6
Innovatie
INNOVATIE
Waarom de Nederlandse bouw niet innovatief genoeg is
‘Drillen tot je de status quo bereikt hebt’ Hoe innovatief is de Nederlandse bouw? Wetenschappers en ervaringsdeskundigen schetsen een onthutsend beeld, waarin techneuten domineren en talent met nieuwe opvattingen wordt gedrild tot de status quo. Uit gewoonte, maar ook uit angst. “Het is tijd voor ander DNA in de sector.” DOOR THOMAS VAN BELZEN
M
aarten Ingenhousz (33) vergelijkt de bouw met een slimme tiener die als de wiedeweerga moet feesten, rebelleren en grenzen verleggen. Te lang heeft de sector zichzelf voor de gek gehouden en hij spreekt uit ervaring: “Deels is deze harde analyse zelfontleding.” Ingenhousz studeerde architectuur aan de TU Delft. Alles mocht en kon er, de meest wilde ontwerpen waren geoorloofd, zolang de gebouwen maar bleven staan. Na zijn opleiding zag hij het snel misgaan met die explosie van creatieve ideeën. “Eenmaal aan het werk word je als jongeling eerst een paar jaar gedrild tot je de status quo hebt bereikt”, zegt Ingenhousz. Daarna volgt er een tweedeling. “Een
deel accepteert het en probeert de sector mondjesmaat van binnenuit te veranderen. Het andere deel bekent kleur, wordt het zat, verlaat de sector of begint voor zichzelf.”
Enkele rebellen Ingenhousz signaleert dat de heersende cultuur innovatie in de bouw in de weg zit. “Te weinig jongeren met frisse opvattingen worden actief ingelijfd om de boel eens lekker op te schudden. Het huidige systeem vertrouwt te veel op de enkele rebellen.” Hoezo is de bouw niet innovatief? Hoe zit het dan met al die productinnovaties? Van metselrobots tot de meest moderne luchttechnische apparaten en intelligente veiligheidsvoorzieningen? “Dat is juist het paradoxale”, zegt Ingenhousz. “Als het aankomt op commerciële productinnovatie is de sector juist extreem innovatief.”
Maarten Ingenhousz: “Het huidige systeem vertrouwt te veel op de enkele rebellen”
De midlife-strateeg Goed in productinnovatie, slecht in systeeminnovatie. Je zou er in de war van raken. Rick van den Bos (47) is van huis uit psycholoog. Hij was de eerste psycholoog die zijn diensten online aanbood. Zijn innovatie was niet onomstreden. “’Je bent de weg kwijt’, zeiden verzekeraars en beroepsverenigingen tegen mij. Patiënten vonden het juist prettig. Ik kon iets langer nadenken over hun vragen. Ik kon ze gerichter helpen. En de drempel om professionele hulp in te schakelen, haalde ik ermee weg.”
Bouwers doen maar wat Om maar aan te geven: Van den Bos weet wat innoveren is. Ruim vijftien jaar geleden rolde hij de bouw in. Hij werkte onder meer voor BAM als commercieel directeur en onder de naam Heilige Huisjes voorziet hij hedendaags bouwbedrijven van bedrijfsstrategieën. Zijn mond valt vaak open van verbazing. “Het is telkens weer fascinerend als je een strategie-analyse maakt voor bouwbedrijven. Wat is jullie strategie, is de eerste vraag. Ik pak dan het model van Treacy en Wiersema erbij (beschrijft drie strategieën, red). ‘Eh, OPEX’, zeggen ze dan. ‘O ja?’, reageer ik dan. Zijn je faalkosten zo laag dan dat je een laagsteprijsgarantie durft af te geven?’ ‘Eh, nee.” Hoe vaak hij al niet directieteams gedesillusioneerd zag achterblijven. Tot hij ze vertelt dat de concurrent het niet veel beter doet. ‘Sla de top tien er maar op na.’ “Dan klaart de boel weer enigszins op.” Hij houdt zijn hart vast voor ‘innovatieve woningbouwfabrieken’ die te veel techniekgedreven zijn en te weinig op de klantwens letten. “Ik denk dat ik weet hoe het gaat eindigen. Niet best. Een fabriek technisch en commercieel opschalen, vraagt volstrekt nieuwe disciplines in de bouw.
Suboptimalisatie Van den Bos noemt de sector imperfect, omdat er geen volkomen concurrentie is, vindt bouwen heerlijk en is er zelfs verliefd op. “De potentie van de sector is
gigantisch. Het frustreert me dat die niet goed van de grond komt.” Afgelopen jaar interviewde hij tal van kopstukken en professionals over dit specifieke thema. Hij schrijft er blogs over. “Waarom innovatie niet van de grond komt? Een belangrijke reden is dat de keten zo versnipperd is.” Hij haalt Rob van Wingerden, oudCEO van BAM aan. “Hij noemt dat ‘het drama van de suboptimalisatie.’ De opdrachtgever wil een integrale oplossing, terwijl de bouw verre van integraal georganiseerd is. Een corporatie wil een compleet werkende verduurzamingslag, maar krijgt de ene keer een modern ventilatierooster aangesmeerd en de volgende keer slimme deuren.”
Techneutenbal Wat moet er veranderen? Ook Van den Bos denkt dat de cultuur van de bouw moet worden aangepakt. “Ik durf het bijna niet te zeggen, maar ik zie een extreme dominantie van het technische én mannelijke brein. De enkele vrouwen die in de sector werken zijn meestal ook behoorlijk technisch gedreven.” Ziet de toekomst er beter uit? Van den Bos ziet dat jongeren met een brede blik nog altijd klem komen te zitten. “Hun innovatieambitie wordt te snel afgeremd. Ze opgezogen door het systeem en komen ze in technische gesprekken terecht, waar je eigenlijk uit moet blijven.”
Tijd voor ander DNA Het is tijd voor ander DNA in de sector, vat Van den Bos samen. “Wat een bouwbedrijf kan doen? Zet nou eens naast elke slimme TU’er een slimme bedrijfskundige. Neem een voorbeeld aan de kledingbranche waar tachtig procent commercieel is geschoold. Zie je ooit techneuten op de voorgrond treden in de auto-industrie?” Leontien de Waal, is sector banker bij ABN Amro. Zij belooft te bankieren voor betere generaties. “De bouw komt voort uit een ambacht”, begint ze te vertellen. “Dat ambacht wordt zwaar gekoesterd. Het goede daarvan is, dat bouwers mooi werk willen afleveren en mooie dingen willen maken. Ze hebben een passie voor techniek.”
