Nauczyciel i Szkoła - nr 123 (2) - 2022

Miesięcznik Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie

2 (123) marzec 2022 • ISSN 2080-6698 nr nr 9 (62) październik 2015 • ISSN 2080-6698

Matematyka. Spotkajmy się! – Podkarpacka Konferencja Regionalna Nauczycieli Matematyki Wojewódzkie dyktando „O Złote Pióro Henryka Sienkiewicza” Warto rozmawiać o nowotworach! Warsztaty: Jak być z osobą chorującą na raka?

Młode talenty siatkarskie z Krosna Innowacja pedagogiczna w praktyce szkolnej - cz.I: SP w Raniżowie i SP w Woli Raniżowskiej

Redaguje: dr Janusz Ustrzycki – redaktor naczelny Joanna Majewska-Lasek Projekt okładki i skład komputerowy: Janusz Ustrzycki Współpraca: Urząd Marszałkowski Województwa Podkarpackiego w Rzeszowie Muzeum Dobranocek w Rzeszowie Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Rzeszowie Muzeum Okręgowe w Rzeszowie, Muzeum Etnograficzne w Rzeszowie Młodzieżowy Dom Kultury w Rzeszowie PIE Europe Direct - Rzeszów, Podkarpacka Komisja Filmowa Krystyna Wróblewska – Dyrektor PZPW w Rzeszowie

Z DZIAŁALNOŚCI PODKARPACKIEGO CENTRUM EDUKACJI NAUCZYCIELI W RZESZOWIE Matematyka. Spotkajmy się! – Podkarpacka Konferencja Regionalna Nauczycieli Matematyki

1

Z ŻYCIA SZKÓŁ I PL ACÓWEK OŚWIATOWYCH PODKARPACIA Hetman dusz naszych - Henr yk Sienkiewicz – wokół Patrona I Liceum Ogólnokształcącego Wojewódzkie dyktando „O Złote Pióro Henryka Sienkiewicza” Lekcja literatur y z ekonomią wcale nie w tle… Finanse Wokulskiego Młode talenty siatkarskie z Krosna

4 8 9 11

Z DOŚWIADCZEŃ NAUCZYCIELI I DORADCÓW METODYCZNYCH Warto rozmawiać o nowotworach!

14

Warsztaty: Jak być z osobą chorującą na raka?

18

Innowacja pedagogiczna w praktyce szkolnej – cz.I: SP w Raniżowie i SP w Woli Raniżowskiej

21

I, IV str. – Uczniowie z Raniżowa i Woli Raniżowskiej uczestnicy projektu Błękitna Szkoła organizowanego przez Stację Morską Uniwersytetu Gdańskiego w Helu III str. – Uczniowie ze Szkoły Podstawowej w Woli Raniżowskiej w czasie zajęć realizowanych w ramach innowacji ,,Lato zamknięte w słoikach"

© Copyright by Podkarpackie Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie przy PZPW, Rzeszów 2022 Wydawca: Podkarpackie Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie, 35-036 Rzeszów, ul. Niedzielskiego 2 tel. 17 853 40 97, fax. 17 853 46 82, www.pcen.pl, e-mail: justrzycki@pcen.pl Druk i oprawa: BONUS LIBER Sp. zo.o.

ISSN 2080-6698

Z działalności Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie

Matematyka. Spotkajmy się!

Podkarpacka Konferencja Regionalna Nauczycieli Matematyki

W

d niu 23 października 2021 r. w Czudcu odbyła się Podkarpacka Konferencja Regionalna Nauczycieli Matematyki zorganizowana przez Stowarzyszenie Nauczycieli Matematyki Oddział Podkarpacki oraz Podkarpackie Centrum Edukacji Nauczycieli.

Inicjatorem, pomysłodawcą i liderem konferencji jest Adam Kawałek – konsultant PCEN w Rzeszowie oraz przewodniczący Zarządu Oddziału Podkarpackiego SNM. W wielotygodniowych przygotowaniach i realizacji mocno wspierała go Joanna Kozubal – doradca metodyczny z matematyki dla nauczycieli szkół ponadpodstawowych w PCEN oddział Tarnobrzeg, zastępca przewodniczącego Zarządu Oddziału Podkarpackiego SNM. Konferencja przygotowywana była z myślą o uczestnikach nauczania matematyki na wszystkich jej etapach, od edukacji wczesnoszkolnej po szkoły ponadpodstawowe.

Celem konferencji było podnoszenie kompetencji zawodowych nauczycieli matematyki ze szczególnym uwzględnieniem: – aktywności matematycznych w nauczaniu wczesnoszkolnym – modelowania matematycznego – przygotowania do egzaminów zewnętrznych – pracy z uczniem zdolnym, przygotowania do konkursów – wzbogacenia warsztatu metodycznego nauczyciela – TIK w nauczaniu matematyki Wykład inauguracyjny Wykład inauguracyjny pod tytułem Smaczki statystyczne wygłosił dr Tomasz Szwed – autor podręczników i opraco-

wań do szkoły ponadpodstawowej. Omówił wyniki swoich badań statystycznych związanych z różnymi czynnikami wpływającymi na wyniki matur z matematyki. Z wyjątkowym humorem przedstawił przykłady świadczące o zależnościach różnych czynników mających wpływ na interpretacje danych statystycznych. Podał też ciekawe przykłady danych statystycznych z różnych niepowiązanych ze sobą dziedzin oraz skutki porównywania tych danych prowadzące do absurdalnych interpretacji wyników statystycznych.

Tym samym zwrócił uwagę uczestników na problem zasadności korzystania z odpowiednich narzędzi statystycznych oraz potrzebę przemyślanej analizy i interpretacji uzyskiwanych wyników.

Uczestnicy mogli również skorzystać z warsztatów prowadzonych przez znakomitych praktyków w swoich dziedzinach. Stwarzały one możliwość podniesienia kompetencji nauczycieli w zakresie wielu różnych zagadnień związanych z nauczaniem matematyki.

Warsztaty zostały podzielone ze względu na etap kształcenia matematycznego począwszy od edukacji wczesnoszkolnej, poprzez szkoły podstawowe, aż do szkół ponadpodstawowych. Prowadzone były w dwóch sesjach, każdy uczestnik mógł wybrać uczestnictwo w jednym z warsztatów w każdej z sesji.

Joanna Świercz nauczycielka matematyki, konsultant d.s. nauczania matematyki w Miejskim Centrum Wspomagania Edukacji w Opolu, a także skarbnik w głównym oddziale SNM, autorka wielu publikacji z dziedziny nauczania matematyki, wyróżniona w konkursie Nauczyciel Roku 2021,

Dr Tomasz Szwed podczas wykładu inauguracyjnego

Nauczyciel i Szkoła nr 2 (123)

1

Z działalności Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie

Od prawej: Marta Pytlak, Edyta Jagoda, Adam Kawałek

Dr Mariusz Kraus w towarzystwie zasłuchanych uczestniczek warsztatów

opowiadała o trudach przygotowania uczniów do egzaminu ósmoklasisty. Zwracała uwagę na to, by w gorączkowych przygotowaniach, do egzaminu kształceniu umiejętności matematycznych nie zgubić samego ucznia. Długotrwała sytuacja pandemiczna niestety mimo ogromnych starań, szczerych chęci nie sprzyja pracy z uczniami. Stąd tez temat jej warsztatu brzmiał Wymagania egzaminacyjne, podstawa programowa – jak w tym wszystkim nie zgubić ucznia?

Dr Marta Pytlak pracująca w Katedrze Analizy Matematycznej na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniwersytetu Rzeszowskiego zaproponowała uczestnikom konferencji uniwersalny pod względem etapu edukacji temat dotyczący „Modelowania matematycznego”. Prowadząca zwracała uwagę na potrzebę stosowania w nauczaniu poprawnie zbudowanego modelu matematyczny dla danego procesu, ponieważ pozwala on lepiej go zrozumieć i wyprowadzać użyteczne wnioski. Dlatego też nauczyciele powinni starać się na różne sposoby połączyć matematykę szkolną z otaczającą nas rzeczywistością oraz pokazać, jak proste elementy matematyki (funkcje liniowe, kwadratowe, ciągi i inne) mogą być użyte do badania otaczającego nas świata.

Edyta Jagoda – doświadczony nauczyciel matematyki w szkole ponadpodstawowej, autorka publikacji i prelegentka na wielu konferencjach – zaproponowała temat Na styku światów – Kształtowanie myślenia algebraicznego. Razem z uczestnikami swojego warsztatu poszukiwała odpowiedzi na pytanie: Czy uczeń może sam wejść do świata algebry?

W tym celu, aby lepiej wejść w myślenie dzieci, uczestnicy sami stali się na chwilę uczniami.

Wnioski z badań prowadzonych przez dydaktyków pokazują, że nie jest to możliwe. Uczeń potrzebuje mocnego wsparcia od nauczyciela, ponieważ przejście ze świata dziecka do świata matematycznych problemów nie jest w tym aspekcie naturalne. Mowa była zatem o różnych narzędziach dydaktycznych, które kształtują myślenie algebraiczne; o tym, jak ważne jest rozumienie podstawowego składnika, jakim jest litera; w jakim znaczeniu w algebrze występuje litera (jako nazwa ogólna, zmienna, niewiadoma, stała).

2

Nauczyciel i Szkoła nr 7 (123)

Dr Dorota Szumna – nauczyciel konsultant w Podkarpackim Centrum Edukacji Nauczycieli przy PZPW w Rzeszowie – zaproponowała nauczycielom edukacji wczesnoszkolnej warsztaty pod tytułem Zagrajmy – wczesnoszkolna edukacja matematyczna z wykorzystaniem kości do gry.

Były to zajęcia propagujące gry matematyczne dla dzieci z wykorzystaniem kości do gry, tradycyjnej i dziesięciościennej autorstwa Mirosława Dąbrowskiego oraz Edyty Gruszczyk-Kolczyńskiej. Po „rozgrzewce” umysłowej w postaci krótkich zadań logicznych, nauczycielki uczestniczyły w rozgrywkach z zastosowaniem kości tradycyjnej oraz dziesięciościennej. Zaproponowane gry to znakomita okazja do ćwiczenia szeregu umiejętności i sprawności matematycznych: dodawania, mnożenia, porównywania liczb, zapisywania i porównywania liczb wielocyfrowych, rozumienia systemu dziesiętnego i in. Sprzyjają ponadto rozwijaniu logicznego i strategicznego myślenia, uwagi, pamięci roboczej, umiejętności planowania, przewidywania i podejmowania decyzji, wspierają emocjonalno-społeczny rozwój dziecka.

Temat: Zagrajmy – wczesnoszkolna edukacja matematyczna z wykorzystaniem kości do gry.

Wiesław Bać i Dorota Gajdek poprowadzili warsztaty wspomagające kreatywność nauczyciela i uczniów przy doborze przykładów w czasie lekcji i zajęć pozalekcyjnych dla uczniów szkól ponadpodstawowych. Zaproponowany przez nich temat Jedno zadanie – wiele rozwiązań przykuło uwagę sporej grupy nauczycieli.

Pani Dorota i Pan Wiesław to doświadczeni nauczyciele matematyki I Liceum Ogólnokształcącego w Rzeszowie, opiekunowie finalistów i laureatów konkursów matematycznych, a także osoby odpowiedzialne za układanie zestawów zadań konkursowych do Podkarpackiego Konkursu Matematycznego im. Franciszka Leji. Autorzy lub współautorzy publikacji matematycznych o charakterze dydaktycznym.

Maria Bryk – doradca metodyczny z matematyki dla szkół podstawowych, doświadczony nauczyciel matematyki, koordynatorka konkursów matematycznych, w tym Konkursu Logicznego Myślenia „Jeden z dziesięciu” – przygotowała

Z działalności Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie

„Geometryczne wyszywanki”. Prelegentka dzieliła się ciekawym sposobem uczenia dzieci pojęć geometrycznych. Przed przystąpieniem do wyszywania należy przygotować: linijkę, ołówek, cyrkiel oraz oczywiście igłę i kolorowe nici (najlepiej kordonek lub mulinę). Haft wykonuje się na twardym podłożu, np. na kartce z bloku technicznego lub kolorowym kartonie, brystolu. Elementem malującym jest odpowiednio naciągnięta nitka, czyli odcinek – jedna z podstawowych figur geometrycznych. Za pomocą tylko i wyłącznie odpowiednio rozmieszczonych odcinków tworzy się mniej lub bardziej złożone figury geometryczne.

Ewelina Marczak – nauczyciel z pasją, który nieustannie inspiruje innych i potrafi dzielić się wiedzą i doświadczeniem, doradca metodyczny Centrum Edukacji Nauczycieli w Giedlarowej – przeprowadziła też szkolenie warsztatowe pod intrygującym tytułem Matematyka to nie kosmos.

Nauczyciele uczący matematyki dowiedzieli się, jak pozwolić uczniom odczarować matematykę, rozwijać ich zdolności matematyczne, jak motywować aktywnego ucznia, świadomego tego, czego i po co się uczy. Każdy mógł dowiedzieć się też, jak wzmacniać i uatrakcyjnić proces edukacyjny, aby nauka przestała być nudna i stała się pasją. Zaprezentowała przykłady dobrej praktyki nauczania, w której uczeń jest kreatywnym twórcą, a nie tylko biernym odbiorcą. Warsztaty cieszyły się wielkim uznaniem i były inspiracją do dalszej pracy dla wielu nauczycieli.

Zofia Marut – nauczyciel edukacji wczesnoszkolnej, nagrodzona tytułem „Nauczyciela na Medal” oraz medalem KEN, doradca metodyczny w PCEN Oddział w Tarnobrzegu – zaproponowany temat Postaw dziecku problem matematyczny i daj mu szansę działania okazał się strzałem w dziesiątkę.

Nauczyciele poszukują bowiem przykładów dobrych praktyk w nauczaniu matematyki zwłaszcza w sytuacji konieczności prowadzenia lekcji on-line.

Paweł Dobrowolski – nauczyciel matematyki w I Społecznym Liceum Ogólnokształcącym im. Hetmana Jana Tarnowskiego w Tarnobrzegu – zaprezentował Twórczość matematyczną uczniów na przykładzie swojej pracy wskazywał jak zachęcać wszystkich uczniów do pracy własnej z matematyki. Zachęcał uczestników do odpowiedzi na pytanie: czy każdy uczeń może być autorem zadania matematycznego?

I wskazywał przykłady dobrych praktyk mających na celu motywowanie uczniów do nauki przedmiotu ścisłego nie tylko w czasie pracy zdalnej. Propozycje Pana Pawła, (który jak sam o sobie mówi nie lubi tracić czasu), cieszyły się uznaniem wśród słuchaczy.

Przemysław Kalandyk – nauczyciel matematyki i informatyki w Szkole Podstawowej Montessori w Rzeszowie – przygotował warsztaty „DaVinci Resolve od podstaw”, podczas których dzielił się swoim doświadczeniem w pracy z programem DaVinci Resolve. Jest to aplikacja do korekcji kolorów i nieliniowej edycji wideo. Nauczyciele wszystkich etapów nauczania poznawali etapy prostego tworzenia niesamowitych filmów, dzięki intuicyjnemu interfejsowi i bogatej kolekcji różnorodnych efektów. Bezpośredniość, pasja

Przemka Kalandyka i gotowość do indywidualnej pomocy każdemu uczestnikowi warsztatów sprawiała, że zadania proponowane przez prowadzącego były chętnie wykonywane, a ich efekty cieszyły i zaskakiwały.

Prowadzący opowiadał o formach i metodach pracy z uczniami zdolnymi przygotowującymi się do konkursów i olimpiad matematycznych. Zwracał uwagę, że praca z wyselekcjonowaną młodzieżą jest wymagająca, bywa niełatwa, ale i fascynująca, daje możliwość rozwoju nie tylko samym uczniom, ale wyzwala kreatywność i rozwój osobisty nauczyciela. Prelegent podawał przykłady własnych rozwiązań pedagogicznych i dydaktycznych, wspominał realizowane projekty, organizowane obcy matematyczne, olimpijskie warsztaty itp. Dzielił się z uczestnikami doświadczeniem w zakresie organizacji procesu dydaktycznego wybitnie uzdolnionych uczniów.

Dużym zainteresowaniem cieszyły się również stoiska wystawiennicze wydawnictw: Oficyna Edukacyjna Krzysztofa Pazdro, Nowik, OMEGA, GWO oraz WIR. Konferencja została wysoko oceniona przez uczestników.

Zdecydowana większość przyznawała potrzebę realizacji takich konferencji, możliwości wymiany doświadczeń, zdobywania nowych kompetencji podczas warsztatów. Wielu czuło „głód” bezpośrednich spotkań, rozmowy oraz wsparcia przedmiotowo-metodycznego.

Opracowała: Joanna Kozubal doradca metodyczny PCEN Oddział w Tarnobrzegu

Refleksja Zofii Marut po konferencji regionalnej SNM w Czudcu Jestem nauczycielem i doradcą metodycznym z edukacji wczesnoszkolnej przy PCEN oddział w Tarnobrzegu.

23 października 2021r. byłam zaproszona na konferencję regionalną zorganizowaną przez Stowarzyszenie Nauczycieli Matematyki – Oddział Podkarpacki, która odbyła się w Czudcu.

Dla mnie była to pierwsza konferencja nauczycieli matematyków, dlatego z wielkim zainteresowaniem wysłuchałam zaproszonych gości i uczestniczyłam od samego początku do jej zakończenia. Byłam zachwycona wysokim poziomem w każdym aspekcie prowadzenia tej konferencji, a zaproszeni goście swoimi merytorycznymi występami po prostu mnie zachwycili.

