Innowacja pedagogiczna w praktyce szkolnej – cz.I: SP w Raniżowie i SP w Woli Raniżowskiej

Innowacja pedagogiczna w praktyce szkolnej – cz. I

Wielu nauczycieli podejmuje w swojej codzien nej pracy nowoczesne i innowacyjne działania, ale najczęściej nie idą oni krok dalej. Nie upowszechniają swoich działań, chociażby opracowując odpowiednią dokumentację z innowacji pedagogicznej dla szkoły, nie dzielą się swoim doświadczeniem z innymi, pracują w zaciszu swojej pracowni, poświęcając się swojej pasji.

Często u twórczych nauczycieli tworzą się różnorodne, nowatorskie pomysły, które wprowadzają w życie, nie zdając sobie sprawy, że właśnie realizują nieformalnie innowację pedagogiczną. Ponieważ innowacja to robienie czegoś innego, to robienie czegoś inaczej. Obecnie ułatwieniem dla nauczycieli jest to, że nowe przepisy nie narzucają określonej dokumentacji oraz warunków prowadzenia innowacji pedagogicznej w szkole. Pomocni stają się także doradcy metodyczni, którzy mają już za sobą zarówno pierwsze kroki jak i doświadczenie we wdrażaniu i realizacji innowacji pedagogicznych. Dokumentację można opracować według własnego pomysłu. Jednak rodzaj i sposób dokumentowania powinien określić dyrektor szkoły, aby działalność innowacyjna oparta była na jednakowym schemacie wdrażania i realizacji. Punktem wyjściowym do opracowania innowacji powinna być analiza możliwości jej wdrożenia w danej placówce. Należy też podkreślić, że innowacja jest skuteczna, gdy jest prosta i prowadzi do celu. Powinna być dostosowana do możliwości uczniów, wykorzystywać mocne strony szkoły i opierać się na dotychczasowej praktyce i doświadczeniu. Wdrożenie innowacji wymaga wiedzy i twórczego myślenia, ponieważ powinna mieć ona jasno określone cele, przewidywalne efekty, harmonogram i tematykę działań. Nie możemy także zapomnieć o ewaluacji, która da nam cenne wskazówki do dalszej pracy i podsumowania naszych działań.

Zgodnie z definicją innowacja pedagogiczna prowadzona w szkołach jest to nowatorskie rozwiązanie programowe, organizacyjne lub metodyczne, mające na celu poprawę jakości pracy szkoły. Wdrażając innowację pedagogiczną należy rozpocząć od pomysłu i ogólnego planu naszego działania, a następnie podjąć decyzję, jaki rodzaj innowacji będziemy przeprowadzać.

Rodzaje innowacji pedagogicznych

Programowe, w których zmiany dotyczą programów zajęć edukacyjnych. Polegają na wprowadzeniu nowych celów edukacyjnych, treści i wymaganych osiągnięć.

Innowacje programowe dotyczą: – poszerzania programów o nowe treści bez naruszania podstawy programowej, – integrowania nauczania wokół bloków edukacyjnych, – modyfikacji programów nauczania dopuszczonych do użytku szkolnego przez Ministerstwo Edukacji i Nauki, – wprowadzenia wewnątrzszkolnych zasad oceniania uczniów, – realizacji własnego, autorskiego programu nauczania zgodnego z podstawą programową. Metodyczne, w których zmiany dotyczą metod pracy dydaktycznej, wychowawczej lub opiekuńczej. Dotyczą one zmian w procesie nauczania-uczenia się m. in. w zakresie: – stosowania nowych metod nauczania-uczenia się, – prezentacji materiału, – form pracy w dziedzinie wprowadzania, utrwalania lub sprawdzania wiadomości i umiejętności, – technik przyspieszonego uczenia się, – sposobu prowadzenia ewaluacji efektywności nauczania, – kontroli osiągnięć uczniów. Organizacyjne, które dotyczą organizacji kształcenia, wychowania lub opieki. Polegają na przyjęciu innych niż dotychczasowych rozwiązań, np. międzyoddziałowe nauczanie języków obcych, udział nauczycieli akademickich w realizacji rozszerzonego programu nauczania. Innowacje organizacyjne obejmują struktury działań pedagogicznych, które polegają na: – zmianie liczby uczniów w klasie, – wprowadzeniu zmiany czasu trwania lekcji, – tworzeniu zespołów problemowych w klasie, – prowadzeniu zajęć z innym specjalistą we współpracy, – organizacji pracowni nauczania-uczenia się, – współpracy szkoły z innymi instytucjami dydaktycznowychowawczymi w zakresie wspierania rozwoju uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych.

