Z życia szkół i placówek oświatowych
Lekcja literatury z ekonomią wcale nie w tle… Finanse Wokulskiego Cele: – umieć analizować i łączyć treści programowe z różnych przedmiotów nauczania, – uświadomić interdyscyplinarność edukacji – doskonalić różne formy pracy w grupie – ćwiczyć umiejętność wyszukiwania informacji w różnych źródłach – ćwiczyć podstawy metodologii pracy z tekstem naukowym – doskonalić umiejętność korzystania z narzędzi TIK Pojęcia kluczowe: człowiek przedsiębiorczy, zysk, dochód, kredyt, różne formy oszczędzania, sposoby na pomnażanie oszczędności – lokaty i moc procentu składanego, inflacja, podstawy inwestowania, stopa zwrotu i procent składany, oszczędzanie a inwestowanie, przedsiębiorstwo rodzinne, spółka, weksel, i in. Materiały pomocnicze: Lalka, czyli polski pozytywizm - piosenka Jacka Kaczmarskiego Lalka, serial w reżyserii R. Bera Oczekiwane rezultaty zajęć: znalezienie odpowiedzi na pytania: Czy Wokulski był niestereotypowym finansistą, nowoczesnym przedsiębiorcą, idącym z duchem czasu i modą kupcem? Czym różni się jego kariera finansowa od sukcesu ekonomicznego dwóch pokoleń Minclów? Jakie cechy powinien posiadać człowiek przedsiębiorczy? Czy ekonomia łączy, czy dzieli przedstawicieli różnych grup społecznych w Lalce? Czy byłby reformatorskim prezesem banku narodowego albo ministrem finansów? Czego mógłby nauczyć się od Wokulskiego współczesny dobry przedsiębiorca? Czy Bolesław Prus znał się na ekonomii? Tydzień przed lekcjami podział na grupy cztero; pięcioosobowe i przydział zadań, znalezienie w tekście powieści odpowiedzi na pytania: Dlaczego biografia Stanisława Wokulskiego jest emanacją epoki, w której żył? („na poły romantyk, na poły pozytywista”) Czy wielkie pytania pozytywizmu znalazły odzwierciedlenie w życiu bohatera? (scjentyzm, praca organiczna, utylitaryzm, praca u podstaw etc.) Jaką działalność gospodarczą prowadził Wokulski? Jakie inicjatywy podejmował? W jaki sposób chciał uaktywnić różne grupy społeczne i dać im możliwość utrzymania się, wzbogacenia, włączenia się w działalność przynoszącą zysk całemu społeczeństwu? Skąd czerpał kapitał? W jaki sposób nim zarządzał? Jakie efekty osiągnął? Każda z grup dodatkowo otrzymała tekst popularnonaukowy lub naukowy związany z tematem zajęć do wyszukania w nim argumentów umożliwiających sformułowanie odpowiedzi na pytania dotyczące finansów Wokulskiego i jego umiejętności ekonomicznych (pomnażania majątku, inwestowania, przedsiębiorczości)
Przebieg zajęć 1. Wprowadzenie 2. Sprawozdanie z pracy w grupach, m.in. a. Przypomnienie podstawowych faktów z ekonomicznej kariery Stanisława Wokulskiego: – z Syberii wraca on z kwotą sześciuset rubli – suma ta wystarczyła mu na półroczne życie w Warszawie; nie tyle na zaspokojenie potrzeb biologicznych, ile – jak to wspomina Ignacy Rzecki – na zakup książek – wyjeżdżając na wojnę bułgarską, dziedzic majątku Minclów zabiera całą gotówkę, którą mógł wówczas dysponować, w kwocie trzydziestu tysięcy rubli. Po ośmiu miesiącach sumę tę pomnożył niemal dziesięciokrotnie (dwieście pięćdziesiąt tysięcy rubli, z tego dużą część w złocie [...]. A ponieważ kazałem zakupić banknoty, które po zawarciu pokoju sprzedam, więc będę miał przeszło trzysta tysięcy rubli); (I 73) Na początku roku 1878 taki jest stan posiadania Wokulskiego, jeśli chodzi o pieniądze w gotówce. Kolejnym znaczącym dochodem jest suma pięćdziesięciu tysięcy rubli uzyskana w Paryżu podczas wspólnej z Suzinem wyprawy w celu zakupu statków dla Rosji. Po kilkunastu miesiącach jego kapitał w gotówce stabilizuje się w kwocie ponad pół miliona rubli (a środki dodatkowe, na które może liczyć to „u moskiewskich fabrykantów kredyt do wysokości trzech, nawet czterech milionów rubli”; (I 221) Nieco większa kwota pojawia się pod koniec powieści, w testamencie Wokulskiego b. Wydatki Wokulskiego: – na potrzeby własne główny bohater Lalki wydaje niewiele, sam określa je na poziomie około trzech tysięcy rubli. – pomoc świadczona dla różnego rodzaju potrzebujących: Węgielka, Wysockiego, Marii – to w łącznym bilansie kwota, która nie może przekroczyć kilku tysięcy rubli. Trzeba przyznać, że narrator Lalki skrupulatnie dba o równowagę między wpływami i wydatkami Wokulskiego: kamienicę Łęckich bohater powieści kupuje za kredyt w moskiewskim banku, a udziałowcy spółki do handlu z Rosją dostają kwoty, które wynikają z rzeczywistego zysku. Można więc powiedzieć, że wydatki zawsze muszą być zbilansowane z dochodami i kredytem. c. Przyczyny sukcesu finansowego bohatera Lalki: – pracowitość od wczesnych młodzieńczych lat – świetne wykształcenie, rozumienie geopolityki i praw ekonomii – odziedziczenie trzydziestu tysięcy rubli po Minclach (dorobek dwóch pokoleń kupców) – kolejne etapy kariery finansowej (pobyt w Rosji – poznanie Suzina, wojna w Bułgarii itd.) d. A jak sam Wokulski postrzega przyczyny swojego sukcesu finansowego? Co ciekawe – nie wspomina nigdy o swoim jakimś talencie ekonomicznym (byłaby to zresztą teza nie do przyjęcia dla czytelników, którzy pamiętają głównego bohatera powieści jako kompetentnego i wykształconego miłośnika nauk technicznych, ale nie gospodarczych lub ekonomicznych) Nauczyciel i Szkoła nr 2 (123)
9
