Vlak voor het bouwverlof en een welverdiende rustpauze is er goed nieuws: kmo’s uit de bouw zullen binnenkort gemakkelijker toegang krijgen tot overheidsopdrachten. Nu doet volgens berekeningen van Embuild ongeveer een tiende van alle bouwondernemingen een gooi naar zulke opdrachten, en dat is zeer weinig. Maar dankzij een politiek initiatief van premier Alexander De Croo en zijn vicepremiers David Clarinval en Petra De Sutter zou daar weldra dus verandering in komen.
Eerlijk gezegd, dat werd tijd. Met zijn 128 000 bedrijven is de bouw een kmo-sector bij uitstek. De bouw is goed voor 20 procent van alle ondernemers in België en de bouwwerkgevers tellen gemiddeld 7 werknemers, tegenover 14 in de rest van de privésector. Toch hebben heel wat bouwkmo’s geen goede toegang tot overheidsopdrachten. De belangrijkste belemmeringen hiervoor: de administratieve lasten, het ontbreken van voorschotten, lange en niet nagekomen betalingstermijnen, een gebrek aan transparantie en informatie en een gebrek aan compensatie voor kosten gemaakt tijdens de procedure.
Wat verandert er dan concreet? Wel, om een lang verhaal kort te maken: overheden zullen voorschotten van verschillende omvang kunnen betalen, afhankelijk van de omvang van de onderneming, en bepaalde intellectuele inspanningen, zoals het maken van maquettes, prototypes of tekeningen, zullen worden vergoed. Op die manier worden gemaakte kosten in het kader van de deelname aan overheidsopdrachten voor een stuk gecompenseerd. Tot slot verhoogt ook de transparantie bij overheidsopdrachten. Onmiddellijk na het indienen van de offertes krijgt elke deelnemende onderneming zijn individuele positie in de voorlopige rangschikking te weten. Dat geldt wel enkel bij procedures waarbij
de prijs het enige criterium is. Deze versoepelingen voor kmo’s zitten in een wetsontwerp dat de federale regering onlangs goedkeurde. Doel is dit ontwerp finaal van kracht te laten worden tegen … 2024, zodat vanaf dan de overheidsopdrachten aantrekkelijker worden voor kmo’s.
Deze ingrepen zijn volgens Embuild niet meer dan logisch. Waarom? Een goed functionerende markt van overheidsopdrachten is van belang voor de overheden in ons land en voor de deelnemende bouwbedrijven. En het is zeer belangrijk dat kmo’s daarbij meer kansen krijgen.
Met dit goed nieuws wens ik u bovenal een fijne zomer toe. Mocht u toevallig de festivalsfeer opsnuiven op Couleur Café, Les Ardentes of Suikerrock, bezoek dan zeker ook de “De Bouw Kijkt Verder”-stand van Constructiv. Want, ja, ook daar proberen we jongeren en minder jongeren warm te maken voor een baan in de bouw.
Niko Demeester CEO Embuild
" Meer bouwkmo’s zullen kunnen meedingen naar overheidsopdrachten. Dat is absoluut nodig, want nu doet slechts 1 op 10 bouwondernemingen dat."
3 ● Edito
Kmo's kunnen gemakkelijker meedingen naar overheidsopdrachten.
7 ● Regionaal standpunt
Nood aan positief tegengewicht in de bouwshift.
BOUWBELANGEN
10 ● Geen recessie
Activiteit in de bouw ongeveer stabiel in 2023.
DOSSIER
13 ● Intro
Waarom u dit dossier moet lezen.
14 ● Victor Marinus (OCW)
De vruchten van digitalisering volledig uitbuiten.
16 ● Bergerat Monnoyeur
Aan gesofistikeerde machines geen gebrek
18 ● Mieke Frijters
Digitalisering? Ja, als het iets oplevert..
20 ● Syslor
Deze firma wil de Google Maps van de nutsleidingen worden.
22 ● Matexpo
Op de grootste Belgische machinebeurs is digitalisering niet meer weg te denken.
CONJUNCTUUR
De bouw vermijdt dit jaar een recessie, en zal volgend jaar wellicht weer groeien. De economie doet het immers relatief goed, en het consumentenvertrouwen is aan de beterhand.
DIGITALISERING IN DE WEGENBOUW
De bouw digitaliseert. Maar hoe staat het met de digitalisering van het eigenlijke bouwproces op de werf zelf? Op dat punt is de wegenbouw al vergevorderd.
CIRCL
Een Europees project onderzocht vorig jaar hoe je een milieuvriendelijke en vrijwel volledig herbruikbare woning kunt bouwen. Enkele ambitieuze jongeren zetten de bevindingen nu om in commerciële realiteit.
SECTOR & BEROEPEN
25 ● Kom op tegen Kanker
We reden weer mee in deze hartverwarmende fietstocht.
26 ● Megatrends
Onze ondernemingen zullen moeten digitaliseren.
29 ● CondoReno
Mede-eigendommen energetisch renoveren.
30 ● Stikstofakkoord
Beperkte gevolgen voor de sector.
32 ● Erfgoedagentschap
De visie van Peter De Wilde.
37 ● Embuild Luxembourg
Een lokale afdeling werd 85 jaar.
38 ● Buildwise
• Nieuwe Technische Voorlichting over de uitvoering van betonconstructies.
• Onderhoudsgids voor duurzame gebouwen.
PROJECTEN & BEDRIJVEN
42 ● CIRCL
Duurzaam, circulair en betaalbaar.
44 ● Zin
Circulair project in de Noordwijk.
46 ● Ledenvoordelen
Uw lidmaatschap rendeert!
49 ● Bouwmarkt
• Armacell, isolatiematerialen die gegarandeerd emissiearm zijn.
• Isolatieplaten van Recticel gemaakt van biocirculaire grondstoffen.
• Knauf Diamond Board, de multifunctionele wandoplossing.
50 ● Markant
• Febelcem verhuisde
De HUBB is het nieuwe hoofdkwartier.
• Maandcijfer
De 95ste Euroconstruct conferentie.
CIRCULAIR PROJECT IN DE NOORDWIJK
Twee torens van het World Trade Center in de Brusselse Noordwijk worden in een circulair project omgevormd tot flexibele, multifunctionele gebouwen. Een complexe opdracht, en dus een kolfje naar de hand van onze leden.
26 januari – 4 februari 2024
Het is een traditie dat de voorzitter van Embuild voor de leden een reis organiseert bij het einde van zijn mandaat. De keuze van Thomas Scorier viel op Sri Lanka, een parel in de Indische Oceaan. Hij nodigt u van harte uit om mee te gaan op deze fascinerende reis.
Bent u al overtuigd en wilt u al inschrijven, of wilt u gewoon al een sneakpreview van wat deze reis te bieden heeft, surf dan naar het ledengedeelte van www.embuild.be.
U vindt meer info in de rubriek Nieuwsberichten
Op 23 augustus organiseren we om 18.00 u. een infosessie via Teams. Neem deel aan deze sessie via bovenstaande QRcode en houd de periode van 26 januari tot 4 februari 2024 al vrij in uw agenda, want deze reis wilt u niet missen!
Embuild Vlaanderen is tevreden dat het Vlaams parlement onlangs het licht op groen heeft gezet voor de realisatie van de bouwshift. Het decretaal kader biedt de nodige rechtszekerheid. Anderzijds is de sector ongerust over de initiatieven op andere beleidsniveaus, zoals de provincies en gemeenten. Die wakkeren de schaarste verder aan en maken bouwen duurder.
Vandaag is verdichting stilaan de trend en het bijkomend ruimtebeslag daalt. Met de bouwshift wil de Vlaamse Regering tegen 2040 evolueren naar 0 hectare per dag. Nu wordt een stolp geplaatst over de niet ontwikkelde woonreservegebieden. Enkel de gemeenteraad kan die opheffen. Met de goedkeuring van het Instrumentendecreet voorziet de Vlaamse regering een correcte vergoeding voor eigenaars die waardeverlies lijden als hun grond herbestemd wordt. Nu dient dit snel in uitvoeringsbesluiten te worden gegoten om de noodzakelijke rechtszekerheid te bieden, alsook duidelijkheid over de concrete uitwerking, termijnen en de inwerkingtreding. Want eigenaarschap is in Vlaanderen erg versnipperd. Bijna 70 procent van de eigenaars van bouwgronden zijn gezinnen met één of twee bouwgronden. Bij de rechtspersonen nemen de overheden de grootste hap uit de percelen. Het gaat om 13,1 procent van het totaal. Immobiliën en bouwbedrijven zijn eigenaar van 8,2 procent.
Maar de sector blijft bezorgd over de toekomst. Zo worden er momenteel ‘provinciale beleidsplannen ruimte’ gelanceerd die bol staan van de beperkingen op woongebieden. Die plannen remmen onnodig snel de bouwmogelijkheden af, aangezien de gewenste verkerning te weinig van de grond komt. Bovendien neemt de laatste jaren de verhardingsgraad in Vlaanderen af. Tegelijkertijd
zien we heel wat lokale belemmeringen en bouwpauzes die verkerning in de weg staan. Daarom roepen wij op om met meer stadsvernieuwingsfondsen en PPS-formules een actieve bouwshift te lanceren als positief tegengewicht voor de huidige, verlammende aanpak.
Want de bouwshift slaagt niet zonder meer, meer, meer. Maar plannen voor alternatieven voor de bijkomende honderdduizenden huishoudens zijn niet te bekennen. Net zomin als er rekening wordt gehouden met maatschappelijke uitdagingen zoals de energietransitie, watergevoelige kernen, meer groene ruimte in kernen, elektromobiliteit en dergelijke. Met de provinciale plannen neemt de rechtsonzekerheid voor huishoudens, ondernemers en lokale besturen met rasse schreden toe. Want in afwachting van het globale beleidsplan ruimte Vlaanderen nemen zij de vlucht vooruit en doorkruisen zij de gemeentelijke bevoegdheden en lokale bekommernissen. Dat brengt ook bijkomende administratieve complexiteit en juridische onduidelijkheid met zich mee voor kandidaat-(ver)bouwers
Intussen sijpelt stilaan ook op lokaal niveau de draagwijdte door van de provinciale plannen. In Oost-Vlaanderen waarschuwen burgemeesters voor rechtsonzekerheid, onderschatte woonnoden, ongeschikte alternatieven en de onbetaalbaarheid van wonen. Daarom pleiten wij al geruime tijd voor het belang van parallellisme bij de bouwshift: eerst valabele alternatieven voorzien vooraleer je de ruimte voor wonen beperkt.
Marc Dillen Directeur-generaal Embuild Vlaanderen
"De sector blijft bezorgd over de toekomst. Zo worden er momenteel ‘provinciale beleidsplannen ruimte’ gelanceerd die bol staan van de beperkingen op woongebieden."
Personeel • Onderaannemers • Voertuigen • Machines
Garandeer uw projecten: Beveiliging
Productiviteit
Conformiteit
Duurzaamheid
TIJD- EN ACTIVITEITBEHEER
• Plan je teams efficiënt
• Gewerkte tijd en activiteiten verzamelen
• Mobiliteitsberekeningen automatiseren
• Gegevens over vooruitbetalingen en afrekeningen verwerken
• Verlof en afwezigheden beheren
ON-SITE MIDDELENBEHEER
• Word lid van het MyLegalDocs netwerk
• Vereenvoudig uw CheckIn@Work
• Controleer aanwezigheden & toegang tot de werf
• Zorg ervoor dat uw onderaannemers zich aan de regels houden
• Digitaliseer het ontvangstproces op de bouwplaats
MATERIAALBEHEER
• Eenvoudig uw materiaal ter plaatse toewijzen
• Controleer de activiteit van uw vloot (geolocatie, volgen van gebeurtenissen, badges, snelheidsovertredingen)
• Gegevensverwerking automatiseren (toewijzing aan locaties, CO2-belasting berekenen...)
• Optimaliseer uw vloot (gebruiksrapporten, onderhoudsplan...)
De Belgische economie doet het – voorlopig toch – beter dan een half jaar geleden verwacht werd. Ook het consumentenvertrouwen is aan de beterhand. Dat is gunstig voor de bouw- en installatiebedrijven: een recessie wordt dit jaar vermeden in onze sector. Vanaf volgend jaar zijn er weer vooruitzichten op groei.
De algemene economische toestand is niet ongunstig. Er was in de afgelopen maanden heel wat minder onzekerheid in de economie dan in de periode daarvoor. In 2022 groeide de Belgische economie met een verrassende 3,1 procent. Het consumentenvertrouwen is bekomen van de scherpe val in de zomer van 2022. Het risico op een recessie of op stagflatie - een periode van hoge inflatie en lage groei – lijkt verdwenen. Het Federaal Planbureau verwacht groei in de komende jaren: 1 procent dit jaar en 1,5 procent in 2024 en 2025.
Na een zeer lichte toename dit jaar zou de werkloosheid volgens het Planbureau in 2024 weer dalen. Het beschikbare gezinsinkomen zal stijgen. De inflatie daarentegen zou dit jaar moeten zakken naar 3,9 procent. Vanaf 2025 zou ze zelfs
onder de 2 procent per jaar liggen.
Een groei van de bedrijfsinvesteringen, die vorig jaar met 1,9 procent daalden, zit er dit jaar niet in. Daarop zullen we moeten wachten tot 2024. De overheidsinvesteringen zullen daarentegen wel fors toenemen, met 18 procent tegen 2024. Volgend jaar zijn er lokale verkiezingen en in de aanloop daarnaartoe stijgen de investeringen altijd. Daarnaast zijn er de relanceplannen opgesteld na de covidcrisis. Merk wel op dat deze twee fenomenen tijdelijk zijn, en vanaf 2025 hun effect beginnen te verliezen.
De vraag naar nieuwbouwwoningen wordt gehinderd door de stijging van de bouwkosten, die begon in 2022. In 2023 zullen er wellicht verdere stijgingen zijn, maar dan aan een lager tempo. Ook
de gestegen interesten op hypothecaire leningen zijn een hinderpaal.
Daartegenover staat dat het gezinsinkomen dit jaar toeneemt, hoofdzakelijk door de automatische loonindexatie. In reële termen ligt het gezinsinkomen in 2023 ongeveer 2,5 procent hoger dan in 2021. Ook de dalende werkloosheid zal vanaf 2024 een gunstig effect hebben op het consumentenvertrouwen.
In de woningbouw was er in 2022 sprake van een paradox. Er was een daling van de verleende vergunningen met 10,5 procent. Maar volgens het Instituut voor de Nationale Rekeningen (INR) namen de investeringen in nieuwe woningen toch toe met 1,8 procent.