Można także wprowadzać swoje rodzaje innowacji, np. przedmiotowa, wychowawcza lub mieszana, np.: – programowo-metodyczna, – organizacyjno-programowa, – metodyczno-organizacyjna, – programowo-metodyczno- organizacyjna.

Należy pamiętać, że właściwie opracowana i przeprowadzona innowacja pedagogiczna charakteryzuje się przede wszystkim: – konkretnymi i wyższymi efektami dydaktyczno-wychowawczymi w porównaniu z dotychczasowymi wynikami, – nowością i oryginalnością stosowanych rozwiązań programowych, metodycznych, organizacyjnych i innych, – jasno i precyzyjnie określonymi celami i zadaniami, – wyzwalaniem kreatywności i umiejętności logicznego myślenia zarówno uczniów jak i nauczycieli, – możliwością ewaluacji osiągnięć edukacyjnych uczniów, – możliwością rozpowszechniania jej wyników.

Innowacje pedagogiczne prowadzone w SP w Raniżowie i w SP w Woli Raniżowskiej

W Szkole Podstawowej im. Biskupa Jana Ozgi w Woli Raniżowskiej zrealizowano innowację pedagogiczną pt.: Lato zamknięte w słoikach, której pomysłodawczynią i prowadzącą była Zofia Marut – doradca metodyczny PCEN Oddział w Tarnobrzegu. Innowacja ta przeznaczona była dla uczniów klasy czwartej w związku z programem Serce i pomoc. Zrealizowano ją na lekcjach przyrody i zajęciach pozalekcyjnych. Zajęcia te okazały się dla uczniów dużym urozmaiceniem standardowej lekcji i wielką atrakcją. Dzieci odczuwały satysfakcję z pracy zespołowej, cieszyły się z jej efektów, a nawet miały możliwość kosztowania swoich wyrobów. Na każdych zajęciach uczniowie czuli się swobodnie, przystępowali do działań bardzo aktywnie, wzbudzało to w nich wielką ciekawość i przynosiło każdemu wiele radości oraz podnosili swoją świadomość wiedząc, że ,,coś już potrafią zrobić sami” i „wiedzą” jak podnosić odporność swojego organizmu.

Prowadzone zajęcia miały również na celu pokazać uczniom w jaki sposób można „zatrzymać smaki lata i przetrzymać w spiżarni”. Zadaniem uczniów było również czytanie przepisów i wykonywanie czynności wg podanych instrukcji, a także wyszukiwanie informacji o zdrowym odżywianiu z różnych platform internetowych.

Uczniowie po zrealizowaniu tej innowacji: – bardziej rozumieją współpracę w grupie, potrafią dzielić się zadaniami, wymieniają się zdobytą wiedzą, potrafią pracować zgodnie z instrukcją ( przepisy kulinarne), – nauczyli się szacunku do pracy, wytrwałości i cierpliwości, czekając na efekty własnej pracy, jednocześnie rozumiejąc konieczność wkładania w nią wysiłku, – potrafią zrobić proste przetwory z warzyw ekologicznych.

