de partij moet worden afgebroken biedt Aljechin remise aan en Euwe, genereus als altijd, gaat er zonder aarzelen op in, ook al weet hij dat hij aan één woord genoeg heeft (“nee”) om zijn tegenstander tot opgave te dwingen.

Euwe dus als nuchtere practicus tegenover Aljechin, de grillige en geniale? Ja, als je het in één korte zin wil samenvatten dan kan je

dat zeggen. Maar wat mij vooral duidelijk is geworden bij het aandachtig naspelen van alle dertig partijen is dat het allebei echt mensen waren, geen karikaturen die je met een simpel etiketje kunt afplakken. Ja, Aljechin wás grillig, hij had (te) weinig zelfkritiek en hij was misschien te gevoelig voor zijn demonen, de negatieve gevoelens die altijd in de menselijke geest rondwaren. En ja, Euwe wás nuchter, mentaal weerbaar en – althans in deze match – meer in staat dan Aljechin om zich voor de duur van een schaakpartij van zijn demonen af te sluiten. Maar tegelijkertijd waren zowel Euwe als Aljechin zoveel méér dan die paar aspecten die ik hier nu even bedenk en opnoem. Hun tweekamp was, in de ware zin van het woord, een gevecht van man tegen man, van mens tegen mens.

Is mijn visie op de twee wereldkampioenen inderdaad veranderd, nu ik er ‘bij’ ben geweest en over hun schouders heb meegekeken? Absoluut! Beide spelers zijn veel menselijker geworden. Aljechin is van een

tactisch genie geëvolueerd naar een grillig, bezeten, egoïstisch maar briljant mens die aan het schaakspel zijn houvast ontleende. En Euwe, ja voor hem heb ik nu niet alleen meer begrip maar ook bewondering gekregen. Bewondering voor zijn schaakkwaliteiten én voor zijn door Lasker zo geroemde “morele standvastigheid”. Toen ik jong was dacht ik bij de naam Euwe eigenlijk niet veel meer dan: ja, die was er natuurlijk ook. Nu heb ik als het ware zelf gevoeld hoe ontzettend zwaar deze match voor hem geweest moet zijn en wat een absolute topprestatie het was om niet alleen Aljechin te trotseren, maar ook alle druk, vermoeidheid en spanning die er op hem af kwam.

Ik kan me nu ook heel goed voorstellen dat hij dit niet nóg een keer op kon brengen. Sommige prestaties lever je maar één keer in je leven. Toen hij twee jaar later de revanchematch van Aljechin verloor zal dat misschien eerder een opluchting dan een teleurstelling voor hem zijn geweest. Denk ik nu. Maar over twee jaar ga ik dáár eens fijn op studeren.

In deze Voorloper:

Ze is nu bijna tien jaar. Vaak werd ze tweede, maar dit jaar in september won ze dan toch het Nederlands

Kampioenschap E. Het toernooi werd gewoon op borden in een zaal gespeeld! Haar jongere zusje Sarah deed het ook heel goed met 5 punten, maar de hoofdpersoon van dit schaakportret maakte liefst 8 punten uit 9 partijen in Waalwijk.

Wij presenteren…

Emma Barbier

Het kampioenschap was heel spannend. In de vijfde ronde verloor Emma van haar grootste rivale, Eli Alia Jorritsma. Toen stond ze een punt achter, maar Eli Alia speelde in de volgende ronde remise en verloor in ronde 8 van Frederieke

Regterschot! Emma stond in spanning bij die partij te kijken, maar het liep goed af voor haar. Eli Alia verloor en Emma werd met een half punt voorsprong kampioene.

In deze tijd van corona schaakt iedereen via Internet, maar dit E-kampioenschap werd ‘gewoon’ op het bord gespeeld. “Wij moesten onze handen desinfecteren als we de zaal binnenkwamen of naar buiten gingen, en de ouders hadden een eigen plek om te zitten. Achter de computer spelen vind ik niet zo fijn. Met de muis gebeuren er vaak rare dingen, of je hoort wel eens dat ouders helpen.”

Het was wel prettig dat ze niet tegen haar 8-jarige zus Sarah hoefde te spelen. “Zij heeft het ook goed gedaan. We dachten dat ze maar één of twee partijen zou winnen, maar dat werden er veel meer!

Wij spelen niet zoveel tegen elkaar thuis, ze is nu nog een beetje bang voor mij.”

Schaken leerde Emma van haar beide ouders, Marion en Bob, toen ze vijf jaar was. Na een jaartje ging ze naar de schaakclub Voorburg, waar ze nog veel meer over het spel leerde, van Jan Nienhuis. Ze ging ook een tijdje naar de Haagse Schaakschool, waar ze schaakles kreeg van Tom Bodaan. In september vorig jaar stapte ze van Voorburg over naar Voorschoten. “Dat is wel iets verder rijden, maar bij Voorburg werd het vaak een beetje laat ’s avonds.” Bij haar huidige club wordt ze begeleid door Roderick van Kempen en Marcus Driessen. “Daar spelen we partijen en die analyseren we dan. Ik vind het leuk om met schaken bezig te zijn, om na te denken over dingen die je kunt doen, bijvoorbeeld een koningsaanval opzetten.” Maar ze speelt voorzichtig. “Ik wacht meestal op een fout van de tegenstander.”

“Emma is bescheiden,” zegt Marcus. “Ze kijkt de kat uit de boom en zo

schaakt ze ook. Maar ze is wel scherp op ieder kansje dat ze ziet. Ze mag wat brutaler worden, ook in haar spel.”

Vorig jaar won ze de nationale titel van groep 5 van het basisonderwijs en werd ze meisjeskampioene in de G-categorie bij het ONJK in Borne. En ze won een keer een Grand Prixtoernooi, op een grappige manier: “We hadden allemaal evenveel punten en ook allemaal evenveel weerstandspunten. Toen moesten we loten, en werd ik toch eerste! Terwijl ik meestal niet zo goed ben in loten.” In haar categorie was Luna Huang, het zusje van Wendy, altijd een sta-in-de-weg voor haar: “Zij is nog een stukje beter dan ik.” Maar Luna deed niet mee aan dit NK-E.

Emma is ook heel sportief; ze zit op zwemmen en op turnen. Ze speelt niet veel partijen na op internet en heeft ook niet echt een idool: “Ik speel liever mijn eigen spelletje. Het lijkt me wel leuk om later mijn geld te verdienen met schaken, maar ik houd ook veel van koken.”

Peter Boel

Foto: Ad Bruijns.

Geboortedatum:

Uit:

School:

Leukste schoolvak:

Hobby’s: Schaken geleerd van:

Club:

Wat wil je worden:

Lievelingseten:

25 januari 2011

Voorburg

Basisschool Essesteijn, groep 6 rekenen en gym zwemmen en turnen vader en moeder Voorschoten

profschaker of kok pizza

Partijen van Emma

NK-E 2019

1.e4 c5 2.Pf3 Pc6 3.Pc3 e5 4.

Lc4 h6 5.d3 Le7 6.Le3 Pf6 7.0–0

0–0 8.Pd5 d6 9.h3 Ld7 10.Dd2

a6 11.a3 b5 12.La2 Db8 13.b4! rwq-+-trk+

Eli Alia heeft sterk gespeeld en ze gaat op het zwakke punt in de zwarte stelling af.

13...Te8

De loper op e7 heeft te veel te doen! Emma had beter het paard op d5 kunnen slaan.

14.Pxf6+

Ook 14.Pxe7+ Pxe7 15.bxc5 dxc5

16.Lxc5 won een pion. Maar nu kan Emma ook niet terugslaan met de pion omdat dan haar pion op h6 verloren gaat.

14...Lxf6 15.bxc5 dxc5 16.Lxc5

Dc7 17.Ld5 Tab8 18.d4 exd4

19.Lxd4 Pxd4 20.Pxd4 Lxd4

21.Dxd4 Dxc2

Emma heeft goed gevochten en haar pion teruggewonnen, maar nu heeft wit een trucje:

22.Lxf7+! Kxf7 23.Dxd7+ Kf8

24.Dd6+ Kf7 25.e5 Tbd8

Eli Alia blijft een pion voor, maar nu worden Emma's zware stukken actief.

Dat was nou net het foutje waar Emma op zat te wachten!

31...De1+! 32.Kh2 De5+ Met een dubbele aanval op de toren! Heel scherp gezien van Emma. Na

33.g3 Txb5

speelde haar tegenstander nog zes zetten door, maar het hielp niet meer.

In deze partij kwam Emma in de problemen, maar ze verloor de moed niet en greep haar kans toen die kwam.

Emma - Atousa Warnier

NK-E Waalwijk, 2020

Dit was de laatste en beslissende partij uit het NK-E van dit jaar. Emma moest winnen!

7.Te1

Aan beide kanten staan de stukken op precies dezelfde velden –dat heet ‘een symmetrische stelling’. Maar wit mag als eerste

spelen...

9.Le3 Lxe3 10.Txe3 Le6 11. Lxe6 Txe6 12.d4

Daar heb je het. Als zwart nu wit blijft nadoen verliest ze een

pion: 12...d5 13.exd5 Pxd5 14. Pxd5 Dxd5 15.dxe5.

12…exd4 13.Pxd4 Te8

Geeft wit een voordeeltje. Nog een keer ruilen op d4 was oké.

14.Pxc6 bxc6 15.Df3 Tb8 16.b3

-tr-wqr+k+ zp-zp-+pzp-+pzp-sn-zp +-+-+-+-+-+P+-+

+PsN-tRQ+P P+P+-zPP+ tR-+-+-mK-

16...d5

Atousa wil niet passief blijven, maar dit is te wild.

17.exd5 cxd5

Ook na 17...Txe3 18.Dxe3 cxd5 wint wit een pion met 19.Dxa7.

18.Txe8+ Slim ruilen!

18...Dxe8 19.Pxd5 c6

Na deze zet verliest zwart nog meer pionnen, en ook wordt haar koningsstelling opengeslagen.

20.Pxf6+ gxf6 21.Dxf6 Df8

22.Td1 Te8 23.Td3!

En nu komt Atousa's koning ook in de knel! Deze 'lift' van een toren naar de derde rij is een belangrijk aanvalswapen.

23...Te6 24.Tg3+ Kh7

25.Df5+ Tg6

Verliest een toren door de penning. Met 25…Kh8 had ze het nog wat langer kunnen volhouden.

26.Txg6 fxg6 27.Dxf8 En wit won even later, en werd kampioene!

De volgende partij is uit de derde ronde, tegen Sarah-Joy, die tenslotte derde werd, ook met een half puntje minder dan Emma.

Emma - Sarah-Joy Koorevaar

NK-E Waalwijk, 2020 rvl-wq-trk+

+l+p+pzpp p+-+psn-+ +-+-+-+-zP-+P+-+ +-+P+L+N -zP-vL-zPPzP tR-+Q+RmK-

17.e5?! Dc7?

Beide speelsters moeten hebben gedacht dat na 17...Lxf3 18.Dxf3 zwart een stuk verliest, maar zwart redt zich met 18...Lxe5 en de toren op a8 is weer gedekt!

18.Lxb7 Dxe5

Dreigt mat, maar dat is makkelijk af te weren:

19.Lf4 Dd4 20.Lxb8 Taxb8

21.Lxa6

En wit won.

