Nauczyciel i Szkola - nr 130 (1) - 2023 r. -

PiknikWiedzy TransformacjaCyfrowaPodkarpacia

XI Wojewódzki Rajd Pieszy „LATOSZYN 2022”

II Wojewódzka

nr 9 (62) październik 2015 • ISSN 2080-6698

Miesięcznik Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie nr 1 (130) 2023 • ISSN 2080-6698

Konferencja Szkoleniowa „Autyzm – łatwo powiedzieć, trudniej żyć”

Konferencja Lasowiacy inspirują Edukacyjnewalorygierplanszowych

Uroczystepodsumowanieprojektu: Pasja i nauka – poszerza horyzonty

Redaguje:

dr Janusz Ustrzycki – redaktor naczelny

Joanna Majewska-Lasek

Projekt okładki i skład komputerowy: Janusz Ustrzycki

Współpraca:

Urząd Marszałkowski Województwa Podkarpackiego w Rzeszowie

Muzeum Dobranocek w Rzeszowie

Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Rzeszowie

Muzeum Okręgowe w Rzeszowie, Muzeum Etnograficzne w Rzeszowie

Młodzieżowy Dom Kultury w Rzeszowie

PIE Europe Direct - Rzeszów, Podkarpacka Komisja Filmowa

I str. – Anna Głuszek-Cebula – promotor kultury lasowiackiej podczas konferencji Lasowiacy inspirują – (Fot.: J. Ustrzycki)

IV– Siedziba PCEN / PZPW w Rzeszowie – (Fot.: J. Ustrzycki)

© Copyright by Podkarpackie Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie przy PZPW, Rzeszów 2023

Wydawca: Podkarpackie Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie, 35-036 Rzeszów, ul. Niedzielskiego 2 tel. 17 853 40 97, fax. 17 853 46 82, www.pcen.pl, e-mail: Janusz.Ustrzycki@pzpw.pl

ISSN 2080-6698

Krystyna Wróblewska – Dyrektor PZPW w Rzeszowie

Piknik Wiedzy z okazji 200. rocznicy

urodzin Ignacego Łukasiewicza

Wsobotę 15. października w Podkarpackim Urzędzie Wojewódzkim w Rzeszowie, z okazji 200. rocznicy urodzin Ignacego Łukasiewicza został zorganizowany Piknik Wiedzy.

Wydarzenie nie tylko wprowadziło zwiedzających w świat nauki i techniki, ale stało się również doskonałą okazją do rozpowszechnienia wiedzy na temat osiągnięć Ignacego Łukasiewicza, jako patrioty, aptekarza, pioniera przemysłu naftowego w Europie.

Podkarpacki Zespół Placówek Wojewódzkich reprezentowany przez Odział PCEN w Rzeszowie, Oddział PCEN w Krośnie oraz PBW w Krośnie przy PZPW w Rzeszowie, przygotował na tą okazję animacje edukacyjne, gry i zabawy dla najmłodszych.

Przedstawiciele Oddziału PCEN w Rzeszowie prezentowali interaktywne roboty, klocki lego oraz nowinki ze świata techniki. Zainteresowane osoby uzyskały pełną informację na temat oferty edukacyjnej PCEN oraz Lekcji Enter.

Oddział PCEN w Krośnie zorganizował dla najmłodszych internetowe quizy i zagadki.

Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Krośnie zaprezentowało wystawę literatury poświęconą Polakowi, który rozświetlił mrok oraz interaktywne karty 4D, które pozwoliły uczestnikom stanąć oko w oko z tyranozaurem, a także odkryły przed najmłodszymi tajemnice układu słonecznego.

Osoby, które zdecydowały się spędzić sobotnie przedpołudnie w Podkarpackim Urzędzie Wojewódzkim miały okazję zobaczyć pokaz łazika marsjańskiego i bolid zbudowany przez studentów Politechniki Rzeszowskiej. Nie zabrakło doświadczeń chemicznych i fizycznych, a także ekspozycji rzadkich minerałów i produktów ropopochodnych.

Wszystkim uczestnikom Pikniku Wiedzy dziękujemy za miło spędzony czas.

Opracowała: Joanna Majewska-Lasek nauczyciel konsultant PCEN w Rzeszowie

Fot.: J. Ustrzycki

Transformacja Cyfrowa Podkarpacia

Na przełomie roku 2022/2023 odbył się cykl konferencji Transformacja Cyfrowa Podkarpacia. Wydarzenie było pokłosiem podpisania memorandum pomiędzy Podkarpackim Centrum Edukacji Nauczycieli przy

PZPW w Rzeszowie, a CCT Poland autoryzowanym Partnerem Google for Education. Konferencje odbyły się w OENiPAS w Czudcu, oraz w oddziałach PCEN w Przemyślu, Krośnie i Tarnobrzegu.

W trakcie konferencji zostały omówione możliwości cyfrowych rozwiązań edukacyjnych firmy Google ukazujące potencjał i formy zastosowania tych rozwiązań w oświacie. Poruszone zostały między innymi zagadnienia dotyczące bezpiecznego i intuicyjnego środowiska pracy dla nauczycieli i uczniów. Omówiono metody nauczania projektowego, a także funkcjonalności urządzeń przygotowanych specjalnie na potrzeby grona pedagogicznego.

Wydarzenia cieszyły się dużym zainteresowaniem.

Konferencje odbyły się pod patronatem honorowym:

Marszałka Województwa Podkarpackiego, Podkarpackiego Kuratora Oświaty, Google for Education.

Z działalności Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie

i Szkoła nr1 (130)

Z działalności Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie

Konferencja „Lasowiacy inspirują”

13 grudnia 2022 r. w Miejskim Domu

Kultury w Kolbuszowej obyła się konferencja Lasowiacy inspirują zorganizowana przez Podkarpackie Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie.

Konferencja „Lasowiacy inspirują” urzekła uczestników wszystkimi kolorami lasowiackiego folkloru.

Promocja kultury i tradycji Lasowiaków jako ważnej grupy etnograficznej województwa podkarpackiego, zamieszkującej tereny dawnej Puszczy Sandomierskiej, nabiera szczególnego znaczenia w kontekście budowania współczesnej tożsamości mieszkańców w północnej części naszego województwa.

Dzięki obecności: przedstawicieli JST – na czele z Ewą Draus – Wicemarszałkiem Województwa Podkarpackiego; uczniów z wielu „lasowiackich” szkół – od Kolbuszowej po Nową Sarzynę; przedstawicieli instytucji kultury oraz instytucji i placówek oświatowych; licznie przybyłych Kół Gospodyń Wiejskich, mogliśmy doświadczyć poczucia wspólnoty oraz świadomego (choćby w tej jednej chwili) bycia Lasowiakiem.

Konferencja była skierowana do nauczycieli, ale szczególnie rozradowała nas obecność młodych mieszkańców z pasją zaangażowanych w społeczne promowanie własnej, osobliwej tożsamości lasowiackiej.

Szczególnie Dziękujemy Współorganizatorom: I Liceum Ogólnokształcącemu w Nowej Sarzynie, Stowarzyszeniu Rozwoju Szkół „Prymus” w Nowej Sarzynie (mimo fatalnej pogody, przybyli do nas gromadnie busem i zaprezentowali się w oryginalnych lasowiackich strojach); Stowarzyszeniu Kobiety Karpat; Dyrektorowi oraz Pracownikom Miejskiego Domu Kultury w Kolbuszowej.

W roli Głównej Gospodyni Konferencji wystąpiła Krystyna Wróblewska – dyrektor PZPW w Rzeszowie, uroczyście powitała wszystkich uczestników i uważnie pilnowała, by każdy z gości czuł się „jak u siebie w domu”. Lasowiackich utarczek słownych nie szczędziła fenomenalna Anna Głuszek-Cebula – promotor kultury lasowiackiej.

Nie zabrakło treści dydaktycznych.

Wykład Lasowiacy w literaturze przedstawił dr. hab. Kazimierza Maciąg.