Er zijn een aantal verklaringen denkbaar. Investeringen in 2022 slaan niet alleen op woningen vergund in 2022 maar
ook op werken aan de talrijke woningen die in 2021 vergund werden. Maar het is onwaarschijnlijk dat de paradox hierdoor volledig verklaard wordt. Wellicht speelt er ook een kwaliteitseffect. Daarmee wordt bedoeld dat de bouw van een nieuwe woning in 2022 gemiddeld meer activiteit genereerde dan in het jaar daarvoor, bijvoorbeeld omdat het aandeel eengezinswoningen toenam of omdat er hogere eisen gesteld werden aan de energieprestaties.
Verwacht wordt dat het aantal vergunningen in 2023 licht zal toenemen. Maar dit zal de achteruitgang in 2022 niet kunnen goedmaken. De productie van nieuwbouwwoningen zal dit jaar dus met 8 procent achteruitgaan. Volgend jaar zou de activiteit weer moeten groeien, omdat de vraag geleidelijk zal toenemen maar ook vanwege het kwaliteitseffect dat we net bespraken. Tegen 2025 zou de activiteit hoger moeten liggen dan in 2021, ook al zal het aantal gebouwde woningen lager liggen dan in 2021.
De renovatie is traditioneel een segment met een eigen dynamiek. Daarbovenop komen op dit moment de relanceplannen, waarvan een aanzienlijk deel naar de energetische renovatie van gebouwen gaat. Daarnaast zijn er de herstellingen van gebouwen beschadigd door de waterramp van 2021. Tegen 2025 zou dit segment met 5 procent moeten groeien. Verreweg het grootste deel van deze groei zal plaatsvinden in 2023 en 2024. In 2025 zullen de reparaties na de waterramp voorbij zijn, en ook de piek in de relance-renovaties zal dan achter ons liggen.
De vooruitzichten zijn het minst gunstig voor de niet-residentiële nieuwbouw. Dit segment incasseerde een verlies van 15 procent tijdens de covidcrisis. Dat werd slechts deels goedgemaakt in 2021, en in 2022 volgde dan een nieuw verlies van 7,4 procent. Ook dit jaar wordt een ach-
teruitgang van 3,3 procent verwacht. In 2024 kan er weer groei zijn maar gezien de verliezen van de voorbije jaren zal de activiteit ook dan relatief laag liggen.
Bij de renovaties van niet-woongebouwen mag daarentegen een groei van 3,2 procent verwacht worden in de periode 2023-2024. De verklaring is ook hier de eigen dynamiek van dit segment, en de relanceplannen die ertoe geleid hebben dat veel overheidsgebouwen gerenoveerd worden. In 2025 zal er wellicht geen significante groei maar ook geen significant verlies zijn.
In de burgerlijke bouwkunde spelen verschillende factoren: de verwachte overheidsinvesteringen, een aantal specifieke grote projecten zoals Oosterweel en daarnaast natuurlijk ook de relanceplannen. Voor dit segment in zijn geheel mag tegen 2024 een ononderbroken groei van 7,5 procent verwacht worden. Maar in 2025 is een verlies van 2,5 procent het meest waarschijnlijk. In het jaar na gemeenteraadsverkiezingen is er altijd een terugval van de investeringen door lokale besturen. Bovendien zal de piek van de werken gelinkt aan de relanceplannen dan voorbij zijn.
Globaal bekeken
Leggen we al deze vooruitzichten bij elkaar, dan is de conclusie dat de activiteit in de bouw- en installatiesector dit jaar ongeveer stabiel zal blijven. Er is wel een daling van de activiteit in de nieuwbouw, veroorzaakt door de val van de verleende vergunningen in 2022, maar dit wordt gecompenseerd door de groei van de renovaties en van de burgerlijke bouwkunde. Volgend jaar zal de vraag naar nieuwe gebouwen weer toenemen, voornamelijk naar woningen. Het gevolg is dat de bouw- en installatiesector na 2023 weer groei mag verwachten. Maar deze zal verzwakken in 2025, omdat het effect van de relanceplannen dan afneemt en de heropbouw na de overstromingen normaal gezien voltooid zal zijn.
Bij deze conclusie moet opgemerkt worden dat er op verschillende niveaus onzekerheid bestaat. De verwachtingen moeten dus voorzichtig geïnterpreteerd worden, want er zijn andere scenario's mogelijk. Het is bijvoorbeeld niet zeker dat de economie in haar geheel het pad zal volgen waarop deze verwachtingen gebaseerd zijn. Niemand zou in 2021 voorspeld hebben dat 2022 een jaar zou worden met een oorlog in Oekraïne, een energiecrisis en een opstoot van inflatie.
Het is ook niet zeker of de woningbouw een duurzame en rationele evolutie zal kennen. Het is daarnaast de vraag of het kwaliteitseffect van 2022 inderdaad zal blijven bestaan in de nieuwbouw van woningen.
Ook voor de niet-residentiële nieuwbouw is er onzekerheid. Deze volgt niet altijd een evolutie die rationeel verklaarbaar is. In het verleden veranderde de activiteit van de ene jaarhelft naar de andere soms met 40 procent. Dit is te veel om verklaard te worden door de evolutie van de economie. En zoals al eerder opgemerkt, gaan deze verwachtingen ervan uit dat de relanceplannen en de grote infrastructuurprojecten hun timing respecteren. Dat is niet gegarandeerd.
INFO :
Deze tekst is gebaseerd is op het rapport dat Embuild maakte voor Euroconstruct. Het volledige rapport is veel gedetailleerder. Geïnteresseerd? Stuur een e-mail naar hannelore. vanbilloen@embuild.be. Leden krijgen korting. U kunt ook de rapporten kopen voor de andere landen in Euroconstruct.
Als ondernemer voelt u vast ook de prijzen stijgen! Een optimalisatie van uw kosten dringt zich op. Dat geldt zeker ook voor uw verzekeringen. Ga regelmatig na of uw verzekeringen beantwoorden aan echte behoeften en kijk of er geen overlappingen zijn.
Een bedrijf is een levende organisatie. Er kan dan ook heel wat veranderen. Zijn er bijvoorbeeld activiteiten bijgekomen binnen uw onderneming? Of hebt u nieuwe werknemers in dienst genomen? Kijk met uw verzekeraar na of de waarborgen nog voldoende zijn, en of ze moeten opgetrokken of verlaagd worden. En de premie zelf, is die nog wel juist? Bekijk bevoorbeeld of het nog zinvol is om een omniumverzekering te nemen voor een auto van vijf jaar of ouder.
Maar ook de verzekeringen voor de bedrijfsleider worden best minstens elk jaar onder de loep genomen. Check bijvoorbeeld of het vooropgestelde vervangingsinkomen bij ziekte of invaliditeit nog voldoet.
Een grondig jaarlijks onderzoek is broodnodig als u niet voor verrassingen wil komen te staan. De verzekeraar die zijn klant en activiteiten goed kent, is in staat om proactief te werken en gerichter te helpen.
De jaarlijkse controle van de verzekeringssituatie kan ook een aanleiding zijn om verzekeringen te bundelen. Op die manier heeft u voor al uw verzekeringen één aanspreekpunt. Als er dan iets voorvalt, weet u meteen wie u moet contacteren. Dat is dus makkelijker en interessanter.
Zo vermijdt u ook dat bepaalde risico’s niet worden gedekt omdat ze tussen de mazen van het net glippen. Dat kan gebeuren als u met verschillende verzekeringsmaatschappijen werkt. Bij een bundeling is het makkelijker om er de dubbelverzekerde zaken uit te halen en heeft u minder administratie.
Een andere manier om geld te besparen, is een preventieve aanpak. Het aantal ongevallen verminderen heeft bijvoorbeeld een financiële impact: want er is geen vertraging van de activiteit en er moet geen vervanger gezocht worden ...
Deze benadering past ook in het bewustmakingsproces en in het sensibiliseren. Een Risk Engineer van uw verzekeraar kan u bewust(er) maken van gevaarlijke situaties op de werkvloer. Bij Federale Verzekering kan u gratis beroep doen op een Risk Engineer.
De sector zal moeten digitaliseren, willen of niet. Dat wordt nog maar eens bevestigd door Buildwise (het vroegere WTCB) op blz. 26 in dit nummer. In dit dossier werpen we een blik op de wegenbouw, een deelsector waarin het bouwproces op de werf zelf al sterk gedigitaliseerd is. Zoals Walter De Vocht van Bergerat Monnoyeur uitlegt, heeft dat veel te maken met de snelle evolutie van de machines. Een bezoek aan Matexpo in Kortrijk dit najaar zal dat alleen maar bevestigen. De Franse provider Syslor vertelt wat digitalisering kan doen voor ondernemingen die werken in de buurt van nutsleidingen. Maar Mieke Frijters van ons lid ATF waarschuwt ook: mensen blijven een intrinsiek onderdeel van het bouwproces.
Victor Marinus van het OCW opent dit dossier met een prikkelende stelling: de evolutie in de wegenbouw is eigenlijk nog maar het begin. De grote vraag is nu: wat gaat we doen met alle data die we dankzij digitale tools verzamelen? Op dat gebied is een interessante markt aan het ontstaan, en wegenbouwers mogen die kans niet laten liggen.
Het Opzoekingscentrum voor de Wegenbouw (OCW) begeleidt wegenbouwers bij hun digitale transitie. Maar voor IT-coördinator Victor Marinus van het OCW is digitale tools gebruiken iets anders dan echt gedigitaliseerd zijn. Voor dat laatste moet er iets meer gebeuren: nuttig gebruik van de enorme hoeveelheden data die gegenereerd worden.
Wegenbouwers die willen innoveren, zijn bij OCW aan het juiste adres. De onderzoeksinstelling volgt de innovatie in de wegenbouw op de voet, niet alleen zaken zoals lage-temperatuurasfalt of gerecycleerde materialen, maar ook digitaal procesbeheer. De sector is op dit punt immers nog altijd aan het evolueren.
Victor Marinus: "Exacte cijfers over de digitalisering van onze ondernemingen hebben we niet. Maar uit onze contacten met bedrijven kunnen we wel een trend afleiden. Er bestaan een aantal voorlopers, maar er is ook een grote groep van meestal kleinere bedrijven die digitaal minder maturiteit hebben. Op dat gebied verschillen we niet veel van de bouw in het algemeen. Daarvoor komt Buildwise tot een gelijkaardige conclusie in zijn recente analyse van de mega-trends die op ons afkomen."
"Is dat een slecht rapport? Je mag nooit vergeten dat digitalisering een middel en geen doel is. Bedrijven hebben ook andere zorgen aan hun hoofd: opdrachten binnenhalen, werken uitvoeren, nieuwe werkkrachten zoeken enzovoort."
Victor Marinus: "Om de evidente reden die elk gedigitaliseerd bedrijf kan opsommen: je kunt er efficiëntie-winsten mee boeken. Neem bijvoorbeeld papieren plannen. Die nemen veel plaats in, je moet ze afdrukken, naast elkaar leggen, vergelijken enzovoort. Vergelijk dat maar met de nauwkeurigheid en het gebruiks-
gemak van een digitale benadering. Het opmeten van terrein kan sneller en nauwkeuriger, er is gps-sturing van machines, de administratie gaat vlotter …"
"Dat is allemaal bekend. Maar er is nog een tweede, dieperliggende reden om te digitaliseren. In onze deelsector zie je steeds meer ondernemingen die geen achtergrond hebben in de wegenbouw, maar die zich lanceren met digitale oplossingen, bijvoorbeeld voor onderhoud en de opvolging van infrastructuur. Dat zijn zaken die zich zullen ontwikkelen tot een interessante markt. Klassieke wegenbouwbedrijven lopen het risico dat ze weggeduwd worden als ze niet mee zijn met deze evolutie."
Zoals elders in dit dossier aangegeven, bestaat er aan digitale tools voor de wegen- en utiliteitsbouw geen gebrek. Machines, materieel, de meest diverse toestellen zijn tegenwoordig uitgerust met digitale toepassingen. Wie wil digitaliseren, heeft keuze zat. Maar voor Victor Marinus is dit proces geen eindpunt. Het is eerder het begin van iets nieuws.
Victor Marinus: "Al deze toepassingen gebruiken data, maar ze genereren ook enorme hoeveelheden data. Echt gedigitaliseerd zijn, wil zeggen dat je met die data iets begint te doén, dat je ze nuttig en intelligent gebruikt. Alle vrachtwagens zijn uitgerust met gps-trackers tegenwoordig. Maar wat doe je met al die plaatsbepalingen om het gebruik van je voertuigen te optimaliseren?"
"Ik neem vaak het voorbeeld van e-commerce. Die genereert een heleboel data over
"Er bestaan een aantal voorlopers, maar er is ook een grote groep van meestal kleinere bedrijven die digitaal minder maturiteit hebben."
Victor Marinus
klanten: welk profiel hebben ze, wat kopen ze, op welke pop-ups reageren ze … Wie al die klantendata gebruikt, zal bij de winnaars zijn. Wie e-commerce alleen ziet als een gedigitaliseerde winkel, laat kansen liggen."
"Asfalt krijgt geen betere kwaliteit omdat hij door een gedigitaliseerde machine gelegd is. Maar je weet wel tot op de millimeter waar de wegbedekking ligt. Dergelijke informatie kan bijzonder nuttig zijn voor de rest van de levenscyclus van een weg, een riolering of een nutsleiding. Je kunt er slijtage mee in het oog houden, preventief onderhoud plannen enzovoort. Wat gaan we met de data doen? Dat is een veel grotere uitdaging dan de IT doen functioneren."
"BIM en digital twins staan centraal in deze evolutie, als overkoepelende tools. BIM zal het volledige digitale verhaal omvatten. Maar de toepassing is nog niet algemeen. Het is ook niet zo simpel. Bij gebouwen begin je met een onbeschreven blad, van nul. Dat is zelden het geval bij wegen, waarbij je vaak werkt aan bestaande infrastructuur, en daarvan bestaat geen BIM-model."
"Voorlopig zie je deze benadering vooral bij gebouwen. In de wegenbouw is het nog minder actueel. Er zijn ondernemingen die eraan beginnen, anderen hebben een afwachtende houding. Het is nog niet strikt nodig om nu meteen op de trein te stappen. Maar wie te veel treinen laat vertrekken, komt uiteindelijk te laat."
Een van de strategische doelstellingen van het OCW is een partner zijn van de aannemers in de digitale transitie van de sector. "Waarmee kunnen we de bedrijven stap voor stap vooruithelpen?" zoals Victor Marinus het formuleert.
Aansluitend op die doelstelling heeft het OCW heeft verschillende projecten die bestaande data nuttig maken voor aannemers. Het gaat daarbij doorgaans om zogenaamde proofs of concept, laten zien dat iets werkt.
Victor Marinus: "De voorbije jaren heeft OCW een GIS-platform, een geografisch informatiesysteem, opgezet op een van zijn servers. Als we de stroefheid of het rolgeluid van een wegdek meten of een andere meting doen, koppelen we die nu systematisch aan geografische data, waardoor je deze informatie kunt lokaliseren."
