Misbaksels? Graag! Ad Tissink

REPORTAGE

Bij het Haarlemse R&Do laten ze duizend bloemen bloeien Misbaksels? Graag!

Bij R&Do in Haarlem innoveren ze door te doen. Aan de slag zonder spelregels, is het motto. “Hier kunnen bedrijven, onderzoekers en studenten ongeneerd nieuwe technieken uitproberen.”

DOOR AD TISSINK

Zo’n vijftig 3D-printers hebben ze draaien. Grote kamervullende exemplaren, maar ook bescheiden tafelmodellen. Die kunnen overweg met materialen uiteenlopend van (biobased) kunststof tot en met steenpoeder. Wapening wordt zonodig meegeprint.

In ieder leeg hoekje van de oude garage in Haarlem waar 3D Makers Zone, (3DMZ) is gevestigd, staan dus wel wat producten die van die printers zijn gerold. Meubels, ornamenten, brugliggers, maquettes, rempedalen, zuigerstangen, pomphuizen… Van alles komt langs.

Niet alleen de geslaagde eindresultaten van de ontwikkeling zijn te zien, maar ook de mislukkingen onderweg daarnaartoe. Peter van den Bosch pakt er een zwartgeblakerde vaas bij geprint van olifantsgras vermengd met kunststof hars. “Het verbrandde de eerste keer jammerlijk. Het mengsel was niet goed en we hadden de verwerking nog niet onder controle. Dat geeft niet, daar leren we van. We zijn niet voor niets een fieldlab. Hier kunnen bedrijven, onderzoekers en studenten ongegeneerd nieuwe technieken uitproberen. Zonder dat ze direct worden afgestraft als er een keer iets mislukt.”

Sinds drie jaar is er een aparte poot naast 3DMZ die de bouwsector het tijdperk van Industrie 4.0 wil binnenloodsen. Dat gaat dus een stuk verder dan 3D-printen. Het behelst ook parametrisch ontwerpen, file-to-factory-productie, ketenintegratie en digital twins voor de gebruiks- en beheersfase van gebouwen. Alles zo duurzaam mogelijk en circulair.

Het is voor Van den Bosch en zijn collega’s niet meer dan logisch dat de uitbreiding waaraan 3DMZ zelf behoefte heeft, wordt uitgevoerd binnen dat Bouwlab R&Do. “Want dat ‘do’ is meer dan een leuke woordspeling. Ze innoveren vooral ook door te doen. Door dingen te ervaren. Bij het Bouwlab mag elkaar aangebrachte worstjes betonmortel doen nog niet precies wat de onderzoekers willen. Overal zijn druipers te zien. Maar Buren verwacht dat ze een stijle leercurve zullen doorlopen. “We leren snel en naast onze eigen expertise hebben we kundige partners, waardoor we niet alles zelf hoeven uit te vinden. Het is nu vooral het inregelen en op elkaar afstemmen van de machine, mortel en besturing, waar we druk mee zijn”.

In Haarlem verdwijnen de eerste probeersels vooralsnog in de fundering. In de grote cilinder die is geprint, zijn secties gemaakt voor het plaatsen van de wapeningsstaven. Daarna worden de poeren volgestort. In de rest van het paviljoen wordt een scala aan andere technieken en producten ingezet. Voorbij levert twee prefabwanden van cementarme mortel; op de twee kopse kanten levert Vianen wanden van het populaire CLT.

Erg enthousiast wordt Buren van de achterwand, met golvende cirkelpatronen gerealiseerd met de technologie van Stack3d. De robot van deze Brabantse startup lijmt complete bakstenen, dus geen strips, tot hele intrigerende verbanden. Nog nooit eerder vertoond in de wereld van metselwerk. De wand

Een van de vijftig 3D-printers aan het werk. Foto: Ruud Jonkers

namelijk alles. ‘Aan de slag zonder spelregels’, is het motto.

Paviljoen

De uitbreidingsplannen kregen vleugels toen ze een paar jaar terug stuitten op een charmant paviljoentje van Monuta, dat na amper tien jaar alweer moest wijken. Een bescheiden gebouwtje met rechthoekige plattegrond, mooie lichtinval onder een groot zigzag-dak. Op de schetsen van het masterplan voor 3DMZ stond weliswaar een bolvormig paviljoen ingetekend, maar dit paste misschien nog wel beter. Wat is er immers circulairder dan hergebruik van een oud gebouw?

Hoewel het nooit demontabel was ontworpen, wist sloper RGS het afgelopen najaar netjes uit elkaar te halen. De stalen balken en kolommen liggen als een grote bouwdoos te wachten in Haarlem om opnieuw te worden samengesteld. Rob Buren, die dat project trekt voor het Bouwlab, is er druk mee.

Dura Vermeer bracht al buispalen in de bodem aan voor de fundering. Hergebruikte buispalen, die de aannemer oogstte bij een ander project. Daarop worden momenteel stalen funderingsbalken gelast. Daar weer bovenop komen onder andere drie betonnen poeren. De bekisting daarvoor wordt geprint met de nieuwe betonprinter die 3DMZ voorlopig in een aanpalende garagebox laat werken.

“We hebben kundige partners, waardoor we niet alles zelf hoeven uitvinden”

komt in prefabdelen op de vrachtwagen aan. Een metselaar hoeft er alleen nog een paar verbindingsstenen tussen te lijmen.

Sensoren

Op het grote zigzag-dak gaat nog van alles gebeuren. Nieuwe oplossingen als een sedum-dak en biobased-isolatie worden op een deel toegepast en vergeleken met traditionele toepassingen op een ander deel. De verschillend geörienteerde dakvlakken bieden daar een uitgelezen kans voor. Dan moeten er wel sensoren in de dakbedekking worden aangebracht, maar het gebouw wordt sowieso goed gemonitord, omdat ze vanaf dag 1 een digital twin willen opbouwen. Het hele paviljoen wordt volgestouwd met sensoren.

En binnenin? Daar komen drie printers te staan. Dat blijft toch de kernactiviteit in het voormalige complex van afvalverwerker Spaarnelanden. Onder andere een hagelnieuwe robot van ABB zal er actief zijn. Die is al geleverd door de fabrikant, maar staat nog in de verpakking te wachten totdat zijn onderkomen af is. De betonprinter komt er voorlopig niet te staan. Die levert nog te veel stof en troep voor zo’n fraai gebouwtje grenzend aan de mooie tuin die ook wordt aangelegd. Voorlopig mag hij drie funderingen leveren voor de drie printers. Zelf is hij voorlopig nog veroordeeld tot een anoniemer bestaan in die garagebox. Daar moet hij meters gaan maken en proefstukken maken. Niemand wordt boos als daar af en toe een misbaksel tussen zit.