Z działalności Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie

Anna Głuszek-Cebula – promotor kultury lasowiackiej

Z działalności Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie

Krystyna Wróblewska –Dyrektor PZPW w Rzeszowie, wita uczestników konferencji

Dr Dariusz Zięba koordynator konferencji Lasowiacy inspirują

Mapę kultury lasowiackiej scharakteryzował mgr Robert Szura –doradca metodyczny PCEN.

Sylwetkę Romualda Gondka autora Słownika gwary lasowiackiej –emerytowanego nauczyciela Liceum Ogólnokształcącego w Nowej Dębie przedstawił prowadzący konferencję dr Dariusz Zięba, który w prelekcji Las łojciec nas omówił cechy charakterystyczne gwary lasowiackiej.

Osobliwego humorem skrzyły się występy artystyczne uczniów Szkoły Podstawowej im. Józefa Piłsudskiego w Ostrowach Tuszowskich.

Spore wrażanie na uczestnikach wywarły wyśpiewane przez Aleksandrę Cebulę oraz Agatę Kusiak (uczennice I LO w Nowej Sarzynie) tęsknoty, żale, frasunki i nadzieje lasowieckiej duszy.

Program konferencji uwzględniał również prezentację dobrych praktyk, czyli przykładowego projektu„Mecyje z Doliny Sanu i Trzebośnicy”. Karolina Rychel, Roman Michna oraz Iwona Dmitrowska wicedyrektor

I LO w Nowej Sarzynie przedstawili działania projektowe Stowarzyszenia

Rozwoju Szkół „Prymus” z Nowej Sarzyny.

Wydarzenie koordynował dr Dariusz Zięba.W organizacji wspierali go Dyrektorzy Oddziałów PZPW – Anna Pekar oraz dr Stanisław Kusiak.

Opracowała: Joanna Majewska-Lasek nauczyciel konsultant PCEN Rzeszów

Występy uczniów Szkoły Podstawowej w Ostrowach Tuszowskich oraz I Liceum Ogólnokształcącego w Nowej Sarzynie

Mapę kultury lasowiackiej scharakteryzował mgr Robert Szura –doradca metodyczny PCEN.

Sylwetkę Romualda Gondka autora Słownika gwary lasowiackiej –emerytowanego nauczyciela Liceum Ogólnokształcącego w Nowej Dębie przedstawił prowadzący konferencję dr Dariusz Zięba, który w prelekcji Las łojciec nas omówił cechy charakterystyczne gwary lasowiackiej.

Osobliwego humorem skrzyły się występy artystyczne uczniów Szkoły Podstawowej im. Józefa Piłsudskiego w Ostrowach Tuszowskich.

Spore wrażanie na uczestnikach wywarły wyśpiewane przez Aleksandrę Cebulę oraz Agatę Kusiak (uczennice I LO w Nowej Sarzynie) tęsknoty, żale, frasunki i nadzieje lasowieckiej duszy.

Program konferencji uwzględniał również prezentację dobrych praktyk, czyli przykładowego projektu „Mecyje z Doliny Sanu i Trzebośnicy”. Karolina Rychel, Roman Michna oraz Iwona Dmitrowska wicedyrektor I LO w Nowej Sarzynie przedstawili działania projektowe Stowarzyszenia Rozwoju Szkół „Prymus” z Nowej Sarzyny.

Wydarzenie koordynował dr Dariusz Zięba.W organizacji wspierali go Dyrektorzy Oddziałów PZPW – Anna Pekar oraz dr Stanisław Kusiak.

Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie

Opracowała: Joanna Majewska-Lasek nauczyciel konsultant PCEN Rzeszów

Tak jak gdyby nas nigdy nie było

Naród żydowski będzie eksterminowany” – mówi każdy członek naszej partii – „jasne – jest to w programie naszej partii, eliminacja Żydów, eksterminacja, zrobi się”. […] Każdy, który tak się wyraża, nie był naocznym świadkiem, nie brał w tym udziału. Większość spośród was tu obecnych wie, co znaczy, kiedy 100 zwłok leży obok siebie, kiedy 500 czy kiedy 1000 zwłok leży przed nami. To przejść i pomimo tego – pominąwszy odosobnione przypadki ludzkiej słabości – pozostać porządnym człowiekiem, zahartowało nas. Jest to, nigdy nie napisana i nigdy nie będzie zapisana, chwalebna strona naszej historii. Fragment przemówienia Reichsführera SS Heinricha Himmlera dowódców SS, 4.10.1943 r.

Wramach współpracy Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie Oddział w Przemyślu z Fundacją „Towarzystwo Projektów Edukacyjnych” z siedzibą w Warszawie oraz Muzeum Getta Warszawskiego realizowano projekt edukacyjny Tak, jak gdyby nas nigdy nie było.

Projekt ten został przygotowany w związku z 80. rocznicą zagłady Żydów dokonanej przez Niemców w ramach Aktion Reinhardt. Dlatego też, w dniu 12 maja 2022 r. w siedzibie PCEN Oddział w Przemyślu odbyło się spotkanie w formie konferencji – warsztatów dla dyrektorów oraz nauczycieli historii, WOS i języka polskiego. Celem tego spotkania było przybliżenie szerokiemu gronu nauczycieli szkół podstawowych, a w szczególności ponadpodstawowych oblicza zagłady Żydów dokonanej przez Niemców w ramach „Aktion Reinhardt”.

Konferencja rozpoczęła się od przywitania przez mgr Zbigniewa Hamielca zastępcy dyrektora PCEN Oddział w Przemyślu zacnych gości w osobach Pani dr Martyny Grądzkiej-Rejak, pracownika Muzeum Getta Warszawskiego oraz Antoniny i Jarosława Boneckich nauczycieli metodyków z Centrum Edukacji Nauczycieli z Lublina, a także dyrektorów i nauczycieli z 51 szkół podstawowych i ponadpodstawowych z województwa podkarpackiego.

Konferencja wzbudziła duże zainteresowanie przedstawianą problematyką. Interesujący wykład pt. Strzępek nadziei i dno rozpaczy”. Aktion „Reinhardt w dystrykcie krakowskim zaprezentowała Pani dr Martyna Grądzka-Rejak, pracownik Muzeum Getta Warszawskiego, kierownik Działu Naukowo-Badawczego, historyczka, judaistka, edukatorka, absolwentka Instytutu Historii Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie oraz Instytutu Judaistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Następnie uczestnicy konferencji obejrzeli film w reż. Michała Szymanowicza „Aktion Reinhardt”. Z kolei warsztat dydaktyczny „Aktion Reinhardt”. Niemiecka operacja wymordowania Żydów na terenie Generalnego Gubernatorstwa w latach 1942-1943”

przeprowadzili: Antonina Telicka-Bonecka (autorka wielu publikacji metodycznych, programów nauczania i podręczników do historii i wiedzy o społeczeństwie) i Jarosław Bonecki (nauczyciel historii i wiedzy o społeczeństwie, współautor wielu publikacji, materiałów dydaktycznych).

Aby zrozumieć istotę tego projektu należy sięgnąć do materiałów historycznych, które pozwolą zrozumieć na czym polegała „Aktion Reinhardt”. Czym była w istocie, kiedy obok okupacji niemieckiej zwracamy uwagę głównie na fakt istnienia obozów koncentracyjnych, a tak mało dostrzegamy planowego i okrutnego wyniszczania narodów w tym narodu żydowskiego.

Joanna Tarnowska z Towarzystwa Projektów Edukacyjnych podczas przedstawiania celów i materiałów konferencji

Akcja „Reinhardt”, nazywana również „Einsatz Reinhardt” to nazwa wielkiej operacji zagłady Żydów polskich oraz Żydów deportowanych wcześniej na obszar Generalnego Gubernatorstwa i Okręgu Białostockiego przeprowadzonej w latach 1942-1943 w ramach tzw. ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej.

Operacja była częścią Zagłady jaka została zapoczątkowana w Niemczech, po zdobyciu władzy przez Adolfa Hitlera w 1933 r. Wraz z początkiem II wojny światowej w Europie, Niemcy przeszły do fazy masowych prześladowań. Wkraczające oddziały wojska i policji niemieckiej dokonywały prześladowań, rozstrzeliwań i grabieży mienia. Następnym etapem było zamykanie Żydów w gettach oraz zmuszanie ich do niewolniczej pracy.