"Deze structuur hadden we dus al. In samenwerking met mobiwall hebben we dan een proof of concept uitgewerkt om de voordelen van geo-gelokaliseerde data aan te tonen. We zijn bijvoorbeeld aan Proximus en andere nutsbedrijven voor één specifieke werf gaan vragen waar hun nutsleidingen liggen. Aannemers konden die informatie opvragen – ook vanop de werf zelf. Onze leden hebben daar met veel enthousiasme op gereageerd."
"We zien het als onze taak om te tonen wat mogelijk gemaakt wordt door digitalisering. Het is niet de bedoeling dat we zelf dergelijke systemen verder gaan uitbouwen. Dat laten we aan de markt over. Toepassingen kunnen trouwens ook heel basic zijn. Brussel Mobiliteit werkt bijvoorbeeld aan de inventarisatie en de beoordeling van de staat van zijn voetpaden met digitale tools."
De overheid is de opdrachtgever van het overgrote deel van de projecten in de wegenbouw. Wanneer zij een initiatief neemt, heeft dat een groot effect. Ze kan dat doen door iets op te leggen. Maar aan het slot van dit gesprek merkte Victor Marinus op dat de overheid nog een andere rol kan spelen: de omstandigheden scheppen waarin digitalisering zijn potentieel volledig kan benutten.
Victor Marinus: "Al verschillende jaren accepteert de Vlaamse overheid enkel e-facturen van de opdrachtnemer. Voor het bekendmaken van overheidsopdrachten wordt gebruikt gemaakt van e-procurement. Dat heeft de digitalisering van onze ondernemingen gestimuleerd."
"Maar de overheid kan ook een rol spelen door consequent in te zetten op open data, het ter beschikking stellen van digitale informatie die ze heeft en die nuttig is voor onze bedrijven. Op dat gebied is er nog werk aan de winkel. We hebben ooit onderzocht waar exact er kilometerpaaltjes staan in Vlaanderen. Die informatie bleek beschikbaar te zijn op het Vlaamse GIS-portaal Geopunt, maar het was niet evident om ze te vinden. Als we willen dat de sector zich digitaliseert, dan moeten ook alle nodige data vlot beschikbaar gemaakt worden."
" In onze deelsector zie je steeds meer ondernemingen die geen achtergrond hebben in de wegenbouw, maar die zich lanceren met digitale oplossingen, bijvoorbeeld voor onderhoud en de opvolging van infrastructuur. Dat zijn zaken die zich zullen ontwikkelen tot een interessante markt. Klassieke wegenbouwbedrijven lopen het risico dat ze weggeduwd worden als ze niet mee zijn met deze evolutie."
" Ik neem vaak het voorbeeld van e-commerce. Die genereert een heleboel data over klanten: welk profiel hebben ze, wat kopen ze, op welke popups reageren ze … Wie al die klantendata gebruikt, zal bij de winnaars zijn. Wie e-commerce alleen ziet als een gedigitaliseerde winkel, laat kansen liggen."
Ook bij de producenten van bouwmachines staat de tijd niet stil. Ze zijn nu veel gesofisticeerder dan pakweg tien jaar geleden. Walter De Vocht van Bergerat Monnoyeur lichtte voor ons de evolutie toe.
Bergerat Monnoyeur is de Belgische verdeler van Caterpillar en een bekende naam in de bouwwereld. Walter De Vocht is er verantwoordelijk voor Sales & Marketing van de wegenbouwmachines en de kleinere machines van minder dan tien ton.
"Net zoals bij auto's is digitalisering steeds vaker een integraal onderdeel van de wegenbouwmachines die wij op de markt brengen," aldus De Vocht. De lijst van voorbeelden die hij opsomt is indrukwekkend lang. Er zijn intussen zoveel toepassingen van deze technologie dat één artikel niet genoeg zou zijn om ze op te sommen. We houden het hier dus bij enkele opvallende voorbeelden. Onze excuses aan alle innovaties die we hier niet konden bespreken!
Het eerste voorbeeld dat Walter De Vocht aanhaalt, is Command for Compaction, een technologie die verdichtingsproces bij wegenwerken automatiseert en de consistentie van de verdichting garandeert.
Walter De Vocht: "Met deze Command for Compaction kun je de werkzone afbakenen die verdicht moet worden. De machine rijdt dan op zijn eentje, heen en weer op een goed gedefinieerd stuk van de weg. Command for Compaction werkt op een constante snelheid, met het juiste aantal gangen, de juiste trilinstelling en de juiste hoeveelheid overlap. Dat verhoogt de homogeniteit van de verdichting. Wij garanderen dat de dekking tot 60 procent beter is."
"Het is veel preciezer dan menselijke besturing. In dat geval hangt de kwaliteit af
van de ervaring van de machinist. Maar er is nog altijd een machinist in de cabine. Op het scherm van de bediening vraagt de technologie dat hij bevestigt dat hij de operatie aan het volgen is. Een geïntegreerd objectdetectiesysteem waarschuwt als er zich objecten op het pad van de machine bevinden. Command for Compaction is op dit moment de grootste innovatie. Deze technologie wordt in de wereld al vaak gebruikt in de landbouw, maar je ziet ze nog niet zo vaak in de bouw."
Je kunt tegenwoordig graafmachines bedienen vanop afstand.
Walter De Vocht: "De machinist kan zich daarbij op enkele meter van de machine bevinden, wat nuttig is als er gewerkt moet worden in een toxische of gevaarlijke omgeving. Maar het kan ook vanop kantoor of zelfs vanuit het buitenland met een specifieke installatie. De machinist bedient de machine via schermen. Noem het telewerk voor machinisten."
Interessant is ook Payload, een systeem dat onder meer in graafmachines geïntegreerd kan worden. Het maakt het wegen van het materiaal in de bak mogelijk en verhoogt de laadefficiëntie en de productiviteit op de werf. Payload bestaat ook voor andere machines zoals wielladers en trucks
Walter De Vocht: "Neem bijvoorbeeld een oplegger met een maximumgewicht van 42 ton. Als hij zelf 7 ton weegt, kun je hem laden met 35 ton – maar niet meer. Payload, dat werkt met sensoren op de machines, vermijdt
Payload is een systeem dat in graafmachines geïntegreerd kan worden. Het weegt het materiaal in de bak en verhoogt de laadefficiëntie en de productiviteit. Payload bestaat ook voor andere machines zoals wielladers en trucks.
dat je te veel laadt. Of te weinig, want als je hem slechts met 30 ton laadt dan vermindert de efficiëntie. Hij moet meer ritten maken en zal meer CO2 uitstoten. Niet alleen de efficientie maar ook het milieu zijn dus gebaat bij deze innovatie. In tegenstelling tot Command for Compaction is Payload al goed ingeburgerd in de sector."
"Eveneens bij graafwerken weet de machinist dankzij een 2D module hoe diep hij aan het graven is, 80 centimeter in plaats van een meter of zo. Dat is interessant voor de nauwkeurigheid en voor de veiligheid. Met het 2D systeem Indicate in de machnies kun je dan weer zien hoe je moet graven en of je positie toestaat de plannen uit te voeren."
Technologie staat niet alleen ten dienste van de rendabiliteit maar ook van de veiligheid. Een voorbeeld is E-Fence, een recente nieuwigheid die onder meer beschikbaar is op minigravers. E-fence garandeert dat elke graafbeweging binnen een vooraf gedefinieerde ruimte blijft, in de drie dimensies.
Walter De Vocht: "Het functioneert met een virtuele limiet. De machinist kan werken in een groene zone maar zodra hij iets wil doen in een rode zone, wordt het geblokkeerd. Dat is op meer dan één type bouwplaats interessant. Neem bijvoorbeeld een weg waarop een rijstrook tijdens de werken openblijft voor het verkeer. Bij grondwerken kan een dergelijke virtuele limiet vermijden dat er nutsleidingen geraakt worden. Als er een gasleiding ligt op 80 centimeter, kun je de graafschop blokkeren op 70 centimeter. Het is dan aangewezen de laatste centimeters met de hand doen."
Innovatie maakt wegenbouwmachines niet alleen veiliger maar ook meer ergonomisch.
Walter De Vocht: "Dankzij Stick Steer hoeft de machinist geen pedalen meer te bedienen. Met een simpele gele knop op een joystick kun je de machine besturen. Je kunt de machine perfect met één hand bedienen, wat de ergonomie sterk verbetert. Met een elektro-hydraulisch systeem kun je de graafarm- en laadbakcilinders gemakkelijk
individueel afstellen, waardoor die werken met de gewenste snelheid. Zo krijg je een machine die je gemakkelijk aan verschillende machinisten kunt aanpassen."
Machines zijn tegenwoordig verbonden – of met een modewoord geconnecteerd – wat het mogelijk maakt om ze te monitoren.
Walter De Vocht: "Je weet waar ze aan de slag is, hoe lang, het verbruik … Nuttige informatie om de prestaties van de machine maar ook van de machinist te verbeteren. Met een geschikte monitoring maak je optimaal gebruik van je resources en kun je de machine correct onderhouden, met het oog op een eventuele doorverkoop."
Ten slotte nog een woordje over de asfaltfreesmachines. Er bestaan tegenwoordig machines uitgerust met sensoren die laag per laag aangeven hoeveel asfalt je kunt wegfrezen.
Walter De Vocht: "En omgekeerd geldt hetzelfde voor de asfalteringsmachines. Dankzij de sensoren heb je de hoogte, de dikte en grootte van de asfalt-laag onder controle."
Aan technologische vooruitgang dus geen gebrek in de wegenbouw. Een aannemer die iets zoekt, vindt het gegarandeerd.
Walter De Vocht: "Nu is het aan hen om te investeren, en om te beseffen dat die investering op de lange termijn zal opbrengen. Wij merken dat de bouwsector eerder traditioneel ingesteld is. Die mentaliteit moet veranderen. De hardware en de software evolueren heel snel maar wij bij Bergerat Monnoyeur installeren deze, volgen alles op en geven opleiding aan machinisten. Bij deze innovaties staan de aannemers er niet alleen voor!"
In de toekomst komen we zeker en meer in detail terug op de technologie in machines van Caterpillar zoals Assist, geïntegreerde 3D en graafmachines die volledig automatisch werken. Caterpillar-machines zijn klaar voor de technologie van de toekomst dank zijn de hydro-elektrische besturing, het Enterprise Content Management (ECM), de vooruitrusting enzovoort.
Ons lid ATF heeft net zoals veel andere wegenbouwbedrijven al grote stappen gezet op het pad van de digitalisering. Zaakvoerder Mieke Frijters heeft daaruit enkele lessen getrokken. Digitaliseren om te digitaliseren heeft niet veel zin. Mensen gaan er pas nuttig mee om als ze er het voordeel van zien. En je kunt niet alles zomaar aan automatische tools toevertrouwen.
ATF is gespecialiseerd in grond-, wegen- en rioleringswerken en heeft hiervoor een erkenning in klasse 8. De onderneming draagt daarnaast duurzaamheid hoog in het vaandel. Ze recycleert bijvoorbeeld puin van wegenwerken en heeft een mobiele betoninstallatie die gerecycleerde materialen ter plaatse een nieuwe, hoogwaardige bestemming kan geven. In zijn domein is ATF een beetje een atypisch bedrijf, vertelde ons zaakvoerder Mieke Frijters.
Mieke Frijters: "De overheid is namelijk niet onze grootste opdrachtgever. Private ondernemingen in de Antwerpse haven zijn goed voor 80 tot 85 procent van onze omzet. De overige werken voeren we uit voor de Vlaamse overheid en voor lokale besturen, maar we blijven daarbij in de buurt van Antwerpen."
"Het feit dat we hoofdzakelijk voor die ondernemingen werken, betekent dat onze mensen gespecialiseerd moeten zijn, en alle specifieke regels moeten kennen die een klant oplegt. Veiligheid is bijvoorbeeld een heel grote issue voor onze klanten, en dat is dus iets wat diep in het DNA van ATF zit."
Een blik op de frisse website van de onderneming suggereert dat ATF niet bevolkt wordt door digibeten. Maar een website maken is natuurlijk nog iets anders dan een weg aanleggen. Hoe staat het met de digitale rijpheid van ATF?
Mieke Frijters: "Dat vind ik heel moeilijk om te evalueren. Ik ken enkel mijn eigen onderneming van dichtbij. Maar uit contacten met anderen leid ik af dat we toch al een zeker
niveau bereikt hebben. We gebruiken sinds het begin van de jaren 1980 computers. Sinds de jaren 1990 werken we met toepassingen zoals Word en Excel. De boekhouding en nacalculatie waren het eerste wat we met een DOS-programma gedaan hebben, later volgde dan de calculatie in Excel. Maar we stootten uiteindelijk op de limieten van die toepassingen. Een nieuw boekhoudprogramma volgde en zo groeide het, stap voor stap. Sinds het begin van deze eeuw werken we met een ERP-systeem van KPD, dat alle aspecten integreert: calculatie, nacalculatie, boekhouding, keuring, administratie, facturatie …"
"Al onze dossiers, onze administratie en alle procedures en processen die daarbij horen, zijn dus gedigitaliseerd, ook de facturatie en de goedkeuring van betalingen en dergelijke. De tijdsregistratie van onze mensen gebeurt op smartphone of tablet. Van sommigen kwam hierop een aarzelende reactie, zo van 'hoe moet dat, ga ik geen fouten maken?' Maar dankzij goede communicatie, begeleiding en opleiding is de invoering van dat systeem heel goed gelukt."
"De meest voelbare omschakeling was het verdwijnen van papier. Vroeger reden er mensen naar de werf met in de koffer van de auto grote bakken met enorme stapels papier, de plannen en dergelijke. Hup, de koffer open en dan zag je die bestofte bakken … Dat was een dagelijks ritueel dat erbij hoorde maar nu weg is."
Opvallend is dat ATF sommige processen bewust niét gedigitaliseerd heeft, en in andere gevallen een afwachtende houding
"Te veel vertrouwen op automatische processen houdt een risico in. Iemand die alleen doet wat de computer zegt, ziet geen fouten."
Mieke Frijters
aanneemt.
Mieke Frijters: "We zijn kritisch. Het moet tijdwinst of een ander voordeel opleveren. We digitaliseren niet om te digitaliseren. Voorlopig zitten we nog niet in de cloud. Dat vinden we op dit moment te duur. Onze bestanden en data staan dus op een eigen server, maar ze kunnen natuurlijk wel van overal geconsulteerd worden."