Eli Alia Jorritsma - Emma

+-+lvlpzpp+nzp-sn-zp +pzpNzp-+-zP-+P+-+ zP-+PvLN+P L+PwQ-zPP+ tR-+-+RmK-

26.Dxa6 Txe5 27.Tab1 Tdd5

28.Tfc1 De4 29.Tc7+ Te7 30. Txe7+ Dxe7 31.Txb5?

Foto: Ad Bruijns.

Veilig rokeren?

Pascal Losekoot

r+-wqk+-tr zpp+lsnpzpp -+n+p+-+ +-zppzP-+-+-zP-+-+ zP-zPLvLN+-+P+-zPPzP tR-+QmK-+R

Zoals in deze stelling. Zwart rokeerde kort (1…0-0), en wit sloeg toe met 2.Lxh7+! Dit veel

Opgaven

1. Zwart aan zet r+lwqk+-tr zpp+n+pzpp -+pvl-sn-+ +-+p+-vL-+-zP-+-+ +-sNLzP-+PzPQ+-zPPzP tR-+-mK-sNR

Is korte rokade hier verstandig?

4. Wit

r+l+r+-+ zp-zp-+-mkp n+-zP-wqp+ +p+-+-+-+-vlN+-+ +-wQL+-+PzPPvL-+PzP tR-+-mK-+R

Wit rokeerde hier lang. Een goed besluit?

voorkomende loperoffer lokt de koning naar voren, waarna wit met tempo stukken erbij kan halen: na 2…Kxh7 volgt 3. Pg5+ Kg8 4.Dh5 met een bijzonder sterke (winnende!) aanval voor wit. Ook 3…Kg6 is natuurlijk geen pretje: de koning moet niet voorop gaan in de strijd. 4. h4 of 4.Dd3 leiden tot een zeer aangename stelling voor wit.

Het tweede voorbeeld is zo bekend dat het matbeeld naar

De rokade lijkt zo’n mooie uitvinding te zijn (en dat is het ook), maar toch is een gerokeerde koning lang niet altijd een garantie voor veiligheid. Voordat je rokeert moet je dus wel even kijken of de tegenstander geen sterke aanval kan opzetten!

de zwartspeler vernoemd is. In Schulder-Boden, Londen 1860, rokeerde wit lang in de volgende diagramstelling: -+k+rvl-tr zppzp-+-zpp -+nzp-wq-+ +-+-+l+-+L+-zP-+ +-zP-vLQ+PzP-sN-zP-zP tR-+-mK-+R

De vraag is telkens: is de rokade een verstandige zet - en waarom wel of niet?

2. Zwart aan zet r+-+k+ntr zpp+nwqlvlp -+p+p+-+ +-+psN-+-+-zP-vLPzp +-sN-+-+PzPP+QzP-+ tR-+-mKL+R

Is lange rokade nu een slimme zet?

5. Wit

r+lwqr+-+ zpp+k+pvlp -+nzp-zpp+ +-+-+-+-+-+-vL-+ +-sN-wQN+PzPP+-zPPzP tR-+-mKL+R

Is lange rokade hier verstandig?

3. Wit aan zet r+-wqkvl-tr zp-+l+pzpp -+p+p+-+ +-+p+-+-+-wQPzP-+ +-sN-vL-+PzPP+-+PzP tR-+-mK-+R

Wat denk je van korte rokade?

6.

r+-+k+ntr zpp+n+pzpp -+p+p+-+ wq-+-+-+-vl-zP-vL-+ zP-sN-+Q+P -zPP+LzPP+ tR-+-mK-+R

Zwart rokeerde hier lang. Was dat verstandig?

13.0–0–0 Zwart speelde 13…d5 en na 14.Lxd5 sloeg hij toe met 14…Dxc3+ 15.bxc3 La3 het Bodens mat!

Dxh1 twee torens gewonnen had; maar na 4.Dxc6! kwam het Bodens mat weer om de hoek: 4…bxc6 5.La6 mat.

Zwart dacht natuurlijk dat hij dan met 2…Dxa1+ 3.Kd2

6) Nee! Na 1…0-0-0 sloeg wit met 2.axb4 verrassend toe!

Txd6: 1.0-0-0 Txe3 2.Txd6+ Ke7 3.Pd5+ en wit blijft materiaal voor na het slaan van de dame, en daarna de toren.

5) Ja, lange rokade is -bijzon der sterk hier. Het heft de penning op en dreigt gelijk

4) Ja! Met lange rokade lost wit opmerkelijk genoeg al zijn problemen op: het paard op e4 staat niet meer gepend (en valt daardoor de zwarte dame aan), en de koning is nu in veiligheid. En na 1.0-0-0 Lxc3 volgt 2.Lxc3. Wit staat ineens een stuk beter!

3) Korte rokade is niet handig, omdat zwart dan met 1…c5 2.Dd2 d4 een pionvork heeft – met stukwinst.

2) Nee, na 1…0-0-0 volgt 2.Pxc6, het paard kan niet geslagen worden vanwege 2…bxc6 3.Da6 mat.

1) Na 1…0-0 kan wit gewoon met 2.Lxh7+ een pion winnen, niet verstandig dus! Beter is 1…h6.

Oplossingen

aan zet

aan zet

Zwart aan zet

Arno Bosch

Een van de weinige toptoernooien die dit jaar gewoon achter het bord gespeeld werd was het Norway Chess toernooi dat in oktober werd gehouden. Onder de deelnemers Carlsen, Caruana en Aronian. Anish Giri was ook uitgenodigd maar nam geen deel vanwege de noodzakelijke quarantaine en een mogelijk naderend Kandidatentoernooi (dat uiteindelijk door de FIDE opnieuw werd verschoven).

Carlsen won het toernooi, maar dat kwam door de bijzondere puntentelling. Een gewone overwinning leverde 3 punten op in Stavanger. Bij remise bepaalde een sudden death partij wie 1,5 punt kreeg en wie een 0,5 punt. Wanneer we kijken naar de klassieke puntentelling dan eindigden Aronian, Carlsen en Firouzja gezamenlijk aan kop met ieder 6,5 uit 10.

Voor de 17–jarige Alireza Firouzja betekende dit opnieuw een mooi

-+-+rtr-mk +-+-+-zpp -+pzp-zp-+ +p+-+-+R p+L+P+-+ +-wqP+-+P+P+-vLPzP +-+Q+-mK-

-+-+-+-+ mkltR-+pzp-zp-+-wq-+ zpP+p+-wQp P+r+-+-zP +-+-+-zPL -+-+-zPK+ +-+-+-+-

succes, waarmee hij is doorgestegen naar de 18e plaats op de wereldranglijst. De tiener startte het toernooi met een overwinning op de Pool Duda. Speelt u mee?

Duda - Firouzja, Stavanger (1) 2020

1.e4 c6 2.d4 d5 3.Pc3 dxe4 4. Pxe4 Lf5

De klassieke hoofdvariant van de Caro-Kann. De wereldkampioen speelde in de 5e ronde 4...Pf6 5. Pxf6+ exf6 tegen Duda en verloor uiteindelijk na een spannende strijd. De partij haalde het wereldnieuws omdat het het einde betekende aan een recordreeks van Carlsen: 125 klassieke partijen op rij had de Noor niet verloren!

5.Pg3 Lg6 6.h4 h6 7.Pf3 Pd7

8.h5

Het meest gebruikelijk is om de pion op h5 te zetten, alhoewel deze daar soms kwetsbaar is.

8...Lh7 9.Ld3 Lxd3 10.Dxd3 e6

11.Ld2 Pgf6 12.0–0–0

Een belangrijke stelling in de hoofdvariant waarin zwart vroeger meestal verder ging met ...

Dc7 en ...0–0–0. Larsen (die altijd op winst speelde) mocht met zwart graag voor de korte rokade kiezen. Vanwege de tegengestelde rokades kan het spel heel scherp worden. Dit is ook hoe zwart de Caro-Kann tegenwoordig graag aanpakt.

12...Le7 13.Kb1 0–0 14.Pe4 c5

15.Le3

Hier heeft wit van alles gespeeld, waarbij het scherpe pionoffer

15.g4 Pxg4 16.De2 het populairst is. De zet van Duda levert niks op zo lijkt het.

15...Pxe4 16.Dxe4

Hoe gaat u verder in deze scherpe stelling met tegengestelde rokades?

+K+R+-+R

De Lezer heeft Zwart

Bianca de Jong-Muhren is de nieuwe voorzitter van de KNSB. Ze groeide op in een echte schaakfamilie; alle telgen zag je

van jongs af aan achter het bord. Bianca behaalde meerdere titels bij nationale jeugdkampioenschappen, vertegenwoordigde

-+-+R+-+ +-+-+-zpk -+-+-zp-+ +-zP-+P+-+-+p+-zp +-+-+-snP -+-+-+PmK +-tr-+-vL-

-+-trrmk-+ zp-+p+p+-zpn+-sN-zp +-+QzP-+q+-+-+-+ vl-zP-+-tRP+-+-zPPzP +-tR-+K+-

ons land op internationale toernooien en werd benoemd tot Damesgrootmeester.

+-tR-+p+p+-+pvlp+ +p+-+-+p -vL-+n+-+ zP-+-zPP+P -zP-+N+P+ +-+-+-mK-

r+l+k+-+ +-+nvlr+p+-+p+Q+ +-+pzPp+-+-wq-+-+ +-+-+-sNPzP-+-zPPzP tR-vL-tR-mK8.

Karel van der Weide

Jeroen Bosch

1. Wit is aan zet

2. Wit is aan zet

3. Wit is aan zet

4. Zwart is aan zet

5. Wit is aan zet

6. Zwart is aan zet

7. Wit is aan zet

Serie KNSB 150 1873-2023

Vrouwenschaak: van Roodzant tot Peng

In december 2020 telde de schaakbond drie vrouwelijke bestuursleden op een totaal van zeven bestuurders. Als je uitgaat van de heden ten dage gehuldigde opvatting dat de leiding van een organisatie de afspiegeling moet zijn van de basis zou je verwachten dat de KNSB een flink aantal vrouwelijke leden telt. Een procent of dertig op zijn minst. Niets is echter minder waar. Op dit moment is zo’n negen procent van de KNSB-leden vrouw, maar daar past wel een kanttekening bij. Het zijn vooral de jonge meisjes die het cijfer omhoog trekken. In de groep tot elf jaar is 22 procent vrouw. Daarna daalt het percentage met het stijgen van de leeftijd tot een schamele twee procent bij de vijfenzestigplussers. Bij de volwassenen is globaal zo’n vijf procent van de schakers vrouw, een situatie waaraan al jaren lang niets verandert.

Moeilijk huwelijk

Schaken en vrouwen, het blijkt een moeilijk huwelijk te zijn. Nu en ook in het verleden.