Uzyskano następujące efekty: 1. Uczeń zna zdrowe produkty i sposoby wzmacniania odporności swojego organizmu. 2. W pewnym stopniu nauczył się gospodarności, przedsiębiorczości. 3. Nastąpił wzrost samooceny ucznia. 4. Rozwinęła się umiejętność współpracy w grupie. 5. Potrafi dzielić się swoją wiedzą z kolegami, rodzicami, kucharkami i nauczycielem. 6. Nastąpiło zwiększenie zainteresowania sposobami przetwarzania ekologicznych warzyw i przechowywania je przez okres jesienno-zimowy. Z Raniżowa i Woli Raniżowskiej na Hel – Błękitna Szkoła 22 września 2021r., 25-osobowa grupa uczniów Szkoły Podstawowej im. Świętego Jana Pawła II w Raniżowie oraz Szkoły Podstawowej im. Biskupa Jana Ozgi w Woli Raniżowskiej wyjechała nad morze, by uczestniczyć w zajęciach Błękitnej Szkoły organizowanych przez Stację Morską Uniwersytetu Gdańskiego w Helu. Był to już czwarty tego typu wyjazd. Zajęcia zaczęły od rejsu badawczego po Bałtyku. W dwóch punktach (Zatoce Gdańskiej i Zatoce Puckiej) uczniowie pobrali próbki wody, badali zasolenie, temperaturę i siłę wiatru, słuchali ciekawostek o Helu i Morzu Bałtyckim, zobaczyli też wraki statków. Następnie w Fokarium Stacji Morskiej UG obserwowali trening medyczny i karmienie fok.

Podczas kolejnych zajęć poznali trzy gatunki fok żyjących w Bałtyku oraz ich przystosowanie się do życia w wodzie. Uczniowie sprawdzali doświadczalnie, jak nurkowanie wpływa na tętno a chłodna woda – na siłę mięśni.

Następnego dnia podczas ćwiczeń laboratoryjnych uczniowie wykonali sekcję śledzi. Skrzela, serce, mózg, wątroba, przewód pokarmowy, pęcherz pławny, gonady –preparowanie wymagało precyzji i przysporzyło wiele emocji. Po sekcji wysłuchali wykładu o hałasie podwodnym oraz odgłosów, jakie wydają morskie organizmy. Okazało się, że powiedzenie „dzieci i ryby głosu nie mają” mija się z prawdą. Kolejne zajęcia dotyczyły problemu plastiku w Morzu Bałtyckim. Wykonane doświadczenie z mikroplastikiem pokazało, że duża odległość między Podkarpaciem a morzem nie ma znaczenia – każdy z nas przyczynia się do zanieczyszczenia Bałtyku.

Sobotnie przedpołudnie, które kończyło morską wyprawę, poświęcone zostało na przejazd z Helu do Gdyni i spacer do portu. Uczniowie zobaczyli statek „Dar Pomorza” i okręt ORP „Błyskawica”.

Projekty przyrodnicze uczniów z Raniżowa i Woli Raniżowskiej Uczniowie z gminy Raniżów rozwijają swoje pasje przyrodnicze nie tylko w murach szkoły. Od 2017 r. zrealizowali 4 autorskie projekty dotyczące lokalnych gatunków, głównie populacji bociana białego. Projekty te były częścią programu Edukacja Inspiracja (to program Edukacyjnej Fundacji im. prof. Romana Czerneckiego EFC oraz Fundacji „Szkoła z Klasą”, który wspiera uczestników w realizacji działań grantem finansowym w wysokości 3500 złotych). Grupy projektowe tworzyli uczniowie SP w Raniżowie oraz SP w Woli Raniżowskiej. Ich działania koordynowały nauczycielki pracujące w tych szkołach – Urszula Chmielowska oraz Irena Stępień. Filarem projektów stała się obserwacja online bocianiej rodziny na gnieździe, które znajduje się na podwórku byłej szkoły w Staniszewskiem. Dzięki dofinansowaniu zakupiono internetową kamerę i rozpoczęto pierwszy w okolicy monitoring bocianiego gniazda. Link znajdował się na stronie szkoły. Monitoring sprawiał wiele radości, często dzień zaczynał i kończył na zerkaniu, co tam słychać, a właściwie widać u bocianów.

Podglądanie krzątaniny w gnieździe odbywał się podczas lekcji biologii i w czasie międzylekcyjnych przerw. Projekt nie ograniczył się do wąskiego grona uczestników i mieszkańcy okolicy. Wiele osób, które wyemigrowały, podglądało bociania rodzinę.