Po napaści Niemiec na Związek Radziecki w 1941 r. rozpoczyna się masowa zagłada Żydów europejskich przy pomocy Specjalnych Grup Operacyjnych, zwanych Eisatzgruppen przy współpracy lokalnych grup kolaborantów. Podczas ich działań zamordowano około 1,5 mln Żydów. W Generalnym Gubernatorstwie powiększonym latem tegoż roku o piąty dystrykt – Galicję ze Lwowem, 13 października 1941 r. dowódca SS i policji na dystrykt lubelski Odilo Globocnik, otrzymał od Heinricha Himmlera rozkaz wymordowania Żydów na podległym mu obszarze. Akcja przeprowadzana była pod kryptonimem „Globus” (Aktion Globus), od przydomka, jakim Himmler określał swojego ulubieńca. Globocnik, austriacki nazista, znany był ze swego radykalizmu, skrajnego antysemityzmu oraz brutalności. W końcu października 1941 r. Globocnik zlecił rozpoczęcie budowy obozu zagłady w Bełżcu. Pod koniec listopada ściągnął do siebie zespół pod kierunkiem kpt. Policji Christiana Wirtha, specjalizującego się w uśmiercaniu przez zagazowanie. To on wraz ze swoimi współpracownikami, w ramach akcji pod kryptonimem „T4”, polegającej

na fizycznej „eliminacji życia niewartego życia” (niem. Vernichtung von lebensunwertem Leben), pozbawił życia ponad 70 000 pacjentów ośrodków psychiatrycznych w Rzeszy. W tym celu zespół zaprojektował komory gazowe, w których rozpylano dostarczony w butlach tlenek węgla, a ofiary umierały w wyniku zatrucia.

Jednak dopiero podczas konferencji jaką 20 stycznia 1942 r. zorganizował w podberlińskim Wannsee szef Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy SS-Obergruppenfuhrer Reinhard Heydrich, zdecydowano o „Ostatecznym rozwiązaniu kwestii żydowskiej” (Endlosung der Judenfrage). Kwestia ta uzyskała jednak wymiar ogólnopaństwowy wraz z ustaleniami jako konferencji międzyresortowej, a brali w niej udział, obok funkcjonariuszy SS, przedstawiciele wszystkich kluczowych ministerstw i urzędów III Rzeszy oraz partii nazistowskiej. Tajna Operacja „Reinhard” była kryptonimem tajnego planu eksterminacji polskich Żydów z Generalnego Gubernatorstwa na terenie okupowanej Polski. Operacja ta została nazwana Akcją „Reinhardt” już po jej rozpoczęciu, dopiero po śmierci jej inicjatora i organizatora konferencji w Wannsee, Heydricha, który 4 czerwca 1942 r. zmarł w wyniku zamachu w Pradze. W ramach tej operacji zbudowano trzy obozy śmierci, we wspomnianym Bełżcu oraz Sobiborze i Treblince. Obozy te funkcjonowały od połowy marca 1942 do października 1943 r. W ten sposób akcja „Globus” realizowana na mniejszą skalę od jesieni 1941 r., przekształciła się w akcję „Reinhardt”. Obozy były tak ulokowane, aby sprzyjały zachowaniu tajemnicy oraz posiadały korzystne połączenia komunikacyjne. Zaraz po zakończeniu budowy obozu w Bełżcu położonego 5 km od Tomaszowa Lubelskiego, Niemcy utworzyli kolejne centrum zagłady Żydów w Sobiborze, pięć kilometrów od Włodawy. Trzeci obóz na potrzeby tej Akcji zorganizowano w Treblince w lipcu 1942 r.

działalności Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie

Uczestnicy konferencji

Jak wyglądała realizacja Aktion „Reinhardt”? Aby ją zrealizować należało wybudować nowy rodzaj obozów tzw. „tymczasowe obozy zagłady”, które miały tylko służyć na czas prowadzenia tej akcji a potem być zlikwidowane, a ślady po nich zatarte. Otóż masowe mordowanie Żydów w Generalnym Gubernatorstwie rozpoczęło się w Bełżcu 17 marca 1942 roku pod pozorem przesiedlenia na Wschód. Pod mianem wysiedlenia kryło się ludobójstwo na skalę nieznaną wcześniej w historii. Tego dnia do obozu zagłady przybył pierwszy transport Żydów z likwidowanego getta lubelskiego. Następnie na początku czerwca podjęto decyzję o włączeniu do tej akcji gett znajdujących się w pozostałych dystryktach Generalnego Gubernatorstwa. Nie mniej istotne było to, że w samym Bełżcu i w okolicznych wsiach istniała już od 1940 r. sieć obozów pracy przymusowej dla Żydów, które powstały z inicjatywy Globocnika. Szeroka rampa kolejowa umożliwiała szybkie wysiadanie ofiar z wagonów i ich przemieszczanie do baraków, w których musieli się rozebrać do naga. Istotny wpływ na organizację obozu miały doświadczenia mordów przeprowadzonych w ramach „T4”. Oprawcy wiedzieli z doświadczenia, że zdejmowanie ubrań ze zwłok znacznie spowalniało proces mordowania. Droga do komór gazowych była ogrodzona drutem kolczastym, aby wykluczyć możliwość ucieczki i uniknąć chaosu na terenie obozu. Komora gazowa składająca się z trzech szczelnych hermetycznie pomieszczeń mogła pomieścić jednorazowo 600 osób. Do tych pomieszczeń doprowadzane były spaliny z silnika wymontowanego sowieckiego czołgu. Po 20 minutach ofiary były już martwe. Ale okazało się, że ten proces mordowania jest niewystarczający. Wybudowano nowy budynek, który mógł pomieścić jednocześnie nawet 1500 osób. Codziennie do obozu przybywało 2500 osób, przywożonych transportem kolejowym. SS upychało do każdego wagonu po około 100 osób. Powszechne było sprzęganie pociągów i objeżdżanie kilku miejscowości, albo pędzenie Żydów z okolicznych miejscowości po kilka kilometrów do najbliższej stacji kolejowej. Początkowo składy liczyły 25 wagonów, a gdy to okazało się zbyt mało „ergonomiczne”, liczbę wagonów zwiększono do 50. Chorych, niedołężnych i niezdolnych do transportu oraz małe dzieci Niemcy rozstrzeliwali na miejscu. A zdarzało się często, że takich więźniów nie zabijano lecz bestialsko katowano na śmierć.

Po zbudowaniu trzeciego obozu w Treblince, uwzględniając dotychczasowe doświadczenia, pierwszy jego komendant dr Irmfried Eberl pragnął uczynić z tego obozu prawdziwą fabrykę śmierci. W przeciągu pierwszego miesiąca funkcjonowania zamordowano w Treblince od 280 do 312 tys. Żydów, często rozstrzeliwując ich już w strefie przyjęcia, gdyż nie nadążano z wysyłaniem kolejnych transportów do komór gazowych. Sytuacja ta zmusiła Globocnika do odwołania Eberlego i polecenia Wirthowi opanowania „chaosu” w obozie. Obozy utworzone w Bełżcu, Sobiborze i Treblince nie były zwykłymi obozami koncentracyjnymi. Skierowani

do nich Żydzi mieli zginąć tego samego dnia. Selekcję prowadzono w ograniczonym zakresie i nie tatuowano numerów obozowych. Stała liczba więźniów, w każdym z tych obozów, nie przekraczała 1500 osób. Ze względów bezpieczeństwa, wagony otwierali więźniowie z komand roboczych, ponieważ często dochodziło do ataków ze strony przywiezionych. Z rampy nie było widać komór gazowych, a członkowie załogi informowali przybyłych, że przed przyjęciem do obozu muszą wziąć kąpiel. Tych, którzy nie mogli poruszać się o własnych siłach po wyjściu czy wyniesieniu z wagonu Niemcy i ich pomocnicy rozstrzeliwali na miejscu. Początkowo w Bełżcu Żydzi musieli rozbierać się na rampie, później zbudowano baraki na potrzeby rozbieralni oraz budynek, w którym golono włosy. Również zatroszczono się o znaczne ilości rzeczy ofiar, które były skrupulatnie ewidencjonowane przez oprawców, a którzy mieli okazję do wzbogacenia się. Formalnie rzeczy pozostawione przez Żydów należały do III Rzeszy. Skonfiskowane pieniądze i kosztowności (które nie zostały zawłaszczone), a także bagaże, ubrania trafiały do magazynów i stąd wysyłane były do dyspozycji odpowiednich urzędów niemieckich.