Laten we eens een kijkje nemen in de vroege jaren van de bond. In de eerste jaargang van het Tijdschrift van den Nederlandschen Schaakbond, in het jaar 1893, komt het woord vrouw of als afkorting Mevr. geen enkele keer voor. Dat geeft te denken. We maken daarom meteen een flinke sprong, 28 jaar verder, naar 1921. Dan lezen we in een oproep voor een ‘dames-tournooi’ het volgende: “Het ligt in het voornemen van het Bondsbestuur, aan dezen wedstrijd (de Groote Bondswedstrijd, MbdW) een afzonderlijk tournooi voor dames te verbinden, dat natuurlijk slechts bij voldoende deelname tot stand komt. Ik hoop dan ook, dat de verschillende Hollandsche Schaaksters (dat zijn er zooals mij uit de ledenlijsten, vooral van die der vereenigingen uit het Oosten van ons land, gebleken is, veel meer dan men over het algemeen verwacht), van de ouderwetsche gewoonte om alleen in huiselijken kring ons mooie spel te beoefenen, zullen afstappen, en in grooten getale naar Nymegen komen, om onzen jaarlijkschen wedstrijd een ongekende luister bij te zetten.”

Ze zijn er dus wel, de schakende vrouwen, maar ze laten zich helaas niet uit hun tent lokken, zelfs niet door de wervende woorden waarmee de oproep wordt vervolgd. “Laten ze zich niet laten afschrikken door een even-

tueel visioen van benauwde rookholen, of in de woede van den strijd onhoffelijke schakers daar ik als wedstrijd lokaliteit een keurig boudoir zal reserveeren, bij aanvang en, einde van den strijd voor corsages en iederen middag voor een gezellige "afternoon tea" zorg zal dragen.”

De damesgroep komt er niet. Er is slechts één vrouwelijke deelnemer, mevrouw Schrijver die in de Tweede Klasse B met een half punt op de laatste plaats eindigt.

Teleurstellend beeld

Het bondsblad en de uitslagen van de bondswedstrijden lijken de meest geschikte plaatsen om uit te zoeken hoe het er landelijk met het vrouwenschaak voor staat. Dat levert in de jaren na 1921 een teleurstellend beeld op. Tot en met 1934 komt het woord damesschaak of dameskampioenschap geen enkele keer in het register van het blad voor. En ook de uitslagen hebben niets te bieden. Met uitzondering van het jaar 1925. Dan komen we onder de deelnemers van de derde klasse een zekere ‘Sonja’ tegen. Het was in die jaren niet ongebruikelijk een schuilnaam te gebruiken. Zo bedient de winnaar van de hoofdgroep zich van de naam ‘Ezel’. Dat was het pseudoniem van Mr. Oskam uit Rotterdam. Mogen we aannemen dat ‘Sonja’ een vrouw was?

Toch waren ze er wel, de schakende vrouwen, maar blijkbaar waren de landelijke wedstrijden niet interessant genoeg. Van Catharina Roodzant (1896) is bijvoorbeeld bekend dat zij op haar twintigste leerde schaken en vanaf

dat moment een enthousiast speelster was. Zij was het ook die in 1935 de eerste officiële kampioen bij de vrouwen werd.

Eerste kampioen

Het jaar 1935 staat in de annalen van het Nederlandse schaak geschreven met gouden letters. Het is het jaar waarin Max Euwe wereldkampioen werd. Daarna zou het schaken in Nederland een grote sprong voorwaarts maken. Of het daarmee te maken heeft is niet te achterhalen, maar juist in dit legendarische jaar wordt er wel positief gereageerd op de oproep om samen met de bondswedstrijden een dameskampioenschap te organiseren, ook al vindt de match Euwe-Aljechin pas maanden later plaats. Vijf dames komen opdagen. Niet veel, maar het is een begin.

Het bondsblad schrijft: "Het is wel opmerkelijk, dat het grootste deel der vrouwelijke deelnemers den middelbaren leeftijd reeds bereikt had, om niet te zeggen voorbij was. Een woord van bijzondere hulde aan de

Roodzant-Heemskerk - foto MEC

Catharina Roodzant - bron MEC

76!-jarige mevr. De Sain, die uit Amsterdam was gekomen om aan dezen wedstrijd deel te nemen en dit heeft gedaan met jeugdige opgewektheid en frischheid. Een voorbeeld voor de jongeren! Het eerste treffen van de dames had de bijzondere belangstelling van het sterke geslacht. Tot veler verbazing - de heeren der schepping hadden de dames blijkbaar niet zooveel schaakkennis toegedacht - werd de opening correct behandeld. Later werd wel eens min of meer zwak gespeeld, maar in 't algemeen was het spel: „lang niet gek" zooals we hier en daar hoorden opmerken.”

speelde, toen zij nog voor China uitkwam, meerdere malen in het Kandidatentoernooi.)

In 1949 speelde Heemskerk mee in het toernooi om de wereldtitel. Ze werd achtste. In 1952 en 1955 deed ze mee aan het kandidatentoernooi, waarvan de winnares een match tegen de wereldkampioen mocht spelen. Een gedeelde tweede plaats in 1952 maakte duidelijk dat ze op dat moment tegen de absolute top aan zat. Ze versloeg al haar directe concurrenten, waaronder de Russinnen op de plaatsen, een, drie en vier, maar liet helaas lager op de ranglijst punten liggen. Na afloop vertelde ze dat de Russen geprobeerd hadden haar te intimideren. Een paar artsen wilden haar tijdens het toernooi ter observatie laten opnemen in een ziekenhuis. Op de vraag waarom luidde het antwoord: dat weten wij niet, dat moeten wij juist uitzoeken. Secondant Lodewijk Prins stak er een stokje voor. Ook nadat ze over haar top heen was, ze verloor de titel in 1960 aan Corry Vreeken, bleef Heemskerk actief spelen, maar ze werd toch vooral een propagandist van het vrouwenschaak. Vreeken op haar beurt heerste met een enkele onderbreking tot 1970.

met die van Peng, waardoor ze er slechts een keer in slaagde eerste te worden. Want het was Peng die met veertien titels, waarvan twaalf op een rij, het record van Fenny Heemskerk brak. Enige nuancering is wel op zijn plaats. Tot 1970 werd het toernooi eens per twee jaar gespeeld en in de oorlog waren er helemaal geen kampioenschappen. Zonder die beperkingen had Heemskerk ongetwijfeld veel hoger gescoord.

Catharina Roodzant wint met een half punt voorsprong op mevrouw Scheltens. Terecht, vindt het blad, ze is duidelijk de sterkste. Het is de eerste van haar drie titels. Die reeks had veel langer kunnen zijn, als niet ... Ja, als niet kort daarna een groot kampioen zou opstaan. Waarschijnlijk voorvoelde Roodzant een jaar later al dat haar hegemonie niet lang zou duren. Ze wint in 1936 opnieuw maar op de gedeelde tweede plaats vinden we ene Fenny Heemskerk, op dat moment zestien jaar en net een jaar serieus aan het schaken. De overwinning van Max Euwe had haar enthousiast gemaakt. Het jaar daarop is het al zover en moet Roodzant de titel aan Heemskerk laten en hoewel ze in 1938 nog een keer terug weet te slaan moet ze toezien dat Fenny Heemskerk vanaf 1939 tot 1958 de absolute kampioen van het Nederlandse vrouwenschaak is. Roodzant blijf echter een goede, en gevaarlijke, tweede.

Absolute top

Fenny Heemskerk is de enige Nederlandse schaakster die een serieuze greep naar het wereldkampioenschap heeft gedaan. (Peng

Wisselkampioenen

Als we de strijd in de top van het vrouwenschaak, we laten de naam dames nu maar vallen, willen onderverdelen in periodes dan zou je 1935 tot 1970 de tijd van ‘Grand old Ladies’ kunnen noemen, drie vrouwen die duidelijk boven de rest uitstaken: Roodzant, Heemskerk en Vreeken.

De twee decennia daarna, van 1971 tot 1991, vormen de periode van de wisselkampioenen, dertien verschillende kampioenen in twintig jaar. Daar moet wel een kanttekening bij. Katy van der Mije won in die periode vijf keer, en dat had meer kunnen zijn als ze vaker had meegedaan. Ze gaf echter de voorkeur aan haar studie. Van der Mije betrad de schaakarena als Alexandra Nicolau uit Roemenië. Ze leerde Nederland onder meer kennen door mee te spelen in de Hoogovenstoernooien en besloot dat ze haar studie Chinees in Boekarest beter in Nederland kon voortzetten. Van de kampioenen uit die tweede periode is ze de enige die enige tijd tegen de wereldtop aan schurkte.

‘Buitenlandse inmenging’

Het derde tijdvak, van 1992 tot 2012, met een uitloop naar 2018 en 2019 is de periode van de ‘buitenlandse inmenging’. Verschillende sterke schaaksters hadden vanwege de liefde de reis naar Nederland gemaakt en beheersten de titelstrijd. Alleen Marisca Kouwenhoven slaagde er in 1995 een keer in de serie die begon met Erika Sziva en Iwona Bos-Swiecik en die verderging met Zhaoqin Peng en Tea Lanchava te onderbreken. Lanchava had de pech dat haar topperiode helemaal samenviel

Met Peng had Nederland opnieuw een schaakster die tegen de wereldtop aanleunde. Tot een echte doorbraak kwam het niet. Volgens Peng lag dat aan haar karakter. In een interview in Matten 7 vertelde ze dat ze daarvoor te zachtaardig is en zich bij een tegenslag snel uit het veld laat slaan.

Marginaal?

In interviews vertellen schakende vrouwen nogal eens dat ze onderling niet aardig met elkaar omgaan, zeker niet in de top. Daar lijkt de laatste jaren verandering in gekomen, want het waren juist de beste speelsters van Nederland, de vijf vrouwen die in het olympiadeteam speelden, die in 2014 de Chess Queens oprichtten. Het doel is om niet alleen het ‘dames topschaak’, maar ook het ‘meisjes- en damesschaak in de breedte’ te stimuleren. Dat kan inderdaad wel een steuntje gebruiken want zoals in het begin van dit artikel al gezegd maakt het vrouwenschaak in Nederland sinds lang pas op de plaats. Moeten we ons er dus maar bij neerleggen dat het vrouwenschaak ook na bijna 150 jaar KNSB een marginale activiteit blijft? Misschien toch niet. Een pilot uit 2016 liet zien dat het sommige schaakvereniging heel goed lukt om vrouwelijke leden te werven en ook vast te houden. Ledenpercentages boven de tien procent komen regelmatig voor. De vraag blijft echter of er voldoende verenigingen zijn die de energie en de behoefte hebben om werk te maken van het vrouwenschaak.

In het februarinummer 2020 van Schaakmagazine is een artikel verschenen over de resultaten van de vrouwenteams bij internationale wedstrijden.

Peng in 2007 - foto: Bas Beekhuizen

Heemskerk-Vreeken (in Moskou) - bron MEC

Partij Vreeken-Belle (NK 1982) - bron MEC

Erika Sziva:

‘Leve het schaakspel, mijn inspiratiebron’

Haar boek Betoverd, dat damesgrootmeester Erika Sziva (53 jaar) in eigen beheer uitbracht, biedt schakers troost in coronatijden. Het is een eerbetoon aan haar Hongaarse trainer Péter Dely en aan IM Johan van Mil. Naast mooie partijen bevat het persoonlijke herinneringen aan haar vele schaakavonturen.