Sama organizacja tego wydarzenia była przeprowadzona profesjonalnie, a wartości jakie mógł wynieść z tego spotkania każdy uczestnik są niewymierne. Należy podkreślić również niezwykle miłą atmosferę, jaka udało się stworzyć organizatorom.

Dziękuję przewodniczącemu zarządu SNM-OP Adamowi Kawałkowi oraz całemu zarządowi, że mogłam w takim wydarzeniu uczestniczyć, nie tylko jako obserwator. Podczas sesji warsztatowych przeprowadziłam zajęcia dla nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej na temat: „Postaw dziecku problem matematyczny i daj mu szansę działania”.

Gorąco zachęcam wszystkich nauczycieli matematyki pracujących z dziećmi na różnych etapach, aby chętniej korzystali z tej bogatej formy doskonalenia w przyszłym roku.

Nauczyciel i Szkoła nr 2 (123)

3

Z życia szkół i placówek oświatowych

Hetman dusz naszych – Henryk Sienkiewicz wokół Patrona I Liceum Ogólnokształcącego

T

radycja sienkiewiczowska to istota tradycji naszej Szkoły. Praca wokół Patrona to ważny wyznacznik idei wychowawczej I Liceum, to czynnik sprzyjający kształtowaniu się wspólnoty Sienkiewiczaków.

Dobrze jest należeć do społeczności ponadstudziesięcioletniej rześkiej staruszki, jaką jest nasza najstarsza w powiecie łańcuckim szkoła średnia – I Liceum Ogólnokształcące im. Henryka Sienkiewicza w Łańcucie!

Bycie Sienkiewiczakiem zaś – to po prostu brzmi dumnie!

A nad wszystkim czuwa On, Hetman dusz naszych!

Autor poczytnych książek, które krzepiły serca Polaków w czasie niewoli, obsypywany przez gremia międzynarodowe prestiżowymi nagrodami, przez naród obdarowany uwielbieniem i Oblęgorkiem, przez potomnych uważany za archetyp pisarza, co nie znaczy – o, zgrozo!, że nie nazywano go „Homerem drugiej kategorii” (ten Gombrowicz to jednak złośliwiec i zazdrośnik, i nawet Sienkiewiczowi chciał gębę przyprawić!)!

A kim jest dla nas? O, tak, Patronem, Noblistą, ale też Heniem, Heniutkiem, takim swojskim kolesiem z irokezem, którego wizerunkiem ozdabiamy wszystkie mniej oficjalne i mniej poważne imprezy, którego rzeźbimy i portretujemy we wszystkich kolorach świata, o którym piszemy fraszki, którego popiersia niezbyt poważne rzeźbimy, i o którym śpiewamy ( ach, ta „Oda do Henia S.”)!

Pod kuratelą Sienkiewicza wydawaliśmy naszą szkolną gazetkę „Henio’S&Roses” i odbywamy dyktanda, które dumnie nazwaliśmy „O Złote Pióro Henryka S”, jest też corocznym bohaterem wielkiego święta Sienkiewiczowskiej komapniji – Dnia Patrona.

Obchodzimy tę uroczystość wielce różnorodnie, co roku inaczej, zawsze tematycznie. Ciągle pamiętamy, że „pod sławnym wojownikiem służymy” i, by sprostać imieniu Litwosa zachęcamy młódź licealną do twórczej aktywności, włączają się nauczyciele, zaproszeni goście, absolwenci.

Jakie to tematy nie były twórczo rozwijane: Podróże pana Henryka, Sienkiewicz jako współtwórca Niepodległej, Sienkiewicz teatrem opowiedziany, Marie jego życia, Leki z pana Henryka apteki, czyli Sienkiewicz i medycyna, Ku pokrzepieniu serc – czyli Sienkiewicz dodający otuchy i uskrzydlający, Przychodzi Nobel do Sienkiewicza, Jeśli kochasz, padaj do nóg, czyli miłość u Sienkiewicza, Sienkiewicz na wielkim ekranie, Pieprzno i szafranno, moja mościa panno, czyli co jadali i pili bohaterowie dzieł Sienkiewicza, czy w końcu niezwykle aktualna tematyka „Sienkiewicz i ...pandemia”.

A oto przykład obchodów Dnia Patrona Dzień patrona pod hasłem Sienkiewicz i medycyna Uroczystość była wypadkową pomysłowości, zaangażowania, umiejętności zespołowego działania, talentu, ale też

4

Nauczyciel i Szkoła nr 2 (123)

wiedzy, zdolności aktorskich i poczucia humoru. Sienkiewiczaków czekały ważne zadania do wykonania, które – przygotowane z pasją i rzetelnie, były okazją zarówno do dobrej zabawy, jak i do intelektualnej i artystycznej przygody.

Oto tematyka konkursów: Literackie 1. Przychodzi Sienkiewicz do lekarza – choroby doby średniowiecza i baroku oraz ich leczenie na podstawie Krzyżaków, Trylogii, literatury fachowej. Napisz esej odwołując się do źródeł.

2. Przychodzi Sienkiewicz do lekarza – choroby tropikalne oraz ich leczenie na podstawie W pustyni i w puszczy.

Napisz esej odwołując się do źródeł 3. Przychodzi Sienkiewicz do lekarza – Stwórz zgrabną, żartobliwą fraszkę np. z niedomagającym bohaterem utworu Patrona w tle.

Plastyczne 4. Konkurs na statuetkę Henia – projekt przestrzenny (model gipsowy, z masy solnej, drewniany, gliniany) przedstawiający Sienkiewicza w sposób symboliczny. Nagrodzona praca posłuży jako wzór statuetki przyznawanej za szczególne osiągnięcia uczniom Naszej Szkoły (obowiązkowy dla każdej klasy) 5. Konkurs na najciekawszą prezentację multimedialną poświęconą wyprawie Sienkiewicza do Afryki lub Ameryki.

Powinna ona zawierać od 15 do 20 slajdów, zaś ocenie podlegać będzie treść, interesująca forma i umiejętność poprawnego budowania slajdów 6. Konkurs na projekty tabliczek nawiązujących do twórczości Sienkiewicza z nazwami wylosowanych klasopracowni w I LO. Wykonane w formacie A3 dowolną techniką zawisną w przyszłości na drzwiach prowadzących do poszczególnych klas.

Muzyczny 7. Konkurs na aktorskie wykonanie jednej z piosenek: Dumka na dwa serca, Rycerze trzej, W stepie szerokim, Sokoły – piosenki Jacka Kaczmarskiego o bohaterach Trylogii.

Pięknego czytania 7. Czytaj WAŚĆ, wstydu oszczędź!

Konkurs emocjonalnego, obrazowego, z pełnym zrozumieniem czytania fragmentów utworów Sienkiewicza Kuchnia, która leczy 8. Konkurs na wykonanie „zdrowotnościowej” potrawy i napoju inspirowanych lekturą Sienkiewicza. Ocenie podlegać będzie smak, wygląd, ale też oryginalna nazwa nawiązująca do bohaterów Trylogii czy innych utworów Litwosa Zaangażowanie całej społeczności Sienkiewiczowskiej dało świetny efekt: eseje o charakterze popularno-naukowym zdumiały dociekliwością autorów i umiejętnością

Z życia szkół i placówek oświatowych

wyszukiwania źródeł, fraszki rozbawiły skrzącym się dowcipem, humorem sytuacyjnym, umiejętnością zabawy słowem Sienkiewiczowskim, statuetki zdziwiły różnorodnością przedstawień Henia S., prezentacje pokazały nie tylko wiedzę na temat pasji podróżowania Litwosa, ale też znajomość nowoczesnych programów. Kozackie wielogłosowe zaśpiewy i kabaretowe przedstawienie „Rycerzy trzech” były okazją do zademonstrowania nie tylko umiejętności wokalnych, ale również aktorskich, zaś piękne czytanie (po znakomitym treningu w ramach Narodowego Czytania Trylogii, w którym I Liceum pobiło rekord Podkarpacia: ponad dwustu uczniów, nauczycieli i absolwentów prawie 36 godzin czytało Potop w pięknym, klimatycznym, zabytkowym holu Szkoły i sienkiewiczowskiej scenerii) dowiodło, że „łańcuckie basałyki” tę niełatwą sztukę opanowały na medal. Smakołyki „zdrowotnościowe” zostały przygotowane zgodnie ze staropolską recepturą i zachwyciły jurorów o wyjątkowo wyrafinowanych smakach.

Ważnym elementem obchodów był wykład naukowy dr Jolanty Kluz-Zawadzkiej, specjalisty chorób zakaźnych i tropikalnych, konsultanta wojewódzkiego w dziedzinie epidemiologii, na temat wirusa eboli oraz innych chorób Czarnego Lądu.

Czy ogrom prac i rozmach tego święta Szkoły spełnia oczekiwania jego inicjatorów i organizatorów? Aktywność i zaangażowanie całej społeczności pozwala pozytywnie odpowiedzieć na to pytanie.

Dni Sienkiewiczowskie czyli zjazd szkół imienia autora Trylogii – Łańcut 1994 Jednym z najważniejszych i zakrojonych na najszerszą ogólnopolską skalę wydarzeń w powojennej historii I LO były Dni Sienkiewiczowskie połączone z II Ogólnopolskim Zlotem Szkół Sienkiewiczowskich i Sesją popularnonaukową Interpretacje arcydzieł Henryka Sienkiewicza a dydaktyka szkolna. To wiekopomne wydarzenie miało miejsce w dniach 5-7 maja 1994 r. Propozycje do Szkoły wystosowało Towarzystwo Sienkiewiczowskie z prezesem prof. Lechem Ludorowskim i kustoszem Muzeum Sienkiewicza w Woli Okrzejskiej – Antonim Cybulskim.

Przygotowania trwały cały rok szkolny 1993/94, inicjatorką i koordynatorem tych poczynań była Barbara Sztylińska.

O rozmachu przedsięwzięcia informuje program Dni Sienkiewiczowskich pod patronatem Wojewody Rzeszowskiego, Towarzystwa im. Henryka Sienkiewicza i Muzeum Henryka Sienkiewicza w Woli Okrzejskiej. W te majowe dni Sienkiewicz wziął we władanie Łańcut i przyległe włości. W barwnym pochodzie przemaszerował ulicami miasta w rytm orkiestry szałamaistek z II LO w Rzeszowie, pięćsetosobowy korowód postaci z dzieł Litwosa, za które to przebrały się delegacje wszystkich ponad 100 szkół im.

Sienkiewicza – uczestników łańcuckiego święta. Na rynku zgromadzili się konsyliarze i personaci wielkie urzędy piastujący i niespożyte usługi naszemu krajowi oddający… młódź okrutnie w czytaniu ksiąg imć Henryka rozmiłowana, publika grodu wielce sławnego, a wszystkich ich afekt ku Sienkiewiczowi tu przywiódł. Piękną soczystą polszczyzną bohaterów

Trylogii przywitali przybyłych przebrani w stroje z epoki konferansjerzy, niezapomniani szkolni artyści Magdalena Sieklucka i Marek Grzybowski.

Karetą nadjechali: wnuczka autora W pustyni i w puszczy – pani Mara, czyli Maria Sienkiewicz i jej brat Juliusz Sienkiewicz. Wojewoda rzeszowski, dr Kazimierz Surowiec (skądinąd polonista sienkiewiczolog), otworzył uroczystość słowami: Sienkiewicz wita nas w ten dzień słoneczny poprzez postaci ze swoich powieści. Przybywa oto, by przypomnieć swoją zasadę służby Ojczyźnie, boć przecież wtedy, gdy tworzył, gdy pisał dla urodzonych w niewoli „okutych w powiciu”, to chciał przypomnieć im, że pochodzą z narodu, który zawsze w chwilach wielkich i trudnych potrafił dowieść, że dobro Rzeczypospolitej jest dobrem najwyższym.

Na program inaugurujący uroczystości złożyły się wystąpienia m.in.: prezesa Towarzystwa im. Henryka Sienkiewicza, prof. dr. hab. Lecha Ludorowskiego (tak nam dobrze w Sienkiewiczowym Łańcucie, że najchętniej byśmy tu pozostali…), Antoniego Cebulskiego, kustosza muzeum Henryka Sienkiewicza w Woli Okrzejskiej. Odczytano też list Barbary Wachowicz skierowany do przyjaciół spod Sztandaru autora Trylogii, w którym popularna pisarka i propagatorka polskiej kultury zachęca młodzież do wierności tradycji ojczystej. W programie artystycznym znalazły się inscenizacje najbardziej znanych fragmentów Pana Wołodyjowskiego, Potopu i Ogniem i mieczem oraz nagrodzone prace autorów uczniów z całej Polski w wykonaniu artystów z I Liceum. Społeczność Sienkiewiczowska odśpiewała hymn Szkoły Hetman dusz naszych.

Podczas konferencji naukowej najwybitniejsi polscy naukowcy znawcy Sienkiewicza, m.in. prof. Ewa Kosowska, prof. Bogumiła Kosmanowa, prof. Lech Ludorowski, prof. Marceli Kosman wygłosili wykłady poświęcone interpretacji utworów Sienkiewicza w dydaktyce szkolnej (wzięli w niej udział nauczyciele województwa rzeszowskiego).

W Miejskim Domu Kultury odbyło się 10 spektakli monodramu Barbary Wachowicz Mój dziad Sienkiewicz w wykonaniu wnuczki Litwosa, Marii. Spektakl ten obejrzało około 3700 osób. Miejska Biblioteka Publiczna przygotowała dwie wystawy: ex librisów i książek Henryka Sienkiewicza. Gościem łańcuckich spotkań był również Tomasz Mędrzak, odtwórca roli Stasia w filmowej wersji W pustyni i w puszczy.

W ramach Dni Sienkiewiczowskich – Łańcut 1994 ogłoszono konkursy, m. in. plastyczny (napłynęło 465 prac) i literacki (250 prac), inspirowane twórczością i osobą Sienkiewicza. Pokłosiem był wernisaż i wystawa prac plastycznych w MDK w Łańcucie, przygotowana przez Lucjana Rybaka, artystę – plastyka, komisarza wystawy, wspieranego przez młodzież I LO. Otworzył ją Juliusz Sienkiewicz i prof. Lech Ludorowski.

Konkurs literacki Zostań współczesnym Sienkiewiczem – różnorodny gatunkowo (wiersze, fraszki, humoreski, pastisze, parodie, nawiązania, nowelki) wyłonił zwycięzców z całej Polski. Komisja konkursowa pod przewodnictwem dr Hanny Krupińskiej-Łyp z URZ w Rzeszowie w składzie Nauczyciel i Szkoła nr 2 (123)

5

Z życia szkół i placówek oświatowych

Stach Ożóg, Lucjan Rybak i Władysława Kluz-Chłanda ustaliła kolejność nagród i wyróżnień oraz odnotowała wysoki poziom prac, śmiałe pomysły twórcze, różnorodność tematyczną i ogromne zaangażowanie młodych twórców.

W miasteczku zlotowym Psiekiszki w Julinie, dworek myśliwski hrabiego Potockiego przeszedł całkowicie we władanie Sienkiewicza, budynki zmieniły nazwy (Pod Chorpyną, Pod Bohunem, Tańcowanie z prysiudami), uliczki na wspaniale wyeksponowanym przy bramie wjazdowej planie zyskały nazwy również rodem z Trylogii, komendanturę nad armią Sienkiewiczaków objął Zbigniew Kuźniar, wspierali go inni nauczyciele I LO. Psiekiszki oprócz atmosfery nieokiełznanej radości i zabawy tętniły również pełną artystycznego zapału pracą: warsztaty żywego słowa prowadzone przez Stacha Ożoga, seminarium literackie dr Hanny Krupińskiej-Łyp, wprawki aktorskie Tomasza Mędrzaka to tylko niektóre atrakcje miasteczka zlotowego. Płonące ognisko, tańce z prysiudami, konkursy i zabawy, przygotowane przez organizatorów tworzyły niezapomniany klimat.

Wielki sukces organizacyjny, przebogata oferta edukacyjno-kulturalna, rozmach działań to tylko niektóre aspekty wysokiej oceny Łańcuckich Spotkań Sienkiewiczowskich, dokonanej m. in.: przez Wojewodę Rzeszowskiego dr. Kazimierza Surowca, prof. Lecha Ludorowskiego i dyrektora Antoniego Cybulskiego. Kolejne zloty szkół imienia Sienkiewicza potwierdzają te opinie, a delegacja I Liceum po wielokroć słyszy: tak jak w Łańcucie i Psichkiszkach już nigdzie nie będzie! – wraz z podziękowaniem za wielkie święto Hetmana dusz naszych. II Ogólnopolski Zlot Szkół Sienkiewiczowskich w Łańcucie to tylko jeden (niezwykle ważny) z elementów tradycji pracy wychowawczej i edukacyjnej wokół Patrona.

Opracowała: Władysława Kluz-Chłanda nauczyciel języka polskiego w I LO w Łańcucie Na Dyrektora Nasz dyrektor – to Robert Szura.

Niezwykła jest jego natura: Na czele Szkoły stoi, Niczego się nie boi!

Grafik jego wciąż napięty, A on ciągle jest zajęty.

Z nauczaniem geografii się zmaga, Uczniom rozwiązywać problemy pomaga.

Losem Szkoły się przejmuje, A na przerwach do Biedronki wędruje.

