Warsztaty: Jak być z osobą chorującą na raka?

Proponowane warsztaty mogą być przeprowadzone zarówno dla dużej grupy uczestników, jak w klasie przez wychowawcę/ pedagoga/ psychologa/ rewalidatora. Poniższy scenariusz został ułożony w celu przeprowadzenia warsztatów dla klas 4-8 w Szkole Podstawowej nr 16 z Oddziałami Integracyjnymi w Przemyślu. Załączniki zawierają sugerowane informacje i przykładowe wypowiedzi uczestników. Zostały przeprowadzone przez uczniów klas 8 pod nadzorem zespołu nauczycieli.

Cele:

Przybliżenie dzieciom zdrowym problemów związanych z nowotworem, leczeniem, obecnością w klasie/szkole osoby po leczeniu i kłopotów we wzajemnych relacjach. Przygotowanie dzieci do spotkania z uczniem powracającym do szkoły po leczeniu onkologicznym.

Osoby zaangażowane: uczniowie klas ósmych, nauczyciele (koordynator warsztatów, biolog, nauczyciele wspomagający proces edukacji (tyflopedagog, surdopedagog), psycholog.

Warsztaty dla dwóch grup wiekowych: 1) Klasy 4-5 2) Klasy 6-8

Czas trwania: ok. 2-3 godziny lekcyjne/grupa

Metody pracy:

Elementy wykładu, burza mózgów, praca w grupach, quiz, film, ćwiczenia i doświadczenia, wykorzystanie TIK.

I Wstęp:

Przywitanie przez koordynatora, podanie tematu warsztatów oraz sposobu ich przeprowadzenia, określenie zasad zachowania, informacje o quizie kończącym warsztaty (potrzeba telefonu komórkowego z dostępem do Internetu) oraz możliwości otrzymania oceny (np. z przyrody/biologii, punktów dodatnich z zachowania).

Rozpoczęcie warsztatów:

Pytania prowadzących do uczestników warsztatów zgromadzonych na sali: 1. Jaki dzień obchodzony jest 15 lutego? (wysłuchanie odpowiedzi z sali) (załącznik 1) 2. Czym jest rak? (luźne skojarzenia słuchaczy, wysłuchanie odpowiedzi z sali)

Uczniowie krótko omawiają, czym jest nowotwór łagodny i złośliwy oraz jakie nowotwory najczęściej występują u dzieci. (załącznik 2)

II Część główna 1. Co powoduje raka? (wysłuchanie odpowiedzi z sali, zapisanie na tablicach, uzupełnienie informacji) (Załącznik 3) 2. Jakie są objawy nowotworu?

Objawy choroby nowotworowej mogą być bardzo niepozorne, bo są identyczne jak chorób, które niejednokrotnie przechodzicie.

Prowadzący dla omówienia objawów korzysta z planszy wyświetlonej na ekranie. (plansza): https://wielkopolskaonkologiadziecieca.pl/resources/ data/forms/artykuly/38/objawy_razem.pdf

Wyświetlone objawy nie oznaczają, że dana osoba ma raka. Należy podkreślić zbieżność objawów z popularnymi chorobami. Pytania do grupy o to, kto miał kiedyś ból głowy, ból brzucha, nudności, itd. 3. Jak wygląda leczenie:

Uczniowie przygotowują krótki informacje nt. leczenia: neurochirurgicznego, chemioterapii i radioterapii. Zwrócenie uwagi, że nie istnieje inny sposób leczenia. (załącznik 4) 4. Jakie są skutki leczenia:

Pytanie do grupy: Czy znacie jakieś skutki leczenia przeciwnowotworowego? (wysłuchanie odpowiedzi z sali, zapisanie na tablicach, uzupełnienie informacji) (załącznik 5) 5. Zakończenie leczenia, powrót do szkoły i co dalej?

