SchakenNL 2023 - september

HET PA AR D

S PEL LEN EN PUZZELS SINDS 1987

Haarlemmerdijk 173 1013 KH Amsterdam

+31(0)20 6241171 info@schaakengo.nl www.schaakengo.nl

JAN TIMMAN

MA X EUWE’S BEST GAMES (NL/ENG)

Must-have voor eenieder die geïnteresseerd is in World Champion Chess

Hardcover €36.95

Paperback €29.95

ILLUMINATING CHESS

A Photobook by Fred Lucas on the World of Chess, Thinkers Publishing €45,-

AANBIEDING

Nu voor €10,(Zo lang de voorraad strekt)

STA LLION KNIGHT SCHAAKSTUKKEN

Bruin/ blank of zwart/blank

Verzwaard Extra dame Met vilt Beukenhouten kistje

KH 8,9cm: €124,50

KH 9,5cm €144,50

OPVOUWBAAR DEMONSTRATIEBORD

Magnetisch

Veldgrootte 10cm

€100,-

PLASTIC VERZWAARDE SCHAAKSTUKKEN in allerlei vrolijke kleuren

KH: 9,3cm

Twee kleuren: €18,50

WALNOTEN OPVOUWBARE SCHAAKCASSETTE

veldgrootte bord 4,2 cm

Walnoot ingelegd zonder coördinaten koningshoogte 7,6 cm

houten stukken blank en donkerbruin opbergvak voor de stukken aan

FIDE - Chess informant nummers 91 t/m 152

Lichaamstaal

Bij het NK Schaken, dat dit jaar in stadion Galgenwaard in Utrecht werd gehouden, zat ik op een van de eerste speeldagen in de speelzaal een half uur lang op het bankje dat speciaal voor het publiek was neergezet. Ik was de enige toeschouwer. Twintig minuten lang, voordat een andere nieuwsgierige bezoeker zijn hoofd de hoek om stak. Maar ik zat er niet om het aantal toeschouwers te turven. Ook niet om te kijken welke schaker als eerste rond lunchtijd op de binnengebrachte schaal verse broodjes zou afstormen of wie de koffiekan het vaakst opendraaide.

In die twintig minuten observeerde ik de deelnemers achter de borden. Het niveau van een NK gaat me uiteraard boven de pet en ik kan me evenmin in de gedachten van de topschakers verplaatsen, maar als sportliefhebber is er voor mij in elke sport wel iets dat fascineert. In schaken is dat onder meer lichaamstaal.

Twintig minuten kijken naar wiebelende voeten, naar steun zoekende handen, gefronste wenkbrauwen, ijsberende schakers, wegkijkende deelnemers of bij andere partijen loerende denkers; dat is voor 1200 seconden en zelfs langer een uiterst vermakelijk tijdverdrijf.

In dit magazine hebben we aantal pagina’s ingeruimd voor prachtige foto’s van in gedachten verzonken schakers. Uit een momentopname lijkt me nog moeilijk op te maken wat er op dat moment in de schaker omgaat, maar probeer het eens, zou ik zeggen. Ongetwijfeld zullen sommige poses herkenbaar voorkomen, net zoals de wiebelende voeten en het ijsberen. In ons interview vertelt Sopiko Guramishvili, topschaker en echtgenote van Anish Giri, dat ze de partijen van haar man via livestreams volgt en wanneer ook de schaaktafel in beeld wordt gebracht zij vaak kan zien wat Anish denkt. Die gave ontwikkel je in een huwelijk of een langlopende relatie. Niet in iets meer dan twintig minuutjes bij een NK…

Nieuw in deze editie is de bijdrage van Anna-Maja Kazarian, niet toevallig ook deelneemster aan dat bovengenoemde NK. Ze is niet alleen goed in schaken, maar weet ook haar weg in een digitale wereld waarin schaken ook zijn plekje heeft veroverd. Daarover schrijft Anna-Maja vanaf nu in Schaken.nl. Om in lichaamstaal te blijven: blij dat we de kans om haar aan ons team te kunnen toevoegen met beide handen hebben aangegrepen!

Edwin Alblas Hoofdredacteur

TEX EN UITLEG

Comedian en schaker Tex de Wit gaat op zoek naar bijzondere verhalen. In aflevering 3: schaken in films, tv-series en reclames.

COLOFON

Jaargang 130, nummer 3, september 2023

Magazine Schaken.nl is een uitgave van KNSB i.s.m. Arko Sports Media en verschijnt vier keer per jaar.

Bondsbureau KNSB

Frans Halsplein 5

2021 DL Haarlem

T. 023-5254025

E. bondsbureau@schaakbond.nl.

Hoofdredactie

Edwin Alblas

Eindredactie

Joost de Jong

Coverfoto

Edwin Vermaas

Redactionele medewerkers

Erwin l’Ami, Jeroen Bosch (schaakredacteur), Anna-Maja Kazarian, Hans Klippus, Dimitri Reinderman, Bart Stam, Karel van der Weide, Loek van Wely, Max Warmerdam, Tex de Wit

26

HOE GOED WORDT ELINE ROEBERS?

Dat de 17-jarige Eline Roebers een groot talent is, is inmiddels wel duidelijk. Maar hoe goed kan ze daadwerkelijk worden? Kan ze uitgroeien tot de eerste Nederlandse wereldkampioene? We vroegen het vijf onvervalste schaakkenners.

Fotografie

ANP, Harry Gielen, Imago, Lennart Ootes, Frans Peeters, Edwin Vermaas, Klaas Jan van der Weij

Redactieadres

E. redactie@schaken.nl

Uitgever

Arko Sports Media

Wiersedreef 7 3433 ZX Nieuwegein

T. 030-707 30 00 E. info@sportsmedia.nl

Marketing/advertenties

Wendy Coppers E. wendy.coppers @sportsmedia.nl

Abonnementen

Regulier abonnement 24,99 euro per jaar (incl. 9% btw). Een abonnement afsluiten kan via www.sportsmedia.nl of info@sportsmedia.nl.

Ontwerp & layout pageturner.design

Druk PreVision, Eindhoven

ANNA-MAJA OP ZOEK

In deze nieuwe rubriek duikt onze vaderlandse topschaakster Anna-Maja Kazarian in de wereld van het online schaken en speurt ze naar nieuwe trends.

8 INTERVIEW

Sopiko Guramishvili, de grote kracht achter haar echtgenoot Anish Giri.

16 DE OPENING

De pionketen in de opening.

30 VAN BONBONS TOT CONDOOMS

Schaken is hot en dat geldt evenzeer voor de verzamelwoede rond bijzondere schaakitems.

36 BOEKRECENSIE

In mei werd de legendarische Genna Sosonko 80 jaar. Ter gelegenheid daarvan verscheen The Essential Sosonko, een bundeling van 59 van zijn prachtige verhalen.

38 EEN ODE AAN MAX EUWE

In zijn nieuwste boek Max Euwe’s beste partijen brengt Jan Timman een ode aan Max Euwe, nog altijd de enige Nederlandse wereldkampioen schaken. “Ik denk dat dit boek recht doet aan de sterke en originele schaker die Max Euwe was”, zegt Timman in een uitgebreid interview.

46 ELO-RATING

Voor sommige schakers is het een obsessie, maar het systeem van de Elo-rating wordt in steeds meer andere sporten omarmd.

58 DENKEN

HEEFT EEN GEZICHT

Peinzen, wenkbrauwen fronsen, paniek, het hoort allemaal bij het denken waaruit een groot deel van het schaken bestaat. Vervat in een aantal prachtige foto’s.

68 HET EINDSPEL

Een instructief dubbel toreneindspel.

74

ANALYSES NK

Max Warmerdam, een van de slachtoffers van de latere nationaal kampioen Anish Giri, analyseert het Nederlands kampioenschap.

EN VERDER

6 Schaakspot: Nederland

44 Jeugd Olympiade Eindhoven

52 Schaakevenementen

64 Gadgets & gimmicks

66 Schaakpuzzel

67 Combinaties

81 Kort nieuws

82 Oplossingen puzzel en combinaties

COLUMN

50 Loek van Wely

Als het poetswerk gedaan is… N

iet een alledaags tafereel. Wel het potje schaken, maar op deze plek verwacht je het niet zo snel. Toch zijn Patrick van den Eijnden (links) en Rijk Griffioen er in de garagebox even goed voor gaan zitten. In afwachting van een passerend buitje misschien of na al het harde poetswerk aan de motoren? Wie zal het zeggen…

SOPIKO OVER ECHTGENOOT ANISH

“Ik zie wat er in zijn omgaat”hoofd

Het schaaksucces van Anish Giri is voor een deel toe te schrijven aan Sopiko Guramishvili, de vrouw die meer dan tien jaar geleden in zijn leven kwam en er niet meer uit verdween. Zelf zal ze dat deel nooit claimen. “Ik ben er voor hem, ook als hij me niet nodig heeft.”

DOOR: EDWIN ALBLAS

Het huwelijk van Sopiko en Anish vond zijn oorsprong in Reggio Emilia, waar beiden meededen aan een toernooi. We schrijven 2012. Tussen de partijen door maakten de twee lange wandelingen en sloeg de vonk over. “We kenden elkaar al langer, maar daar raakten we echt met elkaar aan de praat. Italië was misschien wel dé plek waar het moest gebeuren, zegt Sopiko met een romantische ondertoon. “Anish heeft me later mee teruggenomen naar Reggio Emilia om me daar ten huwelijk te vragen.”

TALENT

Alsof het sprookje zo nog niet mooi genoeg was; zowel Anish als Sopiko won destijds in Reggio Emilia het toernooi.

De twee trouwden in 2015. Het huwelijk werd voltrokken in Georgië, waar Sopiko Guramishvili op 1 januari 1991 werd geboren.

In Tbilisi leerde ze schaken van haar grootmoeder, die ook haar dochter wegwijs had gemaakt in het spel. Al snel openbaarden zich het talent en de intelligentie van Sopiko, die op haar piek een Elo-rating van 2441 (2013) bereikte en in 2003 tweede werd bij het wereldkampioenschap onder 12 jaar. Drie jaar later werd ze wereldkampioene onder 16 jaar. Later volgde onder meer nog een derde plek bij de wereldkampioenschappen voor studenten in Zürich (2010).

YOUTUBE

De laatste jaren wordt haar prijzenkast niet meer gevuld. Het schaken staat op een laag pitje sinds de geboorte van zoon Daniel in 2016, die in 2021 een broertje (Michael) kreeg. Een derde telg is onderweg. Het laat zich raden waar het leven van Sopiko nu om draait, maar toch is het schaken nooit ver weg. Af en toe duikt ze op in het wereldje en bepaald niet onopgemerkt.

Net als veel andere schakers exploiteert Anish Giri ook een eigen YouTube-kanaal, dat bijna 200.000 abonnees heeft. Een paar jaar geleden ‘kaapte’ Sopiko thuis de studio om live en online een paar bullet-partijen te spelen, terwijl Anish hun zoon Daniel (die later nog wel zijn opwachting in de uitzending maakte) op bed legde. Het werd met 269.000 weergaven een van de best bekeken ‘shows’ op het kanaal.

Was het een offer om te stoppen met schaken? “Ik heb het niet helemaal opgegeven. Ik ben alleen niet meer zo actief. Maar als de kinderen groter zijn en minder hulpbehoevend, dan hoop ik toch weer terug te komen. Het is een kwestie van prioriteiten stellen. Dat is nu familie en de kinderen. Ik heb ook geen enkele spijt van die beslissing.”

Wat ben je voor type schaker?

“Ik houd van scherp positiespel, agressieve openingen. Ik heb enige tijd met Anna Rudolf schaakvideo’s gemaakt. Ik was als karakter Miss Tactics en zij Miss Strategy. Mijn stijl bij schaken is agressief, terwijl ik dat in het normale leven overigens helemaal niet ben.”

Je bent als moeder niet helemaal van het schaaktoneel verdwenen. Je geeft soms nog commentaar bij toernooien en bent actief op social media.

“Ik probeer het contact met de mensen die ik al lang ken nog steeds goed te houden. Commentaar geven vind ik echt leuk om te doen. Toen Daniel nog heel jong was, gingen we ook nog vaak met Anish mee. Sinds hij naar school gaat, ben ik meer aan Nederland en huis gebonden. Maar als ik vanuit huis nog iets kan doen, doe ik dat graag. Dat maakt me ook gelukkig.”

“Ik kan hem morele steun geven en ik weet dat hem dat ook goede energie geeft”

FOTO: EDWIN VERMAAS

“In bed speel ik soms online potjes blitz. Maar meestal val ik na een paar zetten in slaap”

FOTO: LENNART

De familie Giri na de winst van Anish bij het Tata Steel Chess Tournament.

Schaak je zelf veel online?

“Wanneer de kinderen op bed liggen, dan wil ik op diverse platformen nog weleens potjes blitz spelen. Maar meestal val ik na een paar zetten in slaap. Soms zijn er periodes waarin ik helemaal niet speel, soms elke avond wel. Nu met de derde op komst is het weer wat lastiger.”

Schaken lijkt vanzelfsprekend de spil in jullie leven. Zijn er thuis do’s and don’ts als het om schaken gaat?

“Natuurlijk draait het bij ons veel om schaken, maar toch niet zo vaak als je misschien zou denken. Zeker niet 24/7. Wanneer Anish toernooien speelt, steunen we hem op afstand. Maar mijn schema thuis met de kinderen is soms zo druk, dat ik het vaak niet zet voor zet kan volgen. Dan zie ik alleen het resultaat. Als Anish thuis is, maakt hij ook tijd voor andere dingen dan schaken en helpt hij veel. En als hij er niet is, doe ik het graag. Ik zie het als zijn werk. Soms heb je goede dagen, soms heb je slechte dagen. Zolang je het leuk vindt, ga je ermee door. Je mag successen vieren, maar je moet er niet in blijven hangen. Ook niet in teleurstellingen. Hij heeft een druk schema. Er is elke week wel een onlinetoernooi en elke maand een toernooi op locatie.”

Hoe worden de successen thuis gevierd?

“We zijn misschien wat dat betreft een beetje verwend. Niet heel groot. Een lekker diner en Daniel maakt altijd wel een tekening voor zijn vader.”

Jullie oudste zoon Daniel interesseert zich al voor schaken.

“Hij kijkt met zijn vader schaakvideo’s voor kinderen en kan al een beetje schaken. Zolang hij het leuk vindt en volhoudt, volgen we ook wedstrijden van Anish via de laptop. Hij begint het steeds leuker te vinden. Pas kwam hij van school en het eerste wat hij vroeg was wat papa bij het NK had gedaan. Hij was erg benieuwd of Anish een beker zou krijgen. Dat vindt hij mooi.”

De prijzenkast in huize Giri.

FOTO: EDWIN VERMAAS

“Het kan urenlang goed gaan en door een blunder ineens voorbij zijn. Soms is dat heel frustrerend”

Anish zei eens dat jij hem op twee manieren steunt: thuis door de dagelijkse dingen te regelen maar ook in een rol van een soort mental coach.

“Ik beschouw mezelf niet als coach. Ja, ik probeer hem moreel te steunen. Het feit dat ik zelf in de top heb geschaakt, helpt me begrijpen wat hij doormaakt. Ik weet dat als je iets wil bereiken, je daarvoor ook moet investeren. Ik weet wat ervoor nodig is om topschaker te zijn en dat je er daardoor thuis niet altijd kan zijn.”

“Het is fijn om iemand te hebben met wie je gedachten kunt delen. Je hoeft er niet altijd over te praten. Ik ben niet nieuwsgierig naar de schaaktechnische dingen, want daarover weet hij veel meer dan ik. Daarbij kan ik hem niet helpen. Ik kan hem morele steun geven en ik weet dat dat hem ook goede energie geeft. Zelfs als hij me niet nodig heeft, ben ik er voor hem.”

Kan Anish omgaan met teleurstellingen?

“Natuurlijk zijn er altijd wel momenten waarop het even niet uitkomt om erover te praten. Maar in het algemeen kan hij er goed mee omgaan. Heel soms, na een blunder, denk ik dat zijn hele dag is geruïneerd, maar dat valt dan heel erg mee. Hij is sterk. Ik merk het ook aan video’s of foto’s die hij soms daarna stuurt. Vaak met humor, dat vrolijkt je weer op.”

Hoe zwaar is het leven van een topschaker?

“Niet zwaarder dan aan de top in elke andere sport of discipline, zoals dansen of zingen. Ja, het kan fysiek zwaar kan zijn wanneer je meerdere uren aan het bord zit, je je moet focussen en gestrest bent. Ik denk dat wanneer je stabiliteit in je leven hebt, je dat meer vrijheid geeft om over andere dingen na te denken. Dat helpt je dus ook om een betere schaker te worden. Maar voor iedereen aan de top geldt, dat je je honderd procent moet geven. Dat is nooit makkelijk. Het vraagt om veel energie, focus en motivatie. Je moet er altijd geestelijk klaar voor zijn. Het kan urenlang goed gaan en door een blunder ineens voorbij zijn. Soms is dat heel frustrerend.”

Wanneer je Anish volgt tijdens zijn partijen, kun je dan zijn gedachten lezen?

“Ik denk wel dat ik hem van iedereen het beste ken. Hij is tijdens het schaken vrij expressief. De fotografen houden van hem. Bij Tata Steel gaf ik commentaar bij een van zijn partijen en ik kon wel het moment voorspellen waarop hij met zijn lippen ging bewegen. Dat is een trekje van hem. Ik denk wel dat ik vaak zie wat er in zijn hoofd omgaat, maar zeker niet voor honderd procent. Ik denk mee, maar dan hoop ik altijd dat hij niet de zet doet, die ik zou doen, want dat blijkt dan achteraf toch niet de beste zet te zijn.”

FOTO: EDWIN VERMAAS

De pionketen in de opening

Voor de meeste openingen geldt dat de pionstructuur bepaalt hoe je je stukken moet (of kunt) ontwikkelen en met welk plan je het middenspel ingaat.

DOOR: JEROEN BOSCH

We gaan een veelvoorkomende pionketen bestuderen die kan ontstaan uit de Doorschuifvarianten van het Frans en de Caro-Kann. We doen dat aan de hand van twee partijen die Erwin l’Ami in juni van dit jaar speelde in een toernooi in Praag. Daarvoor kijken we wat ook alweer het ‘klassieke’ gezichtspunt was op de pionketen aan de hand van partijen van Nimzowitsch en Capablanca.

Het volgende diagram vinden we in Mein System, het klassieke leerboek van Nimzowitsch:

Jeroen Bosch achreef honderden artikelen over schaakopeningen, en is de schrijver van de openingsserie Secrets of Openings Surprises. Zijn recente boek How to Out-Prepare Your Opponent (New In Chess, 2022) gaat over de ideeën achter openingsvoorbereiding.

Zo zien we meteen wat er onder een pionketen verstaan wordt. De witte pionnen c3-d4-e5 vormen een keten en hetzelfde kan gezegd worden van de zwarte pionnen f7-e6-d5. Nimzowitsch noemt de achterste pionnen (c3 en f7) van de keten de ‘basis’. En

hij beargumenteert dat je altijd de basis van de keten moet aanvallen. Omdat c3 en f7 nogal ver weg liggen, zien we in het diagram dat wit met de opmars f5 de keten aanvalt en zwart met …c5. Nu is het in het Frans bijna altijd zo dat zwart met … c5 het witte centrum gaat aanvallen (met wit f2-f4-f5 spelen is minder noodzakelijk trouwens). Nimzowitsch doet voor ons gedateerd aan wanneer hij stelt dat de spits van de keten niet moet worden aangevallen met …f6. Spelers die de Franse Verdediging op hun repertoire hebben staan, weten dat dat nu juist vaak heel effectief is!

In hetzelfde negende hoofdstuk van Mein System geeft Nimzowitsch een winstpartij van hemzelf die nog steeds van belang is voor ons moderne begrip van de ketenstrijd.

NIMZOWITSCH – SALWE KARLSBAD 1911

1.e4 e6 2.d4 d5 3.e5 c5 4.c3 Pc6 5.Pf3 Db6 6.Ld3 r+l+kvlntr zpp+-+pzpp -wqn+p+-+ +-zppzP-+-+-zP-+-+ +-zPL+N+PzP-+-zPPzP tRNvLQmK-+R

Een stelling om te onthouden – we komen hem straks weer tegen in een partij van Erwin l’Ami! Wit speelt trouwens ook vaak 6.a3 of 6.Le2. Zwart staat nu voor de keus of hij moet slaan op d4 of niet. 6...Ld7?!

Nimzowitsch geeft als beter aan 6...cxd4 7.cxd4 en nu kan zwart verder gaan met 7...Ld7. Maar niet 7...Pxd4?? 8.Pxd4 Dxd4 vanwege 9.Lb5+.

7.dxc5!