Nie licz, że znajdziesz go po wejściu do sekretariatu, Raczej usłyszysz: „Jest gdzieś na terenie powiatu”!

Agata Dudzic kl.2a NOBEL dla LIPY Przyjechał Nobel do Lipy z nagrodą i tak do niej mówił z wielką swobodą: „Za twoje liście niewiędnące w słońcu, Że chroniłaś ludzi w wielkim gorącu...”

Tak wymienia jej zalety ogromne, A ona odpowiada wielce skromnie: „Nie mnie się należą twoje nagrody, Lecz tym co tworzą wspólnotę tej szkoły” Justyna Folta kl.2b

6

Nauczyciel i Szkoła nr 2 (123)

NA GENEZĘ „ W pustyni i w puszczy ” Raz Sienkiewicz siedząc w pubie, po grubej zabawie Zaczął myśleć nad powieścią, a tu kumpel przyszedł z wieścią.

Słuchaj, stary, jest afera, już do ręki bierz markera I zapisuj moje słowa, będzie powieść wyjątkowa!

Staś i Nel w Afryce byli, wiele przygód tam przeżyli, Mnóstwo zwierząt – jak to w buszu .

Pełni byli animuszu.

Lecz ten zapał szybko minął, gdy psikusa los wywinął.

To był komar – owad brzydki , co ukąsił dziewczę w łydkę.

Staś więc by Nel uratować, chciał zbrodniarza aresztować, Lecz nie było na to czasu, po chininę biegł do lasu.

To lekarstwo zdziała cuda, już nie będzie z Nel maruda .

Gorączka się obniżyła , coraz mniej już majaczyła .

Mówić składnie też zaczęła i cichutko zakrzyknęła : „MÓJ TY BĘDZIESZ ! MÓJ JEDYNY !

JUŻ NA ZAWSZE! BEZ CHININY! Dominika Krauz 2 d Fraszka o sienkiewiczowskim dworze Hej Zagłobo,hej Skrzetuski, hej Kmicicu i Michale Przybywajcie razem chyżo Przybywajcie w wielkiej chwale.

Zapraszamy wszystkich was (zastawiono suto stoły!)

Do gawędy-krótkiej, miłej dotyczącej naszej szkoły.

Jak obyczaj każe stary wpierw przedstawić trzeba dwór.

O! Słyszycie? Chyba idzie! Czy słyszycie „szur szur szur”?

To nasz władca, król, waszmość Pan Naszej twierdzy dobry wódz.

Lecz przypatrzcie się dokładnie- wcale on nie idzie sam.

Idą kroczkiem, idą boczkiem, tu podbiegną, tam podskoczą, Piękne suknie, miły wzrok, ach, to zastęp idzie dam.

Chociaż lica gładkie… Są to pogromczynie wszelkich snów Bo wiadomo- twardą ręką jak i dwóją Chcą nam wiedzę wbić do łbów.

Nie brakuje w naszym dworze doborowych też rycerzy Prężni, silni, dumni, hardzi Na wroga każdy się najeży.

Ale żeby szkoła, ekhm, dwór mógł stać tak jak stoi Nie wystarczy że nawet sam władca się dwoi i troi.

Otóż dwór, Panowie mili, dzięki swym uczniom żyje Są tu dzielni i zaradni, uśmiechnięci, dobrotliwi.

Swą postawą, ścieg po ściegu, każdy z nich historię szyje.

A historię jaką? Sienkiewiczowską oczywiście.

Dumną, żywą, narodową.

Tak, tą samą, której częścią i wyście!

Więc świętujmy dzisiaj wspólnie, ochoczo i radośnie.

A wieść o sienkiewiczowskim dworze niech wybrzmiewa Coraz to głośniej i głośniej i głośniej...

Miłosz Wierzbiński

Z życia szkół i placówek oświatowych

Na służbę zdrowia Przychodzi Henio do lekarza, acz się to nieczęsto zdarza.

Wydarzyło się razu pewnego coś bardzo nieprzyjemnego.

Henio chciał hm... przypakować, więc chodził „na siłkę” trenować.

Długo to jednak nie trwało, bo mu się ścięgno naderwało.

Chcąc nie chcąc udał się po poradę i trafił na wielką lekarzy naradę: Chirurg chciał nożem go potraktować, kardiolog serce skontrolować, Okulista zaglądał do oczu, urolog chciał zbadać skład moczu.

Alergolog zaś testy wykonać, psychiatra – czy jest wariatem – przekonać.

Diabetolog cukrzycę podejrzewał, a onkolog – by chemii się spodziewał.

Usłyszawszy to Henio trzasnął drzwiami i zostawił doktorów z otwartymi buziami!

Ola Matuszek 1d

Na lekarza Maćko z Bogdańca do lekarza przychodzi, posłusznie do gabinetu za kolejką wchodzi.

Medyk doświadczonym wzrokiem ranę ogląda i rzecze :„Niezbyt dobrze mi ona wygląda”.

Wyciąga receptę , szybko coś notuje przy tym pacjenta bacznie obserwuje.

Przepisuje okłady – sama natura! – Mina pacjenta już nie jest ponura.

Maćko szczęśliwy, lekarza całuje i za fachową poradę zdrowia winszuje Morał tej fraszki jest wszystkim znany Bo przez pacjentów wywnioskowany: Lekarz humanistą winien być a nie tylko biologią i chemią żyć !

Joasia Walawender 2 b

Na pana Michała Pewien rycerz bardzo wielki o imieniu Michał, tak naprawdę był maleńki i bardzo często kichał.

Poszedł więc do medyka i o leczenie skuteczne pyta.

Ten mu na to odpowiada: wzrost to pikuś , oto ma rada !

Masz Waćpan inne atrybuty: modny kontusz i skórzane buty, ostrą szabelkę i wąsiki oraz szybkie, gniade koniki.

Co do kichania – to wada !

Na nią lekarstwo: Basia i czekolada !

Wołodyjowski rad wysłuchał chętnie i pokochał pannę Basieńkę namiętnie, chętnie pił wyborną czekoladę, Turków gonił z zaangażowaniem i już nie miał problemów z kichaniem !

Z męstwa i odwagi zasłynął, zaś przydomek Mały Rycerz chętnie przyjął !

Joasia Walawender 2 b

Przychodzu Henio S. do lekarza Tęgie mrozy są na dworze, – Heniu, czapkę załóż może ?

Ale Heniu – dumna głowa – Takiej w czapce się nie chowa.

Idzie pisarz do doktora, Bo to jest chorego dola.

Napar z L I P Y mu polecił, recepturę nań zalecił.

Heniu mocno się wypocił i na wadze trochę stracił, a nazajutrz zdrowy latał psoty, figle wszystkim płatał.

Morał : Sienkiewiczaku młody Czapkę nośże w niepogody.

Natalia Mierzwa 1b

Na chorobę Kmicica Kmicic polowania wielce miłuje, Lecz po nich mu zdrowie czasem szwankuje.

Raz rozchorował się niesamowicie Aż obawiano się o jego życie!

Jednakże Oleńka się nie martwiła I Andrzeja ziółkami wyleczyła – Bo z Oleńki jest zdolna zielarka, Która wie co trzeba wrzucić do garnka.

Dlatego pamiętaj, Sienkiewiczaku młody Ku ziołom zwróc się w razie choroby !

Ola Ciszek 2b

Kłopoty z wapniem W dzień dość ponury, wilgoci pełny, wszedł do doktora Sienkiewicz Henryk i z miną smutną wita medyka , co mu dolega szybko wylicza. „Już próbowałem winem się leczyć , razem z oleum, by to przyspieszyć.

Lecz nie pomogło to na frasunek, więc odstawiłem szlachetny trunek.

Trapię się nadal, panie doktorze, czy pan mi w trosce mojej pomoże ?

Mam piękną żonę, która mnie zdradza, lecz to nie zdrada mnie tu sprowadza.

Choroba moja nie jest zbyt prostą bo od tej zdrady rogi nie rosną.

Rogi nie rosną, więc niech kolega stwierdzi co dzisiaj mi tak dolega.” „Drogi waćpanie, miły Henryku, ze zdrady nie ma takich wyników.

To takie zwykłe ludzkie gadanie: gdy żona zdradza – rogów dostaniesz.”

Oniemiał Henryk i w końcu rzecze: „więc to są zwykłe żarty kobiece.

A ja się martwię, po głowie drapię, że mam niedobór i kłopot z wapniem.”

Morał jest z tego zupełnie prosty: JEŚLI ZDRADZONYM ROGI BY ROSŁY TO PRAWIE WSZYSTKIE TE DWORNE PANY WYGLĄD BY MIAŁY JAKO BARANY. Mam też dla wszystkich zagadkę małą : CO BY WYROSŁO ZDRADZANYM DAMOM ?

Patryk Cwynar 1c

Na boleści Zagłoby Cóżeś takiego mi kiedy wątrobo uczyniła, W czymś mi tak srodze, nieszczęsna, zawiniła, że cię tak okrutnie, niebogo, traktuję ja, człowiek słaby, wciąż obżarstwu folguję: tłuste mięsiwa słodkich trunków pełne dzbany – widać biesiadek teraz skutek opłakany !

Gdy cierpię, próżno rady szukać u medyków !

Trzeba było z dala się trzymać od smakołyków !

Weronika Olbrycht 2b

Na zioło Choć Zbyszko w łowach nad wyraz dobry, Złamał nadgarstek polując na bobry.

Bolała go wielce ręka chora, Więc udał się prędko do znachora.

Zielarz na obrzęk mu zioła przyłożył I dzięki temu ból nadgarstka uśmierzył.

Morał: nie musisz od razu pędzić do doktora – spróbuj na urazy zastosować zioła !

Ala Rokosz 2b

Nauczyciel i Szkoła nr 2 (123)

7

Z życia szkół i placówek oświatowych

Na lekarzy Henio S. – chory, jak każdy facet zapalczywy, nie mógł się doczekać w kolejce, niecierpliwy, bo polska służba zdrowia w świecie jest znana z wiecznego terminu leczenia odkładania.

Gdy przyszła w końcu kolej na S. Henia, był on już bliski sił utracenia.

Lekarz, gdy go zobaczył, obdarzył dobrą radą i rzekł: „– Picie w umiarze nie jest wielką wadą.

Zalecam na wieczór likieru dwa kieliszki, dobrze będą się miały pańskie kiszki, bo w pańskim wieku dbanie o zdrowie nie wymaga leku , każdy to powie !” „– Panie doktorze ! Ale chodzi o kości, ból na mej twarzy wiecznie przez nie gości !” „-Postaram się zaradzić pańskiej boleści, zna pan aptekę, która niedaleko się mieści ?

Tam jest recepta na wszystkie pańskie boleści Henio wyszedł jak wszedł : obolały i oburzony „- Nie każdy lekarz do leczenia jest stworzony!”

Wybierajcie więc rozważnie zawód w przyszłości, aby nie powodować u pacjentów wściekłości !

Klasa 2 c

Na ozdrowienie imć Zagłoby Pod Zbarażem tłum Turków do bitwy się gotuje zaś Zagłoba – szlachcic stary, miody smakuje.

Ten mistrz żartów i forteli nie zna on umiaru pije na umór, zapomina o hordzie Tatarów.

Wtem Jarema, książę wielki, do siebie przyzywa widząc, jak Onufry kroczy, wnet z tronu się zrywa „Do obrony w pierwszej linii jutro stanąć każę !

Wy niezdolni do wojaczki, o czym ja tu marzę ?”

Mały Rycerz – mistrz szabelki , na te poczynania hardym głosem „Juże do mnie!” woła do Rzędziana „Przynoś maści i oleje, czosnek , diable rogi, bo Zagłobę w mig nam trzeba postawić na nogi !”

Rzędzian wlewa eliksiry w śpiącego pacjenta, a ów dyszy, sapie, zipie, twarz jego nadęta.

Gdy już ranek nasz Zagłoba trzeźwy z szablą staje, bacząc na to Wiśniowiecki znak do walki daje !

Przemysław Chmura 2d

Wojewódzkie dyktando „O Złote Pióro Henryka Sienkiewicza Gdy Senat Rzeczypospolitej w setną rocznicę śmierci Autora Trylogii, rok 2016 ogłosił Rokiem Sienkiewicza, i nasze Liceum postanowiło w sposób szczególnie uroczysty uczcić swego Patrona. W ramach obchodów corocznego święta Szkoły odbyło się I Dyktando „O Złote Pióro Henryka Sienkiewicza”, w którym wzięli udział wszyscy Sienkiewiczacy oraz uczniowie gimnazjów powiatu łańcuckiego. Mistrzowie ortografii, świetni znawcy ojczyzny-polszczyzny nie tylko otrzymują w nagrodę symboliczne wieczne pióro, ale też powieści Sienkiewicza. Dzisiaj Dyktando stało się już tradycją I Liceum i ważnym wydarzeniem w powiecie łańcuckim i przeworskim, a krąg uczestników z każdym rokiem się powiększa. Autorką zawsze trudnych, czasem zabawnych i często zaskakujących tekstów dyktanda jest polonistka I Liceum, Władysława Kluz- Chłanda.

Oto wybrane łamigłówki ortograficzno-sienkiewiczowskie Grand Finale IV Powiatowego Dyktanda o Złote Pióro Henryka Sienkiewicza Czy to aby prawda, że odwołano finał IV Dyktanda?

Ponoć autorka tak zakałapućkała się w tych hiperzawiłościach rodzimej ortografii, że hop-siup czmychnęła gdzieś na rzężącym harleyu-davidsonie. Nie wiadomo czy do Dźwierzyna, czy do Mrzeżyna, nad jezioro Hańcza czy do Chańczy koło Kielc? Cha! Cha! (Ha! Ha!) Może siedzi sobie nad bobrzym żeremiem, zajada kanapkę z rzeżuchą, sprawdza Facebook i googluje, jakie triki/tricki zastosować, by nicnierobienie stało się jej sposobem na życie?

8

Nauczyciel i Szkoła nr 2 (123)

Spokojnie, moi drodzy! To humbug! Dyktando odbędzie się z autorką czy bez! Temat wszak jest megaważny: piątka polskich noblistów! Nie uratują nas czary-mary, nie pomoże hokus-pokus, trzeba zanurzyć się w otchłań wiedzy o laureatach, naszpikowanej półfantastycznymi plotkami typu: Sienkiewicz dostał nagrodę na fali quovadisomanii, ale kochano go za Trylogię.

Albo: Reymont był krawcem, aktorem i komiwojażerem, o mało co nie został zakonnikiem, a choć pracował na kolei, do Sztokholmu po nagrodę nie dojechał.

Miłoszowi nauczyciele w gimnazjum wpisywali uwagi: huncwot i awanturnik; a Szymborska niedługo po wojnie zobaczywszy go jedzącego w restauracji schaboszczaka z kapustą przerażona żachnęła się: wiem, że i poeci muszą jeść, ale żeby dania tak pospolite?

No, a i o samej Wisławie Sz. i jej słynnej szufladzie można by co nieco poplotkować. Czego tam nie ma? Sprawdźcie sami!

A Olga Tokarczuk to kto? Hipsterka i nonkomformistka, wegetarianka uwielbiająca żętycę tudzież jarmuż, a może ekolożka walcząca z wysokosiarkowym smogiem, w wolnych chwilach ot, tak, mimochodem pisząca arcydzieła typu Księgi Jakubowe?

Hola, hola! Autorka chyba popada ni to w półsen, ni to w półjawę i w okamgnieniu może stracić wątek , czas więc kończyć te ortograficzne harce! Spotkamy się za rok!

Opracowała: Władysława Kluz-Chłanda nauczyciel języka polskiego w I LO w Łańcucie

Z życia szkół i placówek oświatowych

Lekcja literatury z ekonomią wcale nie w tle…

Finanse Wokulskiego Cele: – umieć analizować i łączyć treści programowe z różnych przedmiotów nauczania, – uświadomić interdyscyplinarność edukacji – doskonalić różne formy pracy w grupie – ćwiczyć umiejętność wyszukiwania informacji w różnych źródłach – ćwiczyć podstawy metodologii pracy z tekstem naukowym – doskonalić umiejętność korzystania z narzędzi TIK Pojęcia kluczowe: człowiek przedsiębiorczy, zysk, dochód, kredyt, różne formy oszczędzania, sposoby na pomnażanie oszczędności – lokaty i moc procentu składanego, inflacja, podstawy inwestowania, stopa zwrotu i procent składany, oszczędzanie a inwestowanie, przedsiębiorstwo rodzinne, spółka, weksel, i in.

Materiały pomocnicze: Lalka, czyli polski pozytywizm - piosenka Jacka Kaczmarskiego Lalka, serial w reżyserii R. Bera Oczekiwane rezultaty zajęć: znalezienie odpowiedzi na pytania: Czy Wokulski był niestereotypowym finansistą, nowoczesnym przedsiębiorcą, idącym z duchem czasu i modą kupcem?

Czym różni się jego kariera finansowa od sukcesu ekonomicznego dwóch pokoleń Minclów?

Jakie cechy powinien posiadać człowiek przedsiębiorczy?

Czy ekonomia łączy, czy dzieli przedstawicieli różnych grup społecznych w Lalce?

Czy byłby reformatorskim prezesem banku narodowego albo ministrem finansów?

Czego mógłby nauczyć się od Wokulskiego współczesny dobry przedsiębiorca? Czy Bolesław Prus znał się na ekonomii?