Ważnym punktem na liście projektowych zadań były wiosenne zajęcia terenowe. Uczniowie na rowerach przyjechali całą naszą gminę wzdłuż i wszerz, w sumie ok. 60 km. A wszystko po to, by zebrać informacje o liczbie, stanie i zajęciu gniazd. Podczas ostatniego liczenia zlokalizowali na terenie gminy 34 gniazda. Bociany są darzone wyjątkową sympatią i mieszkańcy posesji z gniazdami zawsze chętnie opowiadają o swoich boćkach, bo przecież jak to mówią „szczęśliwy dom, gdzie boćki są”. W 2018 r. projekt nabrał rozpędu i przybrał charakter międzynarodowy. W Internecie natrafiliśmy na pesymistyczne wieści – w Libanie, położonym na trasie przelotu, ludzie strzelają dla sportu do bocianów. Wśród osób krzywdzących bociany są również dzieci. Grupa projektowa przygotowała więc listy do swoich libańskich rówieśników. Były to listy pisane w języku angielskim. Autorzy wskazaliśmy w nich na potrzebę ochrony bocianów, zwrócili uwagę, że są one symbolem polskiej przyrody. Uczniowie nawiązali kontakt z Ambasadą RP w Bejrucie, która zgodziła się pośredniczyć w dostarczeniu listów i przesyłka została wysłana do Libanu. Ambasador, pan Przemysław Niesiołowski, podziękował za zaangażowanie w ochronę bocianów. W jednej z przesyłek z dalekiego kraju uczniowie otrzymali upominki, w tym flagę Libanu oraz broszury, których powstanie zainspirowane było naszymi listami (zajęły one główną część 28-stronicowej pozycji). Broszury zostały wydane przez Ambasadę RP z Bejrutu oraz Grupę Ekologiczną z Siedlec – sympatyków polskich bocianów. Wspólnie realizują one międzynarodowy projekt Bociany ponad granicami, którego celem jest powstrzymanie nielegalnych polowań na ptaki migrujące przez Liban. Przyrodnicy z Grupy Ekologicznej wyruszyli z tymi broszurami na wyprawę do Libanu. W trakcie pobytu zorganizowali spotkania w libańskich szkołach, połączone z prezentacjami na temat ochrony bociana białego. Odbyły się również spotkania z nauczycielami, myśliwymi oraz rozmowa z ministrem środowiska, Fady Jreissati, który także otrzymał folder z listami uczniów z gminy Raniżów.

W ramach realizacji szkolnych projektów odbyło się też wiele innych działań, np. międzyszkolne konkursy, przygotowanie tematycznych ulotek, udział w spotkania naukowych i integracyjnych oraz wycieczki do Warszawy, Krakowa, w Pieniny i na Hel, udział w wydarzeniach związanych z ptakami, np. w Wielkim Ogrodowym Liczeniu oraz w międzynarodowej akcji Spring Alive.

Na zakończenie każdego projektu uczniowie prezentowali efekty swoich działań w Warszawie lub ostatnio, z powodu pandemii, łącząc się online z uczestnikami programu Edukacja Inspiracja z całej Polski. Innowacja pedagogiczna:

Wolankowo – jesteśmy twórcami gazetki szkolnej

W roku szkolnym 2019/2020 w Szkole Podstawowej w Woli Raniżowskiej była realizowana innowacja pedagogiczna Wolankowo – jesteśmy twórcami gazetki szkolnej. Była to innowacja mieszana i dotyczyła wydawania szkolnego czasopisma. Brali w niej udział uczniowie klasy IV oraz chętni uczniowie z klasy VI i VII. Realizowana była na zajęciach pozalekcyjnych, które odbywały się 1 raz w tygodniu. Autorem innowacji była pani Elżbieta Burek, we wdrażaniu wspierała ją p. Sylwia Branas.