"Ook een aantal procedures die te maken hebben met veiligheid, doen we nog op de klassieke manier. Er bestaan daarvoor ook digitale tools maar we hebben er nog geen gezien die een voordeel zouden opleveren. Je kunt er mooie statistieken en diagrammen mee maken, maar dat geeft me niet meer veiligheid op de werkvloer."
De digitalisering van ATF is gestuurd door de bedrijfsleiding. Maar dat wil niet zeggen dat ze van bovenaf opgelegd wordt.
Mieke Frijters: "We beginnen met interviews om na te gaan hoe mensen over iets denken. We wekken interesse, we tonen voorbeelden. Je verwacht dan dat oudere werknemers conservatiever reageren dan jongeren maar in de praktijk valt dat heel goed mee."
"Maar wat we wel zien, is dit: mensen gaan alleen met digitalisering aan de slag als ze er voordeel uit halen. Geen voordeel voor het bedrijf, voordeel voor hen persoonlijk. Als een tool opgelegd wordt, gaan ze die niet goed genoeg gebruiken. Een klein voorbeeld: onze software van KPD heeft een tool om berichten uit te wisselen. Niemand die gebruikt die. Iedereen gebruikt Outlook en WhatsApp, want dat kennen ze."
In de wegenbouw bestaan er al jaren gesofisticeerde tools die het eigenlijke bouwen ondersteunen: laadschoppen van graafkranen met 3D-sturing, 2D-sturing, drones, totaalstations voor landmeting enzovoort. ATF gebruikt die vanzelfsprekend.
Mieke Frijters: "Maar op zich leidt de digitalisering van die processen, bijvoorbeeld met gps-sturing, niet tot een afname van de bouwfouten. Te veel vertrouwen op automatische processen houdt zelfs een risico in. Iemand die alleen doet wat de computer zegt,
ziet geen fouten. Om een fout te zien, moet je de logica begrijpen van wat je doet en blijven controleren. Dergelijke mensen blijf je nodig hebben."
"De voordelen zijn vooral dat de werken sneller opschieten en dat er minder werkvolk nodig is. Dat is goed, met de huidige krapte op de arbeidsmarkt."
Victor Marinus van het OCW zegt elders in dit dossier dat er nog grote kansen liggen te wachten: namelijk het nuttige gebruik van al de data die verzameld worden door gedigitaliseerde processen, bijvoorbeeld met behulp van BIM.
Mieke Frijters: "Ik ben persoonlijk een groot voorstander van BIM. Het zou een vooruitgang zijn. Qua toekomstgerichtheid zou het top zijn. Maar het wordt in de wegenbouw nog niet veel toegepast voor ondergrondse werken. Op dat punt is de overheid slechts minimaal mee."
"De wegeninfrastructuur in België is in trieste toestand. Dankzij digitalisering kunnen we alles over een weg weten als we hem aangelegd hebben. Die informatie kan nuttig gebruikt worden bij de monitoring van slijtage en bij het onderhoud. Om dat nog beter te doen, kun je infrastructuur eventueel uitrusten met sensoren. Dat zou ik wel willen."
"Maar helaas zijn wij een heel complex land, met Vlaanderen, Wallonië en Brussel, met gemeenten en ook nog eens provincies die elk verantwoordelijk zijn voor wegen. Hoe zou je dit in 's hemelsnaam op één eenduidig platform krijgen? Er kan enorm veel. Maar ik zie bij deze overheid geen plan om dat ook allemaal snel waar te maken."
De overheid kan door eisen te stellen de digitalisering van bedrijven stimuleren. Een voorbeeld is e-procurement. Maar soms loopt de overheid achter volgens Mieke Frijters. En niet elke digitalisering is zinvol.
Mieke Frijters: "De Vlaamse overheid heeft aangekondigd dat ze digitale identificatieformulieren wil verplichten bij het vervoer van afvalstoffen in Vlaanderen. Dat is nog uitgesteld. Het is nuttig voor inzamelaars, afvalstoffenhandelaars of makelaars van afvalstoffen."
"Maar wij vervoeren grond en sloopafval. We zijn een bouwbedrijf, geen transportbedrijf. We zouden informatie daarover op een digitaal platform van de Vlaamse overheid moeten zetten. Daar heb ik toch vragen bij als wegenbouwbedrijf. We zouden daarvoor moeten betalen. Waarom? Ze verzamelen alleen gegevens digitaal, maar spelen 'niets' naar niemand door. Wat is dan het nut ervan? Waarom vraag je het dan? En waarom laten betalen? Dit is zinloos."
Mieke Frijters: "Of neem e-procurement. Een aannemer moet de documenten digitaal signeren als hij wil meedingen naar een overheidsopdracht. Daarvoor heb je nog altijd een apart apparaatje en een e-ID nodig. Nu itsme bestaat, is dat toch niet meer van deze tijd? Daarnaast bestaat er ook nog geen platform voor het steeds opnieuw opladen van dezelfde documenten bij een aanbesteding."
Syslor is een jong, innovatief bedrijf met thuisbasis in Metz, in Frankrijk. Het werd in 2017 opgericht door Edouard Semin en telt een twintigtal werknemers. Het ontwikkelt digitale oplossingen voor aannemers van openbare werken, meer bepaald wegenbouwers en netbeheerders. Het bedrijf zal in oktober aanwezig zijn op onze beurs Digital Construction Brussels.
Afgaand op de uitspraken van haar voorzitter en oprichter heeft deze jonge kmo uit het departement La Moselle (regio Grand Est), met een dochteronderneming in Luxemburg, flinke ambities. "Wij willen het Google Maps van de ondergrondse netwerken worden", verklaarde Edouard Semin in een interview met Le Moniteur, een toonaangevend weekblad van de Franse bouwsector.
Syslor heeft een GNSS-ontvanger (Global Navigation Satellite System) ontwikkeld
waarmee het overal mogelijk is elementen in realtime te lokaliseren tot op een centimeter nauwkeurig. Dit toestel werkt met oplossingen die worden gebruikt op smartphones en tablets, waaronder drie afzonderlijke apps. "Met de eerste is het mogelijk ondergrondse netwerken bij wegen en hun omgeving zeer nauwkeurig weer te geven. Een project- of bestaand plan wordt gedigitaliseerd door punten en lijnen af te tekenen. Vervolgens wordt het plan omgezet in augmented reality om het gemakkelijker en permanent te kunnen markeren op de grond. Daarna kunnen we in alle veiligheid beginnen te graven om nieuwe leidingnetten in de sleuven te installeren of te repareren," legt Marie Stomp, Sales & Marketing Manager bij Syslor, uit.
De tweede app betreft de georeferentie of georegistratie van netwerken met behulp van fotogrammetrie. "Op basis van een video maken we een 3D-puntenwolk (digitale tweeling van de sleuf), een 2D-orthofoto en een gecertificeerd situatietekening. Dit alles wordt in een georefentiemodel gegoten met een nauwkeurigheid van minder dan 10 cm. Hoe ga je te werk? Open de sleuf en plaats de leidingen. Vervolgens meet je de referentiepunten op met behulp van de Syslor-ontvanger, maak je de video met je smartphone en stuur je de gegevens via de applicatie naar een platform. Syslor ontvangt de bestanden op zijn portaal, modelleert de sleuf en stelt de deliverables ter beschikking van de klant: de puntenwolken met georeferenties, de orthofoto met georeferenties en de gecertificeerde situatietekening," licht Marie Stomp toe.
Met de laatste app "opmeting van punten", is het mogelijk bestaande gegevens te verzamelen op het terrein, met als doel deze om te zetten in een geografisch informatiesysteem, of omgekeerd, te bouwen constructies (voetpaden, wegen enz.) op het terrein uit te zetten met behulp van punten. "Ik neem als voorbeeld het aanleggen van nieuwe bloemperken. Ofwel is er vooraf een plan opgemaakt in het portaal en kan de uitvoerder in de app zien waar ze zich bevinden. Ofwel gaat hij ter plaatse kijken waar de nieuwe bloemperken moeten komen, en houdt hij rekening met de elementen uit de reële wereld. Het is mogelijk punten op te meten in een cirkel, boog of rechthoek. "
Het is de uitvoerder op het terrein die de oplossingen van Syslor moet gebruiken. "In tegenstelling tot de klassieke topografische oplossingen, die op landmeters zijn afgestemd, zijn onze oplossingen afgestemd op de uitvoerders op het terrein die dicht bij het project staan. De GNSS-ontvanger moet worden gekocht, en onze drie afzonderlijke apps kunnen worden gedownload in Google Play of de App Store. Het is zeer makkelijk in gebruik, niet duur en voelt prettig aan. Zodra de apparatuur is aangeschaft, werkt de uitvoerder of de netbeheerder volledig onafhankelijk. Het enige wat hij moet doen, is de gegevens naar ons platform sturen, dat permanent met de bouwplaats is gekoppeld en dus regelmatig wordt bijgewerkt," onderstreept de Sales & Marketing Manager.
Marie Stomp wijst op vele andere voordelen van deze innovatieve oplossingen. "Het is voordelig omdat de bouwplaatsleider autonoom werkt is en tijd bespaart. Het project is sneller klaar, waardoor de hinder ten gevolge van de bouwplaats, zoals verkeersopstoppingen, omleidingen, veiligheid van voorbijgangers enz., minder lang duurt. En er is ook een duurzaam aspect: de landmeter hoeft zich minder vaak te verplaatsen, zodat er minder ritten zijn en de ecologische voetafdruk klein is, door een lager brandstofverbruik en geringere uitstoot van broeikasgassen. En het is 'veilig', want de kaarten zijn zo nauwkeurig dat het risico op ongelukken bij het af- en uitgraven van de grond zeer klein wordt. De uitvoerder heeft de omgeving waar hij aan het werk is perfect onder controle en bovendien moet er minder grond worden uitgegraven en teruggestort. ”
Het bedrijf is ook erkend door de Solar Impulse Foundation, die een label geeft aan efficiënte en ecologische oplossingen. "Dit label geeft betekenis aan onze acties. Het maakt ons beter zichtbaar en vergroot onze erkenning door belangrijke spelers, die een erkenning is van onze milieuvriendelijkere oplossingen. ”
In Frankrijk werkt de bekende wegenbouwonderneming Eurovia (Vinci Group) met de oplossingen van Syslor. "In België hebben we klanten als Colas, Nonet, TRBA. We hopen tijdens onze deelname aan de beurs Digital Construction Brussels nog veel meer contacten te leggen, want we willen een internationale weg inslaan", besluit Marie Stomp.
"De uitvoerder heeft de omgeving waar hij aan het werk is perfect onder controle en bovendien moet er minder grond worden uitgegraven en teruggestort."
Photo :©" In tegenstelling tot de klassieke topografische oplossingen, die op landmeters zijn afgestemd, zijn onze oplossingen afgestemd op de uitvoerders op het terrein. "
Matexpo heeft iets te vieren. Het is dit jaar de veertigste keer dat deze vakbeurs voor bouwmachines en -materieel plaatsvindt. Organisator Gregory Olszewski vertelde ons wat u van 6 tot 10 september mag verwachten
Kortrijk Xpo. Zeker is alvast dat de technologische vooruitgang niet stilstaat. Onder meer de digitalisering rukt verder op.
De geschiedenis van Matexpo begint in het West-Vlaamse Harelbeke in het jaar 1946. De Tweede Wereldoorlog is nog maar net voorbij. De streek heeft zwaar geleden onder de gevechten, maar de economische wederopbouw van het land is begonnen. Enkele aannemers besluiten dat een lokale beurs gewijd aan de bouw daar goed bij zou passen.
Het initiatief wordt Bouwbeurs gedoopt en vindt plaats in Harelbeke. In 1969 verhuist de beurs wegens plaatsgebrek naar Kortrijk, maar dat kunnen die van Harelbeke maar matig appreciëren: zij willen een dergelijk evenement behouden in hun stad. 1969 wordt dus een uniek jaar in de geschiedenis van de beurs, met een editie in Kortrijk én in Harelbeke.
De aanduiding Matexpo duikt voor het eerst op in 1975, wanneer de naam verandert in Bouwbeurs Matexpo. In 1985 ten slotte blijft alleen nog Matexpo over. Die keuze wordt onder meer gemaakt om te benadrukken dat de beurs een nationale uitstraling heeft gekregen en zijn lokale oorsprong al lang ontstegen is.
Gregory Olszewski: "In de jaren 1980 heeft de organisatie ook beslist om te gaan van een evenement dat oorspronkelijke bedoeld was voor het brede publiek en de professionals, naar een zuivere vakbeurs. Want ja, Matexpo
is de B2B-beurs bij uitstek."
Begin september krijgen bouwprofessionals dus de kans om in Kortrijk Xpo het nieuwste bouwmaterieel te bewonderen. Gelieve comfortabel schoeisel mee te brengen, want de totale beursoppervlakte is maar liefst 135 000 vierkante meter. Hebt u vragen of opmerkingen? De exposanten staan tot uw dienst. Ze zijn met 350 dit jaar en vertegenwoordigen samen meer dan duizend merken. Gregory Olszewski: "80 tot 85 procent van onze grote exposanten komt elk jaar terug. Bij de kleinere exposanten zien we meer een komen en gaan."
Vanaf de tweede editie in 1947 wordt de beurs om de twee jaar georganiseerd. In de beursloze jaren zijn er tegenwoordig de Demo Days. In zijn bijna tachtigjarige bestaan heeft Matexpo alle mogelijke bouw- en bouwgerelateerde machines laten zien: materieel voor wegenwerken, voor de burgerlijke bouwkunde, voor de goederenbehandeling … te veel om op te noemen.
Om de veertigste editie van Matexpo te vieren, zijn de organisatoren van deze beurs de archieven in gedoken op zoek naar informatie, artikels en foto's uit het verleden. De mooiste vondsten kunt u bewonderen in een speciaal voor de gelegenheid uitgegeven boek, dat wordt uitgedeeld aan alle exposanten. Bezoekers kunnen het kopen.
Bij de feestelijkheden hoort eveneens een tentoonstelling van oude bouwmachines. U kunt deze vlak bij de ingang bezoeken, maar er staan ook machines verspreid over de stands.
In een poging om jongeren warm te maken voor een baan in de sector, zijn TSO-leerlingen uitgenodigd voor een bezoek aan de beurs op 7 september. Ze kunnen dan deelnemen aan een wedstrijd en cadeaucheques voor schoolspullen winnen. Op 9 september wordt een Job Day georganiseerd, zowel voor bouwbedrijven als voor de exposanten. Op donderdag is de Dag van de Wegenbouw een ontmoetingsmoment voor de exposanten, de ondernemingen uit de burgerlijke bouwkunde en de wegenbouwers. Tijdens die gelegenheid komt ook het Agentschap Wegen en Verkeer aan het woord. Ten slotte zijn er nog de seminaries en infosessies die traditiegetrouw tijdens Matexpo georganiseerd worden. Ook Embuild Plus (de vroegere cluster van complementaire ondernemingen in de Confederatie) zal hieraan een bijdrage leveren.