W ramach deportacji SS korzystała z szerokiej pomocy wszelkich służb okupacyjnych. Niemiecka administracja cywilna w Generalnym Gubernatorstwie brała w tym aktywny udział. Sporządzała listy osób, które podlegać miały „akcji wysiedleńczej”. Podczas swoich „akcji” Niemcy korzystali również z pomocy podlegającej im tzw. Policji granatowej (Polnische Polizei im Generalgouvernement), formacji pełniącej służbę na poziomie komunalnym w Generalnym Gubernatorstwie i podlegającej policji porządkowej Orpo (Ordnungspolizei). Jednym z jej zadań był udział w likwidacji gett w 1942 r.

W czasie realizacji Aktion „Reinhardt” dochodziło do wielu ucieczek i buntów. Oprawcy stale liczyli się z taką możliwością z uwagi na liczniejsze grupy więźniów.

W Sobiborze i Treblince doszło do dużych buntów i masowych ucieczek więżźniów. W Treblince powstanie wybuchło 2 sierpnia 1943 r. Dzięki sprzyjającym okolicznościom, między innymi niektórzy esesmani pojechali na urlopy do Rzeszy, inni wypoczywali nad Bugiem – ponad 800 więźniów rozpoczęło walkę o życie. Część z nich była uzbrojona w noże, siekiery, a także pistolety i karabiny zabrane z arsenału SS, po dorobieniu klucza do magazynu z bronią palną. Szacuje się, że w czasie tego powstania zbiegło 200 do 250 więźniów, z których ok. 70 przeżyło wojnę.

Natomiast bunt więźniów w Sobiborze miał jeszcze większy zasięg. 14 października 1943 r. polski Żyd Leib Feldhendler i Aleksander Peczerski, były żołnierz Armii Czerwonej, dali sygnał do rozpoczęcia powstania. W przeciągu godziny starano się zabić możliwie jak najwięcej Niemców i wachmanów, zanim rzucono się do masowej ucieczki. Zabito 11 esesmanów i 10 „trawnikowców”. Trawnikowcami nazywano ludzi, którzy przechodzili szkolenie w Trawnikach w województwie lubelskim, tzw. obozie

Z działalności Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie

Z działalności Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie

szkoleniowym SS, na potrzeby różnych obozów zagłady. W sumie zbiegło około 380 Żydów, a niemalże 300 zginęło na miejscu w walce z załogą obozu lub zostało rozstrzelanych po stłumieniu buntu.

Wielu zbiegów doświadczyło braku wsparcia ze strony ludności polskiej po ucieczce z tych obozów. Ze strachu lub chciwości wydawano ich Niemcom. Trzeba pamiętać, że za pomoc Żydom na terenie okupowanej przez Niemców Polski groziła kara śmierci. Wymownym tego przykładem była rodzina Ulmów. Jednak 7112 Polaków uhonorowano medalami „Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata”, przyznawanymi za ratowanie Żydów.

Wśród znanych osób, które zginęły w obozie zagłady był Janusz Korczak. Lekarz, pedagog, pisarz, oficer Wojska Polskiego (major rezerwy w korpusie oficerów sanitarnych). Zasłynął m.in. jako autor książek dla dzieci, z których najsłynniejszy był Król Maciuś Pierwszy. Od 1912 r. prowadził Dom Sierot dla dzieci żydowskich w Warszawie. Został wywieziony i zamordowany w komorze gazowej w Treblince wraz ze swoimi współpracownikami i podopiecznymi.

Jest to ogólne przedstawienie mechanizmu ludobójstwa Żydów w ramach Aktion „Reinhardt”. Działania w/w realizował Globocnik i jego zespół liczący ok. 450 osób, przy wsparciu ogromnej machiny policyjno-administracyjno-biurokratycznej III Rzeszy, w okresie od marca 1942 r. do listopada 1943 r., podczas których zamordowano większość polskich Żydów. Jaka to była liczba trudno dziś określić, gdyż nie prowadzono rejestru. Jedyną, precyzyjną, choć niekoniecznie odpowiadającą prawdzie, liczbą jest 1 274 166, którą podano w raporcie szefa sztabu Aktion „Reinhardt” SS-Obermsturmbannfuhrera Adolfa

Eichmanna, odpowiadającego za „ostateczne rozwiązanie kwestii żydowskiej” w Głównym Urzędzie Bezpieczeństwa Rzeszy w Berlinie. Niemniej jednak według szacunków historyków w Bełżcu zamordowano co najmniej 470 000, w Sobiborze 180 000, a w Treblince 870 000 Żydów. Do tej liczby należy doliczyć jeszcze trudniejszą do oszacowania liczbę ofiar „akcji” przeprowadzanych bezpośrednio w gettach. Łącznie więc liczbę ofiar Aktion „Reinhardt” określa się na co najmniej 1,8 mln osób. W śród tej liczby było ok. 5000 Sinti i Romów oraz od 100 do 200 Polaków i Ukraińców, którzy zostali eksterminowani przez przypadek.

Dzięki ludobójstwu w ramach Aktion „Reinhardt” III Rzesza wzbogaciła się m.in. o 236 sztab złota o wadze 2,9 tony, 2143 sztaby srebra o wadze 18,7 ton, 15 kg platyny i wiele innych rzeczy, które zawiera raport finansowy Globocnika z 5 stycznia 1944 r. do Himmlera. Pomijając kwestię obłowienia się oprawców kosztownościami i pieniędzmi zrabowanymi na potrzeby własne.

Krwawym epilogiem Aktion „Reinhardt” była operacja Erntfest („Dożynki”), którą przeprowadzono 3 i 4 listopada 1943 r. „Dożynki” przeprowadził już następca Globocnika, SS-Gruppenfuhrer Jakob Sporrenberg, gdyż ten w atmosferze skandalu, w związku z przywłaszczeniem sobie zrabowanego mienia żydowskiego, został przeniesiony na analogiczne stanowisko do Triestu. W masowych egzekucjach rozstrzelano wtedy większość pozostałych przy życiu Żydów. Łącznie zamordowano ok. 42 000 więźniów, zostawiając przy życiu kilka tysięcy przymusowych robotników pracujących przy budowie lotnisk polowych na Lubelszczyźnie. Obozy w Bełżcu, Sobiborze i Treblince po spełnieniu ludobójczego zadania, zostały zlikwidowane

i Szkoła nr1 (130)

Dr Martyna Grądzka-Rejak w czasie swojego wystąpienia

i przystąpiono do usuwania wszelkich śladów zbrodni. Baraki i ogrodzenia zostały rozebrane, zniszczono dokumenty i na tych terenach zasadzono drzewa. W Treblince esesmani osadzili dwóch „trawnikowców” wraz z rodzinami, na specjalnie urządzonych gospodarstwach, aby osoby postronne nie mogły zbliżać się do pól naznaczonej śmiercią, zawierających szczątki prawie miliona żydowskich ofiar.

Dokonana przez Niemców zbrodnia nie została właściwie osądzona. Część głównych sprawców przed końcem wojny została stracona, ale wielu morderców żyło jeszcze długo i najczęściej bezkarnie.