Co się dzieje, kiedy Wasz kolego wraca do szkoły? a) Na co zwrócić uwagę? (prowadzący przypominają skutki uboczne leczenia). Co możecie zrobić lub czego nie robić? (pomysły całej grupy – wypisać na planszy): (załącznik 6) b) Jak może czuć się osoba, która po takim leczeniu i przerwie wraca do szkoły? (burza mózgów – pomysły wypisać na planszy): (załącznik 7) Prowadzący uczniowie wybierają spośród widzów 3-4 grupy po 3-4 osoby, rozdają kartki z hasłami: (załącznik 8) i proszą o wymyślenie, jak dzieci mogą pomóc, by osoba wracająca do szkoły i zachowująca się w sposób przedstawiony na karcie poczuła się dobrze. Następnie wybrane osoby z grup przedstawiają swoje pomysły pozostałym uczestnikom. Nowe pomysły prowadzący dopisują na planszy. Po prezentacji prowadzący omawiają i korygują przedstawione pomysły, pozostali uczestnicy mogą dodać swoje propozycje. * W czasie pracy grup (5-7 minut) pozostali widzowie oglądają na ekranie spoty fundacji https://www.signs.pl/rusza-kampania-_wciaz-jestem-tym%2C-kim-bylem_,381642,artykul.html c) Jak wy możecie się poczuć, gdy ktoś wymagający wsparcia wraca do klasy? * Wysłuchanie odpowiedzi uczestników (załącznik 9) * Scenka uczniów dot. zazdrości * Dyskusja: Czy faktycznie ocena i wymagania nauczycieli względem oglądanych przez was osób są niesprawiedliwe? (prowadzący proszą uczestników o odpowiedzi z wyjaśnieniem) * Uczniowie prowadzący, dla wyjaśnienia i lepszego zobrazowania trudnej sytuacji ozdrowieńców, przeprowadzają doświadczenia z trudnościami. W tym celu spośród uczestników wybierają chętnych do wzięcia udziału w doświadczeniu (do zadanie matematycznego powinien być to uczeń uzdolniony matematycznie, do toru przeszkód sprawny fizycznie, itp.)

Pytania do uczestników mierzących się z zadaniem: Co sprawiało im trudność, jak się wtedy czuli, co ich denerwowało? Jak czuliby się, gdyby takie sytuacje zdarzały się im cały czas? Jak mieli ochotę zareagować?

* Prowadzący warsztaty wskazują odnoszą się do wspomnianych emocji i proponują obejrzenie kolejnego doświadczenia (doświadczenie z balonikiem – załącznik 12), następnie wyjaśniają, że balony obrazowały naszą reakcję na budzące się w nas emocje. * Pytanie do uczestników: Co robicie, żeby kontrolować emocje? Jak sobie pomóc, by za każdym razem „nie pękać”? d) obawa, że się zarażę

Czy rak jest zaraźliwy? (pytanie do wszystkich uczestników warsztatów i sprostowanie lub potwierdzenie odpowiedzi, prowadzący mogą sugerować sytuacje: np. gdy się kogoś uszczypnie, usiądzie obok, napije z tej samej butelki, itp.)

III. Zakończenie:

Fakty i mity

Prowadzący wybierają 3-4 grupy 3-4 -osobowe, którym rozdają kartki z faktami i mitami o nowotworze. Grupy muszą ustalić, które informacje są faktami, a które mitami. Po pracy odczytują wyniki, w razie wątpliwości uczestnicy wyjaśniają swoją decyzję. Prowadzący korygują fałszywe odpowiedzi (forma ewaluacji). Praca w grupach może zostać zastąpiona quizem kahoot. (załącznik 10) ** To samo ćwiczenie można zrobić dla wszystkich uczestników, przygotowując quiz np. na kahoot – należy zaznaczyć, że można na warsztaty zabrać telefony komórkowe z dostępem do sieci.

W czasie pracy grup teledysk: https://www.youtube.com/watch?v=8TKdWo9bvAU

Podziękowanie za udział (załącznik 11)

Prowadzący zwraca się do uczestników z podziękowaniem za udział w warsztatach, proponując przypięcie sobie złotej wstążki na znak solidarności z dziećmi cierpiącymi na nowotwory.

Przy wyjściu uczniowie prowadzący chętnym uczestnikom przypinają złotą wstążkę lub przyklejają naklejkę z symbolem złotej wstążki na znak solidarności z chorymi dziećmi.

Jak być z osobą chorującą na raka? – konspekt i materiały dla uczniów prowadzących warsztaty

*Załączniki to propozycje tekstów informacyjnych (uczniowie mogą je modyfikować, jednak z zastrzeżeniem przekazania najważniejszych informacji), przykłady odpowiedzi, które mogą pojawić się od uczestników, pytania quizowe.

Jaki dzień obchodzony jest 15.02? (załącznik 1) 15 lutego obchodzony jest „Międzynarodowy Dzień Walki z Rakiem Dzieciństwa”(ICCD, z ang. International Childhood Cancer Day), organizowany przez International Confederation of Childhood Cancer Parent Organizations (ICCCPO). Symbolem tej walki jest złota wstążka.