Talrijke trends passeerden sinds 1946 de revue. Gregory Olszewski pikt er drie uit, waarbij ook de digitalisering, het thema van dit dossier.
Gregory Olszewski: "Alle machines zijn tegenwoordig uitgerust met de combinatie topografie/gps/laser. De bestuurder ziet op het scherm in de cabine alle stappen die hij moet volgen. Tegenwoordig is zo'n operator meer dan iemand die twee of drie joysticks moet bedienen. Hij moet een ruime technische kennis hebben en verstand van informatica."
Het kan volgens Olszewski in de toekomst mogelijk worden wegen- en grondwerken uit te voeren vanop afstand, zonder een operator in de machine.
Gregory Olszewski: "Dat zou inderdaad mogelijk zijn in een goed gedefinieerde omgeving en met goed afgelijnde werken, zolang er geen obstakels zijn. We zien daarvan bijna dagelijks voorbeelden in de actualiteit, met minibusjes die autonoom rijden in sommige grote steden. Maar opgelet: een menselijke operator zal altijd nodig blijven. Bij bouwwerken zal hij ofwel in een container in de buurt zitten, of de site controleren vanop afstand. In België is dat nog eerder zeldzaam maar ik ben er zeker van dat we het meer en meer zullen zien in de toekomst. Het is een technologie die de efficiëntie verhoogt."
Ergonomie is de tweede trend. In de voorbije vijftien tot twintig jaar zijn machines veel comfortabeler geworden voor de operatoren.
Belangrijk is dat, want "een kraan verplaatsen, zelfs een kleintje, is geen pretje," aldus onze gesprekspartner. De derde trend ten slotte is de milieuvriendelijkheid.
Gregory Olszewski: "De grote bouwondernemingen willen vaak het voorbeeld geven, bijvoorbeeld door hun vloot te elektrificeren. Maar dat ook werkelijk doen is niet altijd zo eenvoudig. Neem een machine die acht tot twaalf uur aan een stuk draait op een bouwplaats. Dat zal niet lukken met de autonomie die elektrische machnies op dit moment hebben. Een kleine torenkraan daarentegen, die alleen op welbepaalde momenten moet hijsen, dat is mogelijk met een batterij. Kleine machines kunnen tegenwoordig geëlektrificeerd worden. De grotere zullen nog moeten wachten op andere technologieën. En let op, breng de diesel niet te snel naar het kerkhof. Volgens mij zal die over tien jaar nog niet verdwenen zijn."
Ook belangrijk voor de directeur van Matexpo is de veiligheid. Sinds een jaar of vijftien gaat daar veel meer aandacht naartoe.
Gregory Olszewski: "Machines worden steeds intelligenter en kunnen obstakels vermijden. Enkele jaren geleden heeft Constructiv een campagne gelanceerd over veilig werken op hoogte. Daarna was er Safety my Priority van Embuild, de voormalige Confederatie Bouw. Dat heeft ons gemotiveerd om naar onze traditionele Innovation Award en Green Award ook een Safety Award toe te kennen. Dit jaar is het de derde keer dat we die prijs uitreiken."
Hebt u zin om al deze innovaties van dichtbij in actie te zien? Bent u geïnteresseerd in de allernieuwste machines om u onderneming efficiënter en winstgevender te maken? Vergeet dan vooral niet om Matexpo 2023 in uw agenda te zetten.
Als vakman betekent je bestelwagen veel voor jou. Je wil dan ook dat hij goed verzekerd is, zodat je steeds met een gerust gemoed de baan op kan. Daarvoor kan je rekenen op de persoonlijke service van Federale Verzekering, al meer dan 100 jaar de specialist – zeg maar vakman – in het verzekeren van vakmannen. Bovendien geniet je nu van een korting van 10% op je polis B.A.* lichte vrachtwagen en zelfs 20% op je polissen B.A en Omnium* als je de combinatie maakt!
In het Hemelvaartweekend werd de 1000 kilometer van Kom op tegen kanker weer gereden. Het event verzamelde 5 912 516 euro voor kankeronderzoek. Net zoals in de voorbije jaren was Embuild er weer met een team bij.
De 1000 kilometer van Kom op tegen kanker is een unieke fietstocht die sinds 2010 gereden wordt. De deelnemende teams zoeken sponsors en verzamelen geld voor kankeronderzoek dat lang de klassieke kanalen moeilijk gesubsidieerd raakt, bijvoorbeeld omdat het commercieel niet interessant is voor een farmaceutisch bedrijf.
In de eerste editie reden 152 teams mee, die 750 000 euro verzamelden. Dit jaar trapten er meer dan 1000 teams mee en lag de opbrengst op een zeer indrukwekkende 5 912 516 euro.
De editie van 2023 was, na onderbrekingen vanwege covid, de twaalfde. Embuild was er van in het begin bij. De warmte, de solidariteit, het gevoel dat je samen met honderden anderen een vuist maakt tegen deze vreselijke ziekte – het was weer een geweldige ervaring voor onze teamleden Hendrik De Wit, Wim Garmyn, Peter Graller, Gerd Decoene, Joeri Van Meenen, Bram Schittecatte, Jochen Panis en Philip Bogaert.
Het team van Embuild was overigens niet de enige vertegenwoordiger van de sector: er waren ook teams van onze lelden Denys, CIT Blaton en BESIX, en van het consortium Viabuild waarin verschillende leden zitten. Onze excuses aan alle leden die meereden of een team sponsorden maar die we hier niet vermelden!
De 1000 km van Kotk is een fietstocht die wordt gereden tijdens het Hemelvaartweekend. Hij bestaat uit vier dagen van 250 kilometer, met iedere dag een ochtend- en middagetappe van 125 kilometer. Dit jaar waren er 1023 nationale teams en daarnaast een internationaal team met 47 fietsers. Elk team verzamelt 5500 euro (of meer) startgeld. Op elk moment mag er maar één teamlid aan de slag zijn. De teams kunnen dus niet meer dan acht personen tellen.
Embuild rijdt al van in het begin mee in de 1000 km van Kotk, maar in 2024 hebben we de ambitie om een tweede team in te zetten.
Buildwise, het voormalige WTCB, heeft onderzocht welke trends op de kortere en langere termijn de toekomst van de sector zullen bepalen, en welke gevolgen dat zal hebben. Eén van de conclusies is dat bouwbedrijven niet zullen ontsnappen aan verdere digitalisering.
Dit artikel is het tweede in een reeks gewijd aan Trend- en impactanalyse van de (Belgische) bouwsector, een lijvig en zeer grondig rapport dat Buildwise (het vroegere WTCB) opstelde voor zijn Visiecomité. Het eerste artikel vindt u in het vorige (juni)nummer van Embuild Magazine.
Het rapport werd gemaakt onder begeleiding van consultant KPMG aan de hand van desktopresearch en gesprekken met experts binnen en buiten de bouwsector. Drie sectoren werden bovendien nader onderzocht: de algemene aannemers, de schrijnwerkers en de installateurs van sanitair en HVAC. Er werd niet alleen gekeken naar de bouwtechniek op zich, maar ook naar politieke, economische, sociale, technologische, ecologische en juridische aspecten, afgekort PESTEL.
Er kwamen tien megatrends uit de bus. Aan de hand daarvan identificeert het rapport drie belangrijke thema’s: digitalisering, duurzaamheid, en investeringen in medewerkers en hun competenties. Alleen als bouw- en installatiebedrijven daarop inzetten, zullen ze het hoofd kunnen bieden aan de uitdagingen die op hen afkomen.
De trend- en impactanalyse van Buildwise is ondubbelzinnig: het belang van digitale technologie in de toekomstige activiteiten van de bouw- en installatiebedrijven kan niet overschat worden. Robotisering, artificial intelligence, BIM, internet of things, data analytics, augmented en virtual reality, 3D-printing … Het zijn wel degelijk meer dan slogans en tijdelijke modeverschijnselen.
Het zijn concepten die op (middel)lange termijn grote invloed gaan hebben op onze samenleving. Ze zullen leiden tot disruptieve veranderingen die een breuk met het verleden veroorzaken. "Het is aan de bouwsector van morgen om mee te stappen in deze nieuwe technologieën, waarbij men stapsgewijs uittest wat een nieuwe technologie kan betekenen voor de sector zodat de Belgische bouwsector in zijn geheel voorbereid is en niet achter de feiten moet aanhollen, " aldus het rapport.
Digitalisering is volgens het rapport meer dan ooit een manier om sneller, efficiënter en klantvriendelijker te werken. Maar de maturiteit van de Belgische bouwsector op dit gebied is erg variabel. Enkele koplopers in de sector zijn al sterk gedigitaliseerd, terwijl een groot deel slechts in zeer beperkte mate aan digitalisering doet. Het rapport besluit dat de maturiteit van de digitalisering globaal bekeken laag is in de sector.
Maar tegelijk leeft het besef dat digitalisering kan leiden tot innovatie in alle onderdelen van de bouwwaardeketen, niet alleen in de ontwerp- en bouwfase maar ook in de exploitatie van bouwwerken. Bedrijven zijn dus bereid om hierin te investeren. In een recent onderzoek van KPMG gaf 43 procent van de bedrijven in de bouwsector aan aanzienlijke investeringen te zullen doen in technologie.
Robotisering, automatisering en andere vormen van digitalisering worden gezien als een manier om de productiviteit te verhogen en zo een hogere capaciteit te bereiken. Maar doorgedreven digitalisering kan ook de faalkosten verminderen, bijvoorbeeld omdat ze een betere planning mogelijk maakt. In combinatie met een hogere productiviteit kan dit leiden tot lagere bouwkosten en een hogere winstmarge.
Het begrip digitalisering kan zeer ruim worden geïnterpreteerd. Innovatieve technologieën in de bouw- en installatiesector worden soms ConTech genoemd, een afkorting van Construction Technology. In de vastgoedsector kom je eerder de noemer PropTech tegen (van Property Technology). Maar vast staat digitalisering nieuwe kansen creëert voor onze ondernemingen. We geven enkele voorbeelden.
● Robotics kan de efficiëntie, productiviteit en veiligheid verhogen. Deze technologie kan ingezet worden voor de productie van modulaire woningen, robotlassen, het verwerken van materialen op de bouwplaats enzovoort.
● Artificiële intelligentie (AI) gebruiken om arbeidstekorten op te vangen, onderhoudsplannen op te stellen en de veiligheid op bouwplaatsen te waarborgen.
● Informatiemanagement van ontwerp, uitvoering en beheer tot de uiteindelijke afbraak. De data die gebruikt en verzameld worden, kunnen gelinkt worden aan een 3D-objectenmodel (BIM). Het doel is hier onder meer een betere voorbereiding van de werken en een vermindering van de faalkosten. Maar de data in het BIM-model kunnen daarnaast gebruikt worden voor talrijke andere toepassingen zoals zoals virtual en augmented reality en digital twins voor het beheer (een digital twin is een gedetailleerde digitale versie van een constructie, inclusief de evolutie van haar toestand in het verleden).
● Digitaal verbinden van bouwplaatsen waarbij software en hardware op een slimme manier met elkaar interageren. Zo ontstaat een totaaloverzicht van het project in real time.
● Trackingsoftware en het internet of things (IoT). Daarmee kun je onder meer bijhouden waar gereedschap en materieel zich bevindt. Je kunt er tools efficiënter en performanter mee inzetten.
● Het gebruik van Blockchain voor projectbeheer. Het voordeel is dat deze technologie decentraal en schaalbaar is. Bovendien verhoogt ze de transparantie en de veiligheid.
● Smartphone-applicaties om bouwactiviteiten te optimaliseren.
Dit zijn slechts enkele voorbeelden. Hoe onze wegen- en infrastructuurbouwers hun ondernemingen digitaliseren en welke voordelen ze eruit halen, dat kun u lezen in het dossier in dit nummer van Embuild Magazine.
Ondanks de voordelen zal de digitalisering niet van een leien dakje verlopen. Er bestaan verschillende obstakels voor de digitale transformatie van bouwondernemingen. Een bouwproces is gefragmenteerd en vaak decentraal, met talrijke onderaannemers en andere spelers die soms eigen technologieën gebruiken. Komen tot algemeen gedeelde kennis en gebruik van een technologie ligt niet voor de hand. Er zijn ook legale obstakels, zoals de aansprakelijkheid en de eerbied voor de privacy en het intellectuele eigendomsrecht.
Daarbij komt dat een technologie doorgaans evolueert, en ondernemingen hun competenties dus voortdurend moeten bijwerken. Bovendien is nieuwe technologie vaak complex, wat veel expertise vraagt bij de installatie en het onderhoud. Dat kan leiden tot verdere fragmentatie en zelfs machtsverschuivingen in de verhouding tussen ondernemingen. En ten slotte is er nog de digitale veiligheid. Digitale technologie is kwetsbaar voor cyberaanvallen waarvan een ondernemingen, zijn klanten maar ook de constructie zelf het slachtoffer kan zijn.
De overheid verplicht energetische renovaties en ook appartementsgebouwen moeten hier in mee gaan. Alleen kennen die hun eigen uitdagingen, want hoe krijg je neuzen van iedereen binnen een VME in dezelfde richting? En hoe kun je hier als aannemer het best aan beginnen?
We mogen een grote renovatiegolf van privéwoningen verwachten: niet alleen de klimaatdoelstellingen van Europa vereisen dit, ook de overheid legt dit op. Veel appartementsgebouwen zijn toe aan een grondige energetische renovatie. Alleen bots je daar op enkele specifieke uitdagingen. Eén gebouw heeft vaak meerdere eigenaren, die in de vereniging van mede-eigenaren (VME) samen moeten beslissen wat ze willen renoveren. Maar alle neuzen in dezelfde richting krijgen, het financiële plaatje doen kloppen én de werken laten uitvoeren is geen sinecure. Daarom blijft het potentieel voor grondige renovatie hier nog onbenut.
Daarop wil CondoReno een antwoord bieden. In dit project ontwikkelen tien partners, waaronder Embuild Vlaanderen, de nodige tools om elke stap in het proces te vereenvoudigen. Denk aan een toolkit voor besluitvorming voor de
VME’s, die hierdoor een beter inzicht krijgen in de mogelijkheden voor renovatie en de uiteindelijke winst ervan. Een beter geïsoleerd gebouw bespaart je natuurlijk uiteindelijk heel wat geld. Daarnaast wordt er ook gekeken naar financiële modellen die het mogelijk maken om grotere werken uit te voeren.