Best opmerkelijk: wit slaat zelf een schakel uit zijn keten weg. 7...Lxc5 8.0–0 f6 9.b4! Le7 10.Lf4 fxe5 11.Pxe5 Pxe5 12.Lxe5

En nu is de hele witte pionketen weggeslagen. Wit heeft echter niet de controle over de velden d4 en e5 verloren. Integendeel, zijn beheersing van die centrale velden met stukken geven hem groot voordeel.

Na

12...Pf6 13.Pd2 0–0 14.Pf3 Ld6 15.De2 Tac8 16.Ld4 Dc7 17.Pe5 stond wit duidelijk beter. Hij won op zet 39.

De ‘Franse’ pionketen die we net gezien hebben, komt ook voor in de Doorschuifvariant van de Caro-Kann.

FOTO: SHUTTERSTOCK

ATKINS – CAPABLANCA LONDEN 1922

1.e4 c6 2.d4 d5 3.e5 Lf5 4.Ld3 Lxd3

5.Dxd3 e6 6.Pe2

rsn-wqkvlntr zpp+-+pzpp -+p+p+-+ +-+pzP-+-

Wit houdt met deze ontwikkelingszet de mogelijkheid open om zijn keten te verdedigen met c2–c3. Het is nuttig om de opening te vergelijken met de partij l’Ami-Pultinevicius hieronder.

Vijf jaar later speelde Nimzowitsch hier 6.Pc3 tegen Capablanca, na 6... Db6 (sterker is meteen het centrum aanvallen met 6...c5!) 7.Pge2 c5 8.dxc5 Lxc5 9.0–0 Pe7 10.Pa4!? Dc6 11.Pxc5 Dxc5 12.Le3! Dc7 13.f4 Pf5, Nimzowitsch-Capablanca, New York 1927, had wit verder moeten gaan met 14.Lf2 waarna hij eerder iets beter had gestaan.

6...Db6 7.0–0 Da6

Deze opzet (die laat zien dat zwart graag dames wil ruilen) wordt vaak toegeschreven aan Capablanca.

Het laat ook het nadeel zien van de loperruil op zet 4.

8.Dd1 c5 9.c3 Pc6 10.Pd2?! Wit staat iets beter na 10.Le3!. 10...cxd4! 11.cxd4 Dd3!

De zwarte dame domineert en wit moet nu alsnog dameruil toestaan.

12.Pb3?!

Beter was 12.Pf3 (dekt pion d4), na 12...Dxd1 13.Txd1 staat zwart makkelijk, maar niet meer dan dat. 12...Dxd1 13.Txd1 Pge7 14.Ld2 a5

15.Tac1 b6

Het witte paard op b3 wordt ingeperkt in zijn mogelijkheden.

16.a4 Kd7 17.Pc3 Pa7 18.Kf1 Pec6

19.Ke2 Tc8

Zwart heeft prettig spel. De basis van de witte keten (d4) is zwak, die van zwart (f7) niet. Zwart heeft spel op de damevleugel waar hij meer ruimte heeft. Wit zou spel moet krijgen op de koningsvleugel (vanwege de pion op e5), maar dat is niet in zicht. Capablanca won op zet 67.

Dan gaan we nu ‘fast forward’ naar juni 2023 en twee partijen van de net onttroonde Nederlands kampioen van 2022.

Jose Raul Capablanca y Graupera, de Cubaanse schaker en diplomaat die van1921 tot 1927 wereldkampioen was.

L’AMI – PULTINEVICIUS PRAAG (5) 2023

1.e4 c6 2.d4 d5 3.e5 Lf5 4.h4

Dit is scherper en subtieler dan het wat tamme 4.Ld3 dat we hierboven zagen.

4...h5 5.Ld3

Na de inlassing van 4.h4 h5 is dit wel degelijk gevaarlijk voor zwart. Een belangrijk alternatief is 5.c4 e6 6.Pc3 wat tot heel andere stellingen leidt.

5...Lxd3 6.Dxd3 Da5+

Een tussenschaak dat in de mode is. Na 6...e6 kan wit verder gaan met 7.Lg5.

rsn-+kvlntr zpp+-zppzp-+p+-+-+

7.Pd2

In het moderne toernooischaak wordt in de opening vaak veel concreter gespeeld. Zo is ook het pionoffer 7.b4!? populair. Met als idee 7...Dxb4+ (Of 7...Da6 8.e6!? Dxd3 9.cxd3 fxe6 en wit heeft compensatie voor de pion omdat zwart zich maar moeilijk kan ontwikkelen.)

8.Pd2 e6 9.Tb1 De7 10.Pe2 Dc7 11.0–0 en dankzij zijn grote ontwikkelingsvoorsprong heeft wit voldoende compensatie voor de pion. J. van Foreest-Carlsen, Oslo Esports Cup rapid 2022.

7...e6

Op de zet van Capablanca 7...Da6 kan volgen 8.e6!? (of ook 8.c4!?) 8... Dxd3 9.exf7+ Kxf7 10.cxd3 met een interessante stelling. Wit heeft een geïsoleerde dubbelpion, maar zwart heeft zwakke velden op e5 en g5.

8.c3!?

Heel logisch om de pionketen alvast te stutten. Meestal speelt wit eerst 8.Pgf3.

8...Pd7?!

Ik denk dat Erwin na 8...Da6!? van plan was het dameloze middenspel te spelen na 9.Dxa6 Pxa6 10.b4! en wit staat wat beter.

9.Pe2

De reden waarom Erwin niet op de vorige zet al het paard op f3 heeft gezet. De witte paarden staan het meest doelmatig op e2 en f3. Dan ‘überdecken’ (weer Nimzowitsch!) ze de witte pionketen en kunnen ze naar f4 en g5 springen.

9...c5 10.0–0 Pe7

Nu was het tijd voor 10...Da6!. Zo is het duidelijk dat het nuttig blijft om oude partijen als Atkins-Capablanca te kennen.

11.Pf3 Da6

Maar nu is het een zet te laat! Wit kan nu dameruil vermijden door terug te gaan naar d1 – dat ging op de vorige zet niet! In een eerdere partij speelde zwart hier 11...Pf5 en

wit stond wat beter na 12.g3, Laursen-Iskos, Kopenhagen 2021, maar veel sterker was 12.Pg3! zwart kan namelijk de f-lijn niet openen omdat f7 dan onhoudbaar zwak wordt. 12.Dd1!

Wit raakt vrijwel al zijn voordeel kwijt met 12.Dxa6? bxa6. 12...Pc6 13.Lg5! Le7 14.Pf4 Lxg5 15.Pxg5 cxd4 16.cxd4 Db6 17.Pf3

Nog sterker was 17.Pe2! (het paard op g5 bindt zwart aan f7).

Wit staat heel erg goed in deze stelling en dat is best een beetje verraderlijk. Je zou kunnen denken dat de witte basis van de keten (d4)

Paulus Pultinevicius.

Wit staat heel erg goed in deze stelling en dat is best een beetje verraderlijk

veel zwakker is dan de zwarte basis (f7) en dat is ook zo. Maar zo lang wit pion d4 kan verdedigen, geeft de keten wit ruimtevoordeel. Het interessante is dat hij zowel op de koningsvleugel kan spelen (waar hij dankzij pion e5 meer ruimte heeft) als op de damevleugel. Het grote probleem voor zwart is dat zijn koning nergens veilig staat. Bovendien zou hij een flankaanval (op de konings- of damevleugel) moeten beantwoorden met een tegenstoot in het centrum – maar dat kan nu juist niet want met ...f7–f6 blaast hij zichzelf op.

17...0–0–0 18.Tb1!

Start het offensief op de damevleugel.

18...Kb8 19.b4 Tc8 20.a4 Pe7 21.a5 Db5

Taaier maar hopeloos is 21...Dd8 22.Pg5 De8 en wit heeft de vrije hand.

MOTYLEV - L’AMI PRAAG (1) 2023

1.e4 e6 2.d4 d5 3.e5 c5 4.c3 Pc6 5.Pf3 Db6 6.Ld3 cxd4

Om nog even terug te komen op Nimzowitsch-Salwe, de partij die we eerder bekeken. Daarin speelde zwart 6...Ld7?! na 7.dxc5 Lxc5 8.0–0 (niet goed is meteen 8.b4? Lxf2+ 9.Ke2 – dreigt Tf1 – vanwege 9...Pxb4 of zelfs 9...f6!) en hier speelde Salwe 8...f6?! waarna wit beter stond na 9.b4 Le7 10.Lf4. Sterker was 8...a5!. 7.0–0!

Dit is de moderne manier van spelen! Wit geeft niet om pionketens of pionnen en speelt op ontwikkelingsvoorsprong.

De traditionele manier van offeren was 7.cxd4 Ld7 8.0–0 maar het is al lang bekend dat dat niet voldoende compensatie geeft na 8...Pxd4 9.Pxd4 Dxd4 10.Pc3 a6. Beter is echter 9.Pbd2! Pc6 10.Pb3 Pge7 11.Le3 Dd8 12.Pc5, dat vaak gespeeld is

22.Pg5!

Nu is het duidelijk dat f7 veel zwakker is dan d4.

22...Tcf8 23.g3 Pf5

Ook op 23...g6 volgt rustig 24.Dd2. 24.Dd2

Maar niet 24.Pxh5? Dc4! met tegenspel.

24...Pe7 25.Tfc1 Pc6 26.Kg2 Wit heeft alle tijd en zwart geen nuttige zetten.

26...Pe7 27.Tb2 Pc6 28.Pe2!

28…f6

Zwart blaast zichzelf op, maar na bijvoorbeeld 28...g6 wint wit met 29.Dd1 Ka8 30.Pc3 Dc4 31.b5. 29.Pxe6 fxe5 30.Pc3 Dc4 31.Pe4

Db5 32.Pd6 Da4 33.Pxf8 Txf8 34.b5

Pxa5 35.Ta2 en zwart gaf op. 1–0

Nu weten we waarom een vastgelegde keten soms heel goed kan zijn voor een van beide kleuren. De volgende partij laat de moderne manier zien waarop wit de Doorschuifvariant van het Frans aanpakt.

maar voor het eerst in Topalov-Morozevich, WK blitz Astana 2012.

7...Ld7 8.Te1

Dit is een fascinerende stelling die door veel sterke spelers met wit is geprobeerd.

8...Ph6

Een paar andere voorbeelden om te laten zien dat wit voldoende compensatie heeft voor zijn geofferde pion:

8...Pge7 9.h4 h6 10.a3 Tc8 11.b4 a6 12.Lb2 g5! (12...dxc3 13.Pxc3 en deze stelling waarin zwart een volle pion meer heeft, wordt als veel beter voor wit ingeschat door de engine. Wit heeft al zijn

Dit is een fascinerende stelling die door veel sterke spelers met wit is geprobeerd

stukken ontwikkeld en de zwarte koning staat nog in het midden!)

13.Ph2 (13.h5!) 13...Lg7 (13...gxh4!) 14.Pg4 gxh4 15.cxd4 h5 16.Pf6+ Lxf6 17.exf6 Pg8 18.Df3 en wit stond goed in Vachier LagravePonkratov, FIDE Grand Swiss Riga 2021.

• 8...Tc8 9.Pbd2 Pge7 (9...dxc3 10.bxc3 en wit gaat gebruikmaken van de open b-lijn.) 10.Pb3 dxc3 11.bxc3 Pa5 12.Le3 Dc7 13.Pxa5 Dxa5 14.Tb1 b6 15.De2 Pf5? (15... Pg6 met een ongeveer gelijke stelling.) 16.Lxf5! exf5 17.e6! Lxe6 18.Pd4 Le7 19.Lg5! en wit won snel in Kryvoruchko-Christiansen, EU-Cup Struga 2021.

9.Lxh6!?

Wit staat iets beter (en scoort goed) na 9.c4 dxc4 10.Lxc4.

9...gxh6 10.Pbd2 Dxb2 11.Tb1

In een eerdere partij speelde wit 11.cxd4 Pxd4 12.Tb1 Dc3 13.Te3 (Ook 13.Pb3! Pxb3 14.Txb3 Dc7 15.Db1 b6 16.Pd4 geeft wit genoeg spel voor twee pionnen.) 13...Pxf3+ 14.Pxf3 Dc7 15.Pd4 a6 16.Dh5 Tg8

Gusain-Nikitenko, Bhubaneswar 2022. De engine vindt dat wit voldoende compensatie heeft voor twee pionnen na 17.h4!?.

r+-+kvl-tr zpp+l+p+p -+n+p+-zp +-+pzP-+-+-zp-+-+ +-zPL+N+Pwq-sN-zPPzP +R+QtR-mK-

11...Dxc3

- Wit staat wat beter na 11...Dxa2 12.Pxd4 Pxd4 13.cxd4 b6 14.Pf1 de zwarte koning blijft onveilig staan.

- 11...Da3 12.Tb3 (niet 12.Txb7 dxc3)

12...Dxa2 13.Txb7 Pa5 14.Txd7!

Kxd7 15.Pxd4 is erg scherp. Na een lange variant komt de engine uit op gelijkspel.

12.Tb3 Da5 13.Txb7 Tb8!

Ruilt het meest actieve witte stuk. 14.Txb8+ Pxb8 15.Pxd4 Lb4?! Beter was 15...Lg7 16.P2b3 Db6 17.Te3 0–0.

16.Te2

Of 16.P2b3!? Dxa2 17.Te2 Da3 18.Tc2. 16...Lc3?!

De loper is nodig in de verdediging. 17.P2b3

-sn-+k+-tr zp-+l+p+p -+-+p+-zp wq-+pzP-+-+-sN-+-+ +NvlL+-+-

P+-+RzPPzP +-+Q+-mK-

17…Db6

Op het actieve 17...Db4 volgt 18.Tc2 Lxd4 19.Pxd4 en nu gaat 19...Dxd4? niet vanwege 20.Tc8+! Lxc8 21.Lb5+ en wint.

18.Pf3

Wit heeft meer dan voldoende compensatie voor de pion die hij achter staat.

Nog beter was 18.Tc2! Lxd4 19.Pxd4 en we weten al waarom zwart niet op d4 mag slaan.

18...Pc6 19.Dc1! d4?

De loper moet terug naar de koningsvleugel met 19...Lb4. 20.Dxh6

Nog sterker is 20.Te4! Pb4 21.Pfxd4 met groot voordeel.

20...Pb4! 21.Pg5?!

Motylev forceert remise. Wit staat beter na 21.Lc4 of 21.Le4, en zelfs 21.Pfd2!? is goed voor wit omdat zwart verliest na 21...Pxd3? (21...Lb5!)

22.Dg7 Tf8 23.Pc4. 21...Pxd3

22.Pxf7 Kxf7 23.Df6+ en nu is eeuwig schaak niet te vermijden.

23...Kg8 24.Dg5+ Kf7 25.Df6+ Kg8

26.Dg5+ Kf7 27.Df6+ ½–½

Een geweldige vechtremise die laat zien hoe wit op een moderne manier de ketenstrijd kan aanpakken!

Likken aan de koning. Alleen in films...

Films, televisieseries en reclames maken dankbaar gebruik van het schaakspel. Maar dat gaat vaak mis. Borden staan verkeerd, stellingen kloppen niet, de spelers zeggen elke zet hardop ‘schaak!’, of in plaats van naar het bord, kijken ze elkaar non-stop indringend aan.

Zo zag ik op tv ooit een parfumreclame met een knappe man die op indringende wijze een schaakbord bestudeerde. Maar het bord stond verkeerd (een zwart vakje rechtsonder), wit had drie witveldige lopers en de stelling sloeg helemaal nergens op. Dus dan lopen daar tijdens zo’n reclameshoot een acteur, een regisseur, een cameraman, een geluidsman, een lichtploeg, een setdresser, een best boy grip (ik weet niet wat dat is, maar dat staat altijd op de aftiteling), een visagist, een productiemedewerker, de baas van de parfumlijn, een creative van het reclamebureau en een cateraar rond, en NIEMAND ziet dan dat de schaakstelling niet klopt. Ik heb toen gewenst dat Caïssa, de godin van het schaken, ervoor zou zorgen dat niemand ooit die herenparfum zou kopen.

Maar genoeg gezeurd, want er gebeurt ook een heleboel moois. Dit zijn een paar van mijn favoriete schaakscènes:

DOOR: TEX DE WIT

LANG LEVE DE KONINGIN (1995)

Door The Queen’s Gambit zijn wereldwijd miljoenen mensen begonnen met schaken. Ik snap dat helemaal. Toen ik acht jaar oud was, kwam de film Lang Leve de Koningin uit, geregisseerd door Esmé Lammers. Mede door deze film raakte ik verslingerd aan het schaken. Halverwege de film speelt hoofdpersoon Sara een prachtige partij tegen haar meester.

De partij is in z’n geheel te volgen. In deze stelling is Sara aan zet.

Zie jij hoe zwart wint? Sara ziet het wel, ze speelt: 12…Dd8-d3+. Een dameoffer. De meester slaat de dame: 13.Ke2xd3 en denkt dat hij gaat winnen, maar dan speelt Sara 13…Pe4-c3 mat

Deze partij komt uit het boek Oom Jan leert zijn neefje schaken van Max Euwe (de opa van de regisseur). Een leuk detail vind ik dat in het boek de slotzet niet 13…Pe4-c3 mat is, maar 13…Pe4-g3 mat. Ik denk dat veld c3 voor het shot mooier is, zo staat het paard dichter bij de witte koning (Jack Wouterse) op d3.

THE WIRE (2002)

In het eerste seizoen van de Amerikaanse televisieserie The Wire, over drugshandel in Baltimore, legt D’Angelo Barksdale aan twee andere leden van de drugsbende de schaakregels uit:

“You get the other dude’s king, you got the game. But he’s trying to get your king too, so you gotta protect it.

Now, the king, he move one space any direction he damn choose, ’cause he’s the king.”

Helder toch? D’Angelo gebruikt de schaakregels ook als metafoor om de hiërarchie binnen de drugsorganisatie duidelijk te maken aan de jongens. Nog één les dan, over promotie:

“Now, if the pawn make it all the way down to the other dude’s side, he get to be queen. And like I said, the queen ain’t no bitch. She got all the moves.”

Zo kun je schaken ook uitleggen. Doe jezelf een lol en zoek op ‘The Wire Chess Scene’ in je favoriete zoekmachine.

AUSTIN POWERS: THE SPY WHO SHAGGED ME (1999)

In de film Austin Powers: The Spy Who Shagged Me speelt Austin Powers een schaakpartij tegen de Russin Ivana Humpalot. De scène begint zo:

Ivana: “Do you know how we keep warm in Russia?”

Austin: “I can guess baby.” Ivana: “We play chess.” Austin: “I guessed wrong.”

Schaken in de tv-serie ‘The Wire’. D’Angelo Barksdale legt aan twee andere leden van de drugsbende de schaakregels uit.

Helaas zijn Powers en Humpalot geen geoefende schakers. En dat kan ik bewijzen. Want het bord staat verkeerd (zwart vakje rechtsonder, dat blijft lastig), en in de volgende stelling: rsnlwqkvl-tr zppzppzppzpp

slaat Austin Powers met zijn paard de witte pion, 2…Pf6xe4. Wat een heel slechte zet is, want wit kan het zwarte paard terugslaan met 3.f3xe4. Toch schrikt Ivana Humpalot enorm van de zet van Powers. En hierna begint de heiligschennis pas echt, want vervolgens begint Ivana

“In ‘The Wire’ gebruikt D’Angelo de schaakregels als metafoor om de hiërarchie binnen de drugsorganisatie duidelijk te maken”

“Zo sla je met de witte dame Harry Potter en dus heb je misschien wel de hoofdpersoon vermoord”

allemaal schaakstukken te betasten en aan de koning te likken. Ik loop al een tijdje mee in de schaakwereld, maar dat heeft een tegenstander van mij nog nooit gedaan. Niet met liefde voor het schaakspel gemaakt dus, wel een grappige scène.

FROM RUSSIA WITH LOVE (1963)

In deze Bondfilm zien we twee grootmeesters een schaakpartij spelen. De Tsjechoslowaakse Kronsteen tegen de Canadees McAdams. Het staat 11,5-11,5, dus dit is partij 24 van de match. In een spannende stelling krijgt Kronstein van een ober een servetje aangereikt, met daarop de geheime boodschap ‘you are required at once’. Hij leest het bericht, verslaat nog even snel zijn

tegenstander, verlaat direct de zaal en meldt zich bij boevenclub SPECTRE, waar hij Hoofd Planning is. Het lijkt me niet heel praktisch om als Hoofd Planning aan wekenlange schaakmatches mee te doen, maar dat nemen we maar met een korreltje Bond. Dit is de partij:

Kronsteen speelt hier 1.Pf7xe5+ Kg8-h7? (beter was 1…Pf8-e6) 2.Df4-e4+ en de Canadees geeft op, want na 2…Kh7-h8 is het mat in 4, te beginnen met 3.Tf1xf8+. Deze partij is gebaseerd op de beroemde partij Spasski - Bronstein uit 1960. (Wel lullig voor Spasski dat Kronsteen meer lijkt op Bronstein dan op Spasski).