Erika Sziva: ‘Ik wilde al langer een schaakboek schrijven. Dat moest een schaaktechnisch boek worden voor spelers met een rating tussen de 1200 en 1600. Als trainer zie ik waarmee ze worstelen. Toen kwam corona en had ik vooral de behoefte om mensen op te vrolijken. Alles voelde zwaar en ik wilde graag afleiding en vermaak bieden. Ik had er ineens ook tijd voor, want de toernooien stopten en ik kon dus niet op pad om schaakboeken te verkopen.’

Drie biografieën

‘Ik begon partijen te selecteren voor mijn ‘kleine, vrolijke schaakboek’, wat ik als werktitel nam. Ik kwam steeds uit bij mooie voorbeelden van de privétrainer uit mijn jeugd en van Johan van Mil, mijn grote liefde die in 2008 overleed. Het boek besloot eigenlijk zelf de richting van een biografie op te gaan. In minder dan twee maanden, waarbij ik vooral in de weekenden schreef, stond het op papier. Daarna kwam het werk waar ik geen energie van krijg: de correcties van het Nederlands - niet mijn moedertaal - en de vormgeving, die mijn man Robert Klomp op zich heeft genomen.’

Erika groeide op in Nagykanizsa, een stadje in het zuidwesten van Hongarije. Schaken leerde ze toen ze vijf was, van haar moeder. Maar ze hield meer van buiten spelen: rondrennen, voetballen en in bomen klimmen. Vanaf haar zesde sportte ze elke middag vier uur. Atletiek, vooral sprinten en ver- en hoogspringen, krachttraining en volleybal. De gymleraar was net als haar vader lid van de schaakclub. Zo werd ze verkozen om haar school te vertegenwoordigen bij het kampioenschap voor basisscholieren.

Gestart met herdersmat

Daar won ze zeven van de negen partijen met het herdersmat. Ze werd lid van de schaakclub en mocht op haar veertiende meedoen met de landelijke jeugdkampioen schappen. Péter Dely (1934 – 2012), in 1969 Hongaars kampioen, zag haar talent en bood aan haar te trainen. Toen ze vijftien was vertrok ze naar Boedapest, meer dan twee honderd kilometer van alles wat ze kende, weg van haar schoolvrienden, haar ouders en haar zus.

Sziva: ‘Als ik daarop terugkijk, vind ik het ongelooflijk. Mijn zoons zijn nu zeventien en twintig, ik had er niet aan moeten denken om ze op hun vijftiende uit huis te laten gaan. Ik stond er toen niet bij stil, ik

was zo fanatiek bezig met schaken. Ik wilde niets liever dan grootmeester worden en kampioen van mijn land. Ik zag op televisie kampioene Zsuzsa Veröci het spel uitleggen en mensen enthousiast maken. Dat wilde ik ook!’

‘Het schaakwereldje in Boedapest werd mijn familie. Het was er altijd veilig, gezellig en leuk. Dat vind ik de kracht van de schaakwereld, het is een plek waar je gelukkig kunt zijn, ook in moeilijke tijden. Natuurlijk waren er ook minder leuke dingen. Zo gingen de uitnodigingen voor internationale toernooien naar vrouwen met betere contacten bij het bondsbureau. Ook toen ik nationale toernooien won. Ik werd twee keer kampioen bij de meisjes (tot 16 en tot 18 jaar) en vier keer Hongaars dameskampioen. Voor het eerst in 1985, ik was net achttien.’

Koningin van Boedapest

‘Ik speelde binnenlandse toernooien en leefde als een koningin in Boedapest. Ik kwam op televisie en werd herkend op straat. Ik had een appartement en een goed

Péter Dely

Dely met wit tegen Donner

salaris. Met mijn trainer stond ik als monteur op de loonlijst van een fabriek waar ze treinmotoren repareerden. Maandelijks moesten we bij de communistische bedrijfsleiders ons geld ophalen. Bij goede resultaten waren we helden, maar als het minder ging, voelde je hun afkeurende blikken branden.’

In 1989, tijdens een toernooi in Lillafüred, trok Sziva op met een groepje Nederlandse deelnemers, waaronder Johan van Mil. Sziva: ‘Vanaf ronde drie waren we onafscheidelijk. We hadden eindeloze gesprekken. Over de medische wetenschap bijvoorbeeld. Hij had al twee niertransplantaties ondergaan en ik net een experimentele knieoperatie. Tijdens een gymles scheurde bij een potje basketbal mijn kruisband. In Nederland ben ik nog vier keer geopereerd, maar het was niet meer te herstellen. Ik kan niet meer sporten en daar hield ik juist zo van.’

Sziva: ‘Vanwege zijn nierziekte, kon Johan onmogelijk in Hongarije wonen. De gezondheidszorg was er te slecht. lk hield hem een tijdje aan het lijntje, het leek me vreselijk om mijn ouders, zus en vrienden achter te laten. Uiteindelijk besloot ik mijn luxe leventje in een miljoenenstad met veertig bioscopen en zeker tachtig schaakclubs, op te geven. Van Boedapest vertrok ik naar Eindhoven!’

Daar bijzonder, hier raar

Sziva moest erg wennen aan de Nederlandse mentaliteit: ‘Hongaren zijn heel open, ze

gooien hun levensverhaal zo op tafel. Nederlanders zijn gereserveerder.’ Nog lastiger was het dat schaken zo weinig aanzien had. Sziva: ‘Als ik vertelde dat ik profschaakster was, keken vooral niet-schakers raar op. Niemand nam damesschaak erg serieus en iedereen vond dat normaal. Ook in de schaakwereld. De eerste prijs bij het dameskampioenschap was gelijk aan de laatste bij de mannen!’

‘In Hongarije voelde ik me bijzonder. Sterke schakers werden bewonderd omdat ze slim zijn. Een universitair diploma was minder waard. Daar kon je je brood nauwelijks mee verdienen. Voor 1989 en de val van de muur, kon je bovendien alleen als diplomaat of topsporter naar het buitenland reizen. In Nederland telden diploma’s. Ik begon met een opleiding, maar toen kwam er weer een Olympiade en een buitenlands invitatietoernooi en wilde ik toch liever schaken. Ik ben fanatiek en perfectionistisch en wil alles goed doen.’

Damesgrootmeester

Sziva werd vijf keer Nederlands dameskampioen (in 1992, ’94, ’96, ’98 en ’99) en speelde even vaak in het Nederlands Olympiadeteam. Dat werd in 1998 in Kalmukkië vierde. Een topprestatie die tot Sziva’s verbazing in Nederland nauwelijks aandacht kreeg. Met haar resultaat op de laatste Olympiade, in 2000, behaalde Sziva in één keer de damesgrootmeestertitel. Het doel sinds haar jeugd, waarvoor ze in eerdere jaren met veel inspanning drie WGM-normen en genoeg ratingpunten had verzameld, was plotsklaps bereikt.

Kort daarop vertrok Sziva naar het Wereldkampioenschap in India. ‘Daar kwam het besef dat ik de eenzijdige en enigszins egoïstische profschakerswereld was ontgroeid. Ik had inmiddels een zoontje van acht maanden en wilde ook een goede moeder zijn. Ik denk dat vrouwenbreinen anders zijn dan die van mannen. Ik vond het lastig om me totaal te richten op maar één ding. Ik besloot te stoppen met spelen. Het werd een moeilijke tijd, want schaken bepaalde mijn identiteit. Wie was ik zonder dit spel?’

Sziva: ‘Ik paste niet in de gewone maatschappij. Ik vond het bijvoorbeeld lastig om met de andere moeders op het schoolplein een luchtig gesprek aan te knopen. Ik begon aan de opleiding gestalttherapie, een zware psychotherapie waar ik veel van leerde, maar ik moest er in het vijfde en afstudeerjaar mee

stoppen omdat Johan overleed. Het lot duwde me weer naar de schaakwereld. Ik haalde een trainersdiploma en met hulp van mijn huidige man - vijftien jaar lang onze teamleider bij De Variant - lukte het me om het schaakboekenverzendhuis De Beste Zet, waar Johan en ik in 1995 mee begonnen, voort te zetten.’

Schaakbeest

Sziva: ‘Bij het schaken probeer ik nu de focus op het plezier te leggen. Ik heb geen tijd en energie voor openingsvoorbereiding. Zonder actuele openingskennis kun je niet op een hoog niveau spelen, wat me wel frustreert. Met een haat-liefdeverhouding tot het spel, won ik de laatste najaarscompetitie van mijn Eindhovense club Woensel Lichttoren Combinatie (WLC). Corona besloot het seizoen en ik werd tot clubkampioen uitgeroepen!’

‘Mijn Hongaarse trainer leerde me dat ‘een talent altijd een weg vindt om zichzelf te realiseren, hoe het leven ook verloopt’ en ik wilde mezelf maar al te graag als een talent zien, in wat dan ook. Om de schaaktop te bereiken moet je een beetje talent hebben en erg hard werken, vooral aan je tekortkomingen. De psychologische aspecten zijn daarbij het belangrijkst. Je kunt niet zonder killermentaliteit - in bepaalde situaties moet je keihard zijn. Je kunt dat trainen, maar het is vooral een kwestie van karakter. Ook al open ik soms met a3 of b3, ik blijf een beest op het schaakbord!’

Betoverd – Erika Sziva is te bestellen bij www.debestezet.nl

Johan en Erika

Benjamin Bok prolongeert NK-Internet titel

Benjamin Bok is erin geslaagd om net als vorig jaar Nederlands Kampioen Internetschaak te worden. In de finale versloeg hij Erik van den Doel met 5-2.

Het NK Internetschaak werd gehouden op chess.com via de virtuele schaakclub van de KNSB. Nieuw dit jaar was dat de spelers op de finaledag 22 november op hun eigen twitchkanaal ‘banterden’. Maar toeschouwers konden natuurlijk ook de objectieve live verslaggeving van Stefan Kuipers volgen op het twitchkanaal van de schaakbond. Vanuit vier voorronden plaatsten de winnaars zich voor de finaledag met 12 reeds geplaatste spelers. De Nederlandse titel ging naar diegene die vervolgens via een knock-out formule vier ronden lang zijn directe tegenstanders wist te verslaan.

Succes en controverse

Het NK Internetschaak was qua aantal deelnemers een groot succes. In totaal namen er drie keer zoveel leden deel aan het NK Internet dan in voorafgaande jaren. Corona zal daar deels debet aan hebben gehad, maar ook het verhoogde prijzengeld en het verloten van schaakboeken onder de deelnemers zullen de aantrekkelijkheid verhoogd hebben. Het openstellen van het NK Internetschaak voor alle KNSB-leden leidde echter ook tot controverse. Dat de Nederlandse

IMs Liam Vrolijk, Thomas Beerdsen en Mark van der Werf zich plaatsten voor de voorronden was mooi, maar wat deed die Duitse IM Christian Braun in de finale? Dat was althans wat grootmeester Roeland Pruijssers zich afvroeg. Hij vond het principieel onjuist dat een niet-Nederlander deel zou kunnen nemen aan het NK Internetschaak (en dus ‘Nederlands’ Kampioen kon worden) en trok de uiterste consequentie door zich terug te trekken uit de finale. Zijn voor-

beeld werd gevolgd door Loek van Wely, en de broers Jorden en Lucas van Foreest. Jammer en een typisch geval van een botsing tussen verschillende uitgangspunten. Is het NK Internetschaak er voor alle leden (en dus ook voor KNSB-lid Braun), of alleen voor Nederlanders zoals dat geldt voor het reguliere NK (het gesloten topschaaktoernooi achter het bord)? Het niet-serieuze ‘banteren’ was trouwens een andere reden voor de spelers om zich terug te trekken.