Lopen de beslissingen vlotter en is er geld voorzien? Dan komt de aannemer erbij kijken. Aan kennis en kunde voor de renovatie ontbreekt het vandaag niet, maar wel aan een rendabel businessmodel. Nu vraagt het nog veel tijd en energie om VME’s te adviseren, maar is er weinig garantie op een opdracht. CondoReno wil er dus voor zorgen dat aannemers uiteindelijk een geïntegreerde renovatiedienst worden: van advies tot uitvoering van de werken. Ook hiervoor komt er een tool. Kortom, door het proces van a tot z te verbeteren, worden appartementsgebouwen straks mooie projecten met grote schaal-
voordelen voor aannemers. Een win voor de sector, maar ook voor het klimaat en de klimaatdoelstellingen.
CondoReno startte op in oktober 2022 en loop tot september 2026. Dit project kadert in het Europese LIFE-programma. Het project brengt tien partners samen: naast Embuild Vlaanderen is er een internationaal gezelschap met de Universiteit Delft, KERN (Kennisinsitutuut energetische renovatie en nieuwbouw), EBC (Construction SME’s Europe), IUPI (International Union of Property Owners), Stad Mechelen, Stad Antwerpen, Energiehuis Oostende, Agence Parisienne du Climat, en WNR (WoonlastenNeutraal Renoveren). De focus van het project ligt op Vlaanderen en Nederland, maar in de toekomst is het doel om dit over heel Europa uit te rollen.
bezoek condoreno.org of contacteer Johan Vanden Driessche: johan. vandendriessche@embuild.be
Op 10 maart 2023 bereikte de Vlaamse Regering eindelijk een stikstofakkoord. Hiermee kwam voorlopig een einde aan een tumultueuze periode van politieke discussies en boerenbetogingen. De gevolgen van het stikstofakkoord voor de bouwsector zijn beperkt, maar het blijkt opletten geblazen.
Op 25 februari 2021 vernietigde de Raad voor Vergunningenbetwistingen de vergunning van een uitbreiding van een kippenstal in Kortessem. De Raad oordeelde dat het beoordelings- en significantiekader met drempelwaarden voor de stikstofuitstoot- en depositie onvoldoende wetenschappelijk onderbouwd was. Daardoor kon dit niet langer gebruikt worden bij de vergunningverlening. Een algemene vergunningenstop was er niet, maar de vergunningverlening voor landbouw en industrie werd heel wat moeilijker. Voor woningbouw- en infrastructuurprojecten was de impact veel minder groot. Daardoor werd de bouwsector veel minder zwaar getroffen dan in Nederland. Daar leidde een soortgelijk arrest tot een bouwstop. Volgens een schatting van Bouwend Nederland, de Nederlandse tegenhanger van Embuild, zal dit de bouw tussen tien en vijftien miljard euro kosten.
Stikstof heeft een vermestend effect op de bodem. Hierdoor verdringen stikstofminnende planten andere soorten, wat leidt tot verlies van biodiversiteit van planten, maar ook van de insecten en vogels die ervan afhankelijk zijn. De natuur in de speciale beschermingszones of de habitat- en vogelrichtlijngebieden gaat erop achteruit, waardoor de zogenaamde instandhoudingsdoelstellingen niet behaald worden.
De stikstofuitstoot is te wijten aan enerzijds stikstofoxiden (NOx) van verbrandingsprocessen in verkeer, industrie en gebouwenverwarming en anderzijds ammoniak (NH3) uit de landbouw.
Er zijn in Vlaanderen weinig cijfers over de emissies van de bouwsector beschikbaar. De stikstofuitstoot tijdens de gebruiksfase van gebouwen en infrastructuur is sowieso veel groter dan de uitstoot tijdens de bouwfase. De bijdrage van offroad machines bedraagt 1 procent van de totale stikstofuitstoot en 2 procent van de NOx-uitstoot. Dit zijn machines met
een eigen motor en voertuigen die niet bestemd zijn voor de publieke wegen die gebruikt worden in verschillende sectoren zoals bos- en landbouw, huishoudens, groenvoorziening en bouw. 22 procent van NOX-emissies van de off-road machines zijn afkomstig van de bouwsector. Dit is 0,44 procent van de totale NOx-uitstoot of 0,22 procent van de totale stikstofuitstoot. De bijdrage tot het stikstofprobleem van de bouwsector tijdens de bouwfase is dus beperkt.
Het stikstofakkoord vormt het kader voor de definitieve programmatorische aanpak stikstof (PAS) waarin een totaalpakket aan acties opgenomen zijn om de stikstofuitstoot te beperken en de natuur te herstellen. Er wordt ingezet op het verminderen van de uitstoot door industrie, transport en landbouw, waarbij een aantal piekbelasters verplicht moeten sluiten, op een nieuw kader voor vergunningen en op herstelmaatregelen in natuurgebieden. De bouwsector wordt niet expliciet genoemd. Via deze weg wordt de bouwsector dus niet verplicht om in te zetten op het gebruik van elektrisch aangedreven machines op de werf of op het oprichten van logistieke
bouwhubs om het aantal transportbewegingen te beperken. Het stikstofakkoord wordt nu omgezet in een stikstofdecreet. Zolang dit decreet niet in werking is, blijft er echter enige onzekerheid.
Ondertussen werkt Europa aan een voorstel van een natuurherstelwet, waarin bindende natuurdoelstellingen opgenomen zijn die rechtstreeks van toepassing zijn voor de lidstaten, en dit niet enkel voor de bestaande speciale beschermingszones, maar ook voor gebieden hierbuiten waarin beschermde habitats voorkomen. Wanneer dit voorstel ongewijzigd doorgevoerd wordt, is de huidige stikstofcrisis klein bier in vergelijking met wat op ons afkomt. Samen met andere sectorfederaties heeft Embuild Vlaanderen hiertegen sterk gereageerd richting de Vlaamse regering. Deze hebben ondertussen een wijziging van de natuurherstelwet gevraagd. Ook vanuit andere lidstaten klinken proteststemmen steeds luider. Wordt ongetwijfeld vervolgd.
Het Vlaamse Agentschap Onroerend Erfgoed heeft sinds september vorig jaar een nieuwe directeur-generaal: Peter De Wilde. Na een half jaar in die functie had hij een ontmoeting met de belangrijkste spelers in de erfgoedsector. Hij pleitte voor een minder gefragmenteerde aanpak van ons erfgoed.
Bij de aanwezigen ook een sterke delegatie van de bouwsector, bestaande uit Embuild Vlaanderen, FABA en verschillende bedrijven die zich toegelegd hebben op werken aan onroerend erfgoed zoals Denys, Renotec, Nijs P., Artes, Ambachtelijk Schrijnwerk en Domus Team.
Peter De Wilde kwam aan het hoofd van het Agentschap Onroerend Erfgoed in september 2022. Deze doctor in de taalkunde had op dat moment al enige ervaring op zak. Van 2003 tot 2006 was hij departementshoofd Cultuur van de provincie Antwerpen en van 2007 tot 2009 kabinetschef Cultuur, Toerisme en Erediensten in de stad Antwerpen. Vervolgens was hij CEO van Toerisme Vlaanderen.
Welke visie heeft Peter De Wilde op ons erfgoed? Hij pleit voor een minder gefragmenteerde aanpak. Sommige bevoegdheden zijn versnipperd. Het "gezonken onroerend erfgoed in internationale wateren" is een sprekend, zij het dan onalledaags voorbeeld."
Hij merkte ook op dat er naast onroerend erfgoed ook andere vormen bestaan zoals cultureel erfgoed. De bescherming, de regelgeving en de subsidiëring zijn niet altijd op elkaar afgestemd en werken elkaar soms eerder tegen dan dat ze elkaar versterken. In kerken worden bepaalde elementen onroerend door hun bestemming maar andere zaken blijven roerend, hoewel ze onlosmakelijk verbonden zijn met het gebouw. Volgens Peter De Wilde zou het beter zijn de bevoegdheden te bundelen in één Agentschap, ingekanteld in het huidige Agentschap Onroerend Erfgoed.
Peter De Wilde beseft dat die visie en de implementatie en uitvoering ervan door de
erfgoedconsulenten en andere medewerkers van het Agentschap nog inspanningen en tijd zal vragen. Maar hij sprak wel de ambitie uit om een nieuwe wind te laten waaien en iedereen mee aan boord te krijgen.
Peter De Wilde merkte ook op dat een monument tot stand is gekomen in een specifieke context en deel uitmaakt van een gemeenschap. Onroerend erfgoed wordt nog te veel benaderd vanuit het object en de visie van de architect.
Hij illustreerde die soms te eenzijdige kijkvanuit-het-object met het Vleeshuis in Gent en de Boerentoren in Antwerpen. Volgens hem kan en moet onroerend erfgoed ook zorgen voor het in stand houden en eventueel opnieuw creëren van leefbare gemeenschappen. In een stad kunnen toeristen en bezoekers de middenstand, de kleinhandel en de horeca leefbaar houden, en dat verhoogt het niveau van de voorzieningen van de bewoners.
Inge Appermont gaf vervolgens toelichting bij het recent ingevoerde afwegingskader voor zonnepanelen. Dat zegt, eenvoudig samengevat, dat zonnepanelen op erfgoed toegelaten zijn, met uitzondering van werelderfgoed. In dat geval is nog altijd een vergunning of toelating nodig.
Verschillende motieven liggen aan de basis van dit afwegingskader. Om te beginnen willen veel bewoners en gebruikers zonnepanelen plaatsen om het gebouw energievriendelijker te maken. Dat heeft vanzelfsprekend te maken met de energieprijzen. Klassieke zonnepanelen kunnen bovendien gemakkelijk weer weggenomen worden zonder veel schade
aan het erfgoed. Voor andere types zoals leien met geïntegreerde zonnecellen, is dit minder het geval, en deze vallen dus niet onder de regeling. En ten slotte wordt verwacht dat zonnepanelen op de middellange termijn weer zullen verdwijnen en dat andere vormen van hernieuwbare energie in de plaats zullen komen. Iets gelijkaardigs is ook gebeurd met de televisiemasten en schotelantennes die vroeger overal zichtbaar waren.
Inge Appermont besprak ook de EPB-regelgeving, het energieprestatiecertificaat, de renovatieverplichting en de wooncode. Deze worden niet gestuurd vanuit onroerend erfgoed maar hebben er wel een grote impact op. Ze worden bovendien frequent gewijzigd en aangescherpt.
Onroerend erfgoed heeft hierin een bijzondere plaats, maar deze is soms niet eenduidig en consequent. Het Agentschap is zich hiervan bewust en zal werk maken van een eenduidiger kader voor onroerend erfgoed. Het is daarnaast hard aan het werk om het erfgoed-energieadvies op de rails te krijgen. Een afzonderlijk EPC voor onroerend erfgoed bestaat nu niet en zal er ook niet komen.
Peter De Wilde stelde dat voor deze aspecten het Agentschap zal streven naar een individuele aanpak met oog voor de specifieke situatie. Ingrepen zullen niet louter vanuit de erfgoedwaarden en het object afgetoetst worden.
Enkele aanwezigen pleitten tijdens de ontmoeting voor een goed evenwicht tussen enerzijds een rechts-zeker algemeen kader en anderzijds een site-specifieke aanpak. Voor dat laatste is de erfgoedconsulent cruciaal. De indruk leeft dat de erfgoedconsulenten te weinig rugdekking krijgen, en vaak op zeker spelen door een ingreep te weigeren.
In de aanloop naar de verkiezingen van volgend jaar bereidt Embuild Vlaanderen zijn verkiezingsmemorandum voor. Marc Dillen (directeur-generaal Embuild Vlaanderen) deelde mee dat wat betreft erfgoed samengewerkt wordt met het Agentschap voor het memorandum. Maar hij lichtte ook een paar tipjes van de sluiers op en stipte enkele punten aan die belangrijk zijn voor de aannemers in deze sector. Er is bijvoorbeeld het gebrek aan arbeids-
krachten. Dillen suggereerde dat met minister Brouns overlegd zou kunnen worden over de lijst van knelpuntberoepen die vastlegt welke arbeidskrachten van buiten de EU gemakkelijker aangetrokken kunnen worden. Misschien moet deze lijst uitgebreid worden met enkele ambachten.
Promotie van bouwberoepen blijft noodzakelijk maar een jonger imago met meer identiteit zou welkom zijn. Het is onder meer de vraag of de benaming erfgoed niet te oubollig is geworden. Moet er meer werk worden gemaakt van een instituut zoals Paix-Dieu in Wallonië? Of een Open Monumentendag waar ook wordt ingezoomd op het ambacht en niet alleen op het monument?
Een ander probleem zijn de soms zeer zware administratieve lasten die gepaard gaat met overheidsopdrachten. Verschillende betrokkenen geven aan dat ze onder meer daardoor minder inschrijven en de voorkeur geven aan de private markt. Ze begrijpen dat een aannemer moet aantonen dat hij de vaardigheden voor werken aan onroerend erfgoed in huis heeft. Dat kan referenties en een goed plan van aanpak vereisen. Maar tegelijk leeft er een vrij algemene indruk dat de slinger soms wel erg ver doorslaat.
Erfgoedaannemers klagen ook dat de termijn tussen inschrijving en toewijzing vaak veel te lang is, zeker als verwacht wordt dat de werken snel zullen beginnen na de toewijzing. De gespecialiseerde vakmensen zijn schaars en moeten goed ingezet worden. Dat vraagt veel organisatie, die bemoeilijkt wordt wanneer men niet weet wanneer een opdracht toegewezen zal worden.
De termijn om in te schrijven is daarentegen vaak te kort. Dossiers die maanden of jaren voorbereid werden, moeten door een inschrijver-aannemer vaak erg snel geëvalueerd en uitgerekend worden.
Ook de verzekering van de bouwplaatsen bij overheidsopdrachten is een pijnpunt. Sommige opdrachtgevers weigeren afstand van verhaal te doen en schuiven elk probleem van verzekering en verzekerbaarheid door naar de aannemer. Het kan evenwel niet de bedoeling zijn dat de aannemer ook het gebouw moet verzekeren, of dekking bieden voor een groter bedrag dan de waarde van de werken. Het moet een verzekering van werken blijven.
Renault Trucks, levert al sinds 1894 voertuigen (van 3,1 tot 60 ton) en diensten voor distributie, bouw en langeafstandstransport aan professionals uit de transportsector. De robuuste, betrouwbare en zuinige vrachtwagens van Renault Trucks verzekeren een hogere productiviteit en beperkte gebruikskosten. Renault Trucks verdeelt en onderhoudt zijn voertuigen via een netwerk van dealers en servicepunten. De ontwikkeling en assemblage van de voertuigen gebeuren in Frankrijk, waar Renault Trucks tevens de meeste componenten produceert.
Renault Trucks heeft recentelijk ingrijpende wijzigingen doorgevoerd aan het design, rijcomfort en leefcomfort in zijn T-, T High-, C- en K-vrachtwagens en met de nieuwe generatie Euro VI Step E-conforme DE11- en DE13-motoren beschikt Renault Trucks over nieuwe technologieën, zoals de Turbo Compound technologie, die het brandstofverbruik en de CO 2 -uitstoot aanzienlijk verlagen.