Przyjmuje się, że zagładę Żydów polskich przeżyło ok. 420 tys. osób, z czego ok. 300 tys. na terenie Związku Sowieckiego, od 60 do 120 tyś. przeżyło wojnę na terenie Polski, z tych ok. 60 tys. w większości zostało uratowanych przez Polaków, a reszta ocalała w obozach pracy i obozach koncentracyjnych. Dane te są przybliżone. W wyniku planowej akcji zagłady, w której kluczowe miejsce zajmuje Aktion „Reinhardt”, Niemcy zamordowali 2,9 mln polskich Żydów. Zniszczyli także, niemalże na trwałe, unikalny świat żydowski, który kształtował się i funkcjonował w polskim krajobrazie.

Po konferencji nauczyciele otrzymali dla swoich uczniów i szkół komplety materiałów edukacyjnych: mini-podręcznik historyczny (z dołączoną płytą DVD zawierającą film edukacyjny dla ucznia), pakiet metodyczny zawierający scenariusze lekcji, teksty źródłowe, test sprawdzający, prezentację multimedialną oraz ośmioplanszową wystawę wielkoformatową. Wystawa ta, zgodnie z założeniem projektu, ma towarzyszyć lekcji, a później zostanie ustawiona w holu szkoły dla ogółu uczniów i nauczycieli. Każdy nauczyciel biorący udział w konferencji zobligowany został do

przeprowadzenia w swojej szkole zajęć multimedialnych, aby osiągnąć założony cel projektu edukacyjnego. Drugim etapem tegoż projektu była wystawa plenerowa oraz koncert na Zamku Kazimierzowskim i pokaz filmu. Tak więc w dniu 6. czerwca 2022 r. o godz. 13.30 na Placu Niepodległości w Przemyślu została otwarta wystawa plenerowa „Tak, jak gdyby nas nigdy nie było” 80. rocznica zagłady Żydów niemieckiej akcji ”Reinhardt”, a opracowana przez Państwowe Muzeum w Majdanku. Była ona realizowana przez Fundację „Towarzystwo Projektów Edukacyjnych” w Warszawie, we współpracy z Podkarpackim Centrum Edukacji Nauczycieli Oddział w Przemyślu, Muzeum Getta Warszawskiego Żydowski Instytut Historyczny i Muzeum Majdanek w Lublinie.

Na uroczystość przybyli: przedstawiciel Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej – Dawid Drabik; zastępca prezydenta Przemyśla – Bogusław Świeży, jako gospodarz uroczystości; wicekonsul w Konsulacie Generalnym Niemiec w Krakowie Jan Homburg; wicewojewoda podkarpacki Radosław Wiatr; przewodniczący rady powiatu przemyskiego, Wojciech Bobowski; prof. Wacław Wierzbieniec – członek Rady Programowej Żydowskiego Instytutu Historycznego im. Emanuela Ringelbluma, Kierownik Zakładu Kultury Żydów Instytutu Historii Uniwersytetu Rzeszowskiego; Hanna Wróblewska –zastępca dyrektora Muzeum Getta Warszawskiego; Dariusz Lipowski – zastępca dyrektora Żydowskiego Instytutu Historycznego im. Emanuela Ringelbluma; Wiesław Wysok – zastępca dyrektora Państwowego Muzeum na Majdanku; Paweł Zarzycki – Prezes Towarzystwa Projektów Edukacyjnych w Warszawie, inicjator projektu.

Zebranych gości przywitał Zbigniew Hamielec – wicedyrektor PCEN w Rzeszowie Oddział w Przemyślu. W swym

działalności Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie

Antonina Telicka-Bonecka i Jarosław Bonecki podczas prezentowania warsztatów dydaktycznych

krótkim wystąpieniu przypomniał wydarzenia sprzed 80 lat dotyczące masowych prześladowań i eksterminacji Żydów w Europie, dziś znaną pod nazwą tzw. ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej. Powiedział on m.in., że „W sumie w czasie akcji „Reinhardt” zginęło ok. 1,85 mln Żydów. Prawie 2 miliony osób – czyichś sióstr, braci, matek, ojców. Dziś postaramy się przywrócić Pamięć Ofiarom i oddać im hołd. Wystawa, którą za chwilę otworzymy pozwoli przyswoić najważniejsze informacje o tym mało znanym aspekcie zbrodni wojennych. Pomogą w tym teksty historyczne zilustrowane zdjęciami, dokumentami i mapami.”. Głos zabrali również zastępca prezydenta Przemyśla - Bogusław Świeży oraz Wiesław Wysok –zastępca dyrektora Państwowego Muzeum na Majdanku.

Po uroczystym otwarciu wystawy i jej obejrzeniu uczestnicy przeszli na Zamek Kazimierzowski, gdzie odbył się koncert „Tak, jak gdyby nas nigdy nie było” w wykonaniu Darka „Maleo” Malejonka, Lilu i Basi Pospieszalskiej oraz pokaz filmu dokumentalnego „Aktion Reinhardt” w reżyserii Michała Szymanowicza. Były to chwile zadumy i wzruszenia przypominające tamte okrutne dni wojny. Z tej okazji została wydana płyta w raz z opisem zawierająca trzynaście utworów słowno-muzycznych, w śród których znalazła się piosenka „Warszawo ma”.

Zgromadzoną na wystawie oraz Zamku Kazimierzowskim publiczność stanowili nauczyciele biorący udział w projekcie oraz młodzież szkolna. Ostatnim akcentem uroczystości było wręczenie uczestnikom projektu unikalnego, bogato ilustrowanego, trójjęzycznego albumu, który ukazuje politykę Niemców wobec społeczeństwa polskiego, w tym polskich Żydów. Do albumu został dołączony film dokumentalny „Aktion Reinhardt” w reżyserii Michała Szymanowicza.

Koordynatorem projektu i wystawy plenerowej, z ramienia Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli Oddział w Przemyślu, była nauczyciel konsultant Mariola Stasieczek Fot.: M.Stasieczek

Z działalności Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie

Przywitanie gości przez Zbigniewa Hamielca – wicedyrektora PCEN w Rzeszowie Oddział w Przemyślu

Zwiedzanie wystawy

Edukacyjne walory gier planszowych

Współczesny nauczyciel nieustannie poszukuje nowych, ciekawych metod pracy z uczniami. Zwraca się przy tym szczególną uwagę na łączenie edukacji z rozrywką. Nauka poprzez doświadczenie oraz poprzez zabawę przynosi bowiem o wiele lepsze efekty niż wiedza przekazywana tylko w sposób teoretyczny. Niewątpliwie, wpływa to na rozwój człowieka w wielu aspektach, m.in. poznawczym, społecznym, emocjonalnym, a nawet fizycznym.

Odpowiedzią na te poszukiwania są gry analogowe – planszowe, karciane, zręcznościowe, itp., które mimo wszechogarniającej nas cyfryzacji, przeżywają swój renesans. Są one nie tylko wciągającą rozrywką, ale posiadają również wiele funkcji edukacyjnych i wychowawczych. Wpływają na rozwój funkcji i procesów poznawczych, umiejętności analizy i syntezy, czytania ze zrozumieniem, liczenia, koncentracji uwagi, spostrzegawczości, kojarzenia faktów, sprawności motoryki małej i dużej, itp.

Kolejnym obszarem, na który pozytywnie wpływa korzystanie z gier planszowych jest wyobraźnia. Gracze zostają wprowadzeni w świat fantazji poprzez dwie płaszczyzny. Pierwsza to estetyka i wygląd zewnętrzny gier, a drugi to fabuła lub opis miejsca wydarzeń.

Nie można również nie wspomnieć o rozwoju umiejętności społecznych, takich jak akceptacja określonych zasad i porządku, nauka cierpliwości, radzenie sobie z sukcesem i porażką (oswajanie się z towarzyszącymi im emocjami), współpraca w zespołach. Ponadto dzieci uczą się przedsiębiorczości, samodzielnego rozwiązywania problemów, asertywności, umiejętności prowadzenia negocjacji i zdrowej rywalizacji.

Biorąc pod uwagę, jak wiele zalet wypływa z korzystania z gier planszowych warto zainteresować się tego typu aktywnością, by chociażby wspólnie spędzać czas z rodziną. Bardzo dużo zestawów przeznaczonych jest zarówno dla dzieci jak i dorosłych. Wśród gier znajdziemy też różne kategorie, np. gry strategiczne, zręcznościowe, karciane, logiczne, słowne, edukacyjne czy symulacyjne. Dzięki tak dużej różnorodności każdy może znaleźć coś dla siebie.