HARRY POTTER EN DE STEEN DER WIJZEN (2001)

In de eerste Harry Potterfilm moet Harry een potje Toverschaak winnen. Harry, Ron en Hermelien nemen de plek in van respectievelijk een zwarte loper, paard en toren. En dat is niet zonder gevaar, want als je als stuk bij Toverschaak geslagen wordt, beland je in het beste geval in het ziekenhuis. Na een heftig middenspel ontstaat deze stelling met zwart aan zet:

Ron is het zwarte paard op g5 en Harry de zwarte loper op a3. Jij zou als geoefende schaker nu misschien mat in twee geven met 1…La3-c5+ 2.Dc3xc5 Pg5-h3 mat. Toch? Nou lekker dan, want in deze variant

slaat de witte dame Harry Potter en dus heb je misschien wel de hoofdpersoon vermoord. Ron snapte dat Harry nog zeven films mee moest, dus offerde hij zichzelf op met 1… Pg5-h3+ 2.Dc3xh3 La3-c5+ 3.Dh3-e3 Lc5xe3 mat. Een knap geconstrueerde stelling, die echt onderdeel is van het verhaal.

THE QUEEN’S GAMBIT (2020)

Voor de lezers van dit blad die de afgelopen drie jaar onder een paard hebben gelegen: kijk deze serie. Kasparov was betrokken bij het ontwerpen van de schaakpartijen en schaaktrainer Bruce Pandolfini hielp met het coachen van de acteurs, zodat ze op de juiste manier schaakten (dus bijvoorbeeld niet een stuk

slaan, het stuk neerzetten en dan pas de klok indrukken, nee, schakers drukken de klok in met het geslagen stuk nog in de hand). En als je deze serie uit hebt, kijk dan vooral ook de documentaire Magnus, de

Afrikaanse tienermeiden bekijken de film Queen of Katwe.

Disney-feelgoodfilm Queen of Katwe, de korte animatie Geri’s Game en de hartverwarmende Nieuw-Zeelandse film The Dark Horse en ik moet een keer stoppen dus tot zover.

Comedian Tex de Wit schaakt al zijn hele leven. Voor schaken.nl duikt hij in de wereld van schaken op zoek naar bijzondere verhalen.

Wat zit er in het vat voor talent Eline Roebers?

Eline Roebers (17) is het grootste talent dat het Nederlandse schaken momenteel in huis heeft. Kan ze uitgroeien tot onze eerste wereldkampioene? Vijf kenners met recht van spreken over de opkomst van het jonge fenomeen, dat in rap tempo naam maakt in de schaakwereld.

DOOR: EDWIN ALBLAS, MET MEDEWERKING VAN BART STAM

Roebers, in 2020 wereldkampioene meisjes onder 14 jaar, debuteerde dit jaar bij de Challengers in het Tata Steel Chess Tournament. Ze won onlangs brons op de Europese Spelen, werd onbedreigd Nederlands kampioen en deed op een wildcard mee aan het WK voor vrouwen. Het is slechts een kleine greep uit de nu al rijke carrière van de tiener uit Amsterdam. Wat zit er nog in het vat?

“Eline speelt frisse openingen en neemt risico’s”

Hans Böhm

“Eline Roebers is een groot talent, maar dan ben je er nog niet”, waarschuwt Hans Böhm, Internationaal Meester en schaakpersoonlijkheid. “Het bewijs voor dat talent is die wereldtitel tot 14 jaar en dat ze met enkele klinkende partij- en toernooioverwinningen al diverse scalpen van Meesters en Grootmeesters heeft veroverd. Bovendien heeft ze zelf de titel van Internationaal Meester al binnen. Ze is absoluut een belofte voor de toekomst.”

FOTO: LENNART OOTES

ZIJDEN DRADEN

Böhm gelooft zeker dat er nog veel rek in zit. “Zij kan de lat veel hoger leggen: grootmeester en misschien ook wel wereldkampioene.” Toch laat zich dat nu al moeilijk voorspellen, meent Böhm. “Eline telt nu pas zeventien lentes en alles en iedereen lacht haar toe. Maar zoals alle oudere schakers weten, hangt de toekomst aan zijden draden. Er kan zoveel onverwachts op je pad komen, er komen zoveel cruciale momenten van keuzes en het lot wil nog weleens met roet strooien.”

Wat Böhm betreft zijn er wel ‘belangrijke pijlers waarop invloed valt uit te oefenen’. “Jeugdspelers zouden vooral openingen moeten spelen met spanning en ook een bétje het avontuur opzoeken, want dat vergroot het spelplezier. Eline speelt frisse openingen en neemt risico’s.” Ook de verdienste van haar begeleiders en trainer/coaches, zegt Böhm. “Verder zijn belangrijk: een reële winstwil ontwikkelen, een sterke computer als secondant, veel spelen en studeren en een goede gezondheid. Veel dingen in die ontwikkeling kun je met wat financiële armslag makkelijker maken. Het talent Eline Roebers verdient de maximale ondersteuning.”

Ook Jan Timman (71) is positief over Eline Roebers. “Ik denk dat ze ver kan komen want ze heeft veel talent”, aldus de Arnhemse grootmeester. “Zeker als ze een goede balans weet te vinden in het spelen van toernooien en het werken aan de belangrijkste aspecten van schaken. Ze is in elk geval ambitieus.”

“Als ze hard blijft werken, kan ze zeker ver komen”

Jan Timman

ZENUWEN

Inmiddels heeft de negenvoudig Nederlands kampioen twee trainingen met haar gehouden bij hem thuis in Arnhem. Eline werd hierbij vergezeld door internationaal meester Robert Ris, haar huidige trainer. Tijdens deze sessies analyseerden Timman en Roebers enkele van haar recente partijen. Ook bestudeerden ze partijstellingen, eindspelen en eindspelstudies.

Volgens Timman kan Eline Roebers over een jaar of drie grootmeester worden. “Ze heeft inmiddels goede resultaten behaald tegen sterke grootmeesters. Een aantal keren stond ze tegen deze topspelers duidelijk gewonnen maar wist ze die partijen toch niet in haar voordeel te beslissen. Wellicht kwam dat door zenuwen. Dat laatste heeft ongetwijfeld te maken met ervaring.”

ONDERNEMEND

Timman weet uit zijn eigen carrière maar al te goed dat het soms moeilijk is in een gewonnen stelling de concentratie vast te houden. “Dan lijken alle zetten te winnen, waardoor de aandacht verslapt.”

Eline heeft volgens Timman een interessante, ondernemende speelstijl en een goed oog voor combinaties en tactische finesses. Ook bespeurt de voormalige WK-kandidaat bij haar een goed gevoel voor dynamische stellingen. Uiteraard ziet Timman punten voor verbetering. Voorbeelden zijn het nauwkeurig doorrekenen van varianten, het ontwikkelen van positiegevoel en kennis van eindspelen. “Eline is jong, ze kan zich op deze onderdelen natuurlijk nog verbeteren.”

Of de nieuwe dameskampioene net zo goed kan worden als Judith Polgar durft Timman niet te zeggen. “Ik hoop het natuurlijk wel. Als ze hard blijft werken, kan ze zeker ver komen.”

“Eline Roebers is een speciale meid”, zegt Bianca de Jong-Muhren, voorzitter van de schaakbond. “Ze is veruit de sterkste schaakster van 17 die Nederland ooit gekend heeft en is al een keer jeugdwereldkampioene geweest, Nederlands kampioene, een zilveren medaille op bord 1 bij de Olympiade en ze is Internationaal Meester. Dit zijn de feiten, maar ook als je naar de persoon Eline kijkt, vallen dingen op die je niet bij andere Nederlandse schakende meiden ziet. Ze houdt zo ontzettend van het spelletje zelf en is altijd bezig om zichzelf te verbeteren. Toen ze jeugdwereldkampioene werd bij de meisjes, ging ze dit niet uitgebreid vieren, nee ze ging eerst bij de andere partijen kijken omdat die zo spannend waren. Ze vond dat ze daar ook nog wat kon leren. Eline heeft een echte topsportmentaliteit, wil altijd winnen. Naast het bord aardig, achter het bord een beest. Dat is een mentaliteit die je heel ver kan brengen”, denkt De Jong-Muhren.

“Mooi als zij onze echte Beth Harmon wordt”

Bianca de Jong-Muhren

KEUZES

Of ze de eerste Nederlandse wereldkampioen bij de dames kan worden, hangt af van hoe Eline zich de komende jaren ontwikkelt, meent de bondsvoorzitter. “Weet ze de stijgende lijn in haar spel vast te houden? Welke keuzes maakt zij na het afronden van haar middelbare school en welk effect heeft dat op haar schaakcarrière? En hoe hoger in de wereldtop je komt, hoe groter andere factoren zijn om rekening mee te houden. Kan ze daar effectief mee omgaan? Welke keuzes ze ook maakt, voor Nederlandse jonge meiden is ze nu al een enorm rolmodel. Maar het zou natuurlijk heel erg mooi zijn als zij onze echte Beth Harmon wordt.”

Pieter Roggeveen is teamleider en speler van het eerste team van de Kennemer Combinatie, dat uitkomt in de Meesterklasse. Roebers is een van de spelers in dat team. Roggeveen maakt Eline dus regelmatig van dichtbij mee. “Ze houdt echt van schaken. Dat zie je aan alles. Als ze aan het bord gaat zitten, gaat ze er helemaal voor. Ze straalt ook echt uit dat ze haar tegenstander in die vijf uur gaat verslaan. Ze zit bepaald niet laid back achter het bord. Ik zie bij andere schakers dat ze een minder resultaat makkelijk kunnen loslaten. Nemen een biertje en zijn het vergeten. Eline niet.”

“Haar spel is intimiderend. Ze agressief op het bord”

Pieter Roggeveen

VUUR

“Ik zie bij haar wel het vuur dat ik ook wel zag bij Kasparov en Fischer. Ook bij hen kon je zien dat het ze menens was. Kasparov was uitmuntend in het intimideren, met jasje uit en aandoen. Dat soort dingen doet Eline niet. Maar haar spel is intimiderend. Ze agressief op het bord. Eline is al veel beter dan haar rating weergeeft. Waar anderen tijdens partijen wat ontspannen rondlopen en een pratje maken, zul je Eline dat niet zo snel zien doen. Kan ze wereldkampioen worden? Ze heeft er het vuur voor. Ik denk ook dat ze een voorbeeld voor anderen kan zijn.

Het gebeurt nu al regelmatig dat haar om een handtekening wordt gevraagd. Dat overkomt geen enkele van haar teamgenoten.”

Zanger Nick Schilder volgt de ontwikkelingen in de schaaksport op de voet. Hij is al jaren een gewaardeerde ambassadeur en schaakt zelf ook niet onverdienstelijk. Uiteraard is hem de opmars van Roebers opgevallen.

ONTMOETING

“Of het nou komt door haar overtuigende winstpartij tegen toentertijd kersvers Nederlands kampioen Erwin l’Ami, of het feit dat ze als eerste vrouw het Untergrombach Open won, het is zonneklaar dat Eline Roebers zowel een verrijking als belofte is voor de Nederlandse schaaksport”, zegt de Volendammer, die zijn eerste ontmoeting met haar nog helder voor de geest staat. “Mijn kennismaking met haar was ietwat minder aangenaam, maar dat kwam vooral omdat ze me live op tv versloeg. Deels omdat ik toen mijn kennis van de Sveshnikov Opening schromelijk overschatte. Eline gaf desgevraagd in het interview naderhand aan dat ze geen enkele moeite had om mij te verslaan. Ja, dat was een van de hoogtepunten in mijn hoedanigheid als ambassadeur van de schaaksport.”

“Van haar partijen straalt veel bravoure af”

Nick Schilder

NUCHTER

Maar toen zag Schilder al kenmerken van een topper. “Vooral het feit dat ze op het moment dat ze de interviewster te woord stond dicht bij zichzelf bleef, nuchter en niet van haar stuk te brengen, deed me heel goed. Deze eigenschappen behoren in alle disciplines, mijns inziens, tot de belangrijkste. En het feit dat je in de schaakwereld louter goede dingen over haar hoort, is tevens prettig. Als je haar partijen analyseert, straalt er veel bravoure en een, uiteraard minutieus voorbereide, onbevangenheid vanaf. Kortom, het is voor elke schaakliefhebber plezierig om het verdere verloop van haar zegetocht te volgen.”

Van bonbons tot condooms

MOTIEFGROEP SCHAKEN: GEK OP ALLES WAT AAN SCHAKEN DOET DENKEN

Het postzegelvel dat ter ere van het 150-jarig jubileum van de KNSB is uitgegeven, heeft natuurlijk de volle aandacht van de leden van de Motiefgroep Schaken. Maar de belangstelling van de vereniging van verzamelaars gaat veel en veel verder.

Schaakafbeeldingen blijken het op de meest uiteenlopende attributen goed te doen, zelfs op bonbons, onderbroeken én condooms.

DOOR: HANS KLIPPUS

Het begon ooit met het verzamelen van postzegels en poststempels, maar al snel werd duidelijk dat er bij de leden ook interesse was voor andere items met schaakafbeeldingenen stellingen. Daarom werd in 1994, tien jaar na de oprichting, de naam van de vereniging veranderd van Motiefgroep Schaakfilatelie in Motiefgroep Schaken. Voorzitter Henk Alberts denkt dat de postzegel onder de leden nog wel het meest verzamelde object is, maar weet dat er tegenwoordig echt van alles wordt vergaard. Duidelijk is in ieder geval dat schaakmotieven het op de meest uiteenlopende attributen goed doen. Op, voor de hand liggend, ansichtkaarten, boeken, puzzels, munten en bankbiljetten, maar ook op items waarvan je het niet verwacht.

OPSLAGRUIMTE

Vraag het aan Nico van der Plas, de veilingmeester van de vereniging. In de tijd dat de Lissenaar op Schiphol werkte, trof hij op een van de toiletten van het vliegveld een automaat aan met condooms van het merk ‘Chess’. Een dag later keerde Van der Plas terug met een handvol vijfguldenmunten, waarmee hij de machine ‘leeg trok’. Want zijn collega-verzamelaars zouden ongetwijfeld ook interesse hebben in zo’n pakje, zeker omdat op de condooms zelf een schaakstuk was afgebeeld. “De mensen die op reis gingen en mij op het toilet bij de automaat bezig zagen, dachten vast dat ik heel wat van plan was”, zegt Van der Plas lachend.

Hij heeft liefst 32 ordners vol met postzegels en stempels, maar dus ook veel andere attributen met schaakafbeeldingen. Dat is nog lang niet alles wat er op dat gebied voorradig is, want dat zou niet in zijn huis passen en zijn echtgenote heeft hem verboden ook de benedenverdieping als opslagruimte te gebruiken. “Ik verzamel wat ik leuk vind, én de prijs die ik vandaag voor een item betaal, moet ik morgen ook nog acceptabel vinden. Het plezier staat voorop.” Sinds kort heeft Van der Plas zelfs onderbroeken met schaakmotief, een cadeautje van zijn kinderen.

APPIE HAPPIE

Voorzitter Alberts verzamelt onder meer stripverhalen waarin wordt geschaakt of een schaakattribuut te zien is. Hij heeft er een kleine duizend. Volgens Alberts is er bijna geen bekende stripserie te vinden die nooit een link met schaken heeft gehad. Het betreft dan een compleet schaakverhaal, een scène in het verhaal of een vermelding in de titel, zoals bijvoorbeeld Suske en Wiske en de zeven schaken. Opvallend is dat in stripverhalen die zich in de riddertijd of de Middeleeuwen afspelen meer dan gemiddeld wordt geschaakt. Een favoriete strip uit zijn uitgebreide verzameling aanwijzen, vindt Alberts moeilijk. Maar als het toch moet, kiest hij voor Appie Happie in het Hoogoventoernooi van de bekende tekenaar Dik Bruynesteyn. Het verhaal kwam niet in boekvorm uit, maar stond in de jaren zeventig als strip in verschillende kranten en werd in 2012 herdrukt in het jaarlijkse themanummer van De Schaakkoerier, het magazine van de Motiefgroep Schaken. Bruynesteyn, die ook karikaturen van vele topschakers tekende, overleed vlak voor het verschijnen van deze uitgave.

“De jacht is mooier dan het daadwerkelijk vinden van een item”

Nico van der Plas

POSTZEGELS

Van der Plas kiest uit zijn collectie postzegels als favoriet een in het toenmalige Joegoslavië uitgegeven serie van de Olympiade van 1950, die in dat land werd gehouden en ook door de thuisploeg werd gewonnen, met Nederland op de vijfde plaats. Pas drie jaar daarvoor, in 1947, zag, hoewel er toen al heel lang werd geschaakt en ook al heel lang postzegels werden gebruikt, de eerste schaakzegel aller tijden het licht. Die kwam uit Bulgarije en werd ter herinnering aan de Balkan Spelen uitgebracht. Een ander pronkstuk uit de verzameling van Van der Plas is een vel postzegels dat in 1988 door Libië werd uitgegeven. De aanleiding, volgens de Libiërs: ‘De tweede verjaardag van de Amerikaanse agressie’ tegen hun land. Op een van de negen zegels zit dictator Kaddafi als een keurige huisvader met een kind te schaken. Van der Plas typeert het als ‘politieke propaganda in de filatelie’.

DE JUBILEUMZEGELS

Het vel dat door PostNL is uitgegeven vanwege het 150-jarig jubileum van de KNSB bestaat uit tien zegels. Het ontwerp is van de Hagenaar Wout de Vringer. Op elke postzegel staat een schaakterm geschreven en wordt de betekenis ervan op de rand van het vel uitgelegd. Uitgesmeerd over alle zegels zijn de 32 stukken (wit en zwart) van het schaakspel afgebeeld. Een vel kost €10,10 en is, zolang de voorraad strekt, verkrijgbaar via www.postnl.nl/bijzondere-postzegels

WILDGROEI

In tegenstelling tot zijn collega verzamelt Alberts geen postzegels meer en hij is daarmee zeker niet de enige. De afgenomen interesse wijt Van der Plas onder meer aan de ontstane wildgroei. Met andere woorden: er verschijnen té veel ‘schaak-postzegels’ die puur voor de verkoop zijn gefabriceerd en dan is het minder bijzonder en leuk om ze te verzamelen. Sommige landen besteden hun zegeluitgiftes uit aan postagentschappen die er een verdienmodel van maken. Zo kan het bijvoorbeeld voorkomen dat er onder de vlag van Suriname een velletje met schaakstellingen wordt uitgegeven – inclusief afstempeling in Paramaribo – maar dat de zegels in Suriname zelf niet te verkrijgen zijn en ook nooit in dat land zijn geweest. Van der Plas kwam erachter dat ze door een organisatie in Guernsey, een eiland voor de kust van Noord-Frankrijk, op de markt zijn gebracht. In Nederland worden niet veel postzegels met een schaakconnectie uitgegeven.

EUWE

Vóór de recente uitgave ter ere van het jubileum van de KNSB was het negen jaar geleden dat er officieel via PostNL een vel met zegels verscheen waarop schaken voorkwam. Dat was vanwege het Jaar van het Boek en als een van de af te beelden boeken werd gekozen voor Oom Jan leert zijn neefje schaken van Max Euwe. De legendarische Euwe, nog altijd de enige wereldkampioen die Nederland heeft voortgebracht, staat veel vaker op postzegels afgebeeld en zeker niet alleen in eigen

“De mensen die mij op het toilet bij de automaat bezig zagen, dachten vast dat ik heel wat van plan was”

Nico van der Plas

land. Het gebeurde onder andere ook in Mongolië, Niger, Tadzjikistan en Comoren. Ter gelegenheid van de honderdste geboortedag van de Amsterdamse grootmeester werden in 2001 in Nederland twee zegels uitgebracht, met op de ene een nadenkende Euwe afgebeeld en op de andere een stelling uit de historische 26ste partij van de tweekamp om de wereldtitel tussen hem en de Rus Aljechin in 1935. Beide zegels hadden destijds een frankeringswaarde van 80 cent.