Op weg naar de finale

Erik van den Doel versloeg in zijn eerste ronde Christian Braun gedecideerd met 2-0 (in 2 partijen) en daarmee was meteen duidelijk dat een Nederlander het NK Internetschaak zou winnen.

Van den Doel won ook zijn volgende twee matches, maar zijn weg naar de finale verliep moeizamer dan die van de andere finalist Benjamin Bok. Van den Doel had 9 partijen (3-1) nodig om zich te ontdoen van erkend internet ‘banterschaker’ Xamax2000 (Max Warmerdam). Bij de stand 1-1 in winstpartijen volgde deze partij.

Van den DoelWarmerdam (8)

Het staat ongeveer gelijk, bijvoorbeeld na nemen op b5, maar Erik wil meer en speelde

26.Dc2?

Nu wint 26...La4 27.Lxh7+ Kh8

28.De4 Lxd1 een kwaliteit, want wit heeft niks na 29.Lf5 De7. In plaats daarvan volgde

26...Tbc8?! 27.Lxh7+ Kh8?!

Beter is 27...Kf8 28.Df5 Dxf5 29. Lxf5 Tc3 en zwart staat zeker niet minder.

28.De4 g6?! 29.Dxe5+ Kxh7? De enige manier om door te spelen was nog 29...f6 30.Dxf6+ Dg7 31.Dxg6 Dxh7 32.Df6+ Dg7.

30.Txd4 en nu wint wit de dame of geeft mat via Th4+, Max verloor op tijd.

1–0

Nog spannender verliep Eriks halve finale tegen Thomas Beerdsen, het werd uiteindelijk 4-3 na opnieuw 9 partijen.

De eerste twee ronden van Benjamin Bok verliepen heel soepel in slechts 5 partijen: 2-0 tegen Franck Steenbekkers, en 3-0 tegen Liam Vrolijk.

Vrolijk – Bok (1)

bijvoorbeeld 13...Lh3 14.f4! Lxf1 15.Dxf1 heeft wit behoorlijke positionele compensatie voor de kwaliteit. Niet goed (in plaats van 14.f4) is het materialistische 14.Te1? vanwege 14...Pe4! (dreigt …Dg5+ en mat) 15.f4 Dh4 met winnende aanval voor zwart. 13...Lg4! 14.Lxf6

Hier heeft Liam op vertrouwd maar na het ontnuchterende 14...Dd7!

verliest hij alsnog zijn dame. Er volgde nog

15.Lh4 Lxf3 16.gxf3 Le5 17. Tad1 a6 18.Pa3 Dh3 19.Lg3 Lxg3 20.hxg3 Tac8 21.Pc2 Tc6 en opgegeven. 0–1

Benjamin had in de halve finale vervolgens 8 partijen nodig tegen Robby Kevlishvili maar de cijfers 4-0 spreken toch boekdelen.

Finale

De weg naar de finale had Erik meer energie gekost dan Benjamin: 20 om 13 partijen is een behoorlijk verschil, en wellicht had dat invloed op het verdere verloop. De eerste partij was een tegenslag voor Erik: hij verloor op tijd in gewonnen stelling.

Stelling na 25...Td8

Stelling na 12.Lb2

12...Pxf3+ 13.Dxf3?

Liam mist met dit automatisch terugslaan een bekende tactische truuk.

Noodzakelijk was 13.gxf3 en na

Van den Doel - Bok (1) -+-+-+-+ +-+-+-+Q+pwq-+-+ +-+-zpP+-+-+k+-+ +-zP-+-+-+-tr-zPP+ +R+-+-mK-

Stelling na 53…Ke4

foto: Harry Gielen

-tr-tr-+k+ +-+q+pzpp p+-+-+-+ +l+-zp-+-zP-zp-+-+ zP-+LzP-+-

-+-wQ-zPPzP tR-+R+-mK-

0-1 (na tijdsoverschrijding)

Wit wint op allerlei manieren, bijvoorbeeld met

54.Te1+ Kxf5 55.Dc8+ De6

56.g4+ Kf6 57.Dh8+ en een makkelijk gewonnen toreneindspel is het minste dat wit zal bereiken.

Uiteraard is snelheid een essentieel onderdeel van snelschaken en een increment van 3 seconden per zet is niet veel natuurlijk.

Vrijwel beslissend waren daarna de witoverwinningen van Benjamin in partijen 2 en 4. Beide keren met dezelfde openingsvariant van de Meraner.

Bok - Van den Doel (2)

1.d4 d5 2.c4 c6 3.Pf3 Pf6 4.Pc3

e6 5.e3 Pbd7 6.Dc2 Ld6 7.b3

0–0 8.Le2 b6 9.0–0 Lb7 10.Lb2

De7 11.Tad1 Tad8 12.Tfe1 Tfe8

13.Lf1

PvLQ+-zPPzP +-+RtRLmK-

Beide partijen hebben alle stukken ontwikkeld en eigenlijk alle nuttige voorbereidende zetten gedaan. Nu gaat het erom wat er in het centrum gaat gebeuren (niet voor niks zijn alle torens op de d- en e-lijn geplaatst). Wit

staat klaar voor e3–e4. Zwart kan kiezen tussen ...c6–c5 of ...e6–e5. Sterk in aanmerking komt nu

13...c5, maar Erik speelde

13...e5

Iets te traag is de voorbereidende zet 13...h6 na 14.e4 dxe4 15. Pxe4 moet zwart nu op e4 slaan waarna hij wat minder ruimte heeft. Minder goed is 15...Lb4

16.Te3 Pxe4 17.Dxe4 Pf6 18.Dh4

Ph7 19.Dh3 Ld6 20.Ld3 Lf4 21. Tee1 c5 22.d5! en wit stond geweldig in Bok-Romanchuk, chess.com blitz 2020.

14.dxe5 Pxe5 15.Pxe5 Lxe5

Minder goed is 15...Dxe5 16.g3 dxc4 vanwege 17.Pd5! cxb3 18. axb3 De6 19.Pxf6+ gxf6 20.Lc4 en

wit staat al gewonnen, BalazsTaskovits, Hongarije 2011.

16.cxd5

-+-trr+k+ zpl+-wqpzpp -zpp+-sn-+ +-+Pvl-+-+-+-+-+

+PsN-zP-+PvLQ+-zPPzP +-+RtRLmK-

16…Dc5

Dit is heel verplichtend en leidt tot scherpe verwikkelingen. Benjamin had eerder het normale 16...cxd5 tegen gekregen wat net zo goed tot geweldige complicaties leidt. Na 17.

Pb5 Tc8 18.Db1 draait het om het scherpe 18...d4! 19.h3! (Dit kleine zetje is noodzakelijk.

Zwart kan toeslaan na 19.exd4

Lxh2+! 20.Kxh2 Pg4+ 21.Kg3 Dg5

22.f4 Dh5. En na 19.Pxd4 wint zwart met 19...Pg4 een fraaie pointe is 20.g3 Dh4!! 21.gxh4

Lxh2 mat!)

-+r+r+k+ zpl+-wqpzpp

-zp-+-sn-+ +N+-vl-+-+-zp-+-+

+P+-zP-+P PvL-+-zPP+ +Q+RtRLmK-

- Ding Liren speelde hier het spectaculaire 19...Pg4!? 20. hxg4?! (Juist is 20.Df5!) 20... Dh4 21.f4 dxe3 en nu is het eeuwig schaak in de meeste varianten: 22.Txe3 (22.Lxe5

Df2+ 23.Kh2 Dh4+) 22...Lxf4

23.Th3 Dxh3! 24.gxh3 Le3+

25.Kh2 Lf4+ 26.Kg1 ½–½ WangDing, Danzhou 2017.

- Benjamin kreeg 19...Pe4 tegen, na 20.Pxd4 Dh4 21.Te2 won zwart na het speculatieve offer

21...Pxf2? 22.Pf5 (Het sterkst is 22.Txf2 Lh2+ 23.Kxh2 Dxf2 24. Lc1 en zwart heeft onvoldoende compensatie.) 22...

Pxh3+ 23.gxh3 Dg5+ 24.Lg2 Lf3

25.Lxe5? (De weg naar voordeel loopt via 25.h4! Dg4 26.

Lxe5 Lxe2 27.Td4) 25...Txe5 en zwart won in Bok-Smirnov, chess.com blitz 2020.

17.dxc6 Lxh2+

In de vierde partij speelde Erik

17...Lxc6?! maar na 18.h3 had zwart onvoldoende compensatie voor de pion. Het vervolg was 18...Pe4?! 19.Lc4! Lxc3 20.Lxc3

Pxc3 21.Dxc3 Lb7 (Zwart verliest de dame na 21...b5? 22.Lxf7+)

22.Td4 Tc8 23.Ted1

21.Kf1 Dh1+ 22.Ke2 Txe3+ gewoon 23.Kd2! speelt en ineens hangt er van alles bij zwart en is de aanval voorbij.

21.Lxh7+!

Niet onmiddellijk 21.Le4 Tc8!.

21...Kh8

Wit heeft een gezonde pion meer na 21...Dxh7 22.Dxh7+ Kxh7. Daarom kiest Erik ervoor om door te gaan met een stuk minder, maar met behoud van aanval.

22.Le4 Txd1?

Een goede kans was nog 22... Tc8!. Na 23.Lxc6? Txc6 krijgt zwart dan een winnende aanval:

24.Dd3 Th6 25.Kf1 Ph2+ 26.Kg1 Pf3+!. In plaats daarvan speelt wit daarom 23.Td4!, en nu moet wit na 23...f5!? 24.Lxc6 Txc6 verder gaan met 25.Txg4!!. Het is uit na 25...fxg4 (25...Th6 26.Kf1)

en hier verloor Erik op tijd. Bok-Van den Doel, NK Internet (4) 2020. Zwart staat ook verloren. Zie bijvoorbeeld 23...b5 24. Td7! bxc4 25.Txb7 cxb3 26.Dxb3 en wit staat een volle pion voor en staat actiever.

Voor een volgende partij zullen de fans van de zwarte stelling zich moeten buigen over de zet 17...Pg4!? waarna 18.Lb5!? waarschijnlijk het beste antwoord is.

18.Kxh2 Dh5+ 19.Kg1 Pg4 -+-trr+k+

zpl+-+pzpp -zpP+-+-+ +-+-+-+q

+PsN-zP-+PvLQ+-zPP+ +-+RtRLmK-

Het is begrijpelijk dat Erik voor deze stelling ging, zwart wint namelijk in alle varianten, behalve na de volgende zet van Benjamin... 20.Ld3!

Sterk lijkt ook 20.Lb5 maar zwart zet mat na 20...Dh2+ 21.Kf1

Dh1+ 22.Ke2 Txe3+!! 0–1 Delaney-Andersen, Online Olympiade 2020.