Uwzględniając powyższe zalety szczególnie zachęcamy do skorzystania z bogatej oferty gier dostępnych w zbiorach Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej im. J. G. Pawlikowskiego w Przemyślu.

Oto niektóre z nich:

• Beczka śmiechu – to gra, w której wszyscy równocześnie wykonują zwariowane zadania z wylosowanych kart, np. udają kurę, lokomotywę, stukają butem, przynoszą coś czerwonego lub przebiegają tyłem dookoła stołu. To gra dla tych, którzy nie lubią czekać na swoją kolej, gra się bowiem równocześnie. By wygrać, trzeba być szybszym niż pozostali. Tytułowa beczka to element, który ją wyróżnia. Jest ciekawym gadżetem i może być wykorzystana do wielu innych gier, w których rzuca się kością.

• Boom Boom. Psiaki i kociaki – w tej grze liczy się zręczność, spostrze gawczość i dobry refleks. Grający starają się zebrać zestawy tych samych psiaków i kociaków. Wszyscy jednocześnie wymieniają karty z ręki z kartami na planszy. Po zebraniu zestawu gracz uderza w dzwonek sygnalizując wykonanie zadania. Wydaje się proste, lecz gracze mogą polować na takie same karty. Gracz, który jako pierwszy zbierze odpowiednią liczbę zestawów psiaków i kociaków zostaje zwycięzcą.

• Dzieci kontra rodzice: czego o sobie nie wiecie? – to gra, w której dzieci i rodzice rywalizują odpowiadając na wiele interesujących i zabawnych

Z działalności Podkarpackiego Zespołu Placówek Wojewódzkich

Z działalności Podkarpackiego Zespołu Placówek Wojewódzkich

pytań. W grze znajdują się dwie talie kart. Jedna z pytaniami trudniejszymi, które dzieci zadają rodzicom i jedna z pytaniami łatwiejszymi, które rodzice zadają dzieciom. To towarzyska gra, w której obie strony starają się udowodnić, że znają się nawzajem najlepiej na świecie.

• Dobble – to bardzo prosta i szybka gra przeznaczona zarówno dla dzieci, jak i dorosłych. Podstawowa zasada gry polega na tym, aby jak najszybciej odnaleźć ten sam obrazek lub symbol znajdujący się na posiadanej karcie i na karcie odkrytej ze wspólnej puli. Wspólny jest zawsze tylko jeden element. Pierwsza osoba, która go wskaże – przejmuje kartę. Aby wygrać trzeba być znakomicie spostrzegawczym, aby szybciej od przeciwników znaleźć odpowiednie obrazki. W bibliotece dostępna jest Dobble Kids oraz Dobble zwierzaki.

• Wsiąść do Pociągu: Pierwsza Podróż oraz Wsiąść do Pociągu: Europa – to pociągowa seria będąca bestsellerem na całym świecie. Gra zawiera mapę Europy ze skróconymi trasami oraz ilustracjami charakterystycznymi dla każdego z miast. Gracze podróżują i odwiedzają miasta naszego kontynentu. Zbierają karty przedstawiające wagony i używają ich by budować dworce, pokonywać tunele, wsiadać na promy i zajmować trasy kolejowe. Ścigają się w zajmowaniu tras na planszy. Obrazki odzwierciedlone na kartach biletów ułatwiają odnalezienie miast na planszy.

• Minecraft: builders and biomes – to inny wymiar gry, który został przeniesiony z rzeczywistości cyfrowej prosto na stół. Gra planszowa Minecraft tworzy porozumienie międzypokoleniowe – odciąga młodego gracza od komputera, a rodzica wprowadza w niezwykły świat craftingu. Każdy uczestnik gry będzie odkrywać nieznane otoczenie, stawiać czoła niebezpiecznym mobom i wydobywać zasoby, z których można budować fantastyczne struktury. Wygrywa najbardziej kreatywny i najodważniejszy crafter.

• Seria gier BrainBox: BrainBox obrazki, BrainBox matematyka, Brainbox przyroda, Brainbox gra planszowa – te pozycje sprawdzą się na lekcjach w szkole, ale również w domu – jako dobrze wykonany produkt rozrywkowy z kształceniem w tle. Wykorzystując dynamiczną i angażującą zabawę, gry z linii BrainBox pozwalają rozwijać wiedzę, wspierają trening pamięci i spostrzegawczości, a także uczą, żebyśmy zwracali uwagę na drobnostki. Są świetną alternatywą dla tradycyjnego memory w kategorii gier pamięciowych. W trakcie rozgrywki należy zapamiętać jak najwięcej detali widocznych na karcie w postaci symboli, napisów, ale też cechy szczegółowe ilustracji.

• Mistrz mnożenia – zestaw edukacyjny do samodzielnej nauki tabliczki mnożenia. To gra skierowana do najmłodszych, którzy rozpoczynają naukę tabliczki mnożenia w zakresie do 100.

• Było sobie życie – to edukacyjna gra planszowa opracowana na podstawie kultowego filmu Alberta Barillé. W trakcie wesołej zabawy można sprawdzić swoją wiedzę na temat zdrowia, niezwykłej struktury oraz mechanizmów funkcjonowania ludzkiego organizmu. Choć celem gry jest zbieranie żetonów (Globina i Hemo), które zdobywa się relatywnie łatwo, trzeba być niezwykle czujnym, bo to co łatwo przychodzi, jeszcze łatwiej jest stracić. Trzeba uważać na niebezpieczne ataki wirusa, stawać do pojedynków, decydować, kiedy warto wymieniać żetony Globina na żeton Hemo. I tak na marginesie innych zdarzeń poznaje się funkcje śledziony, wątroby, nerek, odkrywa się, przed czym chroni nas mycie rąk.

Na podstawie recenzji wydawców opracowała Wioletta Szałajko – nauczyciel bibliotekarz Działu Udostępniania Zbiorów PBW w Przemyślu

Zestawienie gier

dostępnych w Pedagogicznej Bibliotece Wojewódzkiej w Przemyślu

1. 5 sekund: gra, w której szybko myślisz i szybko mówisz, opracowanie gry: P. Kortas, A. Bukowski, J. Zdybel, B. Odorowicz; Wyd. Trefl, Gdynia 2019.

2. Beczka śmiechu, M. Majchrowski; il. K. Mrożek, L. Tree; Wyd. Trefl, Gdynia 2019.

3. Bierki: gra zręcznościowa; Tegra, Gorzeń 2020.

4. Bingo; Dromader, Łódź 2021.

5. Boom boom – psiaki i kociaki; pomysł gry S. Czuba, W. Fabiański, P. Milewski, G. Traczykowski, A. Wróblewska, J. Zdybel; Wyd. Trefl, Gdynia 2020.

6. BrainBox: matematyka; Wyd. Rebel, Gdańsk 2021.

7. BrainBox: przyroda; Wyd. Rebel, Gdańsk 2021.

8. BrainBox: obrazki; Wyd. Rebel, Gdańsk 2020.

9. BrainBox: gra planszowa; Albi Polska, Kraków 2018.

10. Buła, pizza, kot, ser, koza; Wyd. Rebel, Gdańsk 2020.

11. Było sobie życie: edukacyjna gra planszowa na podstawie filmu A. Barillé, koncepcja gry J. Feliks; projekt postaci J. Barbaud; Hipokampus, Warszawa 2022.

12. Ciało człowieka: gra edukacyjna, J. Kieczmer, M. Rutowska-Leśniewska; oprac. graf. I. Murawska; Wyd. Trefl, Gdynia 2020.

13. Dobble kids, D. Blanchot, J. Cottereau, zespół Play Factory; Wyd. Rebel, Gdańsk 2020.

14. Dobble zwierzaki, D. Blanchot, J. Cottereau, zespół Play Factory; Wyd. Rebel, Gdańsk 2021.

15. Doktor Dolittle: wylecz zwierzęta i zostań asystentem doktora!, I. Witkowska, A. Nowak; il. Z. Mendel, A. Slotorsz; Wyd.Szach-Mat, Poręba 2021.