Tydzień przed lekcjami podział na grupy cztero; pięcioosobowe i przydział zadań, znalezienie w tekście powieści odpowiedzi na pytania: Dlaczego biografia Stanisława Wokulskiego jest emanacją epoki, w której żył? („na poły romantyk, na poły pozytywista”) Czy wielkie pytania pozytywizmu znalazły odzwierciedlenie w życiu bohatera? (scjentyzm, praca organiczna, utylitaryzm, praca u podstaw etc.)

Jaką działalność gospodarczą prowadził Wokulski?

Jakie inicjatywy podejmował?

W jaki sposób chciał uaktywnić różne grupy społeczne i dać im możliwość utrzymania się, wzbogacenia, włączenia się w działalność przynoszącą zysk całemu społeczeństwu?

Skąd czerpał kapitał? W jaki sposób nim zarządzał?

Jakie efekty osiągnął?

Każda z grup dodatkowo otrzymała tekst popularnonaukowy lub naukowy związany z tematem zajęć do wyszukania w nim argumentów umożliwiających sformułowanie odpowiedzi na pytania dotyczące finansów Wokulskiego i jego umiejętności ekonomicznych (pomnażania majątku, inwestowania, przedsiębiorczości)

Przebieg zajęć 1. Wprowadzenie 2. Sprawozdanie z pracy w grupach, m.in. a. Przypomnienie podstawowych faktów z ekonomicznej kariery Stanisława Wokulskiego: – z Syberii wraca on z kwotą sześciuset rubli – suma ta wystarczyła mu na półroczne życie w Warszawie; nie tyle na zaspokojenie potrzeb biologicznych, ile – jak to wspomina Ignacy Rzecki – na zakup książek – wyjeżdżając na wojnę bułgarską, dziedzic majątku Minclów zabiera całą gotówkę, którą mógł wówczas dysponować, w kwocie trzydziestu tysięcy rubli. Po ośmiu miesiącach sumę tę pomnożył niemal dziesięciokrotnie (dwieście pięćdziesiąt tysięcy rubli, z tego dużą część w złocie [...]. A ponieważ kazałem zakupić banknoty, które po zawarciu pokoju sprzedam, więc będę miał przeszło trzysta tysięcy rubli); (I 73) Na początku roku 1878 taki jest stan posiadania Wokulskiego, jeśli chodzi o pieniądze w gotówce. Kolejnym znaczącym dochodem jest suma pięćdziesięciu tysięcy rubli uzyskana w Paryżu podczas wspólnej z Suzinem wyprawy w celu zakupu statków dla Rosji. Po kilkunastu miesiącach jego kapitał w gotówce stabilizuje się w kwocie ponad pół miliona rubli (a środki dodatkowe, na które może liczyć to „u moskiewskich fabrykantów kredyt do wysokości trzech, nawet czterech milionów rubli”; (I 221) Nieco większa kwota pojawia się pod koniec powieści, w testamencie Wokulskiego b. Wydatki Wokulskiego: – na potrzeby własne główny bohater Lalki wydaje niewiele, sam określa je na poziomie około trzech tysięcy rubli.

– pomoc świadczona dla różnego rodzaju potrzebujących: Węgielka, Wysockiego, Marii – to w łącznym bilansie kwota, która nie może przekroczyć kilku tysięcy rubli. Trzeba przyznać, że narrator Lalki skrupulatnie dba o równowagę między wpływami i wydatkami Wokulskiego: kamienicę Łęckich bohater powieści kupuje za kredyt w moskiewskim banku, a udziałowcy spółki do handlu z Rosją dostają kwoty, które wynikają z rzeczywistego zysku. Można więc powiedzieć, że wydatki zawsze muszą być zbilansowane z dochodami i kredytem. c. Przyczyny sukcesu finansowego bohatera Lalki: – pracowitość od wczesnych młodzieńczych lat – świetne wykształcenie, rozumienie geopolityki i praw ekonomii – odziedziczenie trzydziestu tysięcy rubli po Minclach (dorobek dwóch pokoleń kupców) – kolejne etapy kariery finansowej (pobyt w Rosji – poznanie Suzina, wojna w Bułgarii itd.) d. A jak sam Wokulski postrzega przyczyny swojego sukcesu finansowego?

Co ciekawe – nie wspomina nigdy o swoim jakimś talencie ekonomicznym (byłaby to zresztą teza nie do przyjęcia dla czytelników, którzy pamiętają głównego bohatera powieści jako kompetentnego i wykształconego miłośnika nauk technicznych, ale nie gospodarczych lub ekonomicznych) Nauczyciel i Szkoła nr 2 (123)

9

Z życia szkół i placówek oświatowych

Po powrocie z Bułgarii bohater wyznaje: „Grosz ten zarobiłem uczciwie, nawet ciężko, bardzo ciężko. Cały sekret polega na tym, żem miał bogatego wspólnika i że kontentowałem się cztery i pięć razy mniejszym zyskiem niż inni. Toteż mój kapitał ciągle wzrastający był w ciągłym ruchu.

No – dodał po chwili – miałem też szalone szczęście... Jak gracz, któremu dziesięć razy z rzędu wychodzi ten sam numer w rulecie.

Gruba gra?... prawie co miesiąc stawiałem cały majątek, a co dzień życie”. (I 73–74) Przy innej okazji przyznaje: „Mam nieprawdopodobne szczęście – myślał. – W pół roku zrobiłem majątek krociowy, za parę lat mogę mieć milion... Nawet prę d z e j...” (I 240), a nieco później przyznaje się do „wiary w swoje wyjątkowe szczęście” (I 243).

Gdy planowo, a może nawet perfidnie projektuje zestaw środków, które umożliwią mu zbliżenie się do Łęckich, zdaje sobie sprawę z wagi swojego majątku. Później, analizując tę kwestię, dochodzi do wniosku, że w zdobyciu pieniędzy „dopomógł mu los” ( I 163).

Gdy nie chce związać się z panią Stawską, której zalety są dla niego oczywiste, mówi: „odrzuciłem szczęście, które samo wpadło mi w ręce” (II 568).

Rozważając ewentualną pracę u paryskiego naukowca, Wokulski myśli: „Geist twierdzi, że odkrycie zależy od wypróbowania kilku tysięcy kombinacji; jest to więc loteria, a ja mam szczęście...” ( II 614) itd.

3. Omówienie kolejnych zadań przez poszczególne grupy (w formie ustnej, prezentacji w power-point lub genially, z wykorzystaniem fragmentów filmu R. Bera- ekranizacji Lalki).

4. Analiza i interpretacja fragmentów wybranych artykułów.

5. Wnioski: Uczniowie formułując wnioski odwoływali się również do artykułów, które czytali w grupach, np.: – Pawła Tomczoka Dyskurs monetarny w Lalce Bolesława Prusa „Mimo że Prus zastrzegał, że „tematem Lalki nie jest pytanie: w jaki sposób kupiec czy dostawca może się wzbogacić”, to powieść przedstawia duży zbiór ekonomicznych problemów społeczeństwa kapitalistycznego: nie tylko reprezentuje różne formy wykorzystania pieniądza, ale pokazuje, jak pieniądz przenika myślenie i działanie, choćby przez „manię przeliczania” Lalka faktycznie nie będzie prostą powieścią kupiecką, a raczej psychologią, czy „psychosocjologią” pieniądza – wielką medytacją nad pytaniem, co mogą zrobić pieniądze? Co można zrobić za pomocą pieniędzy?”

– Józefa Bachórza O pieniądzach i kwestiach ekonomicznych w Lalce Bolesława Prusa: „Prus ani przez chwilę nie uznawał omnipotencji dóbr materialnych. Tak, uważał pieniądze – jak widzieliśmy – za warunek kardynalny organizacji społeczeństwa i za środek znakomity funkcjonowania jego gospodarki. Ani jednak we własnej biografii, ani w którymkolwiek utworze nie aprobował ich fetyszyzowania i wynoszenia na wyżyny wartości nad wartościami. Przeciwko peanowi na cześć pieniądza, wygłoszonemu w Lalce przez doktora Szumana (...), sformułował ripostę, którą czytelnikowi tej powieści przedkłada młody uczony Julian Ochocki. Powiada on,

10

Nauczyciel i Szkoła nr 2 (123)

że cywilizacji nie stworzyli geszefciarze zadowoleni ze stanu interesów ani filistrzy, lecz myśliciele o szerokiej duszy: “Gdyby rozum polegał na myśleniu o dochodach, ludzie do dzisiejszego dnia byliby małpami...” [II, 674] ” – Kazimierza Maciąga Czy Bolesław Prus był ekonomicznym fantastą? Kariera finansowa Stanisława Wokulskiego w kontekście dziewiętnastowiecznych realiów ekonomicznych: „Majątek Wokulskiego przez inne osoby świata przedstawionego Lalki oceniany jest jako ogromny. Gdy bohater powieści informuje o swoim wielomilionowym kredycie, słyszy od księcia: „Straszna!… straszna cyfra! – szepnął książę” (I 223). Podobną diagnozę stawiają anonimowi bywalcy knajpy, podsłuchani przez Rzeckiego: Ale te miliony, zarobione na dostawach w czasie wojny, z daleka pachną kryminałem. – Podobno nie kradł – odezwał się półgłosem ktoś trzeci. – W takim razie nie ma milionów – huknął bas. (I 297) Czytelnik powieści ma wrażenie, a nawet pewność, że Wokulski z pół milionem gotówki i czterema milionami kredytu, jest najpotężniejszym, a może nawet jedynym tej klasy warszawskim finansistą. Tymczasem majątek bohatera powieści na tle największych ówczesnych warszawskich przedsiębiorców należałoby widzieć w zupełnie innych proporcjach. W ówczesnej Warszawie prawdziwie wielkie majątki były dziesięciokrotnie, a nawet sto razy większe.”

Stanisław Wokulski to bohater niezwykle złożony: świetnie wykształcony, z szerokim spojrzeniem w przyszłość, czujący problemy ekonomii w mikro i makroskali, nowoczesny, niesztampowy, nie bojący się nowych wyzwań i otwarty na współpracę z przedstawicielami innych warstw społecznych i innych narodowości (Suzin, Geist), chcący włączać wykluczonych ekonomicznie w szeroko rozumianą działalność gospodarczą, dynamiczny, obserwujący rynek i procesy zachodzące w gospodarce, odważny i zdeterminowany, trochę ryzykant, poszukujący wspólników zarówno w świecie handlu, jak i nauki.

Ma też przekonanie, że pomaga mu los, ten przysłowiowy łut szczęścia w interesach.

Zatem: Stanisław Wokulski mógłby zarówno dzisiaj odnieść sukces finansowy, jak i – jako osoba przedsiębiorcza i świetnie rozumiejąca globalne procesy ekonomiczne – pełnić ważne funkcje w gospodarce kraju. Wokulski na ministra finansów!

Podsumowanie: Piosenka Jacka Kaczmarskiego jako ilustracja problemów ukazanych przez Prusa (w pigułce).

Bibliografia: Bachórz J.,O pieniądzach i kwestiach ekonomicznych w Lalce Bolesława Prusa [w:] Pieniądz w literaturze i teatrze, Gdańsk, 2018 Maciąg K., Czy Bolesław Prus był ekonomicznym fantastą?

Kariera finansowa Stanisława Wokulskiego w kontekście dziewiętnastowiecznych realiów ekonomicznych, Warszawa, 2014 Surowiec K., Miłość i pieniądze. O finansowej karierze Stanisława Wokulskiego, Rzeszów, 2010 Tomczok P., Dyskurs monetarny w Lalce Bolesława Prusa, Katowice, 2018 Opracowanie: Władysława Kluz-Chłanda – nauczyciel języka polskiego w I LO w Łańcucie, Marta Kaczmarczyk i Joanna Kordzikowska – doradcy metodyczni PCEN w Rzeszowie

Z życia szkół i placówek oświatowych

Młode talenty siatkarskie z Krosna

K

lub Karpaty MOSiR Krosno, to klub z wielkimi tradycjami jeśli chodzi o męską siatkówkę. Ostatnimi czasy bardzo dobrze prezentują się najmłodsi adepci krośnieńskiego klubu. Siatkarskie grupy młodzieżowe, to bardzo prężnie działające sekcje, które zajmują się szkoleniem młodych zawodników począwszy od pierwszej klasy szkoły podstawowej do młodzieży pełnoletniej uczącej się w szkołach ponadpodstawowych z Krosna i okolic.

Dzieci i młodzież objęta szkoleniem ma możliwość sprawdzania swoich postępów oraz umiejętności w wielu imprezach siatkarskich. Najmłodsi siatkarze mają sposobność uczestnictwa co roku w wojewódzkich eliminacjach Mistrzostw w Minisiatkówce im. Marka Kisiela o Puchar Kinder Joy of moving, gdzie rywalizacja toczy się w kategorii „2”, „3”, „4” dziewcząt i chłopców.

Najmłodsi siatkarze i siatkarki Karpat MOSiR Krosno w tych turniejach są ostatnio czołówką województwa podkarpackiego. Należy wspomnieć, że do udziału w Finale Ogólnopolskim w danej kategorii wiekowej prawo gry uzyskują tylko 32 drużyny z całej Polski, czyli po 2 najlepsze z każdego województwa.

W każdym roku w eliminacjach wojewódzkich do Finałowego Turnieju Ogólnopolskiego Mistrzostw w Minisiatkówce im. Marka Kisiela o Puchar Kinder Joy of moving bierze udział około 40 tysięcy uczestników. Turniej ten jest jednym z największych takich przedsięwzięć w Europie i z pewnością wspaniałym świętem minisiatkówki oraz niezapomnianą przygodą dla wielu młodych siatkarek i siatkarzy. Wielu członków Narodowej Reprezentacji Polski w piłce siatkowej , początek swojej przygody z siatkówką zaczynało właśnie od sukcesów w tym turnieju.

Najmłodsi siatkarze Karpat MOSiR Krosno ostatnio co roku uzyskują awans i prawo gry w Finale Ogólnopolskim, tego niesamowitego siatkarskiego wydarzenia.

W ostatnich dwóch latach krośnieńska minisiatkówka może poszczycić się wieloma sukcesami.

Wyniki finałów wojewódzkich Ogólnopolskiego Turnieju im. Marka Kisiela o Puchar Kinder Joy of moving w ostatnich dwóch latach: I miejsce w kategorii „2” chłopcy (2020), I miejsce w kategorii „4” dziewcząt (2020), II miejsce w kategorii „2” dziewcząt (2020), II miejsce w kategorii „2” dziewcząt (2020), III miejsce w kategorii „3” chłopcy (2021), II miejsce w kategorii „2” chłopcy (2021), I miejsce w kategorii „4” dziewcząt (2021), III miejsce w kategorii „3” dziewcząt (2021).

Drużyny dziewcząt i chłopców Karpat MOSiR Krosno podczas Finału Ogólnopolskiego Mistrzostw w Minisiatkówce im. Marka Kisiela o Puchar Kinder Joy of moving- Gliwice 2021

Nauczyciel i Szkoła nr 2 (123)

11

Z życia szkół i placówek oświatowych

Starsi zawodnicy reprezentują klub oraz Miasto Krosno w rozgrywkach Podkarpackiej Wojewódzkiej ligi piłki siatkowej dziewcząt i chłopców we wszystkich kategoriach wiekowych: „Młodziczka”, „Młodzik”, „Juniorka Młodsza”, „Junior Młodszy” „Juniorka” oraz „Junior”.

W powyższych kategoriach zawodnicy Karpat rywalizują z klubami z całego województwa podkarpackiego o prawo występów w rozgrywkach centralnych. Do tych rozgrywek mogą awansować tylko te zespoły, które w finale wojewódzkim zajmą trzy pierwsze miejsca. Ostatnio również zawodnicy repezentujący barwy Karpat MOSiR Krosno znajdują się w gronie najlepszych drużyn w lidze, reprezentując później województwo podkarpackie podczas Mistrzostw Polski.

Wyniki ostatnich dwóch lat finałów podkarpackiej wojewódzkiej młodzieżowej ligi piłki siatkowej w różnych kategoriach: III miejsce w kategorii „Młodziczka” (2020) I II miejsce w kategorii „Junior Młodszy” (2020), II miejsce w kategorii „Młodziczka (2021) III miejsce w kategorii „Młodzik” (2021), IV miejsce w kategorii „Junior” (2021), IV miejsce w kategorii „Juniorka” (2021).

Utalentowana młodzież z krośnieńskiego klubu co roku otrzymuje ogromne wyróżnienia odbierając powołania na zgrupowania Kadry Wojewódzkiej, na które trafiają najlepsi zawodnicy grający w Podkarpackiej Młodzieżowej Lidze. Ostatnio dwie młode adeptki krośnieńskiej siatkówki: Kinga Penar i Julia Majerska już po raz drugi odebrały powołanie na Kadrę Polski U14/15, co jest ogromnym wyróżnieniem dla samych zawodniczek, ale również dla klubu i pracy trenerskiej.