Czym jest rak? (załącznik 2)

Często słów rak i nowotwór używamy zamiennie, jednak nie są one tym samym. Nowotwór to każda zmiana spowodowana niekontrolowanym rozrostem komórek, rakiem natomiast nazywamy tylko nowotwory złośliwe. U dzieci występują nowotwory w każdym stopniu złośliwości. Nowotwory łagodne, jako niezłośliwe, są dobrze odgraniczone od okolicznych tkanek i rosną powoli, ze świetną prognostyką, nie są więc rakiem. Nowotwory złośliwe spowodowane uszkodzeniami w informacji w DNA rosną szybko i agresywnie, wyniszczając i powodując destrukcję organizmu na wielu płaszczyznach. W koszyku złośliwych nowotworów dziecięcych obok guzów ośrodkowego układu nerwowego (OUN) występują białaczka, chłoniaki, neuroblastoma, mięsaki, guzy kości, guzy nerek i siatkówczaki. Jaki by to nie był nowotwór dziecko, aby go zwyciężyć, musi przejść bardzo trudne i wyczerpujące leczenie.

Rocznie w Polsce diagnozowanych jest wśród dzieci ponad 1000 chorób nowotworowych. Nowotwory dziecięce są traktowane jako odrębna grupa i klasyfikowane jako choroba rzadka. Część właściwa

Co powoduje raka? (zapytać, skorygować i uzupełnić) (załącznik 3)

Na to pytanie trudno odpowiedzieć, bo czynników jest wiele: – jest to czynnik genetyczny, czyli tzw. obciążenie, jeśli ktoś w rodzinie był chory na nowotwór. Jednak brak obciążenia nie wyklucza choroby, jedynie zmniejsza ryzyko zachorowania, – skażenie środowiska ma istotny wpływ na zmiany jakie zachodzą w naszym organizmie, może powodować też uszkodzenie

DNA i rozwój nowotworów – niezdrowy tryb życia: palenie, zła dieta, alkohol, leki, schorzenia

Uwaga, zachorować na raka może jednak każdy, nawet najzdrowiej żyjący i nieobciążony genetycznie człowiek.

Objawy:

Objawy choroby nowotworowej mogą być bardzo niepozorne, bo są identyczne jak chorób, które niejednokrotnie przechodzicie (plansza): https://wielkopolskaonkologiadziecieca.pl/resources/ data/forms/artykuly/38/objawy_razem.pdf

I choć pewnie każdy z Was miał część z tych objawów, nie znaczy to, że macie raka. Najprawdopodobniej nie macie, bo to choroba rzadka, ale trzeba pamiętać, że może się przytrafić i w razie niepokojących oraz nieustępujących objawów, udać się do lekarza.

Leczenie: (załącznik 4)

Nowotwory leczy się operacyjnie (w przypadku guzów), chemioterapią oraz radioterapią. Wszystkie te metody mają doprowadzić pacjenta do zdrowia. Same jednak są równie szkodliwe, co skuteczne. Raka naprawdę trudno się pozbyć, i nikt nie zagwarantuje sukcesu. Oczywiście, wraz z rozwojem medycyny,

ośrodki kliniczne i naukowcy opracowują metody leczenia nowotworów. Wciąż jednak terapie te powodują wyniszczenie całego organizmu. Pomimo skutków ubocznych przyjmowanych leków, nie istnieje inne skuteczne leczenie. Aby wyzdrowieć, trzeba je podjąć. Wtedy pacjent ma szansę na przeżycie.

Skutki leczenia: (załącznik 5)

Czy znacie jakieś skutki leczenia przeciwnowotworowego? (wypisać na planszy 1 + uzupełnienie)

Skutków leczenia może być naprawdę wiele, dlatego trudno przewidzieć z jakimi problemami spotka się chory. Mogą być to zmiany wpływające na: – wygląd: otyłość sterydowa, wychudzenie, utrata włosów, blizny pooperacyjne; – problemy fizyczne i neurologiczne: porażenie kończyn, zanik mięśni/kości, brak równowagi, niedowład, paraliż, utrata lub osłabienie wzroku / słuchu / smaku / węchu, zmęczenie, padaczka, tiki; – problemy poznawcze: uszkodzenie pamięci, uszkodzenie w sferze myślenia abstrakcyjnego i logicznego – problemy natury psychicznej: zmiana osobowości, depresja, stany lękowe… – utrata odporności, nowotwory wtórne… i wiele innych

Jednym ze skutków leczenia jest również długotrwała rozłąka z rówieśnikami. W czasie leczenia przeciwnowotworowego dziecko nie chodzi do szkoły publicznej, a zamiast tego ma nauczanie indywidualne w domu oraz lekcje w szkole przyszpitalnej. Etap ten często trwa dłużej niż rok szkolny, zwykle dwa lata.

