Ekonomia społeczna Działalność prospołeczna, ekologia i biznes – kwintesencja Spółdzielni Społecznej ZEROBAN W świadomości Kowalskiego hasło „spółdzielnia” automatycznie przywołuje w głowie obraz PRLowskich, państwowych zakładów pracy, szczególnie związanych z produkcją rolniczą i spożywczą. Mało kto wie, że spółdzielczość ma w naszym kraju bardzo długą historię, sięgającą początków dziewiętnastego wieku, gdy naród polski rozerwany rozbiorami podlegał wynaradawianiu. Idee spółdzielczości dotarły do nas z zachodu Europy, gdzie stały się odpowiedzią na nierówności społeczne, raczkujący kapitalizm i nierówny podział dóbr. Za ojca spółdzielczości na ziemiach polskich uważa się Stanisława Staszica (1755-1826), jednego z najwybitniejszych reformatorskich umysłów, działacza społecznego i politycznego. W 1811 roku założył pierwsze na polskich ziemiach (wówczas na terenie zaboru austriackiego) Hrubieszowskie Towarzystwo Rolnicze, które zrzeszało 329 chłopów, pośród których ziemia uprawna została po równo podzielona i którzy solidarnie łożyli opłaty na cele wspólne, płacili podatki oraz byli zobo-
Gdański Kwartalnik Adwokacki nr 60/2022
wiązani do udzielania sobie wzajemnie pomocy. Towarzystwo, prócz uprawy ziemi, prowadziło też działalność oświatowo- wychowawczą oraz zorganizowało kasę pożyczkową dla swoich członków. Pomysł i realizację Staszica uznaje się za pierwszą dojrzałą organizację samopomocową na terenach Polski. Kolejne lata zaborów, zwiększający się ucisk i zwiększające się wynaradawianie spowodowały zwiększenie walki narodowościowo – wyzwoleńczej o charakterze oddolnym. Przy kółkach rolniczych, cechach rzemieślniczych zaczęły powstawać spółdzielnie zrzeszające konkretne grupy zawodowe oraz spółdzielnie o charakterze kredytowo-finansowym. Uzyskanie niepodległości zachwiało mocno spółdzielczością na terenach odzyskanych, szczególnie ze względu na odmienne ustawodawstwo oraz nierówny potencjał gospodarczy na terenach będących pod trzema zaborami.Próbę zniwelowania różnorodności ustawodawstwa podjęto w 1918 roku podczas Pierwszego Zjazdu Przewod-
48