Ogólnopolskie turnieje, obozy sportowe, możliwość rywalizacji z drużynami z województwa podkarpackiego i nie tylko, daje młodzieży z Karpat okazję oraz szansę do rozwoju, ale również ogromną satysfakcję kiedy przychodzą sukcesy sportowe. Praca trenera nie należy jednak do najłatwiejszych, ponieważ to czasami ogrom wyzwań oraz wiele jednocześnie prowadzonych działań. Często trener musi być nie tylko nauczycielem, wychowawcą, ale również dobrym psychologiem, a czasami dopiero na końcu ekspertem w swojej dyscyplinie sportowej. Trener to osoba, która często mówi zawodnikowi to, czego tak naprawdę on nie chce usłyszeć, a to wszystko po to, by został tym, kim chce zostać. Prawda okazuje się być często jedyną i słuszną drogą do sukcesu, a rola trenera często jest nieoceniona

Drużyny dziewcząt i chłopców Karpat MOSiR Krosno podczas Finału Ogólnopolskiego Mistrzostw w Minisiatkówce im. Marka Kisiela o Puchar Kinder Joy of moving- Gliwice 2021

12

Nauczyciel i Szkoła nr 2 (123)

Kinga Penar z powołaniem na Kadrę Polski U 14/15

Drużyna Młodziczek Karpat MOSiR Krosno podczas ćwierćfinałów Mistrzostw Polski - 2021

Młode talenty siatkarskie z Krosna

Drużyna Młodzików Karpat MOSiR Krosno podczas Finału Wojewódzkiego -2021

Drużyna Juniorów Młodszych Karpat MOSiR Krosno podczas ćwierćfinałów Mistrzostw Polski - 2020

Opracowała: Katarzyna Kustroń nauczyciel w I LO w Krośnie doradca metodyczny z wychowania fizycznego PCEN Oddział Krosno

13

Z doświadczeń nauczycieli, doradców metodycznych i nauczycieli konsultantów

Warto rozmawiać o nowotworach!

Skąd wzięły się działania i pomysł na warsztaty dla uczniów szkoły podstawowej „Jak być z osobą chorującą na raka?”

Uczniowie są różni. Wiemy to z własnych szkolnych doświadczeń, wiedzą to nauczyciele stający codziennie przed zespołem klasowym, wiedzą to rodzice, nawet sami uczniowie zdają sobie sprawę ze swojej różnorodności, a często inności. W porównaniu do XX wieku obecnie w sferze edukacji mamy obowiązek oraz potrzebne narzędzia dostosowania wymagań do uczniów, zwłaszcza do tych o specjalnych potrzebach edukacyjnych. Nie każdy musi być przecież humanistą, nawet głęboka dysleksja nie skreśla geniusza matematyki. Każdy ma prawo rozwijać się w swoim tempie, zgodnie z możliwościami, a rozwój powinien być postrzegany holistycznie i prowadzić do ukształtowania człowieka samodzielnego i kreatywnego1.

Z doświadczenia wiemy jednak, że ideał od realizacji dzieli czasami ogromny mur zbudowany z cegiełek braku kompetencji, czasu, przeładowania podstawy programowej i klas, mitów, niewiedzy, braku motywacji czy finansów. Zdarzają się sytuacje, które są zaskakujące i nowe nawet dla wytrawnych pedagogów, którzy stają bezradni i pytają: W jaki sposób pracować w tej sytuacji? Jedną z nich jest choroba nowotworowa ucznia i jego powrót do szkoły po dłuższej nieobecności.

Kiedy w jednej z przemyskich szkół podstawowych w połowie pierwszej klasy padła diagnoza dotycząca siedmioletniej dziewczynki: guz ośrodkowego układy nerwowego, nikt nie wiedział, co będzie dalej. Dziecko zniknęło z klasy z dnia na dzień. Zespół nauczycieli dowiadywał się o kolejnych etapach leczenia i wynikających z niego powikłaniach, jasne stało się też, że dziewczynka nieprędko wróci do szkoły. Bez względu na rokowania nauczyciele, uczniowie i rodzice postanowili działać. Szkolna społeczność zorganizowała dwa pikniki charytatywne, aby zebrać pieniądze na leczenie i rehabilitację dziewczynki. W ten sposób nie tylko wspomogli rodzinę koleżanki, ale sami zintegrowali się przez wspólne działanie. Trzeba było jasno powiedzieć, z jaką chorobą zmaga się siedmiolatka, jakie skutki przyniosło dotychczasowe leczenie, jakie w bieżącej chwili są jej potrzeby. W czasie, gdy dziewczynka przebywała w szpitalu na OIOM-ie i oddziale onkologicznym, jej koledzy i nauczyciele nabyli podstawowej wiedzy, czym jest guz mózgu i jakie konsekwencje ze sobą niesie protokół dla guzów ośrodkowego układu nerwowego (OUN).

Oczywiście, informacje te były bardzo pobieżne, ale uczniowie w jakiś sposób żyli wydarzeniem, starali się dowiadywać o koleżankę, pytali o jej stan zdrowia, pod kierunkiem nauczycieli wykonywali kartki walentynkowe

i świąteczne, aby dać znać, że są, pamiętają, trzymają kciuki. W działanie zaangażowała się głównie klasa uczennicy, która gotowa była na telefony, połączenia internetowe, odwiedziny pod domem, by zaśpiewać „Sto lat” z okazji urodzin. Szkolne Koło Caritas oraz Samorząd Uczniowski zbierali datki do puszek na terenie miasta, organizowali imprezy, z których dochód przeznaczali na leczenie koleżanki. Akcje te trwały przez ponad dwa lata leczenia dziewczynki na oddziale onkologicznym. Kiedy w IV klasie miała wrócić do szkoły, okazało się, iż uczennica wymaga kolejnej poważnej operacji neurochirurgicznej, a przy tym ryzyko zachorowania na COVID-19 jest tak duże, że lekarze zalecili nauczanie indywidualne przez kolejny rok.

Integracja społeczności szkolnej i współczucie względem koleżanki to jedno, ale jak poradzić sobie z rozbieżnością w rozwoju społecznym między zdrowymi rówieśnikami, którzy przebywali razem przez całe nauczanie początkowe, wspólnie się uczyli, przeżywali różne wzloty i upadki, nabywali świadomości społecznej i poznawali zasady rządzące w szkole, a dzieckiem, które w zespole klasowym nie przebywało przez prawie cztery lata, ma za sobą dwie poważne operacje, dwanaście pełnych cykli chemoterapii, dwa miesiące radioterapii, porażenie czterokończynowe, rurkę trachotomijną, zez porażenny oka, zaniki pamięci, brak włosów, niezliczone toczenia preparatów krwi, mutyzm, zespół stresu pourazowego, braki w nauczaniu? Jak sprawić, aby klasa czy uczniowie innych oddziałów nie odrzucili powracającej dziewczynki z powodu jej wyglądu, niepełnosprawności ruchowej czy braków intelektualnych. Przecież trudno oczekiwać od dzieci, że zrozumieją coś, co dla nich jest czystą fikcją!2.

Tu pojawił się pomysł na przeprowadzenie warsztatów dla uczniów drugiego etapu edukacyjnego, a ponieważ dzieci najlepiej uczą się od dzieci, warsztaty te zostały poprowadzili ósmoklasiści, którzy najpierw sami musieli zdobyć wiedzę na temat tego, czym są nowotwory i z czym – mówiąc lakonicznie – je się je.

Zanim opiszę przebieg warsztatów przeprowadzonych przez ósmoklasistów dla klas IV-VIII Szkoły Podstawowej nr 16 w Przemyślu oraz efekty działań podjętych przez społeczność szkolną, przedstawię garść teorii dotyczącą chorób nowotworowych u dzieci, sposobów ich leczenia i skutków ubocznych, jakie owo leczenie może ze sobą nieść.

Wiedza ta wydaje się niezbędna do tego, by zrozumieć, że dziecko, które wraca po leczeniu to z jednej strony ta sama osoba, a z drugiej zupełnie inny człowiek.

1 zob. Deręgowska J., Edukacja dzieci i młodzieży z chorobą nowotworową jako czynnik wsparcia, [w:] „Studia Edukacyjne”, nr 21/2012, s. 285-287.

2 zob. Antoszewska B., Dziecko/uczeń z chorobą przewlekłą w polskim systemie edukacji, [w:] „Niepełnosprawność. Dyskursy Pedagogiki Specjalnej”, nr 37/2020, s.56-69.

14

Nauczyciel i Szkoła nr 2 (123)

Z doświadczeń nauczycieli, doradców metodycznych i nauczycieli konsultantów

Garść teorii Rak i nowotwór.

Często wyrazów rak i nowotwór używamy jako synonimów, jednak nie są one tym samym. W tym artykule słowo „rak” występować będzie wyłącznie jako potoczne znaczenie nowotworu złośliwego. Nowotwór to każda zmiana spowodowana niekontrolowanym rozrostem komórek, rakiem natomiast nazywamy tylko nowotwory złośliwe nabłonkowe. U dzieci występują nowotwory w każdym stopniu złośliwości. Nowotwory łagodne, jako niezłośliwe, są dobrze odgraniczone od okolicznych tkanek i rosną powoli, ze świetną prognostyką, nie są więc rakiem. Ale w całej masie diagnoz i klasyfikacji guzów dziecięcych, istnieją takie łagodne nowotwory, które mogą stać się złośliwe wraz z transformacją na wyższe stopnie złośliwości. Dalej jednak nie możemy nazywać ich rakiem. Nowotwory złośliwe spowodowane uszkodzeniami w informacji w DNA rosną szybko i agresywnie, wyniszczając i powodując destrukcję organizmu na wielu płaszczyznach. W koszyku złośliwych nowotworów dziecięcych obok guzów ośrodkowego układu nerwowego (OUN) występują białaczka, chłoniaki, neuroblastoma, mięsaki, guzy kości, guzy nerek i siatkówczaki. Jaki by to nie był nowotwór, nasz uczeń, aby go zwyciężyć, musi przejść bardzo trudne i wyczerpujące leczenie.

Leczenie, które niszczy.

Leczenie przeciwnowotworowe to chemioterapia, radioterapia, sterydoterapia, leczenie biologiczne – inhibitory, hormonoterapia, operacje chirurgiczne i neurochirurgiczne, przeszczepy. Każdy z tych elementów leczenia jest niezwykle obciążający dla organizmu3.

Chemioterapia to systemowe leczenie nowotworu z zastosowaniem leków cytostatycznych. W leczeniu może być stosowany jeden lub kilka leków, których rolą jest zniszczenie intensywnie dzielących się komórek nowotworu, jednocześnie jednak chemioterapeutyki niszczą prawidłowe komórki organizmu4.

Przyjmowanie chemii nam najczęściej kojarzy się z utratą włosów. Ich wypadanie to oczywiście widoczny i bolesny skutek chemioterapii, ale nie jedyny i nie najtrudniejszy. Wiele chemioterapeutyków wolnych jest od skutku utraty włosów, co nie znaczy, że ukryta wojna jaka toczy się w organizmie, nie jest odczuwalna dla pacjenta.

Powikłania po przyjęciu chemii mogą być ostre: wymioty, biegunka, wczesne: uszkodzenie szpiku, zapalenie błon śluzowych, i późne: uszkodzenie nerek, serca, czy układu nerwowego. Wszystkie mają wpływ na funkcjonowanie dziecka w codziennym życiu5.

3 zob. Madej G., Podstawy chemioterapii nowotworów, [w:] Chemioterapia onkologiczna dorosłych i dzieci, red. Madej G., Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1999, s. 13–38.

4 zob. Perek D., Podstawy chemioterapii, [w:] Wprowadzenie do onkologii i hematoonkologii dziecięcej, red. Kowalczyk J.R., Warszawa 2011, s. 88-97.

Leczenie systemowe to podawanie w odstępach czasu leków, by nie doszło do oporności na leczenie. Aby poprawnie ocenić odpowiedź na leczenie, dokonuje się pomiaru zmian chorobowych w konkretnych odstępach czasu. Wykonywane cyklicznie badania diagnostyczne jak rezonans, tomograf lub biopsja szpiku, określają czy leczenie przynosi oczekiwany skutek6.

Innym rodzajem leczenia jest radioterapia, w ramach której wykorzystuje się promienie jonizujące. Napromienianie wywołuje w komórkach szereg zmian prowadzących do ich śmierci. Radioterapia działa w jednakowym stopniu na komórki zdrowe, jak i na komórki nowotworowe, wywołuje zatem wiele efektów ubocznych i powikłań, od obrzęku, martwicy mózgu, po rozwój wtórnego nowotworu popromiennego. Radioterapię stosuje się powyżej trzeciego roku życia, gdyż powoduje uszkodzenia funkcji poznawczych. Małoletni pacjent poddany naświetlaniu najpewniej będzie miał problemy z nabywaniem wiedzy i jej przetwarzaniem7.

Sterydoterapia ma za zadanie wspomóc terapie onkologiczne. Niesie ze sobą wiele powikłań endokrynologicznych, takich jak jatrogenny (polekowy) zespół Cushinga objawiający się odkładaniem tkanki tłuszczowej na karku, w okolicach nadobojczykowych i twarzy, powodując otyłość cushingoidalna. Długotrwała sterydoterapia powoduje również zaburzenia emocjonalne, chwiejność emocjonalną i upośledzenie czynności poznawczych a także zahamowanie wzrostu, zmniejszenie masy mięśniowej, osteoporozę, cukrzycę, zaćmę, zaburzenia żołądkowo-jelitowe, infekcje grzybicze, zaburzenia funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego i martwicę skóry.

Przeszczep szpiku to jedna z podstawowych metod leczenia złośliwych nowotworów układu krwiotwórczego. Jego celem jest odtworzenie zajętego przez nowotwór i zniszczonego przez terapię szpiku pacjenta. Dziecko po przeszczepieniu podlega długotrwałej obserwacji i początkowo musi przebywać w całkowicie sterylnym otoczeniu, do czasu aż jego układ immunologiczny ponownie zacznie pracować. Pacjenci chorujący na białaczki są szczególnie narażeni na czynniki chorobotwórcze, gdyż ich odporność jest mniejsza niż odporność zdrowego człowieka8.

Operacja chirurgiczna, a zwłaszcza neurochirurgiczna może nieść poważne, zdarza się, że nieodwracalne konsekwencje dla późniejszego funkcjonowania dziecka.

5 zob. Dembowska-Bagińska B., Działania niepożądane cytostatyków, [w:] Wprowadzenie do onkologii i hematoonkologii dziecięcej, red. Kowalczyk J.R., Warszawa 2011, s. 142-149.

6 Brodzisz A., Działania niepożądane cytostatyków, [w:] Wprowadzenie do onkologii i hematoonkologii dziecięcej, red. Kowalczyk J.R., Warszawa 2011, s. 81-84.

7 zob. Paprota K., Radioterapia w wieku rozwojowym. Działania niepożądane cytostatyków, [w:] Wprowadzenie do onkologii i hematoonkologii dziecięcej, red. Kowalczyk J.R., Warszawa 2011, s. 113-119.

8 zob. Bień E., Przeszczepianie komórek krwiotwórczych u dzieci, [w:] Wybrane zagadnienia z hematologii i onkologii wieku rozwojowego, red. Balcerska A. i Irga N., Gdańsk 2004, s. 177-178.

Nauczyciel i Szkoła nr 2 (123)

15

Z doświadczeń nauczycieli, doradców metodycznych i nauczycieli konsultantów

Operacje mózgu to jedne z najtrudniejszych zabiegów chirurgicznych. To bardzo ważna i inwazyjna procedura obarczona wysokim ryzykiem powikłań, ponieważ mózg jest mistrzem kontroli całego ciała. Intensywność i czas trwania efektów ubocznych po operacji zmienia się w zależności od obszaru mózgu, na którym przeprowadzono resekcję. Ryzyko i precyzja, by usunąć guz, ale nie uszkodzić zdrowych obszarów mózgu są podstawą leczenia. Umiarkowane lub ciężkie objawy uszkodzenia mózgu pojawiają się od pierwszych 100 godzin po operacji do 3 tygodni. Objawy fizyczne, sensoryczne, psychiczne mogą wystąpić w formie łagodnej lub ciężkiej, ich konsekwencją będą problemy poznawcze, trudnością z komunikacją, problemy społeczne, zmiany behawioralne, trudności z samokontrolą, ryzykowne zachowania, niepokoje, wahania nastroju. Dzieci leczone z powodu guzów mózgu często doświadczają trudności społecznych. Mogą one odzwierciedlać problemy spotykane u dzieci ze zdiagnozowanym zaburzeniem ze spektrum autyzmu1.

Warto zaznaczyć, że pomimo powikłań we wszystkich podanych metodach leczenia nowotworu, są to terapie skuteczne i niezbędne. Stosowane metody wiążą się z różnymi działaniami niepożądanymi, ale badania naukowe i monitorowanie jakości leczenia sprawiają, że korzyści osiągane znacznie przewyższają ryzyko z nim związane.

Ponieważ nie ma reguły, jakie skutki uboczne pojawią się u pacjenta, trudno przewidzieć, z jakim uczniem będziemy pracować, spotykać się na szkolnym korytarzu, siedzieć we wspólnej ławce.

Warsztaty – przygotowanie Przygotowując warsztaty „Jak być z osobą chorującą na raka”, prowadzący zaczęli od znalezienia punktu wyjścia, dzięki któremu mogli nawiązać współpracę z uczestnikami. Zajęcia nie miały bowiem przypominać wykładu, ale sprowokować uczniów do działania.

Ponieważ każdy o chorobach nowotworowych słyszał, a część z uczniów doświadczyło obecności choroby w rodzinach, zespół prowadzący postanowił zapytać uczestników o ich wiedzę na temat choroby. Pomysły te spisywano bez komentarza, pozwalając publiczności na przedstawienie swoich doświadczeń. Dopiero po wyczerpaniu pomysłów ze strony uczestników, prowadzący przystąpili do wyjaśniania czym jest rak, jak wygląda profilaktyka przeciwnowotworowa, leczenie i jego skutki.