Zakończenie leczenia, powrót do szkoły i co dalej?

Kiedy Wasz kolego wraca do szkoły… a) na co zwrócić uwagę? (przypomnieć skutki uboczne leczenia) – co możecie zrobić lub czego nie robić? (pomysły całej grupy – wypisać na planszy 2): (załącznik 6) – uważać na bezpieczeństwo, – nie gapić się, – nie wyśmiewać, – mówić głośniej, – pomóc w pisaniu, – nie zarażać katarem… . (+ pomysły dzieci z klasy 3 A, jak pomagały, gdy koleżanka była w szpitalu i w domu) b) jak może czuć się osoba, która po takim leczeniu i przerwie wraca do szkoły? (załącznik 7) (burza mózgów – pomysły wypisać na planszy): zagubienie, izolacja, chęć wykazania się/zwrócenia uwagi aż do łamania regulaminu, zmęczenie, bezradność, niepokój, radość (załącznik 8) wybrać z widzów 3-4 grupy po 2-3 osoby, rozdać kartki z opisem sytuacji, np. izolacja, niepokój, nadmierna chęć zabłyśnięcia, zmęczenie i poprosić o wymyślenie, jak dzieci mogą pomóc, by ta osoba poczuła się dobrze – dopisać do pomysłów. W czasie pracy grup (5-7 minut) pozostałym puścić spoty fundacji https://www.signs.pl/rusza-kampania-_wciaz-jestem-tym%2C-kim-bylem_,381642,artykul.html

Relacje grup, pytanie do pozostałych widzów, co jeszcze można zrobić – dopisać).

c) jak wy możecie się poczuć, gdy ktoś wymagający wsparcia wraca do klasy? (załącznik 9) – radość, ciekawość, zakłopotanie, zazdrość, niesprawiedliwość, lęk

Scenka uczniów dot. zazdrości - jak uzmysłowić komuś, że jest w lepszej sytuacji?

Doświadczenie z trudnościami: tor przeszkód z zawiązanymi oczami, szum i próba zrozumienia szeptu, zapamiętywanie czegoś długiego, np. rozszerzenia Pi, zbyt trudne zadanie, zapakowanie/zawiązanie czegoś jedną ręką – pyt. O emocje: jak czuliście się, wykonując zadanie? Jak czulibyście się, gdyby takie sytuacje zdarzały się wam cały czas?

Doświadczenie z balonikiem: jeden przebity pęka i nic z niego nie zostaje, drugi, gdzie powoli wypuszcza się powietrze, nadal jest dobry – kontrola emocji. Co robicie, żeby je kontrolować? Jak sobie pomóc? Co z tych pomysłów można dopisać do tablicy 2.? d) obawa, że się zarażę

Czy rak jest zaraźliwy? – pyt. do grupy i sprostowanie lub potwierdzenie odpowiedzi 3. Fakty i mity 3-4 grupy 3-4 osobowe otrzymują karteczki, z faktami i mitami o nowotworze. Muszą ustalić, które są faktami, a które mitami. Po pracy odczytanie wyników i wyjaśnienie z omówieniem (forma ewaluacji) lub quiz Kahoot dla wszystkich posiadających komórki z połączeniem internetowym. (załącznik 10)

Każdy guz jest rakiem.

Rakiem można się zarazić.

Rak to wyrok.

Rak boi się noża, lepiej go nie ruszać.

Ludzie o ciemnej karnacji nie dostają raka skóry.

Telefony komórkowe i sztuczne słodziki wywołują raka.

Badanie cytologiczne jest bezpieczne i nie jest zabiegiem chirurgicznym.

Raka trzeba zagłodzić. Nie istnieje cudowna dieta lecząca raka.

Nie wolno odwiedzać chorych na raka.

Każdemu wypadają włosy po chemioterapii.

Można rozmawiać z chorym o jego chorobie. 0% tłuszczu w produktach oznacza, że nie tuczą.

Dana osoba nie zachoruje na raka, jeśli w rodzinie nikt nie chorował na nowotwór.

Chorzy i ich rodziny są cały czas smutni.

Jak uprawiasz sport, to nie będziesz chory.

W czasie pacy grup teledysk… 4. zakończenie

Załącznik 11.

Kto z was uważa, że jest w stanie rozmawiać, bawić się, przyjaźnić z osobą chorą lub po leczeniu przeciwnowotworowym może przy wyjściu przypiąć złotą wstążkę na znak solidarności z chorymi dziećmi.

Podziękowanie za uwagę. Opracowała: Iwona Zając nauczycielka języka polskiego w SP nr 16 w Przemyślu