In 2023 verbetert ook de energie-efficiëntie van de Renault Trucks modellen voor distributie en lichtgewichtconstructie door een geoptimaliseerde motor, een nieuwe versnellingsbak en het Fuel Eco+ pack.
Het brandstofverbruik en de bijbehorende CO 2 -uitstoot wordt hierdoor met 10% verlaagd.
Renault Trucks zet zich in voor de energietransitie en biedt voertuigen met een gecontroleerd brandstofverbruik en een compleet gamma van 100% elektrische vrachtwagens, waarvan de levensduur nog wordt verlengd dankzij een circulaire aanpak. Dit volledig elektrisch gamma gaat van elektrische bakfietsen over lichte bedrijfsvoertuigen tot constructievoertuigen en trekkers. Bovendien biedt Renault Trucks ook complete financierings- en serviceformules op maat aan voor zijn voertuigen waarrmee transporteurs hun voertuigen maximaal kunnen inzetten en hun budget zorgeloos kunnen beheren
Ons nieuwe gamma van 100% elektrische voertuigen voldoet aan alle behoeften van professionals die in stedelijke gebieden werken. Onze voertuigen zijn inzetbaar in emissiearme gebieden. Ze zijn aangepast aan alle beroepen en begeleiden u tot de laatste kilometer.
Renault Trucks is aanwezig op Matexpo in Kortijk van 6 t.e.m. 10 september op stand 443
renault-trucks.be
Op 8 juni vierde Embuild Luxembourg zijn 85ste verjaardag. Dat gevierd met een feestelijke dag in Bastenaken, die afgesloten werd met een galabal in het Bastogne War Museum.
5 jaar geleden hadden verschillende bouwberoepen zoals de metsers, de wegenbouwers en de installateurs van verwarming ook in de provincie Luxemburg al verenigingen opgericht. Maar deze aannemers wilden meer. Ze beseften dat ze samen sterker stonden dan alleen in hun vereniging. Bwovendien bestond er toen al grote behoefte aan ondersteuning en betrouwbare informatie, bijvoorbeeld over nieuwe wetgeving.
In 1938 werd in Luxemburg dus een Chambre syndicale de la construction of Syndicale Kamer van de Bouw opgericht. Ze veranderde enkele keren van naam. De Chambre syndicale werd een Chambre patronale en later de Confederatie Bouw, om ten slotte Embuild Luxembourg te worden. Wat al die tijd niet veranderde waren de doelstellingen: ten dienste staan van de leden.
De feestelijke dag op 8 juni bestond uit verschillende etappes. In de namiddag maakte een honderdtal leden een Battle Tour, een rit in Amerikaanse legervoertuigen uit de Tweede Wereldoorlog. De Battle Tour bezocht enkele markante plaatsen van het Ardennenoffensief, de laatste poging van de Duitsers om het tij te keren aan het westelijke front in december 1944 en januari 1945. Vervolgens stond een bezoek aan de tentoonstelling Génération 45 op het programma, over de levensloop van een Amerikaanse en een Duitse veteraan na de oorlog.
Daarna was het tijd voor het galabal in het Bastogne War Museum, waarop ook Waals
Het feest begon met een rit met voertuigen uit de Tweede Wereldoorlog in de omgeving van Bastenaken.
De eregasten, met daarbij enkele directeuren en voorzitters van Embuild-verenigingen, en ook minister Willy Borsus.
viceminister-president Willy Borsus aanwezig was. Directeur François Cloos wierp een blik op de reis die de sector heeft gemaakt sinds 1938.
François Cloos: "Sinds de oprichting van onze organisatie 85 jaar geleden heeft onze sector een grote evolutie doorgemaakt. We hebben slechts weer meegemaakt, storingen, een wereldwijde pandemie, en op dit moment een conflict in het oosten van Europa. Het weer en de internationale actualiteit kunnen we nog niet beïnvloeden, ondanks onze lobby-inspanningen. Maar regen, wind, zonneschijn, welk weer het ook moge zijn, u mag ervan overtuigd zijn dat de aandacht die we aan u besteden, intact blijft."
Op het galabal waren er 260 aanwezigen.
De Technische Voorlichting (TV) nr. 285 ‘Uitvoering van betonconstructies’ werd dit jaar door Buildwise gepubliceerd onder de handtekening van ingenieur Vinciane Dieryck. Deze TV, die niet minder dan 196 rijkelijk geïllustreerde bladzijden telt, heeft betrekking op constructies met elementen uit ter plaatse gestort beton en geprefabriceerde elementen. Dit document vat de knowhow omtrent de uitvoering samen, rekening houdend met de specificaties uit de Europese norm NBN EN 13670 en haar Belgische nationale aanvulling, de norm NBN B 15-400. De TV 285 is niet alleen interessant voor aannemers, maar ook voor bouwheren, architecten en studiebureaus.
De TV 285, die gedownload kan worden via de website www.buildwise.be en opgesteld werd door het Technische Comité ‘Ruwbouw en algemene aanneming’ van Buildwise, gaat eerst en vooral in op het systeem van Europese normen met betrekking tot betonconstructies en hun uitvoering en geeft vervolgens alle aanbevelingen die nodig zijn voor de bouw van dergelijke constructies.
Dit proces vereist bijzondere aandacht voor de verschillende veiligheidsaspecten Bepaalde bijzondere specificaties kunnen soms ook de prijs van de betonconstructie beïnvloeden. Voor het gemak is er in de TV 285 een korte woordenlijst met de Franse vertalingen van de belangrijkste termen uit het vakjargon opgenomen.
De TV is innovatief in die zin dat ze ook ingaat op het beheer van de uitvoering en dan vooral op het kwaliteitsbeheer. In deze context kunnen er verschillende documenten nodig zijn: de uitvoeringsspecificaties, het
kwaliteitsplan en de uitvoeringsdocumentatie. Deze drie aspecten worden achtereenvolgens behandeld in de TV, die verder ook nog de uitvoeringsklassen, de documentatie van de controle en de te ondernemen acties in geval van een niet-conformiteit aanhaalt.
Men moet verschillende keuzes maken: druksterkteklasse, omgevingsklasse, consistentieklasse, preventie van de alkali-silicareactie, specificatie van de granulaten, cementtype, wateropslorping, luchtgehalte ... Al deze punten komen aan bod, zonder de specificatie van speciale betonsoorten te vergeten: zelfverdichtend beton, spuitbeton, licht of zwaar beton, colloïdaal beton, geprefabriceerd beton, zichtbeton, vezelversterkt beton, beton voor waterdichte constructies en betonvloeren, beton in contact met drinkwater …
De planning verschilt al naar gelang het gaat om een ter plaatse gestort beton of een
geprefabriceerd beton. Ze heeft echter steeds als oogmerk om de constructie te optimaliseren en de kosten onder controle te houden.
Het betreft hier een zeer uitgebreid onderwerp: contactbekisting uit hout, metaal of kunststof, traditionele of modulaire bekisting, ontwerp- en plaatsingsprincipes, speciale gevallen, permanente bekisting, klimbekisting, glijbekisting, bekisting met een pompsysteem onderaan, ontkistingsproducten, reinigingsproducten, beschermingsproducten ... U komt er alles over te weten in deze TV!
Er worden bovendien ook vier bladzijden gewijd aan verschillende soorten wapeningsstaal, de bewerking, het lassen en de correcte plaatsing ervan.
Het vervoeren, lossen, storten en verpompen van het beton worden allemaal in detail beschreven. Verder worden er een aantal bijzondere betonneertechnieken belicht zoals
zelfverdichtend beton, spuitbeton, licht en zwaar beton en betonstorten onder water en wordt er ingegaan op de verdichting en het trillen, de hernemingsvoegen en de mogelijke afwerkingen van het beton.
De TV 285 wijdt ook enkele bladzijden aan de ontkisting, het moment van ontkisten, de versnelde verharding en het herstempelen.
Betonspecie en jong beton vereisen bepaalde zorgen en beschermingsmaatregelen. Dit geldt echter evenzeer voor verhard beton. Al deze maatregelen worden hier overlopen.
De montage van geprefabriceerde elementen in de fabriek of op de bouwplaats, de behandeling en opslag ervan, de plaatsing en vastzetting, de verbindingen en de afwerking zijn allemaal aandachtspunten. Ook de verschillende soorten toleranties komen aan bod in de TV 285, evenals de mogelijke controles vóór, tijdens en na de uitvoering.
De ‘Onderhoudsgids voor duurzame gebouwen’ werd in 2023 gepubliceerd onder de bescherming van het Technisch Comité ‘Architecten’ van Buildwise (het vroegere WTCB) en is ontstaan uit een samenwerking tussen de beroepsfederaties uit de bouwsector, het Nationaal College van Deskundigen Architecten van België en het Technisch Controlebureau voor het Bouwwezen (SECO).
Deze volledig herziene
‘Innovation Paper 39’ houdt niet alleen rekening met de laatste evoluties binnen het bouwwezen, maar ook met de alsmaar strenger en uitgebreider wordende reglementeringen. De gids is verdeeld in negen grote hoofdstukken, verdeeld over 72 pagina’s, om de eigenaars en beheerders van woongebouwen – voornamelijk mid-
delgrote maar ook grotere gebouwen – in staat te stellen een goed onderhoudsprogramma te kiezen.
Het gezegde luidt: ‘Voorkomen is beter dan genezen’. Toegepast op de bouw, zou men dit kunnen omvormen tot: ‘Onderhouden is beter dan herstellen!’. Dit geldt des te meer omdat herstellingen altijd een pak duurder zijn dan een eenvoudig onderhoud. Verder dient men te weten dat een herstelling die
vermeden had kunnen worden door een ‘normaal’ onderhoud ook vaak aanleiding geeft tot betwistingen.
Dit zijn de redenen die Buildwise ertoe aangezet hebben om zich vanaf de jaren 1980 toe te leggen op de uitwerking van een onderhoudsgids. Van dit eerste ‘Onderhoudsboekje’ werd er in 1991 en 2011 reeds een heruitgave gepubliceerd. Deze volledig herziene vierde uitgave houdt rekening met de laatste evoluties op dit gebied. Elk hoofdstuk bevat een aantal artikels die gewijd zijn aan een welbepaald onderdeel, materiaal of bouwsysteem en geeft een overzicht van de periodiciteit van de uit te voeren prestaties, d.w.z. de diverse werkzaamheden die nodig zijn om het gebouw in goede staat te houden. De rubriek ‘opmerkingen’ heeft dan weer tot doel om de aandacht te vestigen op een aantal bijzondere schikkingen of veiligheidsmaatregelen.
Zoals reeds vermeld, is de gids onderverdeeld in negen hoofdstukken. Hieronder volgt een overzicht van de negen domeinen waarvoor er periodieke onderhoudstaken opgelijst werden:
1 Zuivering en ingegraven leidingen
2 Structuren
3 Daken
4 Sluitingen en buitenafwerkingen
5 Sluitingen en binnenafwerkingen
6 Technieken voor fluïda
7 Technieken voor elektriciteit
8 Schilderwerk
9 Toegangen.
De ‘Onderhoudsgids voor duurzame gebouwen’ kan via de rubriek ‘Publicaties’ op de website www.buildwise.be gedownload worden met behulp van uw toegangscodes.
Een circulaire, milieuvriendelijke woning die klaar is zes weken nadat alle administratieve formaliteiten voor de bouw geregeld zijn. Kan dat? Ja, zegt de jonge onderneming CIRCL, een startup onder de vleugels van ons lid Vanhout. In Diest werden onlangs de eerste twee woningen gebouwd door CIRCL voorgesteld in aanwezigheid van minister Matthias Diependaele van Wonen.
Matthias Diependaele noemde het project "belangrijk voor Vlaanderen", want we staan voor een grote uitdaging: "we hebben meer wooneenheden nodig." Dit alles speelt zich af "in combinatie met andere uitdagingen," zoals het ruimtegebruik, de bouwkosten en de duurzaamheid. De minister sprak ook zijn waardering voor de bouwsector uit, die hij "bijzonder innovatief" noemde. "Dit project kan een aanzet geven tot een transitie die de sector moet doormaken," volgens Diependaele.
De minister was dus niet spaarzaam met de lof voor CIRCL. Heeft deze onderneming inderdaad het recept gevonden dat tegelijk duurzaam en circulair is én tegemoetkomt aan de behoefte aan woningen? Dat zou voor de Vlaamse – en bij uitbreiding Belgische – bouwsector een belangrijke evolutie zijn.
De tijd zal uitwijzen wat het antwoord op deze vraag is. Maar het leidt geen twijfel dat CIRCL ambities heeft. CEO Wim Pieters omschrijft het concept van de woningen als volgt: “het eerste off-site bouwconcept dat maatwerk aanbiedt".
Wim Pieters: "Met CIRCL maken we circulair bouwen, waarbij materialen hergebruikt worden en hun waarde behouden, nu voor het eerst toegankelijk en betaalbaar voor het grote publiek. Ons concept is radicaal digitaal, duurzaam, flexibel en snel: een ontwerp op maat en offerte met finale prijs heb je binnen de dag, en tussen bouwvergunning en oplevering zitten maximaal zes weken. De initiële kostprijs ligt slechts marginaal hoger dan bij een klassieke woning, terwijl de TCO of Total Cost of Ownership op termijn zelfs een stuk lager ligt.”
Wim Pieters (CEO CIRCL): "Met CIRCL maken we circulair bouwen, waarbij materialen hergebruikt worden en hun waarde behouden, nu voor het eerst toegankelijk en betaalbaar voor het grote publiek." (foto Jules Juten)
Dat laatste heeft onder meer te maken met het energieverbruik. De woningen zijn grondig geïsoleerd, met een U-waarde tussen 0,19 en 0,14 W/m 2K. In combinatie met de warmtepomp en de zonnepanelen leidt dat tot een woning die een negatief E-peil kan hebben. De klant is dus verzekerd van een bijzonder lage energierekening.
CIRCL kan snel bouwen omdat de onderneming een combinatie van standaardisering, industrialisering en flexibiliteit hanteert. De kern van een CIRCL-woning wordt gevormd door de gestandaardiseerde trap en de Litobox die alle installaties bevat. De wanden, de vloeren, het dak, de trap, de badkamer en de andere onderdelen van de woning worden grotendeels off-site geproduceerd bij vaste partners van CIRCL. Na een kwaliteitscontrole gaan ze naar de bouwplaats om daar gemonteerd te worden.