16. Domek, K. Kalicki; il. B. Kordowski; Rebel, Gdańsk 2016.

17. Dzieci kontra rodzice: czego o sobie nie wiecie?; Wyd. Kangur, Białystok 2020.

18. Eurobusiness; Eurobusiness Games, Chorzów 2011.

19. Goki: chwiejąca wieża; Gollnest i Kiesel, Güster 2021.

20. Gorący ziemniak familijny: myśl, kojarz, rzucaj!; Wyd. Alexander, Chwaszczyno 2017.

21. Gra w okręty; Simba Toys Polska, Warszawa 2020.

22. Gra Wieża; Euro-Trade, Kraków 2020.

23. Grzybobranie. Węże i drabiny; Wyd. Tegra, Gorzeń 2019.

24. Hedbanz junior: gra w szybkie zgadywanie „Jakim jestem zwierzęciem?” ; Spin Master, Warszawa 2020.

25. Honeycombs = Plastry miodu; Piatnik, Wien 2021.

26. Hot pot, A. Wróblewska; Wyd. Trefl, Gdynia 2021.

27. Kosmos: gra edukacyjna, J. Kieczmer, M. Rutkowska-Leśniewska; oprac. graf.: I. Murawska, M. Szafran; Trefl S.A., Gdynia 2020.

28. Kotki, A. Strzelecki; il.: K. Mrożek-Zielińska, A. Strzelecki; tł. Loc Art Heart; Wyd. Trefl, Gdynia 2020.

29. La cucaracha = Łap robala, P. Joopen; il. J.Jantner, M Jasionowski; Ravensburger, Raversburg 2013.

30. Lekarze: stwórz zespół medyczy od trudnych przypadków, pomysł gry G. Blachnicki; oprac. merytoryczne G. Blachnicki, A. Zygmuntowicz; il. D. Szoblik; Wyd. Kukuryku, Częstochowa 2022.

31. Litera do litery: gra edukacyjna. il. M. Popovics; Edgard, Warszawa 2022.

32. Gra Lotti Karotti Deluxe, il. M. Erdt, N. Schmider; Ravensburger, Raversburg 2022.

33. Mała osada: gra dla całej rodziny; Alexander, Chwaszczyno 2015.

34. Memo: farm animals; Clementoni, Gdańsk 2021.

35. Milionerzy: wyzwanie dorośli vs dzieci; TM Toys, Szczecin 2021.

36. Minecraft: builders & biomes, U. Blum; Ravensburger, Raversburg 2000.

37. Mistrz mnożenia, oprac. A. Kwasek; il. D. Szoblik; Adamigo, Częstochowa 2020.

38. Mistrz słowa: gra słowna, oprac. K. Matusik; Alexander, Chwaszczyno 2020.

39. Monopoly. Super Electronic Banking: gra, w której inwestujesz w nieruchomości; Hasbro, Warszawa 2020.

40. Odkrycia: poznać i zrozumieć siebie: gra edukacyjna , A. Baghramian, N. Itzhak; il. M. Leshem-Pelly; Wyd. Epideixis, Kraków 2020.

41. Państwa i flagi: gra edukacyjna, J. Kieczmer, M. Rutkowska -Leśniewska; oprac. graf.: I. Murawska, M. Szafran; Wyd. Trefl S.A., Gdynia 2020.

42. Pędzące żółwie: wyścig do sałaty, R. Knizia; il. R. Vogt; Egmont, Warszawa 2021.

43. Pictureka!: tu liczy się refleks! – szalona gra w szukanie rysunków; Hasbro, Warszawa 2021.

44. Pogromcy liczb: gra edukacyjna; Wyd. Alexander, Chwaszczyno k/Gdyni 2019.

45. Programator: gra logiczna: brain game; Wyd. Alexander, Chwaszczyno k/Gdyni 2018

46. Pucio: domino, koncepcja, oprac. M. Galewska-Kustra; il. J. Kłos; Nasza Księgarnia, Warszawa 2020.

47. PUS: pomyśl, ułóż, sprawdź; Wyd. Epideixis, Kraków 2011.

48. Rodzinne kalambury: wesołe zgadywanie dla całej rodziny!: 20 000 różnych haseł!; Tactic, Kraków 2012.

49. Super farmer, K. Borsuk; proj. graf. i il. P. Socha; Granna, Warszawa 2013.

50. Sylaba do sylaby: gra edukacyjna, il. M. Popovics; Edgard, Warszawa 2022.

51. Tajniacy, V. Chvátil, S. Eaton; il. T. Kučerovský; oprac. graf. F. Horálek, F. Murmak; tł. M. Skowron; Wyd. Rebel, Gdańsk 2017.

52. Tajniacy: ściśle tajna gra słowna, V. Chvátil; il. T. Kučerovský; proj. graf. F. Murmak; Wyd. Rebel, Gdańsk 2015.

53. Ubongo, G. Rejchtman; Egmont Polska, Warszawa 2022.

54. Uno junior; Mattel Games, Amstelveen2021.

55. Warcaby i Chińczyk, Z.P. ”Alexander”, Chwaszczyno 2018.

56. Wsiąść do pociągu: pierwsza podróż, A. R. Moon; il. Djib i Regis Torres; proj. graf. C. Daujean; Wyd. Rebel, Gdańsk 2021.

57. Wsiąść do pociągu: Europa, A. R. Moon; il. J. Delvan; proj. graf. C. Daujean; tł. M. Jedlińska, Sz. Szweda, T. Z. Majkowski; Wyd. Rebel, Gdańsk 2021.

Zestawiła: Wioletta Szałajko nauczyciel bibliotekarz Działu Udostępniania Zbiorów Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Przemyślu

Szczęście jest tak bardzo blisko, jeśli tego chcesz. Marzeniami zbuduj przyszłość, swój własny los… Tomasz Szczepanik

Uroczyste podsumowanie projektu

Pasja i nauka – poszerza horyzonty

29 listopada 2022 r. w Szkole Podstawowej w Tyczynie odbyło się uroczyste podsumowanie projektu Ponadnarodowa Mobilność Uczniów „Pasja i nauka – poszerza horyzonty”.

Spotkanie rozpoczęła dyrektor szkoły – Zofia Międlar-Mruk, która powitała zaproszonych gości, nauczycieli i uczniów.

Swoją obecnością zaszczycili nas m.in.: wizytatorzy Podkarpackiego Kuratorium Oświaty – Grażyna Tereszkiewicz, Iwona Flisiak i Katarzyna Kwiatanowska Rodkiewicz; przewodnicząca NSZZ Solidarność Oświaty i Wychowania w Rzeszowie – Bogusława Buda; przedstawiciele samorządu: burmistrz Tyczyna – Janusz Skotnicki, przewodniczący Rady Miejskiej – Ryszard Fornal, sekretarz gminy – Anna Fil oraz skarbnik gminy – Barbara Matuła. Wśród przybyłych gości znaleźli się również: ks. proboszcz dr Marian Czenczek, przewodniczący Zarządu Mieszkańców Miasta Tyczyna – Jan Napora, dyrektor Miejskiej i Gminnej Biblioteki Publicznej –Alicja Kustra, dyrektor Miejsko-Gminnego Ośrodka –

Kultury Beata Mianowska, emerytowana księgowa gminy – Krystyna Bogdan; emerytowani dyrektorzy i nauczyciele: Elżbieta Baran, Ewa Sierżęga, Barbara Stempniowska, Zofia Domino, Anna Kowalczyk oraz dyrektorzy zaprzyjaźnionych szkół: Dorota Tarańska, Halina Drążek, Magdalena Kawa-Szpala i Elżbieta Rożek wraz z opiekunami i przedstawicielami samorządów uczniowskich. Nie mogło zabraknąć również rodziców naszych uczniów. W spotkaniu wzięli udział: przewodniczący Rady Rodziców – Janusz Rykowski, zastępca przewodniczącego – Jadwiga Mendoń oraz rodzice uczestników programu.