“Het is verre van saai. Vooral de verhalen zijn prachtig”

Nico van der Plas

RAVEN

De Motiefgroep is er trots op dat ze betrokken was bij dat project. Voorzitter Alberts leverde het basisontwerp. Negen jaar later, in 2010, liet de vereniging nog een eigen, ‘gepersonaliseerde’ Euwe-zegel ontwerpen, om zo het 75-jarige lustrum van de genoemde WK-tweekamp te vieren. Tevens zette de Motiefgroep een andere Nederlandse schaakcoryfee, Jan Hein Donner, op twee postzegels. Maar de club voorzag door de jaren heen ook veel andere items van een schaakafbeelding, onder meer munten, boekenleggers en duimstokken, daarmee de brede interesse van de verzamelaars aangevend. De special van De Schaakkoerier gaat dit jaar over schaakmotieven op graven. Bovendien wordt elk jaar door het bestuur van de Motiefgroep voor Kerstmis een wenskaart ontworpen die de 110 leden krijgen thuisgestuurd. Meestal is dat een kersttafereel plus een schaakprobleem: ‘Wit zet mat in twee zetten…’

VERHAAL

Voor de gedreven schaakverzamelaar Nico van der Plas is het nog niet klaar als hij het object dat hij heeft bemachtigd in huis heeft. Hij gaat ook op zoek naar het verhaal erachter. Waarom is het gemaakt of uitgebracht? En als er een schaakstelling op een item wordt afgebeeld – veel voorkomend – dan wil hij het complete zettenverloop weten. Dat bezorgt hem regelmatig het nodige speurwerk. En neem die postzegel uit Armenië, waarop een man te zien is die achter een tafel met een bordspel lijkt te staan. Wordt daar misschien geschaakt? Ja, zo bleek nadat Van der Plas via-via in contact kwam met de ontwerper. Die

legde uit dat hij de schaker staand had afgebeeld om duidelijk te maken dat het hier toch echt om sport gaat.

MOEITE

Het meeste plezier heeft Van der Plas als hij moeite moet doen om een attribuut voor zijn verzameling te bemachtigen. “De jacht is mooier dan het daadwerkelijk vinden van een item. Want als je het hebt gevonden, is het afgerond”, zegt Van der Plas. Soms kan het er bij hem fanatiek aan toegaan. Zoals die keer dat hij in Tsjechië een vrachtauto zag met een schaakmotief erop en hij op de snelweg een half uur achter de wagen bleef rijden, zodat zijn vrouw er een foto van kon maken. “Als ik mensen weleens vertel dat ik items met schaakmotieven verzamel, kijken ze me aan met een blik van: heb je niets beters te doen? Maar het is dus verre van saai. Vooral de verhalen zijn prachtig.”

DE MOTIEFGROEP SCHAKEN

De Motiefgroep Schaken houdt twee keer per jaar een contactdag voor haar leden, waarop een veiling plaatsvindt, items kunnen worden geruild en informatie kan worden uitgewisseld. Zes keerperjaarverschijntereenverenigingsblad,DeSchaakkoerier Wie lid wil worden, kan op de website – www.euwe.nl –nadere informatie en een inschrijfformulier vinden.

Ode aan hoe Sosonko een meester in verhalen schrijven werd

Op 18 mei 2023 werd Genna Sosonko 80 jaar. Uitgeverij New In Chess heeft dat passend gevierd met de publicatie van The Essential Sosonko, een bundeling van 59 verhalen die allemaal eerder verschenen op een andere plaats (de meeste daarvan voor het eerst in New In Chess Magazine). Het is een fraaie uitgave geworden. Inhoudelijk ligt dat voor de hand: de verhalen van Sosonko zijn uniek, maar ook qua vormgeving: ruim 800 pagina’s in hardcover met tientallen pagina’s aan prachtige zwart-wit foto’s.

DOOR: JEROEN BOSCH

Wanneer ik het heb over ‘verhalen’, dan is dat geen nauwkeurige aanduiding. Het gaat hier om essays of biografische schetsen (Sosonko schrijft altijd over mensen), ook het Engelse genre van de zogenoemde ‘vignette’ komt in de buurt. In ieder geval hebben we het over een literair genre dat in lengte kan variëren: minimaal drie pagina’s in deze bundel, maar het kunnen er ook meer dan 50 zijn zoals in het prachtige ‘A name as a gunshot’ over Mikhail Tal. Ieder essay heeft als onderwerp de schaker (maar eigenlijk de mens) in zijn tijd en context.

In 1983 schreef de toen nog actieve topgrootmeester Sosonko in Schaakbulletin 190 een toernooiverslag getiteld ‘Schaken als je 40 bent’. Hannover 1983 was een gesloten toernooi zoals ze niet meer georganiseerd worden (16 deelnemers van uiteenlopende sterkte met wereldkampioen Karpov als winnaar). De auteur eindigde daar in de middenmoot, net als zijn generatiegenoten Kavalek en Pfleger en vroeg zich af of het passeren van de 40-jarige leeftijdsgrens iets met dat middelmatige resultaat te maken had.

EEN ZWEEM VAN NOSTALGIE

Hoewel hij nog zeker vele jaren actief (en sterk) zou blijven schaken, bleef die preoccupatie met het verloop van de tijd. Topschaker Sosonko werd meer en meer topschrijver Sosonko. Zoals hij over zichzelf zei (scherp

formulerend als altijd): ‘Schaken als ik vroeger deed, kan ik niet meer, schaken als ik nu doe, wil ik niet meer.’ Een zweem van nostalgie, en ook wel tragiek van een schakersleven (mensenleven), hangt ook over ieder verhaal in The Essential Sosonko, maar altijd vanuit een humanistisch perspectief.

Op pagina 624 in de bundel staan twee foto’s van Mikhail Tal. Op de ene foto (uit 1987) kijkt hij samen met zijn oud-trainer Sosonko in de camera. Op de andere foto (uit 1992) zien we een bejaarde oude man tegenover Kasparov zitten. Het onderschrift vermeldt dat Tal de regerend wereldkampioen versloeg in deze snelschaakpartij, een maand voor zijn verscheiden. De foto deed mij denken aan Tilburg 1991, toen Sosonko, als trainer verbonden aan de Max Euwe Academie, Tal als gastdocent had gevraagd voor een selectie jeugdschakers. Nadat de oud-wereldkampioen weer was vertrokken, vroeg Sosonko ons hoe oud wij dachten dat Tal was. De schattingen begonnen ongeveer bij de leeftijd die Sosonko nu bereikt heeft. Tal was bijna 55 op het moment dat hij de training gaf.

NAMENREGISTER

In het handige namenregister achterin het boek heeft ‘Tal’ samen met ‘Botvinnik’ en ‘Korchnoi’ de meeste verwijzingen. Dat is geen toeval, want wereldkampioenen (en bijna-wereldkampioenen) hebben een fascinatie

voor ons allemaal. En wie is beter uitgerust dan Sosonko om ons lezers over hen te vertellen. Opgenomen zijn dan ook essays over Capablanca en Aljechin, en natuurlijk over Euwe (‘The Professor’), de eerste wereldkampioen die Sosonko persoonlijk goed kende, en dat laatste geldt ook voor bijna alle andere klassieke wereldkampioenen die daarna kwamen. Dat neemt niet weg dat de essays over minder bekende schakers, zoals bijvoorbeeld Lidia Glebovna Barbot-de-Marny, net zo goed de moeite waard zijn. Wanneer je van lezen en van schaken houdt dan kan het niet fout gaan: lees het boek van begin tot einde of open het op een willekeurige plek en begin te lezen. Andere optie: kijk in het namenregister of de inhoudsopgave en zoek een verhaal uit, maar lees!

Genna Sosonko

The Essential Sosonko: Collected Portraits and Tales of a Bygone Chess Era New In Chess 2023 € 59,95

Genna Sosonko.

JAN TIMMAN ANALYSEERT BESTE PARTIJEN VAN

OUD-WERELDKAMPIOEN IN NIEUW BOEK

“Euwe heeft prachtige partijen gespeeld”

Jan Timman was lange tijd het gezicht van het Nederlandse schaken. Schaken doet hij nog altijd, maar meer in de luwte. Waarin hij ook gedijt als boekenschrijver. Medio juni verscheen bij New In Chess zijn nieuwste boek: Max Euwe’s beste partijen. Een ode aan de grand maître met wie hij een hechte band had. “Ik denk dat dit boek recht doet aan de sterke en originele schaker die Max Euwe was.”

DOOR: BART STAM

Tientallen schaakboeken publiceerde Max Euwe (1901-1981), al dan niet met co-auteurs. Klassiekers zijn Oordeel en Plan, Praktische Schaaklessen, Amateur wordt Meester en zijn serie Theorie van Schaakopeningen Omgekeerd zijn er over de oud-wereldkampioen (19351937) veel minder boeken geschreven. Laat staan een representatieve partijverzameling met zijn beste partijen. Een doorn in het oog van Jan Timman, die zelf de laatste jaren veel schaakboeken schreef en al lang rondliep met het idee een dergelijk boek te schrijven. Timman: “From My Games 1920-1937 van Reinfeld is uit 1938 en telt 75 partijen. Dit boek werd een jaar later vertaald door Lodewijk Prins als Schaakpartijen van Dr. Max Euwe. Verder is er het boek Dr. Max Euwe: Keuze uit zijn beste partijen met 47 partijen uit 1958 en de biografie van Alexander Münninghoff uit 1976, in 2001 vertaald als Max Euwe The Biography.”

“Toch voldoen deze boeken in mijn ogen niet als complete partijverzameling. In de biografie van Münninghoff staan weliswaar 270 partijen, maar daar zitten ook veel remise- en verliespartijen bij. Veel partijen zijn niet of zeer summier geanalyseerd. From My Games gaat alleen over de jaren twintig en dertig, terwijl Euwe na de oorlog tal van interessante partijen heeft gespeeld. Denk aan Groningen 1946 en het kandidatentoernooi van 1953 in Zürich. Ook Keur van zijn beste partijen is niet volledig. Bovendien zijn deze boeken al tientallen jaren oud zijn en zijn de analyses gemaakt zonder de sterke computers van vandaag.”

EUWE BLEEF STERK SCHAKEN

Hoewel Euwe na de schaakolympiade van 1962 in Varna (Bulgarije) bijna niet meer speelde, bleef de ‘grand maitre’ ijzersterk schaken. Timman: “Dat bewijzen de laatste twee partijen in mijn boek: de overwinning op Hans Ree in 1973 en de bijna-winst tegen Genna Sosonko in 1975. Euwe stond in die partij gewonnen maar liet de partij verzanden in remise, waarschijnlijk door vermoeidheid.”

Dat hij zo sterk bleef schaken komt volgens de auteur mede doordat dat hij de internationale toernooien en daarmee de openingstheorie goed bleef volgen. Timman: “Hij was jarenlang hoofdredacteur van de Losbladige Schaakberichten.”

Zo’n twee jaar geleden startte de Arnhemse grootmeester met de research. Al snel kwam hij tot de conclusie dat tachtig partijen het meest geschikt zouden zijn. Anders zou het boek te dik worden en zou het accent vooral liggen op de jaren dertig. Timman: “Deze tachtig partijen doen het meest recht aan zijn schaakcarrière. In tegenstelling tot de huidige topschakers heeft Euwe niet zo heel veel partijen gespeeld, zo’n zestienhonderd in totaal. Terwijl ik nu al ruim vierduizend partijen heb gespeeld! Maar dat is ook wel logisch want Euwe was, met uitzondering van de jaren 1947-1949, geen schaakprofessional maar iemand met een fulltimebaan. Eerst als leraar wiskunde, later als wetenschappelijk adviseur van een Amerikaanse computerfirma en als hoogleraar in zowel Tilburg als Rotterdam. Hij kon dus alleen in de vakanties deelnemen aan toernooien.”

NIEUW ONDERZOEK

Om anno 2023 een gedegen partijverzameling te schrijven, is het doorspitten van oude toernooiboeken en schaaktijdschriften volgens Timman niet meer voldoende. “Natuurlijk biedt dat materiaal wel enig houvast, maar tegenwoordig gebruik ik een Stockfish-computer om partijen opnieuw te onderzoeken. Daar komen vaak verrassende resultaten uit. Sommige partijen, waarvan ik dacht dat ze heel goed waren, blijken vol fouten te zitten.” Maar het omgekeerde komt ook voor: Timman ontdekte een fraaie overwinning van Euwe tegen Pirc in 1949 in Bled (Slovenië). “Deze tiende matchpartij kende ik niet,

“Tegenwoordig gebruik ik een

Stockfish-computer om partijen opnieuw te onderzoeken. Daar komen vaak verrassende resultaten uit”

Max Euwe (links) en de beiden nog jonge Jan Timman (midden) en Hans Böhm eind jaren 70 tijdens een Europa Cupwedstrijd van Volmac tegen Budapesti Spartacus.

“Sommige partijen, waarvan ik dacht dat ze heel goed waren, blijken vol fouten te zitten”

maar blijkt heel goed te zijn.” Samen met de zogeheten ‘Parel van Zandvoort’, de 26ste partij uit de WK-match tegen Aljechin van 1935, en zijn overwinningen tegen Geller en Najdorf in het kandidatentoernooi van 1953 in Zürich, maakt deze partij deel uit van zijn favoriete top vier in het boek. Aan Timman de vraag wanneer Euwe op zijn sterkst was. “Dat was als wereldkampioen. Helaas verspeelde hij de toernooiwinst in het ijzersterke toernooi van Nottingham in 1936 door een blunder tegen Lasker. Maar hij won in 1936 samen met Fine een achtkamp in Amsterdam en in 1937 een vierkamp in Duitsland, voor Aljechin en Bogoljubow.” Naast het feit dat Euwe een zeer sterke aanvalsspeler en tacticus was, met een groot positiegevoel, vormen blunders helaas een rode draad in zijn carrière. Timman: “Jammer, want anders had ik nog een paar fraaie partijen kunnen opnemen in het boek. Zoals een prachtig opgezette partij tegen Smyslov uit het kandidatentoernooi van 1953 die hij helaas nog verloor.”

GOED CONTACT

Hoewel beiden vijftig jaar scheelden in leeftijd, heeft Timman altijd goed contact gehad met de ‘grand maître’. Ook zijn ouders kenden Euwe goed: zijn moeder was ooit leerling op het gemeentelijk meisjeslyceum waar Euwe wiskunde doceerde. Zijn vader kende Euwe via het Mathematisch Rekencentrum en later als hoogleraar wiskunde aan de TH Delft. Timman: “Toen mijn vader in 1975 plotseling overleed, heeft Euwe mijn moeder een mooie condoleancebrief gestuurd.’’

In mei 1962 gaf de oud-wereldkampioen een simultaan in Den Haag. Met enige moeite wist de toen elfjarige Timman de partij remise te houden. In zijn ouderlijk huis in Delft waren overigens diverse schaakboeken van de latere FIDE-president (1970-1978) te vinden, zoals Oordeel en Plan, Dr. Max Euwe: keuze van zijn beste Partijen en Theorie der Schaakopeningen. Timmans vader was een enthousiast amateurschaker en speelde met Ton, de oudere broer van Jan, deze partijen na. Later zou Jan hetzelfde doen.

In 1969 en 1971 zorgde Euwe er, samen met het Leo van der Kar Sportfonds, voor dat Timman naar de Sovjet-Unie kon voor een trainingsprogramma. Tijdens het Nederlands kampioenschap snelschaken in 1971 in Weesp, een prooi voor de jonge Delftenaar, reikte de FIDE-president de

prijzen uit. In 1978 waren Euwe en Waling Dijkstra de drijvende krachten achter de oprichting van het Timman-comité, dat de jonge grootmeester moest helpen in zijn jacht op de wereldtitel.

In 1975 zou Jan Timman in Hilversum een korte tweekamp spelen tegen Max Euwe. Maar omdat Timmans vader vlak daarvoor was overleden, ging de ontmoeting niet door: Sosonko werd zijn vervanger. “Ik speelde destijds veel internationale toernooien en deze tweekamp paste daar niet goed in”, zegt de auteur. “Euwe was al 74 en hij schaakte nauwelijks meer. Gelukkig had hij er alle begrip voor dat ik niet wilde spelen.” Ook hierna kwamen ze elkaar nog regelmatig tegen op toernooien en bij competitiepartijen: beiden speelden in de jaren zeventig voor Volmac Rotterdam, veelvoudig landskampioen van Nederland.

HUIDIGE

TIJD

Terug naar de huidige tijd. Ziet Timman Anish Giri en Jorden van Foreest nog een rol spelen in de strijd om de wereldtitel? “Anish Giri kan zich zeker nog verbeteren en aansluiten bij de absolute wereldtop. Wel denk ik dat hij nog wat scherper moet gaan spelen en wat meer risico’s moet nemen in zijn partijen, ook om het initiatief te krijgen. Jorden van Foreest heeft de laatste tijd helaas weinig vooruitgang geboekt, maar dat kan natuurlijk nog komen.”

EINDSPELSTUDIES

Over zijn eigen plannen zegt de negenvoudig Nederlands kampioen: “Ik heb alweer plannen voor nieuwe schaakboeken. Zo zal er dit najaar een herziene versie verschijnen van The Art of the Endgame uit 2006. Daarna wil ik graag nog een boek schrijven over de belangrijkste hoofdthema’s van eindspelstudies, en een uitgave met eigen studies.”

In de KNSB-competitie blijft de Arnhemmer uitkomen voor Wageningen. “Misschien ga ik in Duitsland weer spelen voor Düsseldorfer SK.” Timman had graag meegespeeld in het Open NK in Dieren maar de Arnhemmer zag hiervan af omdat de speelzaal geen airconditioning heeft. Een terugkeer in het ‘normale’ NK ziet hij voorlopig niet gebeuren. “Ik zie zo’n knock-outsysteem niet zitten. Voor mij bestaat het ideale Nederlands kampioenschap uit twaalf deelnemers, met twee rustdagen.”

Blunders vormen helaas een rode draad in de carrière van Euwe. Timman: “Jammer, want anders had ik nog een paar fraaie partijen kunnen opnemen”

Max Euwe’s beste partijen – wereldkampioen schaken 1935-1937

Publicatiedatum: 19 juni 2023

304 bladzijden

Uitgever New In Chess

ISBN: 9789083336619

Prijs: € 34,95 (hardcover) en € 24,95 (e-book).

Kleurrijk Eindhoven

De 2023 World Youth U16 Chess Olympiad in Eindhoven trok 252 jonge schakers van 63 teams uit 47 landen naar Nederland. Half augustus was de High Tech Campus een week lang het domein van deze talenten, jongens en meisjes tot en met 16 jaar. Daarnaast werd in die week ook een toernooi voor tien van ’s werelds sterkste jeugdschaaksters gehouden. Kortom, een kleurrijk evenement dat nog maar eens het feestelijke jaar van de 150-jarige schaakbond in de schijnwerpers zette.

Árpád Emrick Élő (links).

Elo-rating:

obsessie voor schakers en voorbeeld voor andere sporten

Voor een aantal schakers is het een obsessie. Sommigen informeren bij een ontmoeting eerder naar deze status dan dat ze de vraag ‘hoe gaat het met je?’ stellen. Nu ‘dreigt’ dat misschien ook in andere sporten, want het fenomeen Elo-rating wordt door steeds meer sporten omarmd.

DOOR:

EDWIN ALBLAS

Elo-rating is een beoordelingssysteem dat gebaseerd is op wedstrijdresultaten (winst- én verliespartijen en remises) en de sterkte van spelers en hun tegenstanders. De rating wordt vooral gebruikt bij sporten waar spelers of teams een-tegen-een spelen, zoals dus bij het schaken. Een van de belangrijkste kenmerken van dit systeem is dat de prestaties niet absoluut worden gemeten en dat de ‘beloning’ ook afhankelijk is van de sterkte en prestaties van je tegenstander, het toernooi/de competitie waarin het resultaat is behaald en andere spelers met diverse ratings.

BAANBREKEND

Een simpel gevolg: win je van een hoger geklasseerde speler, dan verdien je meer Elo-punten dan wanneer je wint van een tegenstander die lager op de ranking staat. Er is een formule – die niet in twee zinnen is uit te leggen – waarmee dat allemaal zo eerlijk mogelijk wordt berekend. De man die daarvoor verantwoordelijk is, luisterde naar de naam Árpád Emrick Élő (1903-1992). Geboren in Hongarije en op 10-jarige leeftijd met zijn ouders geëmigreerd naar de Verenigde Staten, waar hij professor werd in de natuurkunde en astronomie. Dat hij zelf ook een enorme liefhebber van schaken was, speelde uiteraard een grote rol in zijn baanbrekende werk.

STATUSSYMBOOL

De belangrijkste ranglijsten van de Koninklijke Nederlandse Schaakbond en de wereldschaakbond FIDE zijn gebaseerd op Elo-rating. Schakers zweren al jaren bij deze methode; niet zelden beheerst het op obsessieve manier hun schaakleven.

In dat opzicht is het enigszins vergelijkbaar met het handicapsysteem (speelsterkte) in golf. Ook veel golfers zijn geobsedeerd door een lage handicap. Hoe lager, hoe beter je bent, een single handicap is een soort statussymbool.