Ze względu na dużą liczbę uczniów w szkole dzieci zostały podzielone na dwie grupy wiekowe, pomogło to też dostosować sposób mówienia oraz ćwiczenia praktyczne do możliwości odbiorców. W pierwszej turze wzięli więc udział uczniowie klas IV-VI, w drugiej 1

zob. Pasek J., Pasek T., Ładziński P., Sieroń A., Rehabilitacja szpitalna u pacjentów po operacji guza mózgu, s. 142-147 [strona www:] http://psjd.icm.edu.pl/psjd/element/bwmeta1.element.psjd-181457afb361-44a0-a79f-208b8f9efa16.

16

Nauczyciel i Szkoła nr 2 (123)

VII-VIII. Każde ze spotkań zaplanowano na dwie/ trzy godziny lekcyjne w zależności od potrzeb uczestników.

W trakcie warsztatów poruszono trzy ważne aspekty: – czym jest choroba nowotworowa, jakie znamy jej rodzaje i jak wygląda leczenie oraz jego skutki (część teoretyczna), – doświadczanie trudności (część warsztatowa: uczestnicy w podobnym stopniu doświadczali trudności w rozwiązywaniu zadań/ wykonywaniu poleceń, w jakim doświadczają ich dzieci po leczeniu podczas wykonywania czynności przez nas uznawanych za łatwe), – przeżywanie emocji – zarówno tych, które mogą towarzyszyć uczniowi powracającemu do szkoły, jak i dzieciom zdrowym, które znajdą się w nowej dla siebie sytuacji (część warsztatowa).

Każdemu zagadnieniu poświęcono chwilę na burzę mózgu, dyskusję, szukanie rozwiązań czy refleksję nad własnymi emocjami. Na koniec prowadzący zaprosili wszystkich uczestników do wzięcia udziału w podsumowaniu poprzez quiz na platformie Kahoot sprawdzający, na ile odbiorcy zyskali wiedzę o nowotworach oraz problemach dzieci przechodzących leczenie onkologiczne.

W warsztatach wzięli udział uczniowie z klasy chorej dziewczynki, którzy podczas swojego wystąpienia podzielili się doświadczeniami, działaniami i odczuciami, jakie towarzyszyły im przez trzy lata znajomości na odległość, obecny był także zespół nauczycieli nadzorujący przebieg warsztatów i stronę merytoryczną.

Przebieg zajęć Konspekt wraz z załącznikami, z których korzystali prowadzący warsztaty uczniowie znajduje się w oddzielnych plikach dołączonych do niniejszego opisu.

Efekty Po trzech i pół roku nieobecności nasza uczennica wróciła do szkoły, do tej samej klasy, z którą rozpoczynała naukę jako siedmiolatka. Ze względu na liczne skutki uboczne leczenia dziewczynka wymaga ciągłego wsparcia ze strony nauczycieli oraz kolegów. Uczniowie nie patrzą na nią jak na ufo, nie boją się zmienionego wyglądu, nie skarżą się na dostosowania w czasie sprawdzianów oraz zindywidualizowany tok nauki koleżanki.

Nikt nie wytyka palcem niezborności ruchów. Zawsze znajdzie się też jakiś asystent, który poniesie plecak, wypakuje książki, poprowadzi do ławki lub zapisze notatkę w zeszycie, gdy akurat nie ma nauczyciela wspomagającego. Dzieci wiedzą, z jaką chorobą mierzyła się ich koleżanka i póki co nie było scen zazdrości o inne traktowanie. Szkoła, do której uczęszcza dziecko jest specyficzna, gdyż posiada oddziały integracyjne, sama klasa jest takim oddziałem, więc po części uczniowie są przyzwyczajeni do specyficznych potrzeb części kolegów, jednak nowotwory dziecięce to nadal schorzenie rzadkie,

Z doświadczeń nauczycieli, doradców metodycznych i nauczycieli konsultantów

a więc tworzą w szkolnej społeczności sytuację wyjątkową. To, co nieznane zawsze budzi lęk i pytania: Czy mogę się zarazić? Czy stanowię zagrożenie? Czy możemy rozmawiać, patrzeć na siebie, gdy ty wyglądasz inaczej niż ja? Czy damy radę razem się bawić? Dzięki działaniu szkoły udało się zminimalizować ryzyko odrzucenia dziewczynki przez jej rówieśników, choć do pełnej integracji jeszcze droga daleka. Obie strony muszą nauczyć się siebie nawzajem, ponieważ rozpoczynały znajomość jako zupełnie inni ludzie. Wierzę jednak, że od zaangażowania i świadomości całego zespołu zależy powodzenie integracji i powrót do normalnych relacji rówieśniczych, przeżywania wspólnych „nastolatkowych” problemów, radości i wzruszeń.

Dlaczego piszę o warsztatach?

Powody są dwa.

1. Jestem nauczycielem w szkole z oddziałami integracyjnymi. Żadne studia – ani polonistyka o specjalności nauczycielskiej na Uniwersytecie Jagiellońskim, ani studia podyplomowe z wychowania przedszkolnego i nauczania zintegrowanego – nie przygotowały mnie do pracy z dzieckiem zmagającym się z nowotworem.

Może od tych kilkunastu lat coś w metodyce nauczania się zmieniło. Oby. Ja wszystkiego musiałam nauczyć się sama, korzystając z mądrości i doświadczenia moich kolegów z pracy i nauczycieli pracujących w szkole przyszpitalnej w USD w Krakowie2. Warsztaty przeprowadzone w przemyskiej szkole są pracą autorską powstałą dzięki własnym obserwacjom oraz doświadczeniom wynikającym z pracy z uczennicą leczącą się na oddziale Onkologii i Hematologii w Uniwersyteckim Szpitalu Dziecięcym w Krakowie.

2. Jestem jednocześnie mamą opisanej powyżej dziewczynki. Renata od 2018 roku zmaga się z nowotworem OUN oraz z konsekwencjami jego leczenia. Od stanu wegetatywnego, poprzez odzyskiwanie sprawności i ponowne operacje, doszła do powrotu do szkoły. Jest wspaniałym wojownikiem, ale jednocześnie dzieckiem, które musiało w swoim nastoletnim życiu zmierzyć się z dorosłością. Teraz próbuje być nastolatką, na nowo znaleźć znajomych, nauczyć się rozmawiać o problemach dzieci wchodzących w okres dorastania.

To trudne zadanie. Ufam, że dzięki naszemu wspólnemu działaniu na nowo wywalczy sobie chociaż część „normalnego” dzieciństwa.

Bibliografia: Antoszewska B., Dziecko/uczeń z chorobą przewlekłą w polskim systemie edukacji, [w:] „Niepełnosprawność.

Dyskursy Pedagogiki Specjalnej”, nr 37/2020.

Bień E., Przeszczepianie komórek krwiotwórczych u dzieci, [w:] Wybrane zagadnienia z hematologii i onkologii wieku rozwojowego, (pod red.) Balcerska A. i Irga N., Gdańsk 2004.

Brodzisz A., Działania niepożądane cytostatyków, [w:] Wprowadzenie do onkologii i hematoonkologii dziecięcej, Kowalczyk J.R. (red.), Warszawa 2011.

Dembowska-Bagińska B., Działania niepożądane cytostatyków, [w:] Wprowadzenie do onkologii i hematoonkologii dziecięcej, red. Kowalczyk J.R., Warszawa 2011.

Deręgowska J., Edukacja dzieci i młodzieży z chorobą nowotworową jako czynnik wsparcia, [w:] „Studia Edukacyjne”, nr 21/2012.

Kędzierska B., Pozwól mi być – Poradnik dla wychowawców i nauczycieli dzieci chorujących na nowotwór, [redakcja cyklu poradników:] tejże, wydawca: Fundacja „Gajusz”, https://naratunek.org/powrot-do-szkoly-dla-dzieci-poleczeniu-onkologicznym-wazne-informacje/ Madej G., Podstawy chemioterapii nowotworów. [w:] Chemioterapia onkologiczna dorosłych i dzieci, red. Madej G., Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1999.

Paprota K., Radioterapia w wieku rozwojowym. Działania niepożądane cytostatyków, [w:] Wprowadzenie do onkologii i hematoonkologii dziecięcej, red. Kowalczyk J.R., Warszawa 2011.

Pasek J., Pasek T., Ładziński P., Sieroń A., Rehabilitacja szpitalna u pacjentów po operacji guza mózgu, s. 142-147, http://psjd.icm.edu.pl/psjd/element/bwmeta1.element.psjd181457af-b361-44a0-a79f-208b8f9efa16 Perek D., Podstawy chemioterapii, [w:] Wprowadzenie do onkologii i hematoonkologii dziecięcej, red. Kowalczyk J.R., Warszawa 2011.

Teledysk na kanale you tube https://www.youtube.com/ watch?v=8TKdWo9bvAU „Wciąż jestem tym, kim byłem” [kampania na stronie www:] https://www.signs.pl/rusza-kampania-_wciaz-jestem-tym%2C-kim-bylem_,381642,artykul.html Wielkopolska Onkologia Dziecięca: https://wielkopolskaonkologiadziecieca.pl/resources/data/forms/artykuly/38/objawy_razem.pdf Opracowała: Iwona Zając nauczycielka języka polskiego w SP nr 16 w Przemyślu

2 zob. Deręgowska J., Edukacja dzieci i młodzieży z chorobą nowotworową jako czynnik wsparcia, [w:] „Studia Edukacyjne” nr 21/2012, s. 288-291. oraz Kędzierska B., Pozwól mi być – Poradnik dla wychowawców i nauczycieli dzieci chorujących na nowotwór, [redakcja cyklu poradników:] tejże; wydawca: Fundacja „Gajusz”, [strona www:] https:// naratunek.org/powrot-do-szkoly-dla-dzieci-po-leczeniu-onkologicznymwazne-informacje/

Nauczyciel i Szkoła nr 2 (123)

17

Z doświadczeń nauczycieli, doradców metodycznych i nauczycieli konsultantów

Warsztaty: Jak być z osobą chorującą na raka?

P

roponowane warsztaty mogą być przeprowadzone zarówno dla dużej grupy uczestników, jak w klasie przez wychowawcę/ pedagoga/ psychologa/ rewalidatora. Poniższy scenariusz został ułożony w celu przeprowadzenia warsztatów dla klas 4-8 w Szkole Podstawowej nr 16 z Oddziałami Integracyjnymi w Przemyślu. Załączniki zawierają sugerowane informacje i przykładowe wypowiedzi uczestników. Zostały przeprowadzone przez uczniów klas 8 pod nadzorem zespołu nauczycieli.

Cele: Przybliżenie dzieciom zdrowym problemów związanych z nowotworem, leczeniem, obecnością w klasie/szkole osoby po leczeniu i kłopotów we wzajemnych relacjach. Przygotowanie dzieci do spotkania z uczniem powracającym do szkoły po leczeniu onkologicznym.

Osoby zaangażowane: uczniowie klas ósmych, nauczyciele (koordynator warsztatów, biolog, nauczyciele wspomagający proces edukacji (tyflopedagog, surdopedagog), psycholog.

Warsztaty dla dwóch grup wiekowych: 1) Klasy 4-5 2) Klasy 6-8 Czas trwania: ok. 2-3 godziny lekcyjne/grupa Metody pracy: Elementy wykładu, burza mózgów, praca w grupach, quiz, film, ćwiczenia i doświadczenia, wykorzystanie TIK. I Wstęp: Przywitanie przez koordynatora, podanie tematu warsztatów oraz sposobu ich przeprowadzenia, określenie zasad zachowania, informacje o quizie kończącym warsztaty (potrzeba telefonu komórkowego z dostępem do Internetu) oraz możliwości otrzymania oceny (np. z przyrody/biologii, punktów dodatnich z zachowania).

Rozpoczęcie warsztatów: Pytania prowadzących do uczestników warsztatów zgromadzonych na sali: 1. Jaki dzień obchodzony jest 15 lutego? (wysłuchanie odpowiedzi z sali) (załącznik 1) 2. Czym jest rak? (luźne skojarzenia słuchaczy, wysłuchanie odpowiedzi z sali) Uczniowie krótko omawiają, czym jest nowotwór łagodny i złośliwy oraz jakie nowotwory najczęściej występują u dzieci. (załącznik 2) II Część główna 1. Co powoduje raka? (wysłuchanie odpowiedzi z sali, zapisanie na tablicach, uzupełnienie informacji) (Załącznik 3) 2. Jakie są objawy nowotworu?

Objawy choroby nowotworowej mogą być bardzo niepozorne, bo są identyczne jak chorób, które niejednokrotnie przechodzicie.

18

Nauczyciel i Szkoła nr 2 (123)

Prowadzący dla omówienia objawów korzysta z planszy wyświetlonej na ekranie. (plansza): https://wielkopolskaonkologiadziecieca.pl/resources/ data/forms/artykuly/38/objawy_razem.pdf Wyświetlone objawy nie oznaczają, że dana osoba ma raka.

Należy podkreślić zbieżność objawów z popularnymi chorobami. Pytania do grupy o to, kto miał kiedyś ból głowy, ból brzucha, nudności, itd.

3. Jak wygląda leczenie: Uczniowie przygotowują krótki informacje nt. leczenia: neurochirurgicznego, chemioterapii i radioterapii. Zwrócenie uwagi, że nie istnieje inny sposób leczenia. (załącznik 4) 4. Jakie są skutki leczenia: Pytanie do grupy: Czy znacie jakieś skutki leczenia przeciwnowotworowego? (wysłuchanie odpowiedzi z sali, zapisanie na tablicach, uzupełnienie informacji) (załącznik 5) 5. Zakończenie leczenia, powrót do szkoły i co dalej?

Co się dzieje, kiedy Wasz kolego wraca do szkoły? a) Na co zwrócić uwagę? (prowadzący przypominają skutki uboczne leczenia). Co możecie zrobić lub czego nie robić? (pomysły całej grupy – wypisać na planszy): (załącznik 6) b) Jak może czuć się osoba, która po takim leczeniu i przerwie wraca do szkoły? (burza mózgów – pomysły wypisać na planszy): (załącznik 7) Prowadzący uczniowie wybierają spośród widzów 3-4 grupy po 3-4 osoby, rozdają kartki z hasłami: (załącznik 8) i proszą o wymyślenie, jak dzieci mogą pomóc, by osoba wracająca do szkoły i zachowująca się w sposób przedstawiony na karcie poczuła się dobrze. Następnie wybrane osoby z grup przedstawiają swoje pomysły pozostałym uczestnikom. Nowe pomysły prowadzący dopisują na planszy. Po prezentacji prowadzący omawiają i korygują przedstawione pomysły, pozostali uczestnicy mogą dodać swoje propozycje. * W czasie pracy grup (5-7 minut) pozostali widzowie oglądają na ekranie spoty fundacji https://www.signs.pl/rusza-kampania-_wciaz-jestem-tym%2C-kim-bylem_,381642,artykul.html c) Jak wy możecie się poczuć, gdy ktoś wymagający wsparcia wraca do klasy? * Wysłuchanie odpowiedzi uczestników (załącznik 9) * Scenka uczniów dot. zazdrości * Dyskusja: Czy faktycznie ocena i wymagania nauczycieli względem oglądanych przez was osób są niesprawiedliwe? (prowadzący proszą uczestników o odpowiedzi z wyjaśnieniem) * Uczniowie prowadzący, dla wyjaśnienia i lepszego zobrazowania trudnej sytuacji ozdrowieńców, przeprowadzają doświadczenia z trudnościami. W tym celu spośród uczestników wybierają chętnych do wzięcia udziału w doświadczeniu (do zadanie matematycznego powinien być to uczeń uzdolniony matematycznie, do toru przeszkód sprawny fizycznie, itp.)

Pytania do uczestników mierzących się z zadaniem: Co sprawiało im trudność, jak się wtedy czuli, co ich denerwowało?

Jak czuliby się, gdyby takie sytuacje zdarzały się im cały czas?

Jak mieli ochotę zareagować?

Z doświadczeń nauczycieli, doradców metodycznych i nauczycieli konsultantów

* Prowadzący warsztaty wskazują odnoszą się do wspomnianych emocji i proponują obejrzenie kolejnego doświadczenia (doświadczenie z balonikiem – załącznik 12), następnie wyjaśniają, że balony obrazowały naszą reakcję na budzące się w nas emocje. * Pytanie do uczestników: Co robicie, żeby kontrolować emocje?

Jak sobie pomóc, by za każdym razem „nie pękać”? d) obawa, że się zarażę Czy rak jest zaraźliwy? (pytanie do wszystkich uczestników warsztatów i sprostowanie lub potwierdzenie odpowiedzi, prowadzący mogą sugerować sytuacje: np. gdy się kogoś uszczypnie, usiądzie obok, napije z tej samej butelki, itp.)

III. Zakończenie: Fakty i mity Prowadzący wybierają 3-4 grupy 3-4 -osobowe, którym rozdają kartki z faktami i mitami o nowotworze. Grupy muszą

ustalić, które informacje są faktami, a które mitami. Po pracy odczytują wyniki, w razie wątpliwości uczestnicy wyjaśniają swoją decyzję. Prowadzący korygują fałszywe odpowiedzi (forma ewaluacji). Praca w grupach może zostać zastąpiona quizem kahoot. (załącznik 10) ** To samo ćwiczenie można zrobić dla wszystkich uczestników, przygotowując quiz np. na kahoot – należy zaznaczyć, że można na warsztaty zabrać telefony komórkowe z dostępem do sieci.