20...Lxc6

Het grote verschil met de variant na 20.Lb5 is dat wit na 20...Dh2+

26.Dd1 Th6 27.Kf1 Dh1+ 28.Ke2 Dxg2 29.Dd5!.

23.Txd1 Lxe4 24.Pxe4 Dh2+

25.Kf1 Dh1+ 26.Ke2 Dxg2

Zwart staat nog steeds een stuk achter en Benjamin herinnert hem er nu aan dat zijn eigen koning ook niet veilig staat.

27.Td5! Ph2

Het stuk terugpakken met 27... Dxe4 28.Dxe4 Txe4 levert een verloren eindspel op na 29.Td7. Zwart gaat mat na 27...Txe4 28. Th5+.

28.Th5+ Kg8 29.Pf6+! gxf6

30.Dh7+ Kf8 31.La3+ Te7 32. Dh8+

en Erik gaf op vanwege 32...Dg8

33.Lxe7+. 1–0

Zo stond het 3-0 na slechts 4 partijen. In het vervolg ging het gelijk op, en na nog eens 5 partijen behaalde Benjamin de benodigde vijfde overwinning en prolongeerde daarmee zijn NK-internet titel.

-+-trr+k+ zpl+nwqpzpp -zppvlpsn-+ +-+p+-+-+PzP-+-+ +PsN-zPN+-

Begrijp wat u doet

De Reti opening 2

In de vorige aflevering hebben we een begin gemaakt met de Reti opening die begint met 1.Pf3. Voordat we de ‘typische Reti-stellingen onder de loep nemen, wil ik graag iets zeggen over twee andere mogelijkheden die door zwartspelers vaak op het bord worden gebracht:

Alternatief 1: 1…Pf6.

Alternatief 2: 1… c5

Alternatief 1: 1…Pf6. Hier vormde 2.c4 de pijler van het repertoire van de Rus Vladimir Kramnik. Indertijd verschenen er 'monografieën' van topspelers die in dit geval ‘Opening for White according to Kramnik 1.Nf3' genoemd werden. Als iemand succesvol is, krijgt hij vanzelf volgers, is de gedachte. Waarom speelde Kramnik zo? Het belangrijkste idee was om de tegenstander niet de gelegenheid te geven om het Grünfeld-Indisch te spelen omdat die opening altijd al te boek staat als lastig te bestrijden. Dat lijkt anno 2020 nog steeds zo te zijn. 2...g6 3.Pc3 Als zwart toch naar een soort van Grünfeld-opbouw wil, kan hij hier 3...d5.

rsnlwqkvl-tr zppzp-zpp+p -+-+-snp+ +-+p+-+-+P+-+-+ +-sN-+N+PzP-zPPzPPzP tR-vLQmKL+R

spelen. Ook mogelijk is natuurlijk 3… Lg7 maar dan zou wit met 4.e4 d6 5.d4 naar het KoningsIndisch kunnen overgaan en dat ligt niet iedereen. Bovendien had Kramnik tegen deze opening een heel venijnig systeem klaarliggen dat hij heel uitgebreid onderzocht had en waarmee hij een goede score had.

In de Anti-Grünfeld (zoals het systeem genoemd wordt met 3… d5) heeft wit twee interessante speelwijzen die voor zwart allebei onaangenaam kunnen worden.

Mogelijkheid 1: 4.cxd5 Pxd5 5. Da4+ Ld7 6.Dh4 Zo heeft Kramnik het vaak gespeeld. In de database treffen we een aantal partijen van hem aan met deze opzet.

Mogelijkheid 2: 4.Da4+ wordt de laatste jaren meer toegepast. 4… Ld7 5.Db3 dxc4 6.Dxc4 en in deze stelling heeft zwart allerlei problemen te overwinnen. In een partij Kramnik-Vachier Lagrave, 2011, volgde 6...a6 maar helemaal bevredigend bleek dat niet te zijn.

Alternatief 2: 1…c5 Natuurlijk kan wit plotseling overgaan naar het Siciliaans als hij 2.e4 speelt. Meestal speelt hij 2.c4 hetgeen impliciet een uitnodiging is om het egelsysteem op het bord te brengen. Zoals we weten uit mijn eerdere rubrieken, wordt dat gekenmerkt als wits d-pion tegen zwarts c-pion geruild worden. Dus bijvoorbeeld

mee hij de strijd om veld e5 aangaat. In een partij NakamuraCaruana, 2017 volgde 2.b3!? d5

3.Lb2 f6!? rsnlwqkvlntr zpp+-zp-zpp

3...Pf6

en de egel staat op het bord.

Interessant is ook 2.b3 om te proberen het Dame-Indisch met verwisselde kleuren (én een tempo meer) op het bord te krijgen. Nu er nog geen paard op f6 staat, heeft zwart de extra mogelijkheid om ...f7–f6 waar-

4.Pc3!? Een stoffig oud idee (uit 1974) dat opnieuw opgepoetst wordt. (Hier werd voornamelijk

4.e3 gespeeld maar na 4...e5 blijkt dat zwart de strijd in het centrum definitief heeft gewonnen.) 4...Pc6 5.d4 cxd4 6.Pxd4 e5

7.Pxc6 bxc6 8.e4. r+lwqkvlntr

met een interessante stelling.

Laten we terugkeren naar de beginzetten (1.Pf3 d5 2.c4 c6

3.g3) zodat we onze verhandeling over deze flankopening kunnen vervolgen. rsnlwqkvlntr

Met deze paardzet geeft zwart te kennen dat hij liever nog even wacht met de ontwikkeling van zijn dameloper. Maar hij kan de loper ook direct in het spel brengen met 3...Lg4. Hiervan schrijft Demuth dat dit één van de meest interessante ontwikkelingszetten is die zwart heeft. Als reden geeft hij dat zwart de loper graag buiten de 'keten' wil spelen omdat hij haast heeft om ...e7–e6 te spelen. Niet alleen wordt pion d5 dan een soort betonblok (gericht tegen Lg2) maar ook kan zwart in dat geval na een eventueel cxd5 terugnemen met het veel prettigere ...exd5. Door de ontwikkeling van …Pf6 uit te stellen zijn zetten als Pf3–e5 veel minder aantrekkelijk geworden voor wit (aangezien zwart …f7-f6 bij de hand heeft). Daar wil ik graag aan toevoegen dat zwart ook nog kan kiezen om bijvoorbeeld met ...e6 en ...f5 een gunstige Stonewallopstelling van het Hollands in te nemen. Hij heeft dan namelijk zijn slechte loper al buiten de keten gekregen en het paard nog niet op f6 staan! De tekstzet wordt meestal beantwoord met 4.Lg2. Na 4... e6 5.0–0 kan zwart volgens de huidige theorie na 5.cxd5 het beste afstand nemen van zijn loperpaar met 5...Lxf3 (5...exd5 6.0–0 Pf6 7.d3 Le7 8.Pc3 en wit maakt zich op om tot e2–e4 te komen.) 6.Lxf3 cxd5 7.0–0 Pc6. Het is in deze stelling in beginsel niet eenvoudig voor wit om groot voordeel te bereiken maar hij kan bogen op het loperpaar en daarmee kan hij de tegenstander lange tijd aan de tand gaan voelen. In een paar toppartijen bleek dat zwart een vervelende middag tegemoet kan zien. Karjakin toonde dat aan in zijn partijen tegen Jakovenko in 2012,

Eljanov in 2015 en Sevian in 2019, allemaal door wit gewonnen.

4.Lg2 e6

rsnlwqkvl-tr zpp+-+pzpp -+p+psn-+ +-+p+-+-+P+-+-+ +-+-+NzPPzP-zPPzPLzP tRNvLQmK-+R

Hoewel dit duidelijk niet de meest gespeelde zet is voor zwart, neem ik hem toch als hoofdvariant. De reden is dat de ideeën van Reti het best naar voren komen in dit type stellingen.

Met 4...Lf5 kiest zwart voor een soort 'Londensysteem' met verwisselde kleuren. Deze opzet is vrij populair bij de huidige wereldtop. In de database zie ik bijvoorbeeld de partijen Nepomniachtchi-Carlsen, 2020, Aronian-Carlsen, 2016, GrischukAronian, 2018, RadjabovKamsky, 2012 en ga zo maar door.

5.0–0

Jarenlang de eerste keus. Tegenwoordig kiezen meer spelers ervoor om de discussie (of zwart al dan niet gaat slaan op c4) te vermijden door hier direct 5.b3 te spelen. In JonesMontoliu Cervero, 2019, zien we hoe het spel zich dan kan ontwikkelen. Wit komt met de 'hangende pionnen' te zitten en creëert daar snel een sterke vrijpion in het centrum mee.

5...Ld6

Het beste veld voor de loper in deze 'Semi-Slav'-stelling. Zwart kan ervoor kiezen om later e6–e5 voor te bereiden. Het iets bescheidener 5...Le7 vindt vaker plaats. De vermoedelijke reden is dat als wit ooit tot e2–e4 komt, de loper op d6 veel kwets-

baarder staat dan op e7.

6.b3 0–0

Je zou er als zwartspeler aan kunnen denken om nu meteen

6...e5 te spelen,

rsnlwqk+-tr zpp+-+pzpp

-+pvl-sn-+ +-+pzp-+-+P+-+-+ +P+-+NzPP+-zPPzPLzP

tRNvLQ+RmK-

omdat dat later veel lastiger gaat worden. In principe is deze opmars in het centrum datgene waar zwart op speelt. Als hij 'gratis' een sterk pionnencentrum met twee pionnen mag innemen, is de witte opzet (om de opmars van zijn eigen centrumpionnen uit te stellen) min of meer mislukt. Beide lopers op de lange diagonalen verliezen aan kracht als zwart e5 en d5 goed gedekt kan houden. Ik heb eigenlijk geen duidelijk voorbeeld kunnen vinden waarom dit niet speelbaar voor zwart zou kunnen zijn. Wit kan bijvoorbeeld wel iets voor elkaar krijgen met 7. Lb2 De7 8.d4 (Bepaald geen voordeel levert 8.cxd5 op na 8... cxd5 9.Pc3 Pc6 10.Pb5 Lb4 en het is eerder zwart die het voor het zeggen heeft.) 8...e4 9.Pe5 Pbd7 10.f4. Het is hem namelijk gelukt om een mooi paard op e5 te kunnen nestelen maar of hij daarom beter zou staan, is mij onduidelijk.

7.Lb2 Pbd7 8.Pc3

Dit wordt gezien als wits beste mogelijkheid om voordeel te halen. Met 8.d4 komen we in een stelling die ook uit het Catalaans kan ontstaan. Daarin kan wit met Pbd2, Dc2 een poging doen om e2–e4 door te zetten.

8...e5

Uiteraard heeft zwart andere speelwijzen maar deze actie in het centrum is telkens de basis van het plan om zijn spel te bevrijden.

9.cxd5 cxd5

r+lwq-trk+ zpp+n+pzpp

-+-vl-sn-+

+-+pzp-+-+-+-+-+

+PsN-+NzPPvL-zPPzPLzP tR-+Q+RmK-

10.Dc2!

Aangegeven door Demuth en door hem van een uitroepteken voorzien. Een zet die tot dusver weinig op het bord is verschenen. De dame op c2 controleert de belangrijke velden c7 en f5, hetgeen van belang wordt zoals we dadelijk zullen zien. Wit staat nu wel klaar voor de actie uit de bovengenoemde variant.