OMSTANDIGHEDEN

De Elo-rating wordt als een eerlijk en betrouwbaar beoordelingssysteem gezien. Om die reden neigen ook andere sporten om het (meer) te gaan gebruiken. Hier en daar worden al varianten van Elo-rating in beachvolleybal gebruikt en ook de Nederlandse Tafeltennisbond heeft

“De Elo-rating helpt bij het objectiveren van sportprestaties en het niveau van sporters, maar het kan nooit het oog van de coach vervangen”

Gijs Reuvers (data-analist NOC*NSF)

een ranking gebaseerd op Elo-rating. In een aantal gevallen wordt die ranking gebruikt bij selectiemomenten. Je krijgt op deze manier een goed inzicht in de prestaties over een bepaalde periode, vooral doordat andere omstandigheden worden meegewogen.

NOC*NSF

Het is een ontwikkeling die ze bij NOC*NSF nauwlettend volgen. “Elo-rating helpt bij het monitoren van de ontwikkeling van sporters en geeft antwoord op vragen zoals: hoe ver zit een sporter af van de top, wat is de prestatiedichtheid?”, aldus Gijs Reuvers, data-analist bij de afdeling Topsport van NOC*NSF, in een eerder gepubliceerd artikel op de website van de sportkoepel.

ELO-LADDER EN TITELS

“Op basis van data kunnen realistische doelstellingen geformuleerd worden en kunnen prestaties geduid en geevalueerd worden. Het is een mooi systeem dat ook kan bijdragen aan de selectie van sporters, maar belangrijk is om de context niet uit het oog te verliezen. De Elo-rating helpt bij het objectiveren van sportprestaties en het niveau van sporters, maar het kan nooit het oog van de coach vervangen. Komt een speler terug van een blessure? Bouwt een speler op naar een bepaald piekmoment?

Zo zijn er tal van factoren die van invloed kunnen zijn op een prestatie, waar de Elo-rating geen rekening mee houdt. Voor deze context blijft het oordeel van coaches en staf cruciaal.”

Wat zijn de treetjes op de ELO-ladder die je een titel opleveren en hoe schop je het tot een grootmeestertitel?

Je krijgt de titel van grootmeester toegewezen wanneer je twee of meerdere grootmeesterresultaten (normen) hebt behaald in toernooien van minimaal 27 rondes en een minimale rating van 2500. Daarnaast moet dat toernooi ook nog aan meer voorwaarden voldoen. Bijvoorbeeld dat het toernooi sterk genoeg bezet is en je als speler een toernooiprestatierating van 2600.5 en (voor vrouwen 2400.5) behaald hebt. Wat is een toernooiprestatierating? Dat is het elogetal dat je prestatie weergeeft in het specifieke toernooi waarin je op dat moment speelt. Bij vrouwen liggen de normen voor titels 200 punten lager en wordt de afkorting met bijvoorbeeld WGM of WIM aangeduid. Maar er zijn ook vrouwen die ‘algemene’ titels dragen. In Nederland is Zhaoqin Peng GM, en zijn Tea Lanchava, Eline Roebers en Sopiko Guramishvili IM.

> 2699

Dit is de categorie uitzonderlijk. Schakers met een rating van 2699 of hoger behoren tot de absolute wereldtop. Die schakers worden ook wel Super Grootmeesters genoemd. Op dit moment (peildatum 30 juli 2023) hebben we één schaker in Nederland die een rating van 2700+ heeft: Anish Giri. Hij zit er zelfs dik boven. Jorden van Foreest sprong ook al eens over die lat, maar zit er nu weer onder. Baas boven baas is Magnus Carlsen, de Noor had op zijn hoogtepunt een Elo-rating van 2882. De kans dat hij ooit nog de grens van 2900 passeert, wordt overigens door de kenners vrij klein geacht.

2500 tot 2699

Hier kom je in de zone van Grootmeester (GM), de hoogste ‘titel’ die je in schaken kunt behalen. Daar hebben we er in Nederland ongeveer 40 (spelende) van.

2400 tot 2499

Met deze score mag je jezelf internationaal meester (IM) noemen.

2300 tot 2399

Op dit niveau doe je meer dan behoorlijk mee in de top van het nationale schaken en kun je de titel FIDE-meester voor je naam zetten.

2200 tot 2299

Bereik je deze score, dan ben je Kandidaat Meester.

In het verleden werden ook op nationaal niveau bij lagere ratings een titel als ‘nationaal kampioen’ vergeven, maar dat is al een tijdje niet meer zo. Sta je nog onderaan de ladder en heb je een score van minder dan 1000 punten, dan behoor je tot de categorie beginner. Tegenwoordig is er ook een officiële Elo-rating voor de spelvormen Blitz en Rapid.

OPSOMMING

Bij de Koninklijke Nederlandse Hippische Sportbond is Elo-rating ook al een serieuze graadmeter. “We zijn bij Eventing daarmee begonnen en hebben daarvoor een partij ingehuurd”, zegt Iris Boelhouwer, directeur Topsport bij de KNHS. “We zochten een manier die ons meer inzicht in de waarde van prestaties kon geven dan alleen een opsomming van resultaten. Juist bij Eventing zijn de omstandigheden vaak anders en dat geldt ook voor de andere disciplines. Vier keer foutloos bij het springen zegt niet zoveel, vier keer de balk aantikken evenmin. De hoogte van de hindernissen, de moeilijkheidsgraad van het parcours, een harde of zachte ondergrond in de bak, dat bepaalt ook de waarde van een prestatie. We kijken ook naar hoe het hele veld heeft gepresteerd.”

ONDERBUIKGEVOEL

Daarnaast heb je ook nog met de factor dier te maken, merkt Boelhouwer op. “Dat is al helemaal moeilijk te beoordelen. Daarom gebruiken we het nu alleen nog bij het selecteren voor een kampioenschap. Je kunt zo zien of een combinatie over een langere periode vormbehoud heeft getoond. De ratings zijn een bevestiging van ons onderbuikgevoel, we kunnen het nu meetbaar maken met data.”

Ook in het judo wordt met Elo-rating geëxperimenteerd, al laten die prestaties zich minder makkelijk kaderen dan bijvoorbeeld in zwemmen, atletiek of schaatsen. NOC*NSF startte na de Olympische Spelen in Tokio een pilot met de judobond. Naast de wereldranglijst was er volgens Reuvers behoefte aan een ‘beter instrument’ om het niveau van judoka’s in een getal te gieten. Immers, een nederlaag in de eerste ronde tegen een heel sterke tegenstander zorgt voor een onvermijdelijke duikeling op de gewone

“We zochten een manier die ons meer inzicht in de waarde van prestaties kon geven dan alleen een opsomming van resultaten”

Iris Boelhouwer (directeur Topsport KNHS)

ranglijst, terwijl de Elo-rating minder meedogenloos is omdat de sterkte van de opponent wordt meegewogen. Ook bij de judobond is het nu nog een extra middel bij evaluaties van judoka’s en mogelijk in de toekomst bij het bepalen van selecties voor grote kampioenschappen.

Kortom, de schaaksport, waarvoor de Elo-rating aanvankelijk ook werd bedacht, loopt wat dat betreft vooruit. Natuurlijk zijn er ook mazen in dit systeem waardoor een Elo-rating kan worden beïnvloed door andere, oneerlijke factoren. Maar valsspelers, zo weten we, zijn er altijd en overal in elke sport en gelukkig zijn ze absoluut ver in de minderheid.

Ook klinkt er weleens kritiek op het systeem. Bijvoorbeeld dat het de toppers bevoordeelt: die spelen vaak alleen tegen elkaar en blijven daardoor relatief veilig hoog in de boom. Maar die stemmen vallen in het niet bij het enthousiasme dat de Elo-rating in het schaken teweegbrengt. Maar vraag de volgende keer een schaker gewoon: hoe gaat met het jou en met je Elo-rating? Dat is in schaken een fijne opening, van een gesprek…

WEETJE

tot 1950 was ‘grootmeester’ een informele kwalificatie, meestal toebedeeld aan wereldkampioenen en uitdagers. De Russische tsaar Nicolaas II begon er in 1914 mee toen hij de vijf beste spelers van een toernooi in Sint-Petersburg die titel verleende. In 1950 volgde de wereldschaakbond FIDE dat voorbeeld en benoemde 27 grootmeesters. Daarna werden er langzamerhand meer criteria aan die titel gesteld.

Topamazone Dina van Liere van TeamNL.

Domme pech of dom gehandeld?

Het afgelopen NK Dames dit jaar werd ontsierd door een reglementaire nul voor Arlette van Weersel omdat ze vanwege de storm Poly niet op tijd in de speelzaal kon zijn. Aangezien het niet de eerste keer is dat er een reglementaire nul is uitgedeeld op het NK, tenslotte liep Roeland Pruijssers tijdens het NK van 2021 tegen de lamp met autopech, is het wellicht goed om hier wat dieper in te duiken. Het is niet mijn bedoeling om specifiek op deze casus in te gaan met mijn ongenuanceerde mening. Maar het is altijd lelijk als de strijd niet beslist wordt op de 64 velden.

Duidelijk is wel dat het een en ander is misgegaan en dat deze zaak alleen maar verliezers kent. In de discussie die hierdoor ontstond, zag ik termen voorbijkomen als Topschaak, professionaliteit, verantwoordelijkheid nemen, competitievervalsing, pech, toernooiorganisatie, et cetera. Gelukkig (?) ben ik op deze gebieden ervaringsdeskundige en zoals gewoonlijk niet bang om mijn (gekwalificeerde) mening te geven.

KRATJES BIER

Ten eerste heb ik als toernooidirecteur van Hoogeveen het een en ander meegemaakt, met name in de omgang met schakers. Soms vraag ik mezelf dan af: was ik vroeger ook zo? Wat me toen pas opviel, is dat schakers het eendimensionaal bekijken en dat is dus niet van de kant van de organisatie…

Als er verandering moet plaatsvinden zoals tijdens het NK, dan is dat organisatorisch een hel. Een vrij onschuldig voorbeeld: ik kan me nog goed herinneren dat in Hoogeveen een groep jeugdspelers de laatste shuttlebus had gemist omdat ze het belangrijker vonden om eerst nog wat kratjes bier te scoren. Uiteraard gingen hiervan mijn haren rechtovereind staan! Ik kan me niet meer herinneren of wij hen alsnog hebben ‘thuisgebracht’. Ik hoop eerlijk gezegd van niet want de signaalwerking zou erg fout geweest zijn!

Ten tweede, wat is nou eigenlijk pech? Als je dingen aan het toeval overlaat, dan kun je inderdaad pech hebben. Nu vind ik het sowieso verstandig om vanuit fysiek oogpunt de reistijd voor de partij zo kort mogelijk te houden, maar goed, storm Poly is natuurlijk echt domme pech. In tegenstelling tot autopech, wat natuurlijk een ingecalculeerd risico is.

Overigens kan ik het niet laten om tegen een heilig huisje aan te schoppen met de vraag: is het Dames-NK topschaak? Ik bedoel: als er stukken worden weggegeven en vrolijk wordt doorgegaan, knakt er iets in mij.

PROFESSIONALITEIT

Als doorgewinterde schaakprofessional heb ik nog een aantal tips voor schakers over professionaliteit, zoals werk en privé gescheiden houden en een gebalanceerd toernooischema. Soms voel ik me een roepende in de woestijn, maar ik blijf het proberen bij onder anderen Jorden en Max.

Qua professionaliteit heb je altijd baas boven baas, maar ik denk dat ik als speler wat dat betreft ook zeker een aantal dingen goed heb gedaan. Neem bijvoorbeeld het NK 2014. Het hotel was betaald tot de laatste ronde, dus wat doe je als je een echte prof bent? Dan betaal je die extra nacht. Waar anderen bezig zijn met pakken, uitchecken en dergelijke (ik zag het met veel genoegen aan), kun jij je gewoon focussen op die belangrijke laatste ronde waarin de prijzen nog verdeeld moeten gaan worden. Sowieso een investering met een positief rendement. Het werd nog erger voor Sergey Tiviakov, want die moest nog de barrage spelen (tegen mij). Waar ik me kon terugtrekken op mijn kamer en me rustig kon voorbereiden, vertoefde Sergey in niemandsland. Ik zeg niet dat dit het verschil heeft gemaakt maar alle beetjes tellen mee. Regeren (of beter gezegd heersen) is vooruitdenken. Geen hotel nemen (zoals bij het NK) wil niet per definitie zeggen dat je onprofessioneel bent, mits je het bespaarde geld maar herinvesteert in je schaakcarrière. Dan heeft het doen van concessies tenminste nog nut gehad.

HEILIG HUISJE

Maar wellicht leg ik de lat te hoog. Een voorbeeld uit eigen keuken: tijdens mijn senatorschap (2019-2023) leek het mij geen goed idee om bijvoorbeeld voor het nationale team uit te komen. Weliswaar zou ik er qua rating in passen, maar je zit dan in een team met jongens die 24/7 met schaken bezig zijn terwijl je zelf meer tijd aan stikstofproblematiek hebt besteed dan aan het Konings-Indisch… Dan kun je de blik van je teamgenoten al uittekenen: waar is die mafkees nou weer mee bezig?

Loek van Wely (1972) is schaker en tot juni 2023 voor de fractie Nanninga lid van de Eerste Kamer. Hij werd in 1993 grootmeester en was zeven keer Nederlands kampioen. Houdt naast schaken ook van poker.

NK Bedrijvenschaak

30 SEPTEMBER 2023 | ROOSENDAAL

Het NK Bedrijvenschaak heeft al een mooie historie, hoewel het evenement in de voorbije jaren ook een paar keer niet kon worden georganiseerd. De laatste winnaar was Hotels.nl in 2021, toen Wijk aan Zee de speelplaats was. Dit jaar staat het evenement weer op de kalender en is het Jan Tinbergen College in Roosendaal het decor. De wedstrijden worden gespeeld door viertallen. Een team kan uit maximaal vijf spelers bestaan, vier basisspelers die ten minste 50 procent van de wedstrijden voor het team uitkomen en een reservespeler. Elk team mag één speler opstellen zonder binding met het bedrijf (gastspeler). Op de gastspeler na dienen de opgegeven spelers werkzaam te zijn in het bedrijf dat zij vertegenwoordigen, dan wel het bedrijf te hebben verlaten wegens vervroegde uittreding of pensionering.

Er wordt gespeeld volgens de FIDE-Regels. Speeltempo: 15 minuten + 5 sec toegevoegde tijd per zet. Het kampioenschap zal worden verspeeld in zeven ronden.

INSCHRIJVEN

Inschrijven kan via de website www.schaakpromotie.nl

MEER INFORMATIE

Mail naar stichtingschaakpromotie@gmail.com

DATUM & TIJD

30 september

10.00 - 17.15 uur

Hoogeveen Chess Tournament

21-28 OKTOBER 2023 | HOOGEVEEN

Het Hoogeveen Schaaktoernooi is een klassieker en wordt dit jaar van 21 t/m 28 oktober gehouden in het gemeentehuis van Hoogeveen. Dat wordt alweer de 27ste jaargang van het toernooi, dat in 1997 voor het eerst werd gehouden. In die bijna 30-jarige geschiedenis heeft nagenoeg elke wereldtopper in Hoogeveen gespeeld.

De formule is hetzelfde als altijd: twee matches, twee amateurtoernooien en een Open Groep. De deelnemers aan de matches worden later bekendgemaakt. De inschrijving voor de Amateurgroep en het Open Toernooi zijn geopend.

Via de website zijn de partijen ook live te volgen.

Het Hoogeveen Open begint dit jaar op zaterdag 21 oktober. In de Open Groep is er ruimte voor 40 spelers. Zij spelen negen ronden. Om aan het toernooi mee te kunnen doen, moeten deelnemers een FIDE-rating hebben van minimaal 2100. Bij het ontbreken van een FIDE-rating telt de nationale rating.

AMATEURTOERNOOI – MIDDAG

Hier is plek voor 60 spelers, ook zij spelen vanaf zaterdag 21 oktober negen ronden. Om aan het toernooi mee te kunnen doen, mogen deelnemers een FIDE-rating hebben van maximaal 2200.

AMATEURTOERNOOI – OCHTEND

Ook voor deze groep met maximaal 100 deelnemers geldt een FIDE-rating van maximaal 2200. Dit toernooi telt 7 ronden.

SPEELTEMPO

Het speeltempo voor het Hoogeveen Open en amateur –middag is 40 zetten in 90 minuten, 30 minuten extra tijd + 30 seconden toegevoegde tijd per zet vanaf zet 1. Voor de amateurgroep in de ochtend is het speeltempo 90 minuten + 30 seconden toegevoegde tijd per zet vanaf zet 1.

MEER INFORMATIE

Kijk voor meer informatie op www.hoogeveenchess.nl of mail naar secretariaat@hoogeveenchess.nl

INSCHRIJVEN

Inschrijven kan op deze pagina. www.hoogeveenchess.nl/nl/inschrijven

KOSTEN INSCHRIJVING

Open toernooi: €100,-. FM & Jongeren in of na 2005 geboren €70,-

Deelname voor IGM en IM gratis

Amateurtoernooi ochtend: €60,Amateurtoernooi middag: €90,-. Jongeren in of na 2005 geboren: €70,-

Snakken naar de terugkeer van Mittens?

Anna-Maja Kazarian (2000) is een Nederlandse topschaakster en Woman International Master (WIM). Ze won in 2020 het NK Internetschaak voor vrouwen. Anna-Maja heeft een eigen Twitch-kanaal en maakt deel uit van Alliance, een van ’s werelds grootste e-sportsteams. Voor schaken.nl begeeft ze zich in de wereld van online schaken en speurt naar andere trends.

Persoonlijk ben ik niet zo’n fan van het spelen tegen schaakcomputers. Schaken speel je normaal gesproken tegen een mens en zoals we weten maken mensen altijd wel fouten. Sterke schaakcomputers maken over het algemeen geen fouten en dat is enorm frustrerend om tegen te spelen!

Schaakcomputers zijn er in verschillende vormen en worden ook veel gebruikt om schaakpartijen te analyseren. De meeste schakers maken gebruik van schaakengine Stockfish, de sterkste tot nu toe met een geschatte rating van 3550. Daarnaast is er de welbekende schaakcomputer Leela Chess Zero, die met behulp van kunstmatige intelligentie steeds beter aan het worden is door constant partijen tegen zichzelf te spelen. In 2020 heeft deze computer maar liefst 300 miljoen partijen tegen zichzelf gespeeld.

FRITZ 11

Online is het mogelijk om schaakcomputers van verschillende niveaus uit te dagen. Zo kun je op lichess.org tegen Stockfish level 1 tot en met level 8 spelen en is het tevens mogelijk om verschillende schaakvarianten zoals Chess960, King of the Hill of zelfs Atoomschaak tegen de computer uit te proberen. Vol vertrouwen speelde ik recent een potje Crazyhouse tegen Stockfish level 8, maar helaas liep dat niet goed af… Op Chess. com is het ook mogelijk om tegen een schaakcomputer te spelen waarbij de rating oploopt van 250 tot wel 3200!

Zelf heb ik ooit weleens tegen Fritz 11 gespeeld, maar ook daar beleefde ik niet veel plezier aan. Schaakcomputers hebben ook een heel andere manier van spelen. Als je tegen een schaakcomputer met een wat lagere rating speelt, zijn de fouten erg willekeurig, gebaseerd op computer-evaluaties, en zijn dat vaak zetten die mensen nooit zullen spelen.

WINNEN MET TWEE PAARDEN

Om het spelen tegen schaakcomputers wat leuker te maken, heeft Chess.com een nieuwe versie van

schaakcomputers geïntroduceerd. Deze schaakcomputers worden ‘bots’ genoemd en zijn gebaseerd op verschillende persoonlijkheden. Er zijn standaard bots met een rating tussen 250 en 2450, beroemdheden, topschakers en de zogeheten adaptive bots. De adaptive bots passen aan de hand van het spel van de tegenstander hun sterkte aan. Dat is best bijzonder. De bots van Chess. com zijn niet alleen geprogrammeerd op verschillende niveaus, maar hebben ook unieke speelstijlen en maken graag een praatje met je. Zo nam ik tegen Martin, de bot met de laagste rating van 250, de uitdaging aan om met

VOLG ANNA-MAJA OP

slechts twee paarden op het bord te winnen. Bij de vierde poging was het mij gelukt! Zo’n uitdaging is leuk om te proberen, maar je leert er niet veel van natuurlijk.