Głównym założeniem innowacji Wolankowo – jesteśmy twórcami gazetki szkolnej był wszechstronny rozwój ucznia, promowanie szkoły w środowisku, a także urozmaicenie oferty zajęć pozalekcyjnych. Uczniowie poznawali główne gatunki wypowiedzi dziennikarskiej, zasady redagowania tekstów, udoskonalali umiejętność korzystania z technologii informatyczno-komunikacyjnych. Uczyli się też współpracy w grupie i odpowiedzialności, kreatywności, poszerzali swoje kompetencje językowe i społeczne. Podejmowane działania miały sprzyjać odkrywaniu uczniowskich talentów, wspomagać ich rozwój na wielu płaszczyznach, między innymi językowej, społecznej, plastycznej czy organizacyjnej.

Wydawanie szkolnej gazetki rozpoczęte zostało od ogłoszenia konkursu na tytuł gazetki. Spośród wielu propozycji komisja konkursowa wybrała pomysł „Wolankowo”. W gazetce powstały stałe działy tematyczne, takie jak: wywiad z osobą znaną w środowisku, Kącik Patrona Szkoły ks. Bpa Jana Ozgi, Kącik sportowy, Wydarzenia z życia szkoły, Ciekawostki z różnych dziedzin życia, konkursy z nagrodami ufundowanymi przez Radę Rodziców oraz Humor. Ukazało się 7 numerów szkolnej gazetki – 5 w czasie nauki stacjonarnej oraz 2 podczas zdalnego nauczania. Gazetka była przyjęta przez środowisko szkolne z dużym zainteresowaniem, wydawano średnio około 100 sztuk kolejnych numerów.

Efekty innowacji można było zaobserwować w kilku obszarach: uczniowie, nauczyciele oraz praca szkoły.

Uczniowie biorący udział w innowacji: – pogłębili swoją wiedzę na temat środków masowego przekazu, takich jak prasa, Internet, radio, telewizja, – udoskonali umiejętność tworzenia tekstów i innych materiałów charakterystycznych dla wybranych mediów, zwłaszcza prasy i Internetu; – poznali etapy pracy nad gazetką szkolną, – pogłębili umiejętność korzystania z technologii informatyczno-komunikacyjnych, – rozwinęli umiejętność pracy zespołowej oraz umiejętności interpersonalne, – nauczyli się redagować wybrane formy wypowiedzi dziennikarskiej, – rozwinęli swoją wyobraźnię, podnieśli umiejętności językowe, wzbogacili słownictwo,

– udoskonali umiejętność czytania ze zrozumieniem, pisania na określony temat.

Nauczyciele: – realizowali założenia MEN dotyczące nowej podstawy programowej z wykorzystaniem metod i technik informacyjnych, – wykorzystywali program Word oraz inne programy do tworzenia gazetki, a w okresie koronawirusa media społecznościowe i platformę edukacyjną classroom G-Suite, – byli innowacyjni – poszukujący ciekawych rozwiązań.

Praca szkoły zyskała na innowacji, gdyż: – oferta edukacyjna szkoły została rozszerzona i wzbogacona o zajęcia umożliwiające uczniom udział w tworzeniu szkolnej gazetki, a tym samym wpłynęła na podniesienie jakości pracy szkoły, – nastąpił rozwój intelektualny i społeczny uczniów, – korzystnie wpłynęła ona na budowanie pozytywnego wizerunku szkoły wśród dzieci i rodziców, jako placówki dbającej o rozwój swoich wychowanków z wykorzystaniem nowoczesnych technologii, – przyczyniła się do promowania szkoły w środowisku lokalnym.

Z uwagi na wiele korzyści płynących z realizacji tej innowacji, jest ona kontynuowana w kolejnych latach.

Eksperyment pedagogiczny jako kolejny element działalności innowacyjnej szkoły.

Kolejnym krokiem w podejmowaniu działalności innowacyjnej w szkole jest eksperyment pedagogiczny. Zgodnie z przepisami prawa zawartymi w art. 45 ustawy Prawo oświatowe, szkoła może realizować eksperyment pedagogiczny, który polega na modyfikacji istniejących lub wdrożeniu nowych działań w procesie kształcenia, przy zastosowaniu nowatorskich rozwiązań programowych, organizacyjnych, metodycznych lub wychowawczych, w ramach których modyfikowane są warunki, organizacja zajęć lub zakres treści nauczania. Celem eksperymentu pedagogicznego jest rozwijanie kompetencji i wiedzy zarówno uczniów jak i nauczycieli. Prowadzenie eksperymentu pedagogicznego wymaga zgody ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania oraz opieki jednostki naukowej, która może być m.in. szkoła wyższa.