W czasie pracy grup teledysk: https://www.youtube.com/watch?v=8TKdWo9bvAU Podziękowanie za udział (załącznik 11) Prowadzący zwraca się do uczestników z podziękowaniem za udział w warsztatach, proponując przypięcie sobie złotej wstążki na znak solidarności z dziećmi cierpiącymi na nowotwory.

Przy wyjściu uczniowie prowadzący chętnym uczestnikom przypinają złotą wstążkę lub przyklejają naklejkę z symbolem złotej wstążki na znak solidarności z chorymi dziećmi.

Jak być z osobą chorującą na raka? – konspekt i materiały dla uczniów prowadzących warsztaty *Załączniki to propozycje tekstów informacyjnych (uczniowie mogą je modyfikować, jednak z zastrzeżeniem przekazania najważniejszych informacji), przykłady odpowiedzi, które mogą pojawić się od uczestników, pytania quizowe.

Jaki dzień obchodzony jest 15.02? (załącznik 1) 15 lutego obchodzony jest „Międzynarodowy Dzień Walki z Rakiem Dzieciństwa”(ICCD, z ang. International Childhood Cancer Day), organizowany przez International Confederation of Childhood Cancer Parent Organizations (ICCCPO).

Symbolem tej walki jest złota wstążka.

Czym jest rak? (załącznik 2) Często słów rak i nowotwór używamy zamiennie, jednak nie są one tym samym. Nowotwór to każda zmiana spowodowana niekontrolowanym rozrostem komórek, rakiem natomiast nazywamy tylko nowotwory złośliwe. U dzieci występują nowotwory w każdym stopniu złośliwości. Nowotwory łagodne, jako niezłośliwe, są dobrze odgraniczone od okolicznych tkanek i rosną powoli, ze świetną prognostyką, nie są więc rakiem.

Nowotwory złośliwe spowodowane uszkodzeniami w informacji w DNA rosną szybko i agresywnie, wyniszczając i powodując destrukcję organizmu na wielu płaszczyznach. W koszyku złośliwych nowotworów dziecięcych obok guzów ośrodkowego układu nerwowego (OUN) występują białaczka, chłoniaki, neuroblastoma, mięsaki, guzy kości, guzy nerek i siatkówczaki.

Jaki by to nie był nowotwór dziecko, aby go zwyciężyć, musi przejść bardzo trudne i wyczerpujące leczenie.

Rocznie w Polsce diagnozowanych jest wśród dzieci ponad 1000 chorób nowotworowych. Nowotwory dziecięce są traktowane jako odrębna grupa i klasyfikowane jako choroba rzadka.

Część właściwa Co powoduje raka? (zapytać, skorygować i uzupełnić) (załącznik 3) Na to pytanie trudno odpowiedzieć, bo czynników jest wiele: – jest to czynnik genetyczny, czyli tzw. obciążenie, jeśli ktoś w rodzinie był chory na nowotwór. Jednak brak obciążenia nie wyklucza choroby, jedynie zmniejsza ryzyko zachorowania, – skażenie środowiska ma istotny wpływ na zmiany jakie zachodzą w naszym organizmie, może powodować też uszkodzenie DNA i rozwój nowotworów – niezdrowy tryb życia: palenie, zła dieta, alkohol, leki, schorzenia Uwaga, zachorować na raka może jednak każdy, nawet najzdrowiej żyjący i nieobciążony genetycznie człowiek.

Objawy: Objawy choroby nowotworowej mogą być bardzo niepozorne, bo są identyczne jak chorób, które niejednokrotnie przechodzicie (plansza): https://wielkopolskaonkologiadziecieca.pl/resources/ data/forms/artykuly/38/objawy_razem.pdf I choć pewnie każdy z Was miał część z tych objawów, nie znaczy to, że macie raka. Najprawdopodobniej nie macie, bo to choroba rzadka, ale trzeba pamiętać, że może się przytrafić i w razie niepokojących oraz nieustępujących objawów, udać się do lekarza.

Leczenie: (załącznik 4) Nowotwory leczy się operacyjnie (w przypadku guzów), chemioterapią oraz radioterapią. Wszystkie te metody mają doprowadzić pacjenta do zdrowia. Same jednak są równie szkodliwe, co skuteczne. Raka naprawdę trudno się pozbyć, i nikt nie zagwarantuje sukcesu. Oczywiście, wraz z rozwojem medycyny, Nauczyciel i Szkoła nr 2 (123)

19

Z doświadczeń nauczycieli, doradców metodycznych i nauczycieli konsultantów

ośrodki kliniczne i naukowcy opracowują metody leczenia nowotworów. Wciąż jednak terapie te powodują wyniszczenie całego organizmu. Pomimo skutków ubocznych przyjmowanych leków, nie istnieje inne skuteczne leczenie. Aby wyzdrowieć, trzeba je podjąć. Wtedy pacjent ma szansę na przeżycie.

Skutki leczenia: (załącznik 5) Czy znacie jakieś skutki leczenia przeciwnowotworowego? (wypisać na planszy 1 + uzupełnienie) Skutków leczenia może być naprawdę wiele, dlatego trudno przewidzieć z jakimi problemami spotka się chory. Mogą być to zmiany wpływające na: – wygląd: otyłość sterydowa, wychudzenie, utrata włosów, blizny pooperacyjne; – problemy fizyczne i neurologiczne: porażenie kończyn, zanik mięśni/kości, brak równowagi, niedowład, paraliż, utrata lub osłabienie wzroku / słuchu / smaku / węchu, zmęczenie, padaczka, tiki; – problemy poznawcze: uszkodzenie pamięci, uszkodzenie w sferze myślenia abstrakcyjnego i logicznego – problemy natury psychicznej: zmiana osobowości, depresja, stany lękowe…

– utrata odporności, nowotwory wtórne… i wiele innych Jednym ze skutków leczenia jest również długotrwała rozłąka z rówieśnikami. W czasie leczenia przeciwnowotworowego dziecko nie chodzi do szkoły publicznej, a zamiast tego ma nauczanie indywidualne w domu oraz lekcje w szkole przyszpitalnej. Etap ten często trwa dłużej niż rok szkolny, zwykle dwa lata.

Zakończenie leczenia, powrót do szkoły i co dalej?

Kiedy Wasz kolego wraca do szkoły… a) na co zwrócić uwagę? (przypomnieć skutki uboczne leczenia) – co możecie zrobić lub czego nie robić? (pomysły całej grupy – wypisać na planszy 2): (załącznik 6) – uważać na bezpieczeństwo, – nie gapić się, – nie wyśmiewać, – mówić głośniej, – pomóc w pisaniu, – nie zarażać katarem… . (+ pomysły dzieci z klasy 3 A, jak pomagały, gdy koleżanka była w szpitalu i w domu) b) jak może czuć się osoba, która po takim leczeniu i przerwie wraca do szkoły? (załącznik 7) (burza mózgów – pomysły wypisać na planszy): zagubienie, izolacja, chęć wykazania się/zwrócenia uwagi aż do łamania regulaminu, zmęczenie, bezradność, niepokój, radość (załącznik 8) wybrać z widzów 3-4 grupy po 2-3 osoby, rozdać kartki z opisem sytuacji, np. izolacja, niepokój, nadmierna chęć zabłyśnięcia, zmęczenie i poprosić o wymyślenie, jak dzieci mogą pomóc, by ta osoba poczuła się dobrze – dopisać do pomysłów.

W czasie pracy grup (5-7 minut) pozostałym puścić spoty fundacji https://www.signs.pl/rusza-kampania-_wciaz-jestem-tym%2C-kim-bylem_,381642,artykul.html Relacje grup, pytanie do pozostałych widzów, co jeszcze można zrobić – dopisać).

20

Nauczyciel i Szkoła nr 2 (123)

c) jak wy możecie się poczuć, gdy ktoś wymagający wsparcia wraca do klasy? (załącznik 9) – radość, ciekawość, zakłopotanie, zazdrość, niesprawiedliwość, lęk Scenka uczniów dot. zazdrości - jak uzmysłowić komuś, że jest w lepszej sytuacji?

Doświadczenie z trudnościami: tor przeszkód z zawiązanymi oczami, szum i próba zrozumienia szeptu, zapamiętywanie czegoś długiego, np. rozszerzenia Pi, zbyt trudne zadanie, zapakowanie/zawiązanie czegoś jedną ręką – pyt. O emocje: jak czuliście się, wykonując zadanie? Jak czulibyście się, gdyby takie sytuacje zdarzały się wam cały czas?

Doświadczenie z balonikiem: jeden przebity pęka i nic z niego nie zostaje, drugi, gdzie powoli wypuszcza się powietrze, nadal jest dobry – kontrola emocji.

Co robicie, żeby je kontrolować? Jak sobie pomóc? Co z tych pomysłów można dopisać do tablicy 2.? d) obawa, że się zarażę Czy rak jest zaraźliwy? – pyt. do grupy i sprostowanie lub potwierdzenie odpowiedzi 3. Fakty i mity 3-4 grupy 3-4 osobowe otrzymują karteczki, z faktami i mitami o nowotworze. Muszą ustalić, które są faktami, a które mitami. Po pracy odczytanie wyników i wyjaśnienie z omówieniem (forma ewaluacji) lub quiz Kahoot dla wszystkich posiadających komórki z połączeniem internetowym. (załącznik 10) Każdy guz jest rakiem.

Rakiem można się zarazić.

Rak to wyrok.

Rak boi się noża, lepiej go nie ruszać.

Ludzie o ciemnej karnacji nie dostają raka skóry.

Telefony komórkowe i sztuczne słodziki wywołują raka.

Badanie cytologiczne jest bezpieczne i nie jest zabiegiem chirurgicznym.

Raka trzeba zagłodzić.

Nie istnieje cudowna dieta lecząca raka.

Nie wolno odwiedzać chorych na raka.

Każdemu wypadają włosy po chemioterapii.

Można rozmawiać z chorym o jego chorobie.

0% tłuszczu w produktach oznacza, że nie tuczą.

Dana osoba nie zachoruje na raka, jeśli w rodzinie nikt nie chorował na nowotwór.

Chorzy i ich rodziny są cały czas smutni.

Jak uprawiasz sport, to nie będziesz chory.

W czasie pacy grup teledysk…

4. zakończenie Załącznik 11.

Kto z was uważa, że jest w stanie rozmawiać, bawić się, przyjaźnić z osobą chorą lub po leczeniu przeciwnowotworowym może przy wyjściu przypiąć złotą wstążkę na znak solidarności z chorymi dziećmi.

Podziękowanie za uwagę.

Opracowała: Iwona Zając nauczycielka języka polskiego w SP nr 16 w Przemyślu

Z doświadczeń nauczycieli, doradców metodycznych i nauczycieli konsultantów

Innowacja pedagogiczna w praktyce szkolnej – cz. I

W

ielu nauczycieli podejmuje w swojej codziennej pracy nowoczesne i innowacyjne działania, ale najczęściej nie idą oni krok dalej.

Nie upowszechniają swoich działań, chociażby opracowując odpowiednią dokumentację z innowacji pedagogicznej dla szkoły, nie dzielą się swoim doświadczeniem z innymi, pracują w zaciszu swojej pracowni, poświęcając się swojej pasji.

Często u twórczych nauczycieli tworzą się różnorodne, nowatorskie pomysły, które wprowadzają w życie, nie zdając sobie sprawy, że właśnie realizują nieformalnie innowację pedagogiczną. Ponieważ innowacja to robienie czegoś innego, to robienie czegoś inaczej. Obecnie ułatwieniem dla nauczycieli jest to, że nowe przepisy nie narzucają określonej dokumentacji oraz warunków prowadzenia innowacji pedagogicznej w szkole. Pomocni stają się także doradcy metodyczni, którzy mają już za sobą zarówno pierwsze kroki jak i doświadczenie we wdrażaniu i realizacji innowacji pedagogicznych.

Dokumentację można opracować według własnego pomysłu. Jednak rodzaj i sposób dokumentowania powinien określić dyrektor szkoły, aby działalność innowacyjna oparta była na jednakowym schemacie wdrażania i realizacji. Punktem wyjściowym do opracowania innowacji powinna być analiza możliwości jej wdrożenia w danej placówce. Należy też podkreślić, że innowacja jest skuteczna, gdy jest prosta i prowadzi do celu. Powinna być dostosowana do możliwości uczniów, wykorzystywać mocne strony szkoły i opierać się na dotychczasowej praktyce i doświadczeniu. Wdrożenie innowacji wymaga wiedzy i twórczego myślenia, ponieważ powinna mieć ona jasno określone cele, przewidywalne efekty, harmonogram i tematykę działań. Nie możemy także zapomnieć o ewaluacji, która da nam cenne wskazówki do dalszej pracy i podsumowania naszych działań.

Zgodnie z definicją innowacja pedagogiczna prowadzona w szkołach jest to nowatorskie rozwiązanie programowe, organizacyjne lub metodyczne, mające na celu poprawę jakości pracy szkoły. Wdrażając innowację pedagogiczną należy rozpocząć od pomysłu i ogólnego planu naszego działania, a następnie podjąć decyzję, jaki rodzaj innowacji będziemy przeprowadzać.

Rodzaje innowacji pedagogicznych Programowe, w których zmiany dotyczą programów zajęć edukacyjnych. Polegają na wprowadzeniu nowych celów edukacyjnych, treści i wymaganych osiągnięć.

Innowacje programowe dotyczą: – poszerzania programów o nowe treści bez naruszania podstawy programowej,

– integrowania nauczania wokół bloków edukacyjnych, – modyfikacji programów nauczania dopuszczonych do użytku szkolnego przez Ministerstwo Edukacji i Nauki, – wprowadzenia wewnątrzszkolnych zasad oceniania uczniów, – realizacji własnego, autorskiego programu nauczania zgodnego z podstawą programową.

Metodyczne, w których zmiany dotyczą metod pracy dydaktycznej, wychowawczej lub opiekuńczej. Dotyczą one zmian w procesie nauczania-uczenia się m. in. w zakresie: – stosowania nowych metod nauczania-uczenia się, – prezentacji materiału, – form pracy w dziedzinie wprowadzania, utrwalania lub sprawdzania wiadomości i umiejętności, – technik przyspieszonego uczenia się, – sposobu prowadzenia ewaluacji efektywności nauczania, – kontroli osiągnięć uczniów.

Organizacyjne, które dotyczą organizacji kształcenia, wychowania lub opieki. Polegają na przyjęciu innych niż dotychczasowych rozwiązań, np. międzyoddziałowe nauczanie języków obcych, udział nauczycieli akademickich w realizacji rozszerzonego programu nauczania. Innowacje organizacyjne obejmują struktury działań pedagogicznych, które polegają na: – zmianie liczby uczniów w klasie, – wprowadzeniu zmiany czasu trwania lekcji, – tworzeniu zespołów problemowych w klasie, – prowadzeniu zajęć z innym specjalistą we współpracy, – organizacji pracowni nauczania-uczenia się, – współpracy szkoły z innymi instytucjami dydaktycznowychowawczymi w zakresie wspierania rozwoju uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych.

Można także wprowadzać swoje rodzaje innowacji, np. przedmiotowa, wychowawcza lub mieszana, np.: – programowo-metodyczna, – organizacyjno-programowa, – metodyczno-organizacyjna, – programowo-metodyczno- organizacyjna.

Należy pamiętać, że właściwie opracowana i przeprowadzona innowacja pedagogiczna charakteryzuje się przede wszystkim: – konkretnymi i wyższymi efektami dydaktyczno-wychowawczymi w porównaniu z dotychczasowymi wynikami, – nowością i oryginalnością stosowanych rozwiązań programowych, metodycznych, organizacyjnych i innych, – jasno i precyzyjnie określonymi celami i zadaniami, – wyzwalaniem kreatywności i umiejętności logicznego myślenia zarówno uczniów jak i nauczycieli, – możliwością ewaluacji osiągnięć edukacyjnych uczniów, – możliwością rozpowszechniania jej wyników.

Nauczyciel i Szkoła nr 2 (123)

21

Z doświadczeń nauczycieli, doradców metodycznych i nauczycieli konsultantów

Innowacje pedagogiczne prowadzone w SP w Raniżowie i w SP w Woli Raniżowskiej W Szkole Podstawowej im. Biskupa Jana Ozgi w Woli Raniżowskiej zrealizowano innowację pedagogiczną pt.: Lato zamknięte w słoikach, której pomysłodawczynią i prowadzącą była Zofia Marut – doradca metodyczny PCEN Oddział w Tarnobrzegu.

Innowacja ta przeznaczona była dla uczniów klasy czwartej w związku z programem Serce i pomoc. Zrealizowano ją na lekcjach przyrody i zajęciach pozalekcyjnych.

Zajęcia te okazały się dla uczniów dużym urozmaiceniem standardowej lekcji i wielką atrakcją. Dzieci odczuwały satysfakcję z pracy zespołowej, cieszyły się z jej efektów, a nawet miały możliwość kosztowania swoich wyrobów.

Na każdych zajęciach uczniowie czuli się swobodnie, przystępowali do działań bardzo aktywnie, wzbudzało to w nich wielką ciekawość i przynosiło każdemu wiele radości oraz podnosili swoją świadomość wiedząc, że ,,coś już potrafią zrobić sami” i „wiedzą” jak podnosić odporność swojego organizmu.

Prowadzone zajęcia miały również na celu pokazać uczniom w jaki sposób można „zatrzymać smaki lata i przetrzymać w spiżarni”. Zadaniem uczniów było również czytanie przepisów i wykonywanie czynności wg podanych instrukcji, a także wyszukiwanie informacji o zdrowym odżywianiu z różnych platform internetowych.