MEEDOGENLOOS

Maandelijks brengt Chess.com een serie schaakbots uit met een bepaald thema. Afgelopen januari werden vijf kattenbots uitgebracht en was er één die voor enorme verbazing zorgde: Mittens. Waarom? Mittens had slechts een rating van 1! Op het eerste gezicht leek ze erg onschuldig met haar schattige kattenogen, maar wat bleek: in haar schaakpartijen was ze erg sterk! Zo sterk dat zelfs grootmeesters zoals Hikaru Nakamura en Benjamin Bok er enige moeite mee hadden om haar te verslaan! Ik waagde ook een poging, maar in een Najdorf met de witte stukken werd ik snel van het bord geveegd. Schaakcomputers zijn tactisch ijzersterk, dus de openingskeuze was eerlijk gezegd niet heel handig van mij. Naast Mittens’ sterke spel stond ze ook bekend om haar meedogenloze karakter. Tijdens de partij hield ze wel van een potje trash talk: “Meow. I am become Mittens, the destroyer of kings. Hehehe.’’

De andere vier kattenbots waren Scaredy Cat, Angry Cat, Mr. Grumpers en Catspurrov. Laatstgenoemde is een twist op de naam van de dertiende wereldkampioen schaken: Garry Kasparov. Desalniettemin was Catspurrov niet zo sterk met ‘slechts’ een geschatte rating van 1400. Gelukkig gaf Mittens genoeg uitdaging voor de liefhebbers! Alleen al in januari 2023 werd er wereldwijd maar liefst 40 miljoen (!) keer tegen Mittens gespeeld.

VERMOMD

Helaas kun je nu niet meer tegen Mittens te spelen. De bots uit zulke series worden maandelijks vernieuwd, maar er bestaat een kans dat ze terugkeert. Ik ben benieuwd of Chess.com haar weer terugbrengt in het begin van 2024. Ik vraag me af of ze dan nóg sterker en kwaadaardiger terugkomt. Of vermomd in een ander jasje? We gaan het meemaken. In ieder geval zijn er voor nu genoeg andere bots om tegen te spelen: Coach Danny, grootmeesters Ding Liren en Alexandra Kosteniuk, of wat dacht je van bekende streamers als xQc en Pokimane? Er is voor ieder wat wils! Durf jij het aan?

DGT PEGASUS

Discover the first real chess board dedicated to online play. DGT Pegasus is changing the way of playing online chess, bringing your game to the 3rd dimension.

More information on: digitalgametechnology.com/pegasus

DGT Pegasus AD A5 2023.indd 1

VOOR BAANBREKEND ONDERZOEK TEGEN ALVLEESKLIERKANKER

Meer dan 3.000 Nederlanders krijgen jaarlijks de diagnose alvleesklierkanker. 93% sterft binnen 6 maanden. De diagnose alvleesklierkanker is nog altijd vaak weinig minder dan een doodvonnis.

-PROFESSOR CASPER VAN EIJCK-

Vindt u het belangrijk dat er ook na uw overlijden doorgewerkt wordt aan innovatieve behandelmethoden van alvleesklierkanker?

Dan is het mogelijk om Stichting Overleven met Alvleesklierkanker op te nemen in uw testament. Elke donatie, groot of klein, is waardevol.

Vanzelfsprekend is nalaten iets heel bijzonders. Wij reiken u graag de helpende hand als u meer wilt weten over de mogelijkheden van nalaten.

Overweegt u na te laten aan Stichting Overleven met Alvleesklierkanker?

Neem dan vrijblijvend contact op met:

18/01/2023 09:29

mr. Leonie Geenen - van Straaten t. 06 26 520 371 e. leonie@supportcasper.nl

Denken heeft een gezicht

Het mooie van schaken? Vraag het tien schakers en je krijgt misschien wel tien verschillende antwoorden. Ze zullen er misschien even over moeten nadenken voordat ze antwoord geven, maar hey, daar kijk je natuurlijk niet van op. Schakers zijn tenslotte denkers.

Dat inspireerde fotograaf Klaas Jan van der Weij tot een serie portretten van schakers. Dat denken heeft namelijk een gezicht.

Meer dan één zelfs. Peinzen doe je vaak met je handen op je hoofd, bij het overdenken van een zet past het masseren van je wenkbrauwen in de veronderstelling dat je zo ook je hersenen activeert.

Verraad je hierdoor je gemoedstoestand? Kan je tegenstander hier iets uit opmaken? Paniek bij jou, radeloosheid? Soms, vaak ook niet. Schakers zijn vandaag de dag ook bedreven in het trekken van een pokerface. Vijf portretten met vijf uitspraken van beroemdheden die je aan het denken zetten…

FOTO’S: KLAAS JAN VAN DER WEIJ

“Schaken is het snelste spel van de wereld omdat men met elke seconde duizenden gedachten moet ordenen”

Albert Einstein

“Wie weinig denkt vergist zich vaak”

Leonardo da Vinci

“Het ziet er dus naar uit dat in een ondeelbaar ogenblik een daad meer inzicht verschaft dan een langdurig denkproces”

Harry Mulisch

“Denken,

dat werkt vroegtijdige kaalhoofdigheid in de hand, door verdroging van de schedelhuid”

Gerard Reve

“Ik moet steeds aan die grote denkers denken, die steeds grote dingen denken”

Toon Hermans

Schaken tot kunst verheven

Schaken en kunst kunnen het goed met elkaar vinden. Vreemd is het daarom niet dat beroemde kunstenaars zich tot de sport aangetrokken voelen en zich er soms ook door laten inspireren. We richten de spotlights op vier kunstenaars wier karakteristieke kunst je ook op het schaakbord kunt gebruiken.

DOOR:

EDWIN ALBLAS

SALVADOR DALÍ & MARCEL DUCHAMP

De beroemde surrealistische kunstenaar Salvador Dalí (1904-1989) maakte fantastische kunstwerken en een ervan is Chess Mask at Sea, waarvan nog altijd kopietjes te koop zijn. Maar minstens zo bijzonder is de schaakset die hij maakte als eerbetoon aan zijn Franse kunstenaarsvriend Marcel Duchamp (1887-1968). De Fransman was gek op schaken en haalde zelfs het Franse nationale team. Hij was zo bezeten van schaken dat het al na een klein jaar zijn huwelijk kostte. Dat zijn vrouw Lydia een keer uit ergernis de stukken aan het bord had gelijmd, was voor Duchamp geen reden om zijn tijd tussen schaken en echtgenote wat beter te verdelen. Duchamp trouwde overigens daarna met een schaakster en liet zich later ook samen met een naakte Eve Babitz bij een schaakbord als kunstobject fotograferen door Julian Wasser. Het werd een beroemde foto.

VINGERS

Dalí maakte het kunstwerk Jeu d’echecs, zilveren schaakstukken van gipsen afgietsels van zijn vingers. De koning en koningin waren de duimen van de Spaanse kunstenaar en zijn vrouw, elk bekroond met een kies, jawel, uit hun gebit. De schaakstukken hebben een (geveilde) waarde van ongeveer 40.000 dollar. Duchamp vervaardigde zelf overigens ook beroemde schaakstukken, bedoeld om te veilen ten gunste voor de Amerikaanse schaakbond. De originele stukken zijn verloren gegaan, maar ze worden nog veelvuldig nagemaakt.

KEITH HARING

Het buitenbeentje van dit viertal, want er is voor zover bekend geen connectie tussen de Amerikaanse popart-artist (1958-1990) en de drie andere kunstenaars op deze pagina’s. Maar in de typische Keith Haring-stijl zijn wel leuke schaaksets gemaakt, uiteraard ook van simpel tot exemplaren van duurder materiaal. De goedkoopste variant vind je voor nog geen 35 euro.

ANDY WARHOL

De Amerikaanse kunstenaar (1928-1987) trof Dalí en Duchamp eens in de jaren 60 tijdens een tentoonstelling van Duchamp waarbij geld werd opgehaald voor de Amerikaanse schaakfederatie. Warhol spoorde

Duchamp en Dalí aan tot een potje schaak op de livemuziek van de band The Velvet Undergrond.

Over de schaakkwaliteiten van Warhol is weinig bekend. Hij maakte ooit een werk met de naam Chess Player. Veel later bracht The Andy Warhol Foundation samen met Kid Robot een schaakset gemaakt van Warhols beroemde tomatensoepblikjes, met bovenop elk blikje het corresponderende schaakstuk in letters gedrukt. Nog altijd te koop voor zo’n 500 euro.

Schaakpuzzel

BEDENKER: DIMITRI REINDERMAN

In tien vragen wordt je kennis van schaken en schakers in films en op de televisie getest. Ook de oplossing heeft hiermee te maken. De oplossing vind je op pagina 82.

1. In 1938 werd in Nederland een toernooi gehouden met de acht sterkste schakers ter wereld. Welke omroep was de organisator?

2. Welke schaker zat van 1989 tot 1999 in het panel van het satirische consumentenprogramma Ook Dat Nog?

3. Hoe heet de door Anna Taylor-Joy gespeelde hoofdpersoon in de serie The Queen’s Gambit?

4. Welke inmiddels overleden televisiemaker (vader van een bekende cabaretier) was niet alleen regisseur van Koot en Bie, maar ook van diverse programma’s over schaken zoals als Schaken met Jan Timman (Teleac), Iedereen kan schaken (NOT) en een documentaire over Kalmukkië?

5. In welke Bondfilm is de Tsjecho-Slowaakse schaakmeester Tov Kronsteen de belangrijkste plannenmaker voor SPECTRE?

6. De diagramstelling laat een variant uit het Weens zien. Naar welke twee vaak verfilmde horrorromans is deze variant vernoemd?

7. In 2022 werd door de NTR de reality gameshow The Genius uitgezonden waarin elke week een kandidaat afviel. Welke slimme schaakster haalde de finale?

8. In de film The Discovery of Heaven (naar een roman van Harry Mulisch) is een van de hoofdrollen voor Stephen Fry als Onno Quist. Op welke schaker is dit personage gebaseerd?

9. Een populaire Nederlandse film over schaken is Lang Leve de Koningin uit 1995, geregisseerd door Esmé Lammers. Wie is haar beroemde opa?

10. Het door Sjoerd Pleijsier gespeelde personage Simon uit de komedieserie Toen was geluk heel gewoon blijkt in een van de afleveringen een sterke schaker. Logisch, want wat is zijn achternaam?

WEEKENDTOERNOOIEN: HSG OPEN

Combineren

Het Nederlandse schaakleven kent een rijke variatie aan weekendtoernooien. Het HSG open begon in 2006 als toernooi over negen ronden, en maakte in 2011 de overstap naar de versie met zes ronden. De editie van 2023 werd met 5,5 uit 6 gewonnen door Max Warmerdam, die hiermee een goede voorbereiding kende op het NK. Met 5 uit 6 deelde GM Oleg Korneev de tweede plaats, samen met het schaakkoppel Khoi Pham en Eline Roebers.

zpptr-+pzpl -+psnn+-zp +-+-sN-+Q -+-zP-+-zP zPLsN-+-vL-zP-+-zPP+ +-tR-tR-mK-

1. Wit is aan zet

-+-+r+k+ +p+-+pzpp p+-sn-+q+ +-+p+-+-+-sNrtR-+ zPPzP-zP-tRP -+-+Q+PmK +-+-+-+-

4. Zwart is aan zet

r+-+-+k+ trp+-vlp+n+p+psn-zp +-zPp+lzp-+-zP-+-+ +-sN-+NzP-zP-vLPzPLzP tR-+-mK-+R

7. Zwart is aan zet

2. Wit is aan zet -+r+-+k+ +-wq-+pzppzp-+p+Pzp +-+nzP-+P -+-wQ-+-+ +-+-+-+PzPr+NzP-+ +-tR-tR-mK-

3. Zwart is aan zet

r+r+-+k+ snp+l+pvlp p+-+psnp+ +-+p+-+-+-zP-vL-zP tRPsN-zPN+-zP-+LzPP+ tR-+-+-mK-

5. Wit is aan zet

r+lwq-trk+ zppzp-+-zp-+-vlpzp-zp +-+n+-+-+LzP-+-+ zP-zP-+N+-zPQ+-zPPzP +-vLRtR-mK-

8. Wit is aan zet

-+-+r+k+ +pwq-+p+-sN-+-snp+ zPP+-+l+p -+-+-+-+ tR-+-zpP+-wQ-+-+PzP +-+L+-mK-

6. Zwart is aan zet

r+-wqkvl-tr zp-+-+p+-+l+p+-zp +-+N+-+-+-+-+-+ +-+LtR-+P+-+-+Q+ tR-+-vLK+-

9. Wit is aan zet

Oplossingen op pagina

Een instructief dubbel toreneindspel

In juni speelde ik in het Challengers-toernooi van het Prague Chess Festival. In de zevende ronde kreeg ik een instructief toreneindspel op het bord tegen de jonge talentvolle Tsjech Richard Stalmach.

DOOR: ERWIN L’AMI

ERWIN L’AMI – RICHARD STALMACH PRAGUE CHALLENGERS

Tijdens de partij had ik verwacht dat zwart met 26…Ta6 verder zou gaan. Mijn hoop was dat 27.Txc5 Txa2 28.Td1 goede kansen zou bieden, maar zwart heeft meerdere manieren om remise te maken. De meest geforceerde route is 28…Txb2 29.Td7 e3! 30.Tcc7 Kh8! (gemist door mij, tijdens de partij) en nu blijkt er na 31.Txg7 Td8! niets in te zitten.

Wit kan ook 27.a3 doen, maar hier is 27…Tb8 afdoende. Beide zwarte torens worden nu actief. Na 28.Txc5 Txb2 29.Txf5 kan zwart op a3 slaan, maar 29…e3! is thematischer en is na 30.fxe3 Txa3 vrij eenvoudig remise: e3 hangt en Taa2 is een dreiging.

Dan gaan we nu verder met wat er in de partij gebeurde:

Stelling na 26.exf4

Op de voorgaande zet waren dames geruild op f4 en ik had hier weinig hoop op de winst. Laten we eerst kijken hoe de partij verder verliep.

26…Td8 27.Txc5 e3 28.Kg2 Td2

29.Txf5 Txb2 30.Te5 exf2 31.Ta5 a6

32.Txf2 Tb5 33.Ta3 h5 34.Te2 Tc6

35.Te8+ Kf7 36.Ta8 Tbb6 37.Kf3 g6

38.Ta7+ Kf6 39.g4 hxg4+ 40.Kxg4

Td6 41.Ta5 Tdc6 42.h5 gxh5+

43.Txh5 Ke6 44.a4 1–0

Wat is hier misgegaan voor zwart? We lopen er stap voor stap doorheen.

Analysediagram

Wit mag ook nog h7 ophalen met 32.Txh7+ Kg7 33.Tcg7+ maar na 33… Kf8 is er geen vervolg. De zwarte e-pion en torens geven te veel tegenspel. Zwart kan ook voor het rustige 28…g6 gaan, al geeft 29.h5 dan nog wat praktische kansjes.

Met 26…Td8 speelt de zwartspeler ook op activiteit.

27.Txc5 e3

Dreigt middels 28…e2 29.Te1 Td1! op slag te winnen, omdat 30.Tc1 Txc1 31.Txc1 Td6 de e-pion naar de overkant brengt. Mijn volgende zet ligt daarom voor de hand.

28.Kg2

Nu komt op 28…e2 eenvoudig 29.Te1 waarna 29…Td1 geen optie meer is. Ook 29…Td2 30.Txf5 is eenvoudig gewonnen voor wit. De twee pionnen meerderheid op de koningsvleugel zullen de doorslag geven. Ik heb nog even 28.h5 overwogen, maar zag daarvan niet het voordeel na 28…Te6.

28...Td2 29.Txf5

Ik twijfelde sterk tussen deze zet, en 29.Te5 wat de situatie rond de zwarte e-pion direct duidelijk maakt. De

stelling na 29…Txb2 30.Txe3 Txa2 31.Te5 Tf6 32.h5! is erg interessant.

koningsvleugel zijn nu zwak en dat maakt de stelling verloren. Bijvoorbeeld 34…Tb6 35.Txh5 Tbb2, een poging tot tegenspel, 36.Tg5+ Kf7 37.Texf5+ Ke6 38.Kf3!? Txf2+ 39.Kg4 en wit zal langzaam winnen op de koningsvleugel. De lezer wordt uitgenodigd dit zelf te verifiëren.

(2) Beter is 32…Tb2, met het idee de toren snel terug in de verdediging te brengen. Wit speelt echter 33.Tc1 en nu staat zwart voor een lastige keuze:

Analysediagram

(1) Allereerst is het belangrijk op te merken dat zwart geen tijd heeft voor 32…g6. Er volgt dan 33.Tc1! en dan blijkt de zwarte koning in de problemen.

Dat uit zich in de varianten 33…Kg7 34.h6+! Kxh6 35.Te7 g5 36.Th1+ Kg6 37.Texh7 gxf4 38.gxf4 en mat op h6 is niet te stoppen, of 33…Tf7 34.Te8+ Kg7 35.h6+! Kxh6 36.Tg8 en zwart gaat wederom mat.

Beter is 33…gxh5, waarna er geen directe mataanval meer voorhanden is maar wel het sterke 34.Th1. Alle zwarte pionnen op de

Analysediagram

33…Tb7 verhindert een inval over de 7de rij, maar 34.Tc8+ Kf7 35.Th8 blijft onprettig. Zwart kan geen vin

verroeren. Op h7 slaan dreigt nog niet, want zwart kan Txh7 met … Kg8 beantwoorden, maar wit wil op de volgende zet Tee8 spelen. Na bijvoorbeeld 35…Te7 36.Tc5! (36. Txe7+ Kxe7 37.Txh7 Kf7 38.Th8 Ta6 lijkt binnen de remismarge) 36…Tb7 (wat anders?) 37.Tcc8 dreigt wit wel te slaan op h7 en is 37…h6 daarom gedwongen. Na deze verzwakking te hebben uitgelokt, kan wit 38.Tc5 terug spelen en lange tijd proberen de zwarte stelling te kraken. Objectief moet zwart kunnen houden, maar prettig is anders.

Zwart heeft ook de optie om in deze variant heel passief 33…Tb8 te spelen. Het idee is om na 34.Tc7 Tbf8 te spelen maar na 35.Txa7 lijkt dit toch niet zo gemakkelijk. Zwart kan immers niet opponeren op de 7de rij. Na 35…T8f7 volgt 36.Te8+ Tf8 37.Tee7 waarna 37…T8f7 niet gaat, want het pionneneindspel na ruil is gewonnen voor wit. Om diezelfde reden gaat ook 35…T6f7 niet, want na 36.Txf7! dwingt wit wederom een gewonnen pionneneindspel af. Toch kan zwart zich redden, en wel met 35…Th6!. Ineens blijkt dat de witte

torens na 36.Te7 g6 37.hxg6 hxg6 geen verdere schade aan kunnen richten op de 7de rij. Zwart wacht rustig af met …Kh8 en wachtzetten op de h-lijn met de toren. Hoewel het er precair uitziet, is er vermoedelijk geen weg voorwaarts voor wit.

Hoe interessant het bovenstaande ook is, zwart heeft ook een andere route naar remise – en een die veel meer rechttoe rechtaan is.

We gaan nog een keer terug naar de zet 29.Te5 (in plaats van het door mij gespeelde 29.Txf5)

33…Txa2 34.Tc8+ Kf7 35.Tc7+ en de koning is weer eens in problemen!

Analysediagram

Een zet die ik geen moment serieus overwogen heb is 29…exf2, na 30.Txf2 Td3 31.Tf3 Td2+ 32.Kh3! lijkt zwart immers uitgepraat. Op 32…Txb2 volgt 33.Tc3!? (direct 33.Txf5 kan ook, maar dit is iets nauwkeuriger.)

Na bijvoorbeeld 35…Kf6 36.h5 Th6 37.Tc6+ Kf7 38.Txf5+ Ke7 39.Tc7+ Ke6 40.Te5+ Kf6 41.g4 zal de partij niet lang meer duren. Zwart heeft echter een onvoorstelbare redding in 32…Tf6! Dit lijkt na 33.Tb3 ook vrij kansloos, maar 33…h5!! sluit de witte koning in, op h3. Er blijkt niets in te zitten voor wit. Zo leidt 34.Tbb5 g6 35.Tb7 Tf7 36.Txf7 Kxf7 37.Ta5 Txb2 38.Txa7+ Kf6 nergens toe, want wit kan de koning niet in het spel betrekken.

Een andere verdediging waar de computer mee aankomt vanuit het laatste diagram is 29…e2, met het idee om op 30.Te1 met 30…Ta6 verder te gaan. Wanneer wit nu op e2 neemt, valt a2 en maakt zwart remise door de a-pion

naar a3 te brengen. Het eindspel van vier tegen drie op een vleugel is vervolgens redelijk gemakkelijk remise. Een betere poging is 30.Tc1, een zet die op slag zou winnen als zwart niet wederom 30…h5!! heeft. Het is belangrijk om geen 30…h6 te spelen, want dan is 31.Tc8+ Kh7 32.Tee8 Tb6 33.h5! spoedig mat. Na 30…h5 31.Tc8+ Kh7 is 32.Tce8! een goede poging want op 32…Txb2 volgt 33.Txf5! met winst. Daarom moet zwart eerst 32…e1D spelen, om na 33.Txe1 met 33…Tb6! verder te gaan. Overigens is, zeker in een praktische partij, 34.T1e2 Tbxb2 35.Txd2 Txd2 36.Te5! nog wel wat werk, voor het daadwerkelijk remise is.