Hier levert 10.Pb5 Lb8 11.La3

Te8 12.Pd6 Lxd6 13.Lxd6 Db6 14.La3 toch niet op wat wit zich ervan voorgesteld heeft, vanwege 14...e4 en het is eerder zwart die comfortabel spel heeft. Wit is de controle over het centrum kwijt geraakt en daar mag zwart best het loperpaar voor inleveren.

10...a6

Dit haalt Pb5 uit de stelling, maar zwart komt zo niet toe aan de voltooiing van zijn ontwikkeling.

11.Ph4! Pb6 12.Pf5 Lb8 13.d4!? Dit nieuwe idee van Demuth is nooit eerder gespeeld. In een partij Zlotnikov-Bick, 2004, volgde 13.Pa4?! maar hoewel wit won, stond zwart hierna beter.

Na de tekstzet geeft Demuth de volgende variant:

13...e4 14.Pe3 Ld6 15.f3 exf3 16.exf3 Te8 17.Tfe1

En hij zegt dan dat wit een plusje heeft. Daar is de nieuwste Stockfish 12 het niet mee eens. Die vindt juist dat zwart na

17...Ld7

beter zou moeten staan. Tijd om deze stelling in de praktijk te gaan testen!

Illustratieve partijen:

• Kramnik-Vachier Lagrave, 2011

• Nakamura-Caruana, 2017

• Karjakin-Jakovenko, 2012,

• Karjakin-Eljanov, 2015

• Karjakin-Sevian, 2019

• Nepomniachtchi-Carlsen, 2020

• Aronian-Carlsen, 2016

• Grischuk-Aronian, 2018

• Radjabov-Kamsky, 2012

• Jones-Montoliu Cervero, 2019

• Zlotnikov-Bick, 2004

Geraadpleegde bronnen:

• The Modernized Reti door Adrien Demuth

Haarlemmerdijk 173 1013 KH Amsterdam Tel 020-6241171 Fax 020-6270885 info@schaakengo.nl www.schaakengo.nl

de meest complete denksportwinkel

Schaak en Go winkel Het Paard

• Boeken, spellen en software op het gebied van Go, Schaken en Bridge

• Vele andere denkspellen waaronder Shogi, Gipf, Set, Katamino

• Legpuzzels en breinbrekers

• Boeken over over mathematische puzzels

• Gezelschapsspellen open van 10.00 uur tot 17.30 uur, maandag vanaf 13.00 uur, donderdag tot 20.00 uur.

r+lwqr+k+ +p+-+pzpp psn-vl-sn-+ +-+p+-+-+-zP-+-+ +PsN-sNPzPPvLQ+-+LzP tR-+-tR-mK-

Trainersplatform: meld je aan!

Wij willen dat zoveel mogelijk kinderen in Nederland leren schaken. Schaken is natuurlijk leuk, goed voor de hersens én spannend: dus hoe mooi is het om dat door te geven? Wij geloven dat we dat het beste samen kunnen doen en daarom zoeken wij iedereen die schaakles geeft aan kinderen (of die dat zou willen doen). Wij willen van elkaar leren én elkaar helpen.

De KNSB heeft daarom een trainersplatform opgericht om alle clubtrainers, schoolschaakleraren, en enthousiaste (groot)ouders te verbinden. Op dat platform kan je vragen stellen, kennis delen (of halen!) en nieuwe initiatieven ontplooien. In de eerste week gaven meteen 150 trainers zich op en dat maakt dat we nu al een mooie denktank

hebben. Maar natuurlijk verwelkomen we graag nog meer deelnemers!

Waarom zou ik me aanmelden?

- Direct aanspreekpunt binnen de KNSB.

- Aansluiting netwerk van professionele en hobbymatige (school)schaaktrainers

- Een platform voor het uitwisselen van kennis en ervaring

- Updates relevante workshops en opleidingen KNSB (nieuwsbrief)

- Bemiddeling tussen trainers, clubs en scholen

Jij bent toch ook van de partij?

Lise ten Holder, coördinator Schoolschaak en Opleidingen, gaat graag met iedere schaaktrainer het gesprek aan. Wat kan beter, waarmee kunnen wij jou helpen, of heb je een goed idee? Mail dan naar ltenholder@schaakbond.nl

Direct aanmelden voor het platform? Dat kan via het formulier op schaakbond.nl/schakers/trainersplatform

SAMEN LATEN WE HEEL VEEL MENSEN WINNEN

Nederlandse Loterij is de organisatie achter zeven bekende kansspelen: Staatsloterij, Lotto, Eurojackpot, Miljoenenspel, Lucky Day, Krasloten en Toto.

Samen laten wij heel veel mensen winnen en niet alleen met miljoenen aan prijzengeld. Jaarlijks investeren we ook miljoenen in de Nederlandse sport en 18 goede doelen op het gebied van gezondheid en beweging. We steunen jong en oud, olympisch en paralympisch en van revalidatie tot gehandicaptensport.

Door mee te spellen met één van onze spelen draag je dus direct bij aan onze missie, een gelukkig, gezond en sportief Nederland! NEDERLANDSELOTERIJ.NL

WAAR HEEL NEDERLAND WINT

Jorden van Foreest toont vormbehoud

Jorden van Foreest maakte begin 2020 een grote sprong voorwaarts op de wereldranglijst. Eerst eindigde hij in Wijk aan Zee verrassend op de 4e plaats, en vervolgens won Jorden ook nog een toernooi in Praag. Vanwege COVID-19 kon Jorden amper vervolg geven aan zijn goede start van 2020, maar in december was hij toch weer succesvol achter het bord. In het Spaanse Isla la Palma was de Nederlander een van de vijf grootmeesters die het in een dubbelrondig toernooi volgens Scheveninger systeem op mocht nemen tegen de Spaanse nationale selectie. Na de eerste turnus ging de Nederlander aan de leiding met 3,5 uit 5.

Van Foreest - Santos

Latasa (1) 2020

toren van de derde rij weg te lokken 33.Txb5 Ld6+ en nu heeft wit niet beter dan 34.Lf4 (34.Kh4 Ta3!) 34...Pxd4! 35.Pxd4 e5 met gelijke kansen. Op zet 33 kan wit ook 33.g5 hxg5 34.Lxg5 proberen, maar na 34…b4 35.h6 Lxh6 36.Lxh6 Ta3 is het materiaal te uitgedund voor wit om te winnen.

32.Lf4 Kc7 33.g5

Dit weekt de koningsvleugel los om een vrije h-pion te maken. 33...hxg5 34.Lxg5 Te4?!

De lezer aan zet

16...Pf6

De beste zet. Zwart provoceert wit om op b7 te nemen, waarna er lijnen geopend worden tegen de witte koning. Omdat het dekken van b7 niet nodig blijkt is dit pionoffer het sterkst. Interessant is 16...c4 (6 punten) met hetzelfde idee dat slaan op b7 te gevaarlijk is. Wit staat een tikje beter na de zetten 16... Db6 of 16...Dc7 beide (3 punten)

17.Dxb7

Gevaarlijk maar wel de consequentie van de witte opstelling.

Na een zet als 17.Dd3 Tc8 staat zwart al prettiger.

17...Pd5

Beter is 17...Tb8 (8 punten)

18.Da6 (18.Dxa7? Ta8 19.Db7

Da5 en zwart wint in de aanval:

20.Dxe7 Dxa2+ 21.Kc1 Pe4) 18...

Dc7. Voor het ook niet slechte

Stelling na 30...Lc7

Jorden heeft een stuk geofferd maar de toren op h8 doet niet mee en de onderste rij van zwart is kwetsbaar. Er volgde

31.Dg3! Da5 32.Lxe5 Lxe5

33.Dxe5!

en zwart gaf op, het is mat na

33...Dxe5 34.Td8+ Txd8 35.Txd8.

1–0

Van Foreest - Vazquez

Igarza (3) 2020

Zwart kan de stelling nog houden na 34...gxf6 35.exf6 Ld6+ 36.Lf4 e5.

35.Td3 gxf6 36.exf6 e5?

Zwart speelt op een combinatie, maar Jorden heeft dieper gerekend.

Ook hier was 36...Ld6+ 37.Kh3 e5 nog houdbaar voor zwart: 38.h6 exd4 39.h7 Te8 en wit staat beter maar niet gewonnen.

-+-+-vl-+

17...c4 18.Pe5 Tb8 krijgt u 5 punten.

18.Da6

Ook onplezierig voor wit lijkt

18.dxc5 Pc3+! 19.bxc3 Tb8, maar toch was dit objectief beter vanwege 30.Db3 Txb3+ 31.axb3 en wit staat niet minder – zijn koning staat veilig achter het blokje pionnen.

18...Tb8

-tr-wq-trk+ zp-+-vlpzpQ+-+p+-zp +-zpn+-+P -+-zP-+-+ +-+-vLN+PzPP+-zPP+ +K+R+-+R

Stelling na 29...Lf8

Het eindspel ziet er tamelijk gelijk uit. Jorden offert nu een pion.

30.f6!? Txa2 31.Tb3 Te2?

Heel lastig te vinden was 31...gxf6

32.exf6 en nu 32...b5!? om de

37.dxe5

Na 37.h6 slaat zwart op h6 en op d4.

37…Pxe5 38.Pxe5 Ld6

Deze penning brengt geen redding vanwege

39.Txd5! Lxe5+ 40.Txe5! Txe5

41.Lf4 Kd6 42.h6 en de h-pion beslist!

1–0

Dreigt een kwaliteit te winnen en is daarom heel logisch. Toch is het niet de beste zet. Sterker zijn 18...Dc7 (8 punten) met uitstekende compensatie voor de pion, en ook goed is 18...Db8!? (7 punten) nu dreigt zwart ook een kwaliteit te winnen en heeft de dame met tempo de d-lijn verlaten. Ook redelijk lijkt 18...Pxe3 19.

fxe3 Dc7 maar na 20.d5 exd5 21.Txd5 staat wit toch wat beter.

19.Ld2

Volgens Carlsen staat zwart na deze verdedigende zet 'strategisch gewonnen'. De reden waarom zwarts vorige zet niet de beste was is het verrassende 19.dxc5! wit krijgt immers voldoende pionnen voor de kwaliteit die hij nu verliest: 19...

Pc3+ 20.Kc1 Pxd1 (Ook het eindspel na 20...Dc8!? 21.Dxc8 Pxa2+ 22.Kd2 Tfxc8 23.Pe5 is een tikje beter voor wit, en 21.Dc4 kan ook) 21.Txd1 Dc7 22.c6 en wit staat wat beter.

19...cxd4

Een prima zet, maar zeker niet de enige goede voortzetting. Met een van de volgende alternatieven zijn ook punten te verdienen.

Niet slecht is ook 19...Dc7 (5 punten) 20.La5 Dd7 21.c4 Da4! 22.cxd5 Tb5 23.Dxa7? (23.Pe5!)

23...Txa5 24.Dxe7 Tb8!! 25.Kc1

Db4 26.Kc2 Txa2 27.Kd3 c4+ 0–1 Khachiyan-Harmon Vellotti, online rapid 2018. Een uitstekende zet is 19...Lf6 (6 punten). En ook sterk is 19...