Po powitaniu dyrektor Zofia Międlar-Mruk krótko podsumowała sam projekt Ponadnarodowa Mobilność Uczniów. W swoim wystąpieniu powiedziała m.in.: I have a dream too… – moim marzeniem jest, aby uczniowie naszej szkoły poznawali świat, inne kultury, rówieśników różnych nacji, aby stawali się otwarci, nie mieli barier językowych a przede wszystkim ograniczeń psychicznych i mentalnych.” Tak rozpoczęłam podsumowanie projektu „We create a better future together” –

„Kreujemy razem lepszą przyszłość” rok temu, kiedy dzieliliśmy się wrażeniami po pobycie na Malcie. Okazuje się, że marzenia się spełniają! Nie raz a… dwa razy! Udało się nam i w tym roku! „Passion And Learning – Broadens Horizons” – „Pasja i nauka poszerza horyzonty!” to kolejny już projekt realizowany przez naszą szkołę ze środków unijnych z programu Ponadnarodowa Mobilność Uczniów finansowany przez Europejski Fundusz Społeczny w ramach Programu Operacyjnego

Wiedza Edukacja Rozwój (PO WER) w IV Osi Priorytetowej Innowacje społeczne i współpraca ponadnarodowa działanie 4.2 programy mobilności ponadnarodowej. Jego głównym celem było stworzenie warunków do możliwości empirycznego rozwijania kompetencji kluczowych uczniów, w tym nauki języków obcych, rozwijania umiejętności uczenia się, nabywanie kompetencji niezbędnych do rozwoju osobistego, przyszłego zatrudnienia i aktywnego obywatelstwa europejskiego.

Z życia szkół i placówek oświatowych

Po części oficjalnej nastąpiła część artystyczna uroczystości. Program zaprezentowany przez uczniów zabrał publiczność w niezwykłą podróż w czasie i przestrzeni. Łącząc rzeczowy komentarz prowadzących w języku polskim i angielskim oraz obraz ze śpiewem i tańcem uczestników prezentacji, przeniósł widzów do Hiszpanii, ukazując nie tylko cele i efekty

projektowej mobilności uczniów, ale także piękno i niezwykłe bogactwo kulturowe kraju nad Morzem Śródziemnym. Wszyscy mogli zobaczyć szczegółową relację uczestników projektu z samego wyjazdu i posłuchać ich wrażeń na gorąco. Spotkanie zakończył wernisaż fotografii z pobytu uczniów Szkoły Podstawowej w Tyczynie w Hiszpanii oraz degustacja hiszpańskich smakołyków.

Opracował: Adam Janiec nauczyciel języka polskiego w Szkole Podstawowej w Tyczynie

XI Wojewódzki Rajd Pieszy

„LATOSZYN 2022”

Wdniu 8 listopada 2022 r. w miejscowości Latoszyn odbył się, już po raz jedenasty, rajd pieszy dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym z województwa podkarpackiego.

Organizatorem rajdu był Zespół Szkół Specjalnych w Dębicy oraz Starostwo Powiatowe w Dębicy.

Uroczyste otwarcie rajdu odbyło się w nowym budynku szkolnym i dokonał go pan Piotr Chęciek –Starosta Powiatu Dębickiego.

Wśród przybyłych 56 uczestników znaleźli się uczniowie klas ósmych oraz przysposabiających do pracy ze szkół specjalnych z Mrowli, Kolbuszowej Dolnej, Strzyżowa, Rudnika nad Sanem i Dębicy, a także dwie drużyny z Zespołu Szkół w Podgrodziu i ze Szkoły Podstawowej w Latoszynie wraz z opiekunami. Trasa rajdu prowadziła przybyłych po leśnej ścieżce edukacyjnej w Latoszynie. Po wspólnej wędrówce piechurzy odpoczywali w tężni solankowej, a także raczyli się zdrowymi przekąskami i wodą leczniczą w pijalni. Następnie wraz z panem Krzysztofem Lipczyńskim

zwiedzili obiekt leczniczo-basenowy. Większość uczestników po raz pierwszy mogła zobaczyć jak wygląda podbasenie. Z Latoszyna każdy wyjechał z okolicznościowym upominkiem.

Gośćmi Rajdu byli: Anna Wilczyńska – dyrektor Wydziału Edukacji Starostwa Powiatowego w Dębicy, Joanna Jaworska-Erazmus – Wydział Ochrony Środowiska, Gospodarki Wodnej, Rolnictwa i Leśnictwa, Piotr Mączka – dyrektor Centrum Usług Społecznych w Dębicy, We wspólnym marszu uczestniczyli sponsorzy Rajdu: państwo Barbara i Zbigniew Bandzyra.

Pomysłodawcą rajdu była pani Danuta Wadas, a nad sprawnym i bezpiecznym jego przebiegiem czuwali nauczyciele ZSS w Dębicy: Anna Chajec, Marek Kramarz, Zbigniew Rajnfus i Łukasz Drąg.

Rajd odbył się dzięki wsparciu materialnemu osób: Stanisława Rokosza – Wójta Gminy Dębica, Romana Bukowskiego – właściciela Piekarni „Bukowski” w Dębicy, Ewy Dobrowolskiej – właścicielki FHU „Gastro” w Stasiówce, państwa Barbary i Zbigniewa Bandzyra. Sponsorem nagród był Starosta Powiatu Dębickiego pan Piotr Chęciek oraz organizatorka rajdu pani Danuta Wadas.

XI Wojewódzki Rajd Pieszy „LATOSZYN 2022”

II Wojewódzka Konferencja Szkoleniowa

Wdniu 24 listopada 2022 r. odbyła się II Wojewódzka Konferencja Szkoleniowa dotycząca zaburzeń ze spektrum autyzmu.

konferencji było zastanowienie się nad formami i metodami pracy z osobami z zaburzeniami ze spektrum autyzmu oraz sposobami wsparcia ich rodzin.

Konferencja została zorganizowana w nowym budynku Zespołu Szkół Specjalnych w Dębicy, przy wsparciu finansowym Starostwa Powiatowego oraz działającego przy szkole Stowarzyszenia „Z POTRZEBY SERCA”. Wzięli w niej udział nauczyciele różnych placówek edukacyjnych z województwa podkarpackiego oraz rodzice dzieci i młodzieży z zaburzeniami ze spektrum autyzmu.

W trakcie konferencji wystąpiło czworo gości –wykładowców z Krakowa:

– dr Andrzej Wolski, który mówił o Pracy z uczniem ze spektrum autyzmu ;

– dr hab. Danuta Wolska opowiedziała o tym Jak wspierać rodzinę dziecka ze spektrum autyzmu na trudnych ścieżkach życia;

– mgr Agnieszka Mazur przedstawiła Dobre praktyki wspierające uczniów ze spektrum autyzmu w rozwijaniu kompetencji społecznych

– mgr Agnieszka Rajs-Glazar, która przedstawiła Stosowaną Analizę Zachowań.

Otwarcia konferencji dokonał Piotr Chęciek –Starosta Powiatu Dębickiego. Wśród zaproszonych, przybyłych gości znaleźli się: Alicja Krzak – Starszy Wizytator, przedstawiciel Podkarpackiego Kuratorium Oświaty, Anna Wilczyńska – Dyrektor Wydziału Edukacji Starostwa Powiatowego w Dębicy, Karolina Szczepanik – Prezes Stowarzyszenia Z Potrzeby Serca działającego przy Zespole Szkół Specjalnych w Dębicy. Podczas konferencji jej uczestnicy mogli zapoznać się z ofertą wydawniczą oraz pomocami dydaktycznymi Księgarni Logopedycznej w Rzeszowie oraz Sklepu MÓWIK z Krakowa.

Po zakończeniu konferencji każdy uczestnik otrzymał Certyfikat okolicznościowy. Konferencja wywołała duże zainteresowanie, wzięło w niej udział 80 uczestników i była pozytywnie oceniona.

Opracowała: dr hab Danuta Wadas

„Autyzm–łatwopowiedzieć,trudniejżyć”