We kunnen concluderen dat alle zetten remise maken voor zwart! Het adagium van Tarrasch dat alle toreneindspelen remise zijn, lijkt daarmee wederom te zijn bewezen.

Erwin l’Ami op het Prague Chess Festival.

FOTO: LENNART OOTES

Erwin l’Ami is een van de sterkste grootmeesters van Nederland. Hij was deelnemer aan vele nationale kampioenschappen (en won in 2022) en werd tweemaal Open Nederlands Kampioen. Hij is een vast lid van het Nederlandse Olympiadeteam en was secondant voor Veselin Topalov bij diens WK-match tegen Vishy Anand in 2010. Tegenwoordig werkt l’Ami veel samen met Anish Giri. Hij staat bekend om zijn gedegen spel en grote theoretische kennis.

Toch is de verdediging in alle bovenstaande gevallen niet gemakkelijk voor zwart.

Dan gaan we nu verder met de partij na 29.Txf5:

29...Txb2

Engines komen hier met 29…Tb6 30.Tc1 Tb8 op de proppen, om na 31.Tc7 wederom met 31…h5!! (enige zet!) verder te gaan. Dit maakt inderdaad remise, maar ik vermoed dat de arbiter had ingegrepen als deze zetten daadwerkelijk op het bord gekomen waren. Alleen een engine kan ze verzinnen!

30.Te5

Ik werd even enthousiast van 30.Tc1 Txf2+ 31.Kh3, maar 31…Tf6 is afdoende. Een belangrijke pointe is 32.Tc8+ Kf7 33.Tc7+ Kg8 34.Te5 e2 35.h5 Tf7 36.Te8+ Tf8 37.Tee7 Tf7! en zwart maakt remise.

De twee pionnen meerderheid op de koningsvleugel zullen de doorslag geven

30...exf2

Voor de engine is het allemaal gelijk, maar vanuit menselijk perspectief is dit zonder meer een serieuze fout. Zwart had met 30...Txf2+ 31.Txf2 exf2 gemakkelijk remise kunnen maken.

maar kan niets meer ondernemen omdat a2 en g3 erg zwak zijn en de toren geweldig werk doet op a3. Een betere zet is 32.Te3 maar ook hier is 32…Ta6 33.a3 h5 34.Kxf2 Kf7 voldoende voor remise. Het is voor wit lastig verder komen want als de witte koning richting damevleugel gaat, volgt …g6, …Kf6-f5-g4 met tegenspel. Voor mij is deze variant de reden dat ik met 29.Te5 verder had moeten gaan. Daar is de verdediging moeilijker voor zwart.

31.Ta5

Dit is het verschil! Wit heeft geen haast om op f2 terug te nemen en voorkomt dat zwart zoals in de variant na 30…Txf2 de toren op a6 kan plaatsen.

31…a6

Analysediagram

Op 32.Kxf2 volgt 32…Ta6 33.Te2 h5 en …Ta6-a3 op de volgende zet. Wit heeft dan nog steeds een pion meer

Weer niet optimaal. Zwart had een prachtige verdediging, vergelijkbaar met een variant die we eerder hebben gezien. 31...Tbb6! Dreigt …Ta6 op de volgende zet en dwingt daarom de volgende variant af: 32.Txa7 Ta6 33.Txa6 Txa6 34.Txf2 h5! en hoewel zwart hier twee (!) pionnen mist, is de stelling wederom remise. De zwarte toren gaat naar a3 op de volgende zet, en daarna komt …Kf7-f6-f5 etc. Het is interessant om te zien dat wit nauwelijks een winstpoging heeft. Overigens is het goed op te merken dat zwarts 34ste zet een belangrijke

Het analyseren van de eigen partij is een must voor elke schaker die beter wil worden

is. Het directe 34…Ta3?! zou wit de kans geven om met 35.h5! en Kh3-g4 de stelling te verbeteren. Ook deze stelling is nog steeds remise, maar waarom zou wit de kans moeten krijgen de stelling te verbeteren?

32.Txf2 Tb5 33.Ta3

Uiteraard niet 33.Txb5? axb5 en … Ta6-a3 volgt.

33...h5 34.Te2

De engine geeft de voorkeur aan 34.Tc3 maar ik wilde niet graag 34… Ta5 toelaten. Bovendien dacht ik hier achter de a-pion aan te moeten gaan. 34...Tc6 35.Te8+ Kf7 36.Ta8 Tbb6 Wellicht was het anders geweest wanneer we wat meer tijd op de klok hadden gehad, maar zowel mijn tegenstander als ikzelf geloofde geen moment in 36...Tb2+ 37.Kf3 Tcc2 in verband met 38.Ta7+ Kg8 39.T7xa6. Wie schetst mijn verbazing als blijkt dat zwart hier met 39…Kh7! remise maakt.

Analysediagram

Om nog maar eens aan te geven hoezeer Tarrasch gelijk had: zelfs na mijn 40ste zet kon zwart nog remise maken! En wel met 40...Te6! 41.Ta5 Tb1!.

Het is zeker niet gemakkelijk, maar 42.T7xa6 Tg1+ 43.Kf3 Tf1+ 44.Kg3 Tg1+ 45.Kf2 Tg4 maakt net remise!

Het is belangrijk om veld g6 te controleren, zodat wit niet naar dat veld kan rennen met de koning. Nu is 40.Ke4 Te2+ eenvoudig remise. De koning heeft geen veilig veld.

37.Kf3 g6 38.Ta7+ Kf6 39.g4 hxg4+ 40.Kxg4

De 40ste zet. Een groot gevoel van opluchting omdat er enerzijds een half uur op de klok bijkwam en anderzijds omdat ik zeker was van de winst. Zwart kan zich amper bewegen toch?

40…Td6 41.Ta5 Tdc6 42.h5 gxh5+ 43.Txh5 Ke6 44.a4 Zwart geeft op. Hij kan nauwelijks zetten meer doen en verliest materiaal na bijvoorbeeld 44…Td6 45.a5 Tbc6 46.Te5+ Kf6 47.Th7! want Th6+ komt en 47…Kg6 48.Teh5! is bepaald geen oplossing daartegen. 1–0

Toreneindspelen zijn ontzettend moeilijk. Mijn tegenstander koos in deze partij steeds net niet de meest overtuigende weg en kwam daardoor in de problemen.

Analysediagram

Interessant is dat de engine een vals gevoel van veiligheid geeft. Tussen zet 28 en 40 verspringt de engine nauwelijks van evaluatie, terwijl ik, hopelijk, heb kunnen aantonen dat er wel degelijk een heleboel gebeurde in die fase.

Het analyseren van de eigen partij is een must voor elke schaker die beter wil worden. De engine is daarbij zowel een vriend als een vijand. Probeer altijd een open geest te houden bij het analyseren en niet blindelings de getallen te volgen!

De Tsjech Richard Stalmach, in Praag de tegenstander van l’Ami in de zevende ronde.

FOTO: LENNART

OOTES

MAX WARMERDAM

Internationaal Grootmeester Max Warmerdam (2000) grossierde in zijn jeugd in nationale titels rapid en snelschaken. Hij was Nederlands kampioen schaken in 2021 en dat jaar ook secondant van Jorden van Foreest, tijdens dienst triomftocht bij het Tata Steel Chess Tournament.

Giri ook in tiebreaks te taai voor de rest

Bij het NK schaken in het jubileumjaar van de schaakbond was bijna de gehele Nederlandse top present. Dat was de laatste jaren weleens anders. Alle ogen waren dus gericht op favoriet Anish Giri, voor wie de druk van het ‘moeten’ winnen geen blok aan het been bleek. Max Warmerdam, een van Giri’s slachtoffers, analyseert enkele partijen van de kampioen.

DOOR: MAX WARMERDAM

FOTO’S: HARRY GIELEN

Giri was de gedoodverfde winnaar. Je zou dus ook denken dat hij redelijk eenvoudig de toernooioverwinning op zijn naam zou schrijven. Hij was ook nog de deelnemer met de meeste nationale titels achter zijn naam. Loek van Wely heeft er meer (acht), maar hij deed dit jaar helaas niet mee. Met zijn aanwezigheid was de hele Nederlandse top namelijk compleet geweest. Hoe dan ook kunnen we denk ik spreken van het sterkste Nederlands kampi-

oenschap schaken ooit. Toch mooi om te zien in het 150–jarig bestaan van de KNSB, aangezien vooral Giri en Van Foreest afwezig zijn geweest bij het NK de afgelopen jaren. Sinds 2021 wordt er bij het NK geëxperimenteerd met het knock-outsysteem. Dat zien we in het schaken nog weinig. Zelf ben ik er fan van, omdat het onder andere meer spelers een kans geeft, maar vooral omdat het tot meer strijdlust leidt. De matches bestonden uit twee klassieke partijen, en bij 1–1 werd er dit jaar overgegaan op snelschaken.

Het pad van Anish was zeker niet makkelijk. Uiteindelijk trof hij op weg naar zijn titel Benjamin Bok, mijzelf en Jorden van Foreest. Hij ontliep van de toppers dus alleen oud-kampioen Erwin l’Ami. Met de soms wat terughoudende stijl van Anish was de kans in zijn matches op een beslissing bij het snelschaken best groot. Hij boekte uiteindelijk ook maar één klassieke overwinning, tegen Benjamin Bok. Deze partij en andere belangrijke momenten uit zijn toernooi ga ik hier bespreken.

(1) ANISH GIRI (2775) – BENJAMIN BOK (2615)

NK SCHAKEN (2.1), 04.07.2023

1.d4 Pf6 2.c4 e6 3.g3

Het Catalaans is een van Anish’ standaardopeningen, maar interessant genoeg vond hij het voor zijn matches tegen Jorden en mij een betere keuze om met 1.e4 te beginnen.

3...d5 4.Lg2 dxc4 5.Pf3 Lb4+

Dit is een van de bekendere varianten tegen het Catalaans, maar Anish had het niet helemaal zien aankomen. Zwart accepteert het pionoffer, wat meestal tot erg dynamische stellingen leidt. Wit wint de pion vaak terug, maar kan er ook voor kiezen om er een langetermijnoffer van te maken. Anish kiest voor dit laatste.

6.Ld2 a5 7.Dc2 Lxd2+ 8.Dxd2!

Het is al heel lang duidelijk dat wit op deze manier hoort terug te slaan. Het paard staat vaak beter op c3, maar een ander idee is dat wit soms met Dg5 g7 en b5 kan aanvallen zodra hier een pion komt te staan. 8...c6

Hier was 8…b5 dus niet goed geweest vanwege 9.Dg5, waarna wit de pion terugwint met een prettige stelling. Met 8…c6 bereidt zwart …b5 voor 9.Pe5!?

Een interessant idee dat nog niet echt eerder is gezien op topniveau. Meestal gaat het verder met 9.a4 b5 10. axb5 cxb5 11.Dg5 0–0, bekend uit de WK-match tussen Kramnik en Topalov uit 2006. Het idee van 9.Pe5 is niet om direct de pion terug te winnen, maar

maximaal druk te zetten op de damevleugel.

9...b5 10.Pc3

Anish geeft duidelijk aan dat hij de pion nog niet terug wil winnen. 10.Pxc6 Dc7 had inderdaad zwart ook een prettige stelling gegeven. We zien steeds vaker in het Catalaans dat wit voor langetermijnpionoffers gaat. Dit komt vooral door de nieuwe AI-computers, waarmee topspelers zijn gaan werken. Die waarderen langetermijnpionoffers meer.

10...Db6 11.h4

Dit is ook een van de gevolgen van de nieuwe engines. Zelfs in het Catalaans wordt h4–h5 gespeeld, en vervolgens gaat wit over op aanval met g4–g5. 11...Lb7 12.h5

18.Kf1 c5 19.Pxc5 Pe3+ 20.fxe3

Lxh1 21.Pxa8 Lxa8 ontstaat er een eindspel met gelijk materiaal. Wit heeft misschien een minuscuul voordeeltje, maar probeer het allemaal maar eens te berekenen vanaf hier.

12...h6 13.g4

12.Df4 was eigenlijk het idee toen Giri deze variant bekeek een tijdje terug. Hij had zijn file over deze opening niet meer herhaald en vond het lastig in te schatten hoe het zou uitpakken. Hij zag de volgende variant: 12...Pbd7 13.Pe4 0–0 14.h5 h6 15.g4 Pd5 en kon het hier niet helemaal overzien. Dit blijkt wel het beste te zijn in de stelling voor wit, en na 16.Pxd7 Pxf4 17.Pxb6 Pxg2+

Gek genoeg is dit misschien wel het belangrijkste moment uit de partij. Niet vanwege de zet die gespeeld wordt, g4 is logisch en ook gewoon de beste zet in de stelling. Het is een belangrijk moment, omdat Anish hier remise probeerde aan te bieden! Ik schrijf probeerde, omdat we in het toernooi helemaal geen remise mochten aanbieden voor zet 40. Benjamin maakte hier misschien wel een fout. Hij ging direct naar de arbiter omdat hij dacht dat dit niet mocht. Dat bleek te kloppen, waarna de partij verder ging. Nu zou je eigenlijk denken dat Benjamin volgens het reglement goed heeft gehandeld, maar waarschijnlijk was het een veel betere keuze geweest om het aanbod te accepteren en dan af te wachten wat de arbiter zou hebben besloten. Dit was de eerste partij uit de match en bij remise had Benjamin vervolgens met wit in een vrij prettige situatie gezeten. Ook omdat hij vrij handig is in snelschaken, wat bleek bij de European Games (waar hij niet alleen het toernooi won maar ook Mamedyarov met 2–0 versloeg). Juist omdat hij het nu niet kon

accepteren, was dat waarschijnlijk van invloed op zijn mentale gesteldheid. Het was overigens geen meesterplan van Anish; hij kende de regels gewoon niet goed. Interessant genoeg probeerde Tiviakov het dezelfde dag op zet 35 tegen mij. Toen ik na de partij terugkeek naar zijn eerste match tegen Kevlishvili, bleek dat beide partijen voor zet 40 in remise waren geëindigd zonder zettenherhaling. Een fout dus van de spelers en de arbiter. 13...Pbd7 14.g5 hxg5 15.0–0–0!?

Het lijkt logischer om direct terug te slaan op g5, maar dan speelt zwart 15...Dxd4. Ook die variant is overigens erg interessant na 16.Pxd7 Pxd7 17.Pxb5!? 15...Tf8?

Deze enigszins rare zet kost Benjamin in feite de partij. Tot nu toe speelde hij erg goed, maar zoals wel vaker spendeerde hij eigenlijk te veel tijd. Hij heeft op dit moment in de partij nog maar 14 minuten op de klok, en de meeste complicaties zijn nog niet eens begonnen. Het idee van Tf8 was om f7 te dekken zodat hij een keer kon rokeren op de damevleugel, maar hij zag de volgende zet van Anish niet eens echt aankomen. Het was veel beter geweest om tegenspel te beginnen op de damevleugel met 15... a4 of 15...b4. Een voorbeeldvariant is 15...a4 16.Dxg5 a3 17.Dxg7 Tf8, waarna er totale chaos ontstaat. 16.Pxd7 Pxd7 17.Dxg5

“Deze

enigszins rare zet kost Benjamin in feite de partij”

Nu kan zwart alsnog niet rokeren, en ondertussen heeft zwart ook geen tegenspel. Wit heeft of Pe4–Pd6# als idee, of simpelweg Dxg7 gevolgd door h6–h7–h8D. 17...f6 18.Dg6+ Ook 18.Dxg7 kon gewoon, maar Anish wilde liever voorkomen dat Benjamin kon rokeren. Je moet dan wel na 18...0–0–0 19.h6 berekenen, wat na bijvoorbeeld

19...Tg8 20.Df7 Txg2 21.h7 Th8 22.Tdg1 wint.

18...Tf7 19.h6 Ke7

Waarschijnlijk zou 19...gxh6 20.Txh6 ook slecht aflopen voor Benjamin, maar met zo’n pion op g7 is er ook geen houden aan.

20.hxg7 Tg8 21.Th7 f5 22.e4

ook. Er komt nog wel een kwaliteitsoffer bij kijken.

24...Pf6 25.dxe6 Tfxg7 26.Dxf6 Txh7 27.Lf3

Deze zet komt met een erg mooie dreiging: 28.Lh5+ Txh5 29.Td8+ Dxd8 30.Df7#.

Het is duidelijk dat deze stelling niet meer te houden is voor zwart, ondanks de materiële voorsprong.

27...De7 28.De5 Kf8

29.Dxf5+

Dit breekt de stelling open, waarna Benjamin niet langer meer de stelling bij elkaar zal kunnen houden.

22...Dc7 23.Dg5+ Ke8 24.d5

24.e5 lijkt me wat logischer om zwart volledig klem te zetten, maar dit wint uiteraard

Het was al een tijdje duidelijk dat Anish de partij ging winnen, maar nu Td7 eraan komt, werd het echt tijd voor Benjamin om de strijdbijl neer te leggen.

1–0

(2) MAX WARMERDAM (2607) – ANISH GIRI (2775) NK SCHAKEN (3.1), 06.07.2023

Benjamin kon de dag erna op winst spelen met wit om de match gelijk te trekken. Hoewel de opening goed had uitgepakt, wist hij tegen de egel-opstelling van Anish niet het juiste plan te bedenken. Anish kwam al wat beter te staan en beide heren waren content met de zettenherhaling. Deze keer lukte het wel om remise te maken voor zet 40. Anish won dus de match met 1.5–0.5 en mocht nu tegen mij, nadat ik Tiviakov had verslagen met dezelfde score. Vanaf nu neem ik je mee met de hoogtepunten van het toernooi van Anish. Door het hoge gehalte aan snelschaken dat Anish nodig had om de titel te pakken, is namelijk niet alles even instructief.

43...Kh7

We komen erin op zet 43 van de eerste klassieke partij uit mijn match tegen Anish.

Tot dit moment was het een partij met twee fases. Anish had namelijk de eerste 26(!) zetten thuis voorbereid. Zelf was ik vanaf zet 10 ongeveer out of book, maar bleef steeds sterk reageren op de snelle zetten van Anish. Op zet 24 had ik een kwaliteit geofferd, en we kregen een gebalanceerde stelling die net wat makkelijker spelen was voor wit. Na de tijdscontrole bereikten we een stelling waarin wit alle touwtjes

in handen heeft, en zwart heel erg moet oppassen. Na bijvoorbeeld 44.Dg3! Tg5 45.De1 Dd6+ 46.Kg1 Td5 lijkt zwart tegenspel te krijgen met Td1, maar na 47.De4+ Kg8 48.a5 is er niks aan de hand. Iets dergelijks probeerde ik te krijgen, waarna de stelling op het randje zou zijn voor Anish. Deze variant had ik eigenlijk ook wel gezien, maar concreet leek hier 44.Db7 ook erg sterk.

44.Db7? Dd6+ 45.g3 Te5! Deze zet had ik helaas gemist. Het voelt ook niet logisch om je koning te verzwakken met g3, maar als Te5 er niet was geweest, zat zwart in de problemen. Ieder ander had hier waarschijnlijk remise gepakt met 46.Lxe5 Dd2+ 47.Kg1 De1+ 48.Kg2 De2+ enzovoort. Echter, een van de kenmerken in mijn schaken is dat ik nog te veel risico neem. Een verbeterpuntje.

46.h4?

Objectief gezien even goed als Lxe5, maar met deze zet verloor ik bijna de partij.

46...Te2+ 47.Kh3

Mijn berekeningen waren gebaseerd op dat ik na 47...e5 48.Df7 geen risico zou lopen en misschien nog op winst kon spelen. Nadat ik 47.Kh3 had uitgevoerd, zag ik echter ineens dat Anish ook nog 47... Df8 tot zijn beschikking had.

47...Df8!

Mijn eerste instinct hier was dat ik misschien gewoon verloren stond. Met nog een kwartier op de klok moest ik me even vermannen en redelijk snel vond ik het pad naar remise:

48.h5! e5 49.Dc6!

Doordat ik Dg6+ kan spelen, los ik al mijn problemen op. 48.g4? h5! of 49.Dd5? Df5+ 50.g4 Db1! waren alternatieven die ik eerst overwoog maar hadden

me allebei de partij gekost. Het beste dat zwart nu kan doen is eeuwig schaak forceren met:

49...Df5+ 50.g4 Df4

51.Dg6+ Kh8 52.De8+ Kh7

53.Dg6+ ½–½

De tweede klassieke partij begon als een Rauzer waar ik het middenspel oorspronkelijk slecht had aangepakt. Langzamerhand wist ik echter terug

(3) ANISH GIRI (2775) – MAX WARMERDAM (2607)

NK SCHAKEN (3.3), 07.07.2023

r+rwq-+k+ +-+lvlpzpp -+-zppsn-+ +-+-+-vLN

pzp-+P+PzP +-+L+P+PzPPwQ-+-+ +K+R+-+R

19.e5!?