Tb6 (5 punten) vanwege 20. Dxa7? (20.Dd3 Lf6) 20...Dc8 en de witte dame is in grote problemen.

20.Pxd4 Lf6

Ook 20...Dc7 (5 punten) is prima. En 20...Tb6 (2 punten) is ook logisch.

21.Pb3

Om de b-lijn af te sluiten. Verliezend is 21.Dxa7 vanwege bijvoorbeeld 21...Dc8 22.Pb3 Dc4 en wit is kansloos tegen de komende aanval met ...Tfc8 en ...Ta8.

21...Dc7

Geen punten voor andere zetten - zwart verbindt de torens en bereidt ...Tfc8 voor waarna hij met al zijn stukken aanvalt.

22.The1 Tfc8 23.Tc1

Het is lastig verdedigen met wit. Het beste was misschien de dame terug in de verdediging brengen met 23.Dd3. Misschien was Duda wel bang voor het dame offer na 23...a5 24.Lxa5 Dxa5!? 25.Pxa5 Txb2+ 26.Kc1 Txa2 27.Db3 Txa5 maar objectief staat dit gelijk volgens de

-tr-+-+ktr +-vl-+p+p -wq-+pzP-+ +-+-sn-zP-+-tR-vL-+ +P+-+-+-zP-+-+QzP +K+R+-+-

r+-+-vl-+ +-+k+pzp-zpn+p+-zp +-+pzPP+P -+-zP-+P+ +-tR-vLNmKP+-+-+-+ +-+-+-+-

+-mk-+p+-zpn+-zP-+ +-+pzp-vLP

-+-zPr+-+ +-+R+NmK-+-+-+-+ +-+-+-+-

engine. Beter is daarom 23...Pb6 om ...Pc4 voor te bereiden. Op

24.La5 volgt 24...Dc6 25.Lxb6

Txb6 en zwart heeft meer dan voldoende compensatie voor de pion, bijvoorbeeld 26.De4 Db5

27.De2 Da4 en het zwarte initiatief duurt voort.

Wit kan een pion teruggeven met 23.c4 Dxc4 24.Dxc4 Txc4 maar in dit eindspel staan alle zwarte stukken wat beter dan de witte.

23...Pb6

Duidelijk de beste zet - het paard is op weg naar het voortreffelijke veld c4.

U krijgt 2 punten voor 23... Dh2 of 23...Pb4.

24.Te4 Pc4

Verrassend genoeg is wit in grote problemen in het eindspel dat nu ontstaat.

Wat ook verrassend is is dat deze stelling al eerder in de grootmeesterpraktijk was voorgekomen! Zwart won in die partij na 24...Dc6 (4 punten)

25.Tb4! Dxg2 26.Dxa7 maar op dit moment is de stelling heel onduidelijk, Beliavsky-Gyimesi, Bled 2002.

25.Lf4

-trr+-+k+ zp-wq-+pzpQ+-+pvl-zp +-+-+-+P -+n+RvL-+ +N+-+-+PzPP+-zPP+ +KtR-+-+-

25…Db6

Dwingt dameruil af waarna de zwarte aanval nog steeds heel krachtig is.

25...e5 is zonde van de mooie diagonaal van de loper. Wit kan gewoon 26.Le3 spelen, maar ook in troebel water vissen met

26.Lxh6 Tb6 (of 26...Pxb2 27. Kxb2 Tb6 28.Dd3 gxh6 29.c4)

27.Dxc4 Dxc4 28.Txc4 Txc4 29. Le3 en wit staat niet slechter.

Er is een tactische reden waarom

25...Db7 minder goed is dan

25...Db6 - wit kan nu na 26.Dxb7

Txb7 wel 27.c3 spelen, omdat

27...a5?! faalt op 28.Txc4! Txc4

29.Pxa5 Txb2+ 30.Kxb2 Txf4

31.Kb3 en de vrije a-pion is levensgevaarlijk.

26.Dxb6 Txb6 27.Le3

Op 27.c3 is 27...a5! heel sterk.

Het beste is dan nog 28.Le3 (28. Te2? a4 29.Pa1 Pa3 mat, of 29.Pd4 e5) 28...Tb5 en de dreiging 29...a4 is niet goed te pareren.

27...Tb4

Dreigt een aftrekschaak en bereidt ...a5 voor. U krijgt evenveel (ook 6) punten voor 27...

Tb5. Zwart dreigt van allesslaan op b2, ...a5 en slaan op h5. Niet 27…Pxe3? 28.fxe3 en wit staat gewoon een pion voor.

28.f3 a5

Duidelijk de beste zet.

29.Txc4

Ook volgens de engine moet wit een kwaliteit geven hier. Op

29.a4 kan gewoon 29...Txa4 maar nog beter is 29...Tbb8 en b2 valt. Na 29.c3 Tb5 dreigt zwart ook weer van alles, waaronder ...a4, en ...Pxe3.

29...Tcxc4

Dit is duidelijk sterker dan 29... Tbxc4 30.Pxa5 Ta4 31.Pb3 Th4

32.g4 en wit speelt nog (alhoewel zwart wel echt beter staat).

30.Ld2 Tb5 31.Lxa5 Txh5

Nu staat zwart gewonnen, alhoewel het nog niet zo simpel is vanwege de witte vrijpionnen op de damevleugel. Firouzja begaat op de volgende zet een onnauwkeurigheid, en later nog een waarna hij uiteindelijk nog wel won maar niet na de nodige avonturen.

32.Tg1

alles:

33.Ld2 h5 34.c3 g5 35.Kc2 g4

36.Pc1 g3 Beter is 36...gxf3 37. gxf3+ Kh7 en zwart staat

gewonnen. 37.b3 Tc8 38.a4 Tf5

39.Pe2 h4 40.c4 e5? 41.Le3

Lg5 42.Lxg5 Txg5 43.Th1 Th5

44.Kc3 Sterker was 44.Pxg3!

Tg5 45.Pe4 Txg2+ 46.Kc3 en wit kan dit remise houden. 44...f5

45.b4 f4 46.a5? Zwart staat niet beter na 46.Pg1!.

-+r+-+k+ +-+-+-+-+-+-+-+ zP-+-zp-+r -zPP+-zp-zp +-mK-+Pzp-+-+N+P+ +-+-+-+R

Schaakmat!

Het onvoorzichtige 37.a4 (in plaats van 37.a3) heeft zwart toegang gegeven tot veld b4. Er volgde

Combineren

Diagram 1

Muhren-Reitsma

1.Txh7+! 1-0 immers 1…Kxh7 2.Dh5 mat

Diagram 2

Muhren-Van Nies 1.Td7! 1-0 (1…Dxd7 2.Pf6+ enz.)

Diagram 3

Muhren-Van der Eng

1.Txg6+! hxg6 2.Dh8+ Kf7 3.Th7 mat

Diagram 4

Laubscher-Muhren

1…Td1+! 0-1 vanwege 2.Kh2 Le5+

Diagram 5

Muhren-Orlovska

1.Txb7+! 1-0 (1...Kxb7 2.Dxd5+ enz.)

Diagram 6

Kurochka-Muhren

1…e3! 2.Txe3 Pf1+ 0-1

Diagram 7

Muhren-Panno

1.Tg8+ Ke7 2.Dxd7+! Txd7 3. Txe8 mat

Diagram 8

Muhren-Wempe

1.Pxf5! (Na 1.Dxe6 Db6! 2.Dxd5 Lb7 heeft zwart tegenspel) 1… exf5 2.e6 en spoedig 1-0

32…Tb5

Niet slecht, maar 32...Tch4! (7 punten) om torens te ruilen was technisch veel nauwkeuriger. U krijgt ook 3 punten voor zetten als 32…Tg5 en 32…Td5

In de partij gebeurde nog van

nie U w : c hessBase 16

Uw sle U tel voor nie U we ideeën, na U wke U rige analyse en doelgerichte training!

Nieuw in ChessBase 16*

NIEUW!

personal, stand-alone chess database that has

standard throughout the world. Everyone uses

• aanbevelingen voor uw repertoire voor elke zet met een enkele klik. uw kunt kiezen wat voor u belangrijk is: hoofdvarianten, modevarianten, aanval, gambieten, zijvarianten, eindspel.

the World Champion to the amateur next door.

more about it. Start your personal success story

choice for anyone who loves the game and

and enjoy your chess even more.

stand-alone chess database that has the world. Everyone uses Champion to the amateur next door. anyone who loves the game and Start your personal success story chess even more.

• Overzichtelijk beeld als u diep geanalyseerde partijen naspeelt door de dynamische manier waarop de notatie wordt gepresenteerd.

• Belangrijk nieuws over recentelijk gespeelde nieuwtjes door de directe toegang tot de database.

generates an analysis tree that changes CHESSBASE

games with similar pawn endgame positions etc. Elo ratings, upgraded largest database of in-depth positions) up access to your databases analysis tree that changes variations are dropped. a single position with several computers running in parallel. more games on the web in a

Media Player 11, DVD ROM drive.

with time weaker variations are dropped. info@chessbase.comGermany www.chessbase.com

different computers running in parallel. VERSION: E G B W N

publication of one or more games on the web in a 30 JAHRE

• Nieuwtjes en trends als aantekeningen in de tactische analyse.

• update service voor de Mega Database met een enkele klik.

• Na een update op de Mega Database is er een overzicht beschikbaar van onlangs gespeelde nieuwtjes en theoretische trends.

Deep analysis of a single position with several Preisempfehlung 69,90

• Zoeken naar typische tactische stellingen in een bepaalde openingsvariant.

ISBN 978-3-86681-382-3 unverb.

d e

nieuwe

c

hessBase

• De slankere zoekaanjager zorgt ervoor dat u de helft minder schijfruimte nodig heeft.

NIEUW: ChessBase 16 programma

NIEUW: Big Database 2021

NIEUW: ChessBase 16 programma

NIEUW: Mega Database 2021

Update Service t/m 31.12.2021

Toegang tot ChessBase Online Database (meer dan 9 miljoen partijen)

Abonnement op ChessBase Magazine voor een jaar (6 nummers)

NIEUW: ChessBase 16 programma

NIEUW: Mega Database 2021

Update Service t/m 31.12.2021

Corr Database 2020

Endgame Turbo 5 USB Stick (128 GB)

Toegang tot ChessBase Online Database (meer dan 9 miljoen partijen)

ChessBase Premium lidmaatschap (6 maanden)

ChessBase Premium lidmaatschap (12 maanden)

NIEUW: 250 ChessBase Ducaten

Abonnement op ChessBase Magazine voor een jaar (6 nummers)

ChessBase Premium lidmaatschap (12 maanden)

startpakket Mega pakket p re M iu M pakket & 299.90 & 469.90 & 199.90 Ch ESS BASE 16 UPDATE vAN Ch ESS BASE 15 & 99.90

NIEUW: 500 ChessBase Ducaten

GMBH Osterbekstr. 90a 22083 Hamburg *Beschikbaar op DVD of als download vanaf 17.11.2020

Online Shop: www.chessbase.com · ChessBase Gmb h · Osterbekstr. 90a · 22083 h amburg · Germany · info@chessbase.com