Jedną ze szkół w naszym regionie, która prowadzi eksperyment pedagogiczny związany z nauką zawodu jest Zespół Szkół nr 1 im. Ks. Kard. Stefana Wyszyńskiego w Tarnobrzegu. Należy nadmienić, że jest to jedyna szkoła w całej Polsce, która kształci w zawodzie stewarda, stewardesy.

Eksperyment pedagogiczny: Technik obsługi pasażerów w przewozach lotniczych, morskich i lądowych.

Zakres eksperymentu: III etap edukacyjny

Nauczyciele realizujący eksperyment: Dominika Zajczyk, Iwona Stępak, Marzena Woźniak-Paul Opis eksperymentu pedagogicznego.

Pomysł na eksperyment pojawił się w 2016 r. Potrzeby rynku usług transportowych, tradycje kształcenia zawodowego w Zespole Szkół nr 1 i rozwój edukacji zawodowej dały początek staraniom szkoły, która podpisała umowę o współpracy z Wyższą Szkołą Oficerską Sił Powietrznych, obecnie Lotniczą Akademią Wojskową w Dęblinie.

Zespół autorski opracował dokumentację eksperymentu i w 2017 r. uzyskał zgodę Ministra Edukacji Narodowej na jego realizację. W trakcie realizacji eksperymentu szkoła nawiązała współpracę z wieloma partnerami strategicznymi, m.in. LAW w Dęblinie, Polish Airlines LOT, Aviation Consulting, Polferries Polska Żegluga Bałtycka. Uczniowie oraz kadra pedagogiczna eksperymentalnych klas biorą udział w licznych szkoleniach i branżowych eventach. Ich tematyka związana jest z bezpieczeństwem w obsłudze pasażerów, procedurami awaryjnymi na pokładzie samolotu i obsłudze naziemnej, procedurami przeciwpożarowymi na pokładzie statku powietrznego i morskiego, a także w zakresie serwisu pokładowego oraz obowiązków zawodowych i dress codu w zawodzie stewarda i stewardessy. Zajęcia z przedmiotów praktycznych odbywają się w pracowni obsługi pasażerów. Nowo utworzona pracownia wyposażona została dzięki współpracy z Polskimi Liniami Lotniczymi LOT i Polską Żeglugą Bałtycką.

Absolwenci eksperymentalnego kierunku przygotowani zostają do wykonywania zadań zawodowych w zakresie: – przygotowania i realizacji prac związanych z obsługą bezpośrednią pasażerów w portach lotniczych, morskich i na dworcach, – przygotowania i realizowania prac związanych z obsługą bezpośrednią pasażerów na pokładzie środków transportu pasażerskiego oraz obsługą gastronomiczną pasażerów, – zapewnienia bezpieczeństwa pasażerów, – przygotowania i prowadzenia dokumentacji związanej z transportem osób.

Po ukończeniu kierunku absolwenci mają możliwość zatrudnienia się w portach lotniczych i morskich, w liniach lotniczych, u armatorów morskich, u przewoźników w transporcie lądowym, jako przewodnicy turystyczni, rezydenci. Mogą także kontynuować naukę w Wyższej Szkole Oficerskiej Sił Powietrznych w Dęblinie.

Podstawa prawna innowacji pedagogicznej:

Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe – art. 1 pkt 18, art. 44 ust. 2 pkt 3, art. 55 ust. 1 pkt 4, art. 68 ust. 1 pkt 9, art. 86 ust. 1.

Podstawa prawna eksperymentu pedagogicznego:

Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe art. 45

Opracowanie: doradcy metodyczni PCEN Oddział w Tarnobrzegu: Agnieszka Janusz-Szczytyńska, Agnieszka Maślach Katarzyna Maszkowska, Zofia Marut, Anna Lubas

Uczniowie w czasie zajęć realizowanych w ramach innowacji ,,Lato zamknięte w słoikach”

„Błękitna szkoła”