Beide kanten staan klaar om door te breken, maar Anish was eerst. Dat ik Ph5 had toegelaten was niet handig, maar nu na e5 had ik wel beter mogen reageren. 19.Pxf6+ was overigens erg sterk geweest, want na 19... Lxf6 20.e5 dxe5 21.Le4 Lc6 22.Dxd8+ Lxd8 23. Lxc6 wint wit een stuk.

19...Pd5??

dxe5 leek me te link, maar ik had hier nog wel genoeg tijd om iets uit te rekenen. Ik had simpelweg gemist dat 20.exd6 hier kon vanwege de penning op mijn loper. Na 19... dxe5 had ik volledig in de partij gezeten, want na 20.Pxf6+ kan gxf6 nu. Wit moet

waarschijnlijk voor 20.Lxf6

Lxf6 21.Le4 Lc6 22. Dxd8+ Lxd8 23.Txd8+ Txd8 24.Lxc6 gaan, wat duidelijk beter is voor wit. Toch blijft het snelschaken en gaan die pionnen op de koningsvleugel van zwart ook vooruit.

20.exd6 Lxg5 21.hxg5 a3

Dit leek me dan maar de beste poging na mijn blunder, ook al had ik wel door dat het link ging worden na Lxh7+.

Hoe dan ook stond ik verloren na 20.exd6. Ik was hier nog wel het meest bang voor 22.b3, want 22...Pc3+ 23.Ka1 Pxd1 verliest op 24.Pf6+, terwijl ik anders helemaal geen tegenspel meer kon bieden. Anish maakt de partij echter direct af met een veel mooiere voortzetting.

22.Lxh7+ Kf8

Met mijn koning naar de h-lijn gaan is uiteraard veel te link, maar ook nu na 23.Le4 kom ik net een tempo tekort voor tegenspel.

23.Le4

Wit hoeft alleen nog zijn paard weg te halen en er komt Th8#.

23...Pc3+

De laatste poging.

24.bxc3

Het offer moet worden aangenomen, want anders komt axb2+ en wint zwart.

24...bxc3

Nu is het idee Db6+–Db2#, maar wit kan simpelweg b6 dekken met zijn dame.

25.Dd4 e5

Nog een laatste poging, maar Anish maakt het mooi af.

r+rwq-mk-+ +-+l+pzp-+-zP-+-+ +-+-zp-zPN -+-wQL+P+ zp-zp-+P+P+P+-+-+ +K+R+-+R

26.Pf6!

Th8 is nu niks meer aan te doen.

26...gxf6 27.Th8+ Kg7 28.Txd8 exd4 29.Txd7

En wit houdt een stuk over.

29...Tab8+ 30.Ka1 1–0

te vechten en uiteindelijk was ik degene die ervoor kon kiezen of we gingen snelschaken door middel van zettenherhaling. Omdat Anish weer erg veel tegenspel had, leek me het me deze keer wel een verstandige beslissing om remise te pakken. Nu begon ik de snelschaakmatch met zwart, en alweer ontstond er een Rauzer. We duiken erin nadat Anish net 19.e5 heeft gespeeld:

Nu mocht ik het met wit proberen in het snelschaken, maar tegen het Berlijns van Anish lukte het me niet om iets op gang te krijgen en buig ik het hoofd. In de andere halve finale tussen Erwin l’Ami en Jorden van Foreest viel ook bij snelschaken de beslissing, waarbij Jorden iets slagvaardiger was. In de finale tussen Giri en Van Foreest gebeurde niet zoveel in de klassieke portie. Na twee remises zonder veel actie moesten de heren dus snelschaken om de titel. Voordat we naar de highlights gaan, leg ik eerst het systeem een beetje uit. Er wordt begonnen met twee partijen 5 minuten plus twee seconden increment per zet. Bij 1–1 doen ze dit nog een keer. Als hier weer 1–1 uitkomt, gaan ze over op sudden death, waarbij zwart iets meer tijd heeft en de eerste beslissing de match uitslag bepaalt. Bij de eerste snelschaakpartij gebeurde weer niet veel en werd het remise. We komen er weer in bij de tweede snelschaakpartij:

(4) JORDEN VAN FOREEST (2693) – ANISH GIRI (2775)

NK SCHAKEN (4.3), 09.07.2023

overleven van verloren stellingen is. Ik heb het al veel te vaak zien gebeuren in snelschaken tegen Anish en mij. En dan heb ik niet eens over stellingen met alleen een achterstand van een pion.

52.Kc2 d3+

51...a4

Anish heeft tot nu toe voor snelschaken best een goede partij gespeeld. In de huidige stelling staat hij ook gewonnen en zou hij dit simpel uit moeten kunnen tikken. Zijn tegenstander is echter Jorden van Foreest, wiens beste kwaliteit misschien wel het

Normaal gesproken zou 52...a3 het hier makkelijk afmaken. a2 komt er gewoon aan en ruilen op c3 haalt ook niks uit voor wit.

53.Kd1 Txe4

Dit kwaliteitsoffer wint ook nog, maar er is eigenlijk geen reden om hiervoor te gaan in snelschaken als je ook 52...a3 had kunnen spelen.

54.fxe4 Kd4

En hier begint Anish spoken

te zien. Met seconden op de klok durfde hij het niet aan om 54...a3 55.e5 toe te laten, met een gevaarlijke vrijpion voor wit. Na 55...a2 56.e6 a1D 57.Txa1 Lxa1 58.e7 wint wit ook gewoon. Anish kon echter door 56...d2 te spelen gewoon direct de partij winnen.

55.e5

Nu is het zelfs Anish die moet oppassen want zijn eigen vrijpionnen gaan niet meer promoveren.

55...Lb4 56.e6 a3 57.Tc7 Kd5?? 58.e7 a2

57...Kd5 was gebasserd op deze variant, met de dreiging 59.e8D a1D+ en zwart wint.

Echter, zwart wint helemaal

(5) JORDEN VAN FOREEST (2693) – ANISH GIRI (2775)

NK (4.5), 09.07.2023 -+-+-trk+ +-zpr+-zp-zpq+psnnzp +p+pzp-+-zP-+P+-+ zP-zPP+PzPP R+-vLQsNK+ +-+-+R+-

23...Tdf7

Voor de zoveelste keer hadden de heren een soort Italiaanse of Spaanse stelling op het bord met een hoop gemanoeuvreer. Hier is het nog in evenwicht, maar staat zwart toch beter omdat Anish zijn stukken beter heeft weten te coördineren.

24.Kh2?! Dd7 25.Le3 Ph7

26.Kg2?

Kh2 was al niet zo handig,

want de koning dekte f3. Echter, had f3 sowieso nog met de toren gedekt moeten worden door bijvoorbeeld 26.Pd1 te spelen. De afruil na Txf3 Dxf3 Txf3 Kxf3 is zo gunstig voor zwart dat de partij eigenlijk al direct is afgelopen. Dit komt door de onstabiele stelling van wit (koning en vooruitgeschoven pionnen), en de torens die niet actief staan.

26...d4!?

Anish last nog even d4 in. cxd4 was nu een fout van Jorden want dit verbetert de zwarte structuur en geeft veld e5 vrij voor een paard van Anish.

27.cxd4? exd4 28.Lc1 Txf3 Eigenlijk is de partij nu dus zo goed als gewonnen voor Anish. Hij moet alleen nog

wat techniek laten zien. Hij kan langzaam zijn stelling blijven verbeteren, terwijl Jorden alleen kan afwachten. Behalve de dame krijgt Anish ook nog een extra pion voor de torens, die hij goed gaat gebruiken zo meteen door het pushen van c5. We gaan zien of Jorden nog kan terugvechten.

29.Dxf3 Txf3 30.Kxf3 Pe5+?! 31.Kg2 g5?! De eerste onnauwkeurigheden zijn al in de stelling geslopen. Anish had veel beter direct 30...c5 kunnen spelen. Met g5 gooit hij ook nog zijn eigen koning open. Het zorgt er wel voor dat het paard op e5 heel sterk staat maar dat is het waarschijnlijk niet waard.

niet want 59.Tc1 kan en vervolgens is a4 ook gedekt door de nieuwe dame op e8 dus Da4+ kan ook niet. Zonder schaakjes had Jorden het initiatief overgenomen en beslissen de dame en toren de partij. 59.e8D hier had dus een andere Nederlands kampioen schaken opgeleverd!

59.Ta7 Lxe7 60.Txa2

Nu dat de pionnen voor elkaar geruild zijn, is de lol er wel vanaf. Anish schoof zijn pion naar h4 en wist deze partij soepel remise te houden.

½–½

Deze 1–1 in het snelschaken betekende dus nog twee snelschaakpartijen.

32.Tc2

...c5 wordt nu al niet meer zo makkelijk.

32...Pf8 33.Lb2 Pfg6 34.Tfc1 c6 35.Tf1

Jorden had nu of op de vorige zet ervoor moeten kiezen om Ta1 te spelen. Vervolgens kan de loper eventueel naar c1 om de pionnenstorm op de koningsvleugel te stoppen, en met a4 kan hij dan tegenspel creëren.

35...h5 36.Lc1 De7 37.Ld2 h4 38.Pg4 Pxg4 39.hxg4 Dd6 40.gxh4 gxh4 41.Tf3 c5

Nu wordt het wel heel lastig om nog een poging te doen tot verdedigen. Waarschijnlijk was nog de beste manier 42.Tc1 hier, om vervolgens Tcf1 te spelen en achter de zwarte koning aan te gaan.

42.Lg5 De5 43.Lh6 c4

Nu stort de stelling van Jorden in en is er geen houden meer aan. Het idee van c4 is dat na dxc4 Dxe4 kan. Overigens kan Jorden nu weer dubbelen op de f-lijn met

(6)

Tcf2, maar juist de loper op h6 staat ontzettend onhandig in plaats van goed in vergelijking tot 42.Tcf1. Zwart kan nu altijd een tempo winnen met Kh7. Anish maakt de partij keurig af.

ANISH GIRI (2775) –

44.Kh3 Dc7 45.Lg5 Pe5

46.Tf6 Dg7!

Nu is er echt niks meer te proberen met wit.47.Kxh4

Pf7! 48.Txf7 Dxf7 49.dxc4

d3 50.Tc3 Df2+ 51.Kh5

Dh2+ 52.Lh4 De5+

JORDEN VAN FOREEST

(2693) NK SCHAKEN (4.6), 09.07.2023

33...Lxc5+ 34.Kh1 f6

Hier was b5 wel zo goed.

35.Df5 De5 36.Lxa6 Ta8

37.Lxb7 Txa5 38.Ld5 Dxf5

43.Tb2 Lg3 44.Kg1!

De toren gaat verloren en Jorden geeft dus op. 0–1

Jorden moest nu met zwart per se winnen om nog om de titel te blijven vechten.

29...Kxg7

We komen erin na 29 zetten. Jorden kwam steeds slechter te staan en voelde zich genoodzaakt om een kwaliteit te investeren. In principe heeft hij hier geen enkel tegenspel en kan Anish gewoon Tac1 spelen en langzaam zijn stelling verbeteren. Het lastig voor te stellen dat Jorden dan nog ook maar iets van kansen had gehad. Anish doet hier echter een hele slechte zet.

30.Lxg5?

Hiermee ruilt Anish wat stukken, maar hij geeft zijn belangrijkste stuk op. Zonder zwartveldige loper heeft hij enorme gaten in zijn stelling en is het ineens een geslaagd kwaliteitsoffer geweest.

30...Pxg5 31.Dxg5 Lxb2

32.Tab1 La3 33.c5 Vanaf nu komen er een hoop afwikkelingen. Anish kan hier niet minder staan, maar heeft geen zin om af te wachten.

De heren komen nu in een eindspel terecht, waarin het toch Jorden is die op winst speelt ondanks dat Anish een kwaliteit voor staat. De koning van Anish heeft het benauwd en wit is alle controle kwijt. Toch zou er niks aan de hand moeten zijn met de extra kwaliteit.

39.exf5 Pf4 40.Lc4 Lf2

41.Le6

Anish wil heel graag van dat paard af zodat de stelling minder dynamisch wordt. 41.Tb7 was wel zo handig geweest, maar met een paar seconden op de klok kan er natuurlijk van alles gebeuren.

41...Pxe6 42.fxe6 Te5 f5 gevolgd door Kf6 was nog een aardige poging geweest. Zodra zwart e6 heeft gewonnen en de pionnen beginnen te lopen, zou Jorden nog oprecht kansen kunnen creëren. Nu na Te5 krijgt Anish de kans om iets heel slims te doen en hij grijpt deze kans ook aan.

Er komt nu Kf1 gevolgd door Te2 aan, en het blijkt dat Jorden de pion niet kan slaan zonder torenruil toe te laten. Hij had dit wat laat door, want hij had misschien nu nog kunnen beginnen met f5–Kf6 om de partij gaande te houden. 44...Txe6 45.Kf1 Grappig genoeg is de toren nu min of meer ingesloten. Er komt Te2 aan en de toren heeft niet genoeg tijd om e6 te ontsnappen. Zodra er torens geruild zijn, heeft zwart trouwens ook geen winstkansen meer, dus de vooruitzichten voor Jorden zijn heel somber. 45...d5 46.Tbd2

Nu d5 van het bord gaat, zijn er geen reële kansen meer voor Jorden om de partij te winnen. Anish weet nog wel op een hele mooie manier zettenherhaling af te dwingen.

46...Ta6 47.Txd5 e6

48.T5d2 f5 49.Te2 Kf6

50.Tc1 e5 51.Td1 Ta4 52.Tc1

Kg5 53.Tec2!

Anish heeft het concept nu door. Hij had er al met 51.Tec2 voor kunnen gaan, maar vindt het nu alsnog. Het idee is simpelweg dat Anish zijn toren die van Jorden blijft achtervolgen. Zonder toren heeft Jorden geen winstkansen meer, dus de titel is binnen voor Anish.

53...Ta3 54.Tc3 Ta7 55.Tc7

Ta6 56.T7c6 Ta7 57.Tc7

Ta2 58.T7c2 Ta3 59.Tc3 Ta2 60.T3c2

½–½

Er is geen ontsnappen aan voor de toren en de partij wordt dus remise, waarmee Anish weer Nederlands kampioen is. Zijn vijfde titel, zijn eerste sinds 2015. Er waren wat tiebreaks voor nodig, maar hij liet wel zien waarom hij al lang de nummer één van Nederland is.

Will Smith x Jamie Foxx

De Amerikaanse acteur Will Smith is ook een liefhebber van schaken. Met een foto uit het familiearchief, waarop hij samen met zijn zoon Trey, tegen een onbekende tegenstander speelt, wekte hij op zijn Instagramaccount de interesse van een andere beroemde collega-acteur: Jamie Foxx. Laatstgenoemde daagde Smith direct uit voor een potje op chess.com. Bij het uitkomen van dit magazine waren daar nog geen sporen van te vinden…

Omstreden

zet in Amsterdam: schaakbord weg van Euweplein

Het grote schaakbord op het Max Euweplein in Amsterdam is verhuisd naar het Museumplein. Voorlopig voor een jaar. Reden: omwonenden en ondernemers klaagden al jaren over overlast van alcoholisten en daklozen. Een petitie met 3000 handtekeningen om het schaakbord op de plek te houden waar het als sinds 1996 ligt, haalde niets uit. Voor het grote tegelbord op het Max Euweplein komen vijf schaaktafels in de plaats.

Wenjun weer wereldkampioen

Ju Wenjun heeft met succes haar wereldtitel verdedigd. Dat deed de Chinese in een tweekamp met haar landgenote en uitdager Lei Tingjie. De tweekamp werd in China gespeeld en in de twaalfde partij beslist: 6,5-5,5. Met vier wereldtitels heeft Ju Wenjun nu haar landgenote Hou Yifan geëvenaard. Het record bij de vrouwen is met vijf titels in handen van Nona Gaprindashvili en Maia Chiburdanidze.

De wereldkampioen verdiende 300.000 dollar met haar titel. En een mooie kroon.

FOTO: INSTAGRAM

Antwoorden puzzel pagina 66

1. AVRO

2. Hans Böhm

3. Beth Harmon

4. Jop Pannekoek

5. From Russia With Love

6. Frankenstein-Dracula

7. Anna-Maja Kazarian

8. Hein Donner

9. Max Euwe

10. Stokvis

Oplossing: The dark horse

Combinaties OPLOSSINGEN VAN PAGINA 67

DIAGRAM 1: MINGACHEV-SLAGBOOM

1.Txb7+! Kxb7 2.Pxd6+ en spoedig 1-0

DIAGRAM 2: ELGERSMA-HONKOOP 1.Pxf7! en de zwarte stelling stort in.

DIAGRAM 3: LABRUYERE-ELGERSMA

1…Txe2! 2.Txc7 Txe1+ 3.Kg2 Txc7 en zwart heeft een stuk meer.

DIAGRAM 4: BUYTEN-PHAM

1…Dxg3+! 2.Kxg3 Txe3+ en vanwege de paardvork op e4, wint zwart ook nog de pion op c3.

DIAGRAM 5: CORNELISSE-VAN DER HAGEN

1.Lxa6! bxa6 2.Txa6 gaf wit een extra dubbelpion.

DIAGRAM 6: LOS-ZWIRS

1…e2! 2.Lxe2 Txe2! 3.Dxe2 Dc1+ en spoedig 0-1

DIAGRAM 7: GOUDRIAAN-PHAM

1…Pxc5!! 2.Txa7 Txa7

3.dxc5 Ta1+ 4.Pd1 Lc2 en zwart wint het stuk met rente terug.

DIAGRAM 8: LOMBAERS-BACHAUS

1.Lxh6! gxh6 2.Dg6+ Kh8 3.Dxh6+ Kg8 4.Dg6+ Kh8 5.Te4 Pf4 6.Dh6+ enz.

DIAGRAM 9: PHAM-SCHILSTRA

1.Txe6+!! fxe6 2.Dg6+ Kd7 3.Pf6+ en zwart moet de dame al geven om niet mat te gaan.

Een prachtig cadeau voor iedereen die van sport en lekker eten houdt Een prachtig cadeau voor iedereen die van sport en lekker eten houdt

Na het enorme succes van deel 1, is verschenen Goud op je bord deel 2

MET DE FAVORIETE GERECHTEN VAN CELESTE PLAK, MARIT BOUWMEESTER, ANNA JOCHEMSEN, EPKE ZONDERLAND, DIRK KUIJT, JEROEN WOUTERS, KIMBERLEY BOS, NIEK EN JUSTIN KIMMANN, FRANK DE WIT, JOHAN KLEIN GEBBINK,JOCHEM SCHELLENS, CHURANDY MARTINA, MAYON KUIPERS EN FREEK VAN DER WART, BAS SLUNGERS, FERRY WEERTMAN, MARISKA BEIJER EN GERTJAN VAN DER LINDEN

sportsmedia.nl

ChessBase 17

het Bord staat in vuur en vlam! - engine: "0.00"

Wat betekent het als de engine "0.00" aangeeft in de analyse? Een volledig gelijke stelling? Een vastgelopen eindspel? Een middenspel zonder potentieel? De positionele evaluatie alleen zegt vaak niets over wat er werkelijk op het bord gebeurt.

Het nieuwe ver B eterde en G ineven Ster: evaluatie i S n OG maar H et B eG in!

ChessBase 17 breidt het enginevenster uit en verbetert het inzicht in de stelling op een intuïtieve manier:

• Waar liggen de sterke en zwakke punten? De mogelijkheden van de stukken worden in kleur weergegeven - van blauwgroen voor uitstekend tot donkerrood voor beroerd.

• W ie heeft het initiatief? Het aantal symbolen geeft aan welke partij momenteel de controle heeft.

• Hoe scherp is de positie? Als de engine vijf vlammen vertoont, staat het bord in vuur en vlam!

• W ie ligt voor qua materiaal? Ongelijke verdeling van materiaal wordt weergegeven via symbolen.

In het nieuwe enginevenster van ChessBase 17 kunt u meer te weten komen over het karakter van de stelling, over sterke en zwakke stukken, over activiteit, initiatief en nog veel meer. Want "0.00" is zeker niet het einde!

ChessBase 17 m ega Pakket

• ChessBase 17 programma

• Mega Databank 2023

• Update Service tot eind 2023

• ChessBase Magazine abonnement voor een jaar

• 12 maanden Premium lidmaatschap voor uw ChessBase Account

• 250 dukaten

299,90 &

nieuw in

ChessBase 17!