Uczniowie po zrealizowaniu tej innowacji: – bardziej rozumieją współpracę w grupie, potrafią dzielić się zadaniami, wymieniają się zdobytą wiedzą, potrafią pracować zgodnie z instrukcją ( przepisy kulinarne), – nauczyli się szacunku do pracy, wytrwałości i cierpliwości, czekając na efekty własnej pracy, jednocześnie rozumiejąc konieczność wkładania w nią wysiłku, – potrafią zrobić proste przetwory z warzyw ekologicznych.

Uzyskano następujące efekty: 1. Uczeń zna zdrowe produkty i sposoby wzmacniania odporności swojego organizmu.

2. W pewnym stopniu nauczył się gospodarności, przedsiębiorczości.

3. Nastąpił wzrost samooceny ucznia.

4. Rozwinęła się umiejętność współpracy w grupie.

5. Potrafi dzielić się swoją wiedzą z kolegami, rodzicami, kucharkami i nauczycielem.

6. Nastąpiło zwiększenie zainteresowania sposobami przetwarzania ekologicznych warzyw i przechowywania je przez okres jesienno-zimowy.

Z Raniżowa i Woli Raniżowskiej na Hel – Błękitna Szkoła 22 września 2021r., 25-osobowa grupa uczniów Szkoły Podstawowej im. Świętego Jana Pawła II w Raniżowie oraz Szkoły Podstawowej im. Biskupa Jana Ozgi w Woli Raniżowskiej wyjechała nad morze, by uczestniczyć w zajęciach Błękitnej Szkoły organizowanych przez Stację Morską

22

Nauczyciel i Szkoła nr 2 (123)

Uniwersytetu Gdańskiego w Helu. Był to już czwarty tego typu wyjazd. Zajęcia zaczęły od rejsu badawczego po Bałtyku. W dwóch punktach (Zatoce Gdańskiej i Zatoce Puckiej) uczniowie pobrali próbki wody, badali zasolenie, temperaturę i siłę wiatru, słuchali ciekawostek o Helu i Morzu Bałtyckim, zobaczyli też wraki statków. Następnie w Fokarium Stacji Morskiej UG obserwowali trening medyczny i karmienie fok.

Podczas kolejnych zajęć poznali trzy gatunki fok żyjących w Bałtyku oraz ich przystosowanie się do życia w wodzie.

Uczniowie sprawdzali doświadczalnie, jak nurkowanie wpływa na tętno a chłodna woda – na siłę mięśni.

Następnego dnia podczas ćwiczeń laboratoryjnych uczniowie wykonali sekcję śledzi. Skrzela, serce, mózg, wątroba, przewód pokarmowy, pęcherz pławny, gonady – preparowanie wymagało precyzji i przysporzyło wiele emocji.

Po sekcji wysłuchali wykładu o hałasie podwodnym oraz odgłosów, jakie wydają morskie organizmy. Okazało się, że powiedzenie „dzieci i ryby głosu nie mają” mija się z prawdą.

Kolejne zajęcia dotyczyły problemu plastiku w Morzu Bałtyckim. Wykonane doświadczenie z mikroplastikiem pokazało, że duża odległość między Podkarpaciem a morzem nie ma znaczenia – każdy z nas przyczynia się do zanieczyszczenia Bałtyku.

Sobotnie przedpołudnie, które kończyło morską wyprawę, poświęcone zostało na przejazd z Helu do Gdyni i spacer do portu. Uczniowie zobaczyli statek „Dar Pomorza” i okręt ORP „Błyskawica”.

Projekty przyrodnicze uczniów z Raniżowa i Woli Raniżowskiej Uczniowie z gminy Raniżów rozwijają swoje pasje przyrodnicze nie tylko w murach szkoły. Od 2017 r. zrealizowali 4 autorskie projekty dotyczące lokalnych gatunków, głównie populacji bociana białego. Projekty te były częścią programu Edukacja Inspiracja (to program Edukacyjnej Fundacji im. prof. Romana Czerneckiego EFC oraz Fundacji „Szkoła z Klasą”, który wspiera uczestników w realizacji działań grantem finansowym w wysokości 3500 złotych).

Grupy projektowe tworzyli uczniowie SP w Raniżowie oraz SP w Woli Raniżowskiej. Ich działania koordynowały nauczycielki pracujące w tych szkołach – Urszula Chmielowska oraz Irena Stępień. Filarem projektów stała się obserwacja online bocianiej rodziny na gnieździe, które znajduje się na podwórku byłej szkoły w Staniszewskiem.

Dzięki dofinansowaniu zakupiono internetową kamerę i rozpoczęto pierwszy w okolicy monitoring bocianiego gniazda. Link znajdował się na stronie szkoły. Monitoring sprawiał wiele radości, często dzień zaczynał i kończył na zerkaniu, co tam słychać, a właściwie widać u bocianów.

Z doświadczeń nauczycieli, doradców metodycznych i nauczycieli konsultantów

Podglądanie krzątaniny w gnieździe odbywał się podczas lekcji biologii i w czasie międzylekcyjnych przerw. Projekt nie ograniczył się do wąskiego grona uczestników i mieszkańcy okolicy. Wiele osób, które wyemigrowały, podglądało bociania rodzinę.

Ważnym punktem na liście projektowych zadań były wiosenne zajęcia terenowe. Uczniowie na rowerach przyjechali całą naszą gminę wzdłuż i wszerz, w sumie ok. 60 km.

A wszystko po to, by zebrać informacje o liczbie, stanie i zajęciu gniazd. Podczas ostatniego liczenia zlokalizowali na terenie gminy 34 gniazda. Bociany są darzone wyjątkową sympatią i mieszkańcy posesji z gniazdami zawsze chętnie opowiadają o swoich boćkach, bo przecież jak to mówią „szczęśliwy dom, gdzie boćki są”.

W 2018 r. projekt nabrał rozpędu i przybrał charakter międzynarodowy. W Internecie natrafiliśmy na pesymistyczne wieści – w Libanie, położonym na trasie przelotu, ludzie strzelają dla sportu do bocianów. Wśród osób krzywdzących bociany są również dzieci. Grupa projektowa przygotowała więc listy do swoich libańskich rówieśników. Były to listy pisane w języku angielskim. Autorzy wskazaliśmy w nich na potrzebę ochrony bocianów, zwrócili uwagę, że są one symbolem polskiej przyrody. Uczniowie nawiązali kontakt z Ambasadą RP w Bejrucie, która zgodziła się pośredniczyć w dostarczeniu listów i przesyłka została wysłana do Libanu. Ambasador, pan Przemysław Niesiołowski, podziękował za zaangażowanie w ochronę bocianów. W jednej z przesyłek z dalekiego kraju uczniowie otrzymali upominki, w tym flagę Libanu oraz broszury, których powstanie zainspirowane było naszymi listami (zajęły one główną część 28-stronicowej pozycji). Broszury zostały wydane przez Ambasadę RP z Bejrutu oraz Grupę Ekologiczną z Siedlec – sympatyków polskich bocianów.

Wspólnie realizują one międzynarodowy projekt Bociany ponad granicami, którego celem jest powstrzymanie nielegalnych polowań na ptaki migrujące przez Liban.

Przyrodnicy z Grupy Ekologicznej wyruszyli z tymi broszurami na wyprawę do Libanu. W trakcie pobytu zorganizowali spotkania w libańskich szkołach, połączone z prezentacjami na temat ochrony bociana białego. Odbyły się również spotkania z nauczycielami, myśliwymi oraz rozmowa z ministrem środowiska, Fady Jreissati, który także otrzymał folder z listami uczniów z gminy Raniżów.

W ramach realizacji szkolnych projektów odbyło się też wiele innych działań, np. międzyszkolne konkursy, przygotowanie tematycznych ulotek, udział w spotkania naukowych i integracyjnych oraz wycieczki do Warszawy, Krakowa, w Pieniny i na Hel, udział w wydarzeniach związanych z ptakami, np. w Wielkim Ogrodowym Liczeniu oraz w międzynarodowej akcji Spring Alive.

Na zakończenie każdego projektu uczniowie prezentowali efekty swoich działań w Warszawie lub ostatnio, z powodu pandemii, łącząc się online z uczestnikami programu Edukacja Inspiracja z całej Polski.

Innowacja pedagogiczna: Wolankowo – jesteśmy twórcami gazetki szkolnej W roku szkolnym 2019/2020 w Szkole Podstawowej w Woli Raniżowskiej była realizowana innowacja pedagogiczna Wolankowo – jesteśmy twórcami gazetki szkolnej.

Była to innowacja mieszana i dotyczyła wydawania szkolnego czasopisma. Brali w niej udział uczniowie klasy IV oraz chętni uczniowie z klasy VI i VII. Realizowana była na zajęciach pozalekcyjnych, które odbywały się 1 raz w tygodniu. Autorem innowacji była pani Elżbieta Burek, we wdrażaniu wspierała ją p. Sylwia Branas.

Głównym założeniem innowacji Wolankowo – jesteśmy twórcami gazetki szkolnej był wszechstronny rozwój ucznia, promowanie szkoły w środowisku, a także urozmaicenie oferty zajęć pozalekcyjnych. Uczniowie poznawali główne gatunki wypowiedzi dziennikarskiej, zasady redagowania tekstów, udoskonalali umiejętność korzystania z technologii informatyczno-komunikacyjnych. Uczyli się też współpracy w grupie i odpowiedzialności, kreatywności, poszerzali swoje kompetencje językowe i społeczne. Podejmowane działania miały sprzyjać odkrywaniu uczniowskich talentów, wspomagać ich rozwój na wielu płaszczyznach, między innymi językowej, społecznej, plastycznej czy organizacyjnej.

Wydawanie szkolnej gazetki rozpoczęte zostało od ogłoszenia konkursu na tytuł gazetki. Spośród wielu propozycji komisja konkursowa wybrała pomysł „Wolankowo”.

W gazetce powstały stałe działy tematyczne, takie jak: wywiad z osobą znaną w środowisku, Kącik Patrona Szkoły ks. Bpa Jana Ozgi, Kącik sportowy, Wydarzenia z życia szkoły, Ciekawostki z różnych dziedzin życia, konkursy z nagrodami ufundowanymi przez Radę Rodziców oraz Humor. Ukazało się 7 numerów szkolnej gazetki – 5 w czasie nauki stacjonarnej oraz 2 podczas zdalnego nauczania.

Gazetka była przyjęta przez środowisko szkolne z dużym zainteresowaniem, wydawano średnio około 100 sztuk kolejnych numerów.

Efekty innowacji można było zaobserwować w kilku obszarach: uczniowie, nauczyciele oraz praca szkoły.

Uczniowie biorący udział w innowacji: – pogłębili swoją wiedzę na temat środków masowego przekazu, takich jak prasa, Internet, radio, telewizja, – udoskonali umiejętność tworzenia tekstów i innych materiałów charakterystycznych dla wybranych mediów, zwłaszcza prasy i Internetu; – poznali etapy pracy nad gazetką szkolną, – pogłębili umiejętność korzystania z technologii informatyczno-komunikacyjnych, – rozwinęli umiejętność pracy zespołowej oraz umiejętności interpersonalne, – nauczyli się redagować wybrane formy wypowiedzi dziennikarskiej, – rozwinęli swoją wyobraźnię, podnieśli umiejętności językowe, wzbogacili słownictwo, Nauczyciel i Szkoła nr 2 (123)

23

Z doświadczeń nauczycieli, doradców metodycznych i nauczycieli konsultantów

– udoskonali umiejętność czytania ze zrozumieniem, pisania na określony temat.

Nauczyciele: – realizowali założenia MEN dotyczące nowej podstawy programowej z wykorzystaniem metod i technik informacyjnych, – wykorzystywali program Word oraz inne programy do tworzenia gazetki, a w okresie koronawirusa media społecznościowe i platformę edukacyjną classroom G-Suite, – byli innowacyjni – poszukujący ciekawych rozwiązań.

Praca szkoły zyskała na innowacji, gdyż: – oferta edukacyjna szkoły została rozszerzona i wzbogacona o zajęcia umożliwiające uczniom udział w tworzeniu szkolnej gazetki, a tym samym wpłynęła na podniesienie jakości pracy szkoły, – nastąpił rozwój intelektualny i społeczny uczniów, – korzystnie wpłynęła ona na budowanie pozytywnego wizerunku szkoły wśród dzieci i rodziców, jako placówki dbającej o rozwój swoich wychowanków z wykorzystaniem nowoczesnych technologii, – przyczyniła się do promowania szkoły w środowisku lokalnym.

Z uwagi na wiele korzyści płynących z realizacji tej innowacji, jest ona kontynuowana w kolejnych latach.

Eksperyment pedagogiczny jako kolejny element działalności innowacyjnej szkoły.

Kolejnym krokiem w podejmowaniu działalności innowacyjnej w szkole jest eksperyment pedagogiczny. Zgodnie z przepisami prawa zawartymi w art. 45 ustawy Prawo oświatowe, szkoła może realizować eksperyment pedagogiczny, który polega na modyfikacji istniejących lub wdrożeniu nowych działań w procesie kształcenia, przy zastosowaniu nowatorskich rozwiązań programowych, organizacyjnych, metodycznych lub wychowawczych, w ramach których modyfikowane są warunki, organizacja zajęć lub zakres treści nauczania. Celem eksperymentu pedagogicznego jest rozwijanie kompetencji i wiedzy zarówno uczniów jak i nauczycieli. Prowadzenie eksperymentu pedagogicznego wymaga zgody ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania oraz opieki jednostki naukowej, która może być m.in. szkoła wyższa.

Jedną ze szkół w naszym regionie, która prowadzi eksperyment pedagogiczny związany z nauką zawodu jest Zespół Szkół nr 1 im. Ks. Kard. Stefana Wyszyńskiego w Tarnobrzegu. Należy nadmienić, że jest to jedyna szkoła w całej Polsce, która kształci w zawodzie stewarda, stewardesy.

Eksperyment pedagogiczny: Technik obsługi pasażerów w przewozach lotniczych, morskich i lądowych.

Zakres eksperymentu: III etap edukacyjny Nauczyciele realizujący eksperyment: Dominika Zajczyk, Iwona Stępak, Marzena Woźniak-Paul

24

Nauczyciel i Szkoła nr 2 (123)

Opis eksperymentu pedagogicznego.

Pomysł na eksperyment pojawił się w 2016 r. Potrzeby rynku usług transportowych, tradycje kształcenia zawodowego w Zespole Szkół nr 1 i rozwój edukacji zawodowej dały początek staraniom szkoły, która podpisała umowę o współpracy z Wyższą Szkołą Oficerską Sił Powietrznych, obecnie Lotniczą Akademią Wojskową w Dęblinie.

Zespół autorski opracował dokumentację eksperymentu i w 2017 r. uzyskał zgodę Ministra Edukacji Narodowej na jego realizację. W trakcie realizacji eksperymentu szkoła nawiązała współpracę z wieloma partnerami strategicznymi, m.in. LAW w Dęblinie, Polish Airlines LOT, Aviation Consulting, Polferries Polska Żegluga Bałtycka. Uczniowie oraz kadra pedagogiczna eksperymentalnych klas biorą udział w licznych szkoleniach i branżowych eventach.

Ich tematyka związana jest z bezpieczeństwem w obsłudze pasażerów, procedurami awaryjnymi na pokładzie samolotu i obsłudze naziemnej, procedurami przeciwpożarowymi na pokładzie statku powietrznego i morskiego, a także w zakresie serwisu pokładowego oraz obowiązków zawodowych i dress codu w zawodzie stewarda i stewardessy.

Zajęcia z przedmiotów praktycznych odbywają się w pracowni obsługi pasażerów. Nowo utworzona pracownia wyposażona została dzięki współpracy z Polskimi Liniami Lotniczymi LOT i Polską Żeglugą Bałtycką.

Absolwenci eksperymentalnego kierunku przygotowani zostają do wykonywania zadań zawodowych w zakresie: – przygotowania i realizacji prac związanych z obsługą bezpośrednią pasażerów w portach lotniczych, morskich i na dworcach, – przygotowania i realizowania prac związanych z obsługą bezpośrednią pasażerów na pokładzie środków transportu pasażerskiego oraz obsługą gastronomiczną pasażerów, – zapewnienia bezpieczeństwa pasażerów, – przygotowania i prowadzenia dokumentacji związanej z transportem osób.

Po ukończeniu kierunku absolwenci mają możliwość zatrudnienia się w portach lotniczych i morskich, w liniach lotniczych, u armatorów morskich, u przewoźników w transporcie lądowym, jako przewodnicy turystyczni, rezydenci. Mogą także kontynuować naukę w Wyższej Szkole Oficerskiej Sił Powietrznych w Dęblinie.

Podstawa prawna innowacji pedagogicznej: Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe – art. 1 pkt 18, art. 44 ust. 2 pkt 3, art. 55 ust. 1 pkt 4, art. 68 ust. 1 pkt 9, art. 86 ust. 1.

Podstawa prawna eksperymentu pedagogicznego: Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe art. 45 Opracowanie: doradcy metodyczni PCEN Oddział w Tarnobrzegu: Agnieszka Janusz-Szczytyńska, Agnieszka Maślach Katarzyna Maszkowska, Zofia Marut, Anna Lubas

Uczniowie w czasie zajęć realizowanych w ramach innowacji ,,Lato zamknięte w słoikach”

„Błękitna szkoła”