Niet alleen de trap/Litobox-combinatie is gestandaardiseerd. De klant moet bijvoorbeeld ook een keuze maken uit een beperkt aantal badkamer-modules. Maar dit wil niet zeggen dat hij of zij een standaardwoning voorgeschoteld krijgt, want op andere punten is veel flexibiliteit mogelijk. Elke CIRCL-woning houdt rekening met de wensen van de klant en de vorm en de eigenschappen van het perceel. Een versleten rijwoning op een allesbehalve rechthoekig perceel kan perfect vervangen worden door een CIRCL-woning.
CIRCL hanteert een doorgedreven gedigitaliseerde aanpak. Niet alleen bij de productie, maar ook bij het ontwerpen. De onderneming ontwikkelt daarvoor generative design software die de keuzes en voorkeuren van een klant meteen visualiseert. De onderneming krijgt hiervoor subsidies van Vlaio. Voor het uiteindelijke ontwerp van de woningen in Diest heeft CIRCL in bouwteam samengewerkt met
het lokale architectenbureau Elan. Het gaat in zekere zin om een soort design & build-formule.
Voor alle duidelijkheid: die zes weken die CEO Wim Pieters belooft, werden niet gehaald bij de eerste twee woningen in Diest. De bouw daarvan duurder ongeveer dubbel zo lang. Abnormaal is dat niet: in het begin moeten er altijd nog kinderziekten overwonnen worden. De klant krijgt een gedetailleerde offerte en CIRCL maakt zich sterk dat de prijs op de offerte ook de prijs op de factuur is. Ook dit is mogelijk door de industriële aanpak. Deze beperkt de kans op onverwachte moeilijkheden en onaangename verrassingen.
Zeventig percent van alle materialen in de woning zijn biogebaseerd, veertig percent van het volume aan materialen is gerecycleerd.
Wim Pieters: "Over alles is heel goed nagedacht. Door gebruik te maken van onze compacte technische module en slimme wandsystemen winnen we bijvoorbeeld ook zeven procent netto-vloeroppervlakte tegenover een traditionele woning. Dat komt neer op een extra kamer. Doordat de woningen modulair zijn, kunnen ze bovendien erg vlot gedemonteerd of aangepast worden, om ze te verkleinen of er net een verdieping bovenop te zetten - zonder dat er materiaal verloren gaat. De CO2-productie gelinkt aan de bouw van een woning daalt met 70 ton.”
CIRCL heeft een interessante ontstaansgeschiedenis, die begint op de Technologiecampus van KU Leuven in Gent. Voor een Europees project, Circular Bio-based Construction Industry, werd daar een huis gebouwd als living lab. Het ging om een proof of concept : aantonen dat je een circulair huis kunt bouwen met materialen die vrijwel allemaal hergebruikt kunnen worden, een huis dat desnoods gedemonteerd en elders heropgebouwd kan worden.
Ons lid Vanhout was hoofdaannemer van dit design & build-project. Het was een succes: de woning werd een eerste keer gebouwd op de parking van Vanhout in Geel, en daarna heropgebouwd in Gent met dezelfde onderdelen maar in een nieuwe configuratie.
CIRCL is een spin-off van Vanhout die de lessen van dit living lab in een commercieel interessante benadering wil omzetten.
Meer informatie over het living lab vindt u in Embuild Magazine van mei 2022.
De productie is sterk geïndustrialiseerd. De badkamer wordt bijvoorbeeld als een module geplaatst (foto Jules Juten). Zeventig percent van alle materialen in de woning zijn biogebaseerd (foto Jules Juten).Met het ZIN-project wil men een nieuwe dynamiek geven aan de Brusselse Noordwijk. Dit behelst de renovatie van de torens 1 en 2 van het WTC (World Trade Center), een oud kantorencomplex gelegen aan de voet van het Noordstation. Drie ondernemingen van de groep CFE (Van Laere, BPC Group en VMA) hebben samengewerkt om deze werken tot een goed einde te brengen. Het bouwconsortium heet Open Minds.
ZIN is een groot project in onze hoofdstad. Het is niet alleen in Brussel bekend, maar ook in de rest van België. Zodra de renovatie van de torens voltooid zal zijn, zullen erin verschillende innovatieve functies met elkaar gecombineerd worden. Daarnaast zullen de torens ook aanpasbaar zijn aan eventuele andere behoeften in de toekomst. Duurzaamheid en circulariteit zijn kernwoorden bij de uitvoering van deze werken, die een nieuw elan zullen geven aan deze twee reusachtige gebouwen die opgetrokken werden aan het begin van de jaren ’70. Het definitieve project omvat meer dan 70.000 m² kantoren voor de Vlaamse overheid, een honderdtal appartementen, een hotel met meer dan 200 kamers, een coworkingruimte, parkings, een fitnessruimte... verdeeld over een totale oppervlakte van 175.000 m². Alle functies zullen in elkaar verweven zijn, volgens het innovatieve “zebra-concept”. Door deze mix van functies zal er altijd volop leven zijn in het gebouw, zeven dagen op zeven. De bouwheer is vastgoedontwikkelaar Befimmo en de architecten zijn Jaspers & Eyers, 51N4E en AUC, een bureau uit Parijs.
“Van Laere en BPC Group staan in voor de bouw en renovatie en VMA houdt zich bezig met de speciale technieken”, zegt Sara Bernar, Directeur der Werken bij Van Laere. Voor CFE is dit één van de grootste uitdagingen uit zijn geschiedenis, niet alleen vanwege de grootte van het project, maar zeker ook door het duurzame totaalconcept. Het Marie-Elisabeth
Belpairegebouw, genoemd naar een Vlaamse schrijfster en activiste, is de nieuwe naam van de gerenoveerde torens en wordt namelijk het eerste circulaire kantoorgebouw in België dat gebruik maakt van duurzame en innovatieve oplossingen. “Ze zullen overigens nuttig zijn voor de hele Belgische bouwsector”, merkt Sara Bernar op.
CFE begon met de voorbereiding van deze bouwplaats in april 2020. De eigenlijke werken zijn gestart met de ontmanteling van de torens. Enkel de kernen bleven behouden. Daarna ging Open Minds aan de slag om, in een eerste fase, de funderingen te leggen voor een nieuw tussengebouw (het volume capable genoemd), waarmee het mogelijk werd de twee torens met elkaar te verbinden, over 14 verdiepingen. “Het is een gloednieuw gebouw op de locatie en wij moesten nieuwe funderingen
← Een van de verdiepingen van het “volume capable” waarin onder meer de kantoren van de Vlaamse administratie onderdak zullen krijgen.
Het Marie-Elisabeth Belpairegebouw, genoemd naar een Vlaamse schrijfster en activiste, is de nieuwe naam van de gerenoveerde torens en wordt het eerste circulaire kantoorgebouw in België dat gebruik maakt van duurzame en innovatieve oplossingen.
“Wij willen de status quo uitdagen”
“Wij bij CFE willen de status quo uitdagen want wij willen onze sector een nieuwe richting uit sturen. Het ZIN-project in het noorden van Brussel is een iconisch voorbeeld van hoe duurzame gebouwen en grootschalige renovaties de komende jaren de norm zullen worden," zegt Raymund Trost, CEO van CFE.
leggen met reusachtige gebogen kolommen om de lasten te verdelen bij het uitvoeren van de ruwbouw. De plaatsing van die 34 kolommen door BPC Group en Van Laere is een van de meest opmerkelijke hoogstaande technische kunstjes van dit project. Bovendien wordt hiermee voldaan aan de eisen van het cradle-to-cradlecertificaat, ook wel C2C genoemd in het kort”, stelt Sara Bernar.
Eind 2020 tot begin 2021, zaten wij volop in een gezondheidscrisis (corona) en de ploegen laten samenwerken op deze enorme bouwplaats bleek heel moeilijk, gelet op de omstandigheden.“ Pas in september 2021 konden wij iedereen daadwerkelijk samenbrengen: de projectmanagers van de verschillende ploegen, de architecten en de klant om samen te werken aan de planning. Op dat moment konden wij de Lean Construction-methode invoeren om onze doelmatigheid op te krikken en meerwaarde te bieden aan de klant. Het project verliep harmonieuzer en we konden ervoor zorgen dat alle betrokkenen op dezelfde golflengte zaten. Wij hebben onder meer een lijst met alle
dringende werkpunten gemaakt die verschillende keren per week besproken werden in een “daily stand” met de klant. De stand van zaken van die punten werd aangegeven met een boze smiley als het punt problematisch was en met een lachende smiley zodra het probleem opgelost was”, licht de Directeur der Werken toe.
Circulariteit is hét kernwoord van dit project. Met het behoud van de centrale kernen van beide torens, de ondergrondse verdiepingen en de funderingen werd 65% van de constructie van de bestaande torens behouden. “Alles rondom de twee gebouwen werd ontmanteld en het interieur werd gestript. Alleen de liftkokers werden behouden. Meer dan 1.000 ton afwerkingsmaterialen zijn in-situ of buiten de bouwplaats hergebruikt. En meer dan 85% van het afval, ongeveer 87.000 ton, is gerecycleerd. In totaal werd 30.000 ton beton ontmanteld om in nieuw beton te worden hergebruikt. De Meuter heeft de granulaten naar onze partner CCB gestuurd, die tests heeft uitgevoerd om de goede granulaten te behouden. Het circulaire beton werd onder meer opnieuw aangebracht in de druklagen en in bepaalde wanden en balken. Ander voorbeeld van hergebruik: de terrastegels die in het project hergebruikt worden”, legt Sara Bernar uit.
De renovatie wordt aangepakt volgens de C2C-filosofie. Dat behelst het gebruik van materialen die in de toekomst hergebruikt kunnen worden als nieuwe grondstof of nieuw product.
Over dit project heeft Open Minds ook een materialendatabank aangelegd. “Dit was een contractuele verplichting. In die databank staan alle gebruikte, hergebruikte materialen ... Ze is gekoppeld aan ons heel toekomstbestendige BIM-model en beoogt duurzaamheid. Bij dit project gebruiken wij vele digitale hulpmiddelen. Als men over twintig jaar de ruimten in het ZIN-project opnieuw wil inrichten, dan zal men deze databank kunnen raadplegen om te weten te komen welk materiaal zich waar bevindt.”
Tegen het jaareinde moet 70% van de projectoppervlakte aan de klant opgeleverd zijn. Dit behelst het deel voor de kantoren van de Vlaamse administratie. De oplevering van de appartementen is gepland medio 2024. Bij ons bezoek, begin juni, waren sommige verdiepingen al klaar. De vernieuwing van de Noordwijk is aan de gang!
" In totaal werd 30.000 ton beton ontmanteld om in nieuw circulair beton te worden hergebruikt. "
Het Dagboek der Werken (opgemaakt conform aan de eisen van de overheid), wordt bijgehouden op elke bouwplaats door de afgevaardigde van de aanbestedende overheid. Dagelijks worden alle aanduidingen in verband met de uitvoering van de werken vermeld.
Het dagboek der werken geeft een stand van zaken van de werken weer en een samenvatting van de genomen beslissingen en aangegane overeenkomsten, evenals de bevelen van het bestuur en van de ontwerper.
Het dagboek der werken wordt permanent bewaard op de bouwplaats tot aan de voorlopige oplevering van de opdracht.
Het bestuur, de aannemer en de ontwerper ontvangen meestal wekelijks een afschrift van de aantekeningen die in de afgelopen week werden opgemaakt.
Het dagboek der werken is in de eerste plaats bedoeld voor de overheidsopdrachten maar kan ook nuttig zijn voor private werken.
Speciale verkoopprijs enkel voor de maand april 2023
Ledenprijs voor deze publicatie: € 11, (exclusief BTW)
Niet-ledenprijs voor deze publicatie: € 21, (exclusief BTW)
Deze uitgave kan besteld worden door een mail te sturen naar bestellingen@embuild.be
MYBREEX – Eerste drie maanden 100 % terugbetaald
U mag de eerste drie maanden terugfactureren aan BREEX.
Bewaar makkelijk het overzicht over uw administratie met MYBREEX. In geen tijd kan u inkomende en uitgaande facturen verwerken en beheren. Met slechts één kleine stap kan u documenten inscannen en ze vervolgens altijd online raadplegen. Via ons online platform kan u trouwens heel wat externe programma’s koppelen. Denk daarbij aan CEBEO en Car-Pass. U zal efficiënter kunnen werken en heel wat tijd en geld besparen.
Wij bieden niet alleen software aan, maar een totaalpakket inclusief hardware, service en support. Onze hardware maakt het bijvoorbeeld mogelijk om meerdere facturen in slechts één klik in MYBREEX te importeren. Om optimaal te kunnen overstappen naar een digitale administratie, leiden we u professioneel op.
Voor meer info, breex.be/confederatie-bouw
Easybox - Eerste drie maanden 100 % terugbetaald
U mag de eerste drie maanden terugfactureren aan BREEX.
Tijd en geld besparen binnen uw onderneming kan via ons handige Easyboxplatform. Op die veelzijdige cloudapplicatie kan u makkelijk uw banktransacties, betalingen, facturen en bedrijfsdocumenten monitoren. Zowel bij kleine als grote ondernemingen verhogen wij de productiviteit, zelfs in COVID-tijden.
Meer informatie vindt u op easybox.com.
Voor meer info, breex.be/confederatie-bouw
Embuild Magazine is het maandblad van de vzw Embuild, Kunstlaan 20, 1000 Brussel
Verantwoordelijke uitgever: Filip Coveliers, Kunstlaan 20, 1000 Brussel
Afgiftekantoor: Gent X
Redactie: Peter Graller, Marc Guéret, tel. 02 545 57 30 peter.graller@embuild.be
Vormgeving: nikka.cuypers@embuild.be abder-razzaaq.boujdaini@embuild.be
Druk: Graphius
Reacties - vragen: communicatie@embuild.be
Met de medewerking van: de studiedienst van Embuild tel. 02 545 56 36 officeteam@embuild.be
• Embuild Vlaanderen Johan Walewijns, tel. 02 545 57 49 johan.walewijns@embuild.be
• Embuild.Brussels Morgane Cendoya, tel. 02 545 58 29 morgane.cendoya@embuild.be
• Embuild Wallonie
Katia Bogaard tel. 02 545 56 68 katia.bogaard@embuild.be
Abonnementen: Claude Bernaerts, tel. 02 545 56 88 claude.bernaerts@embuild.be
Reclame: Kristel Dekempeneer, tel. 02 545 56 99 - fax 02 545 59 08, kristel.dekempeneer@embuild.be of kde@embuild.be.
Prijs jaarabonnement
Leden van Embuild: begrepen in het lidgeld
Niet-leden: € 137,80 (incl. BTW en portkosten) / buitenland: € 300 (incl. btw en portkosten)
Onder zijn stoere uiterlijk en karakter verbergt de Grand Musso veel ruimte, hoogwaardige materialen en uitgebreide technologieën. Deze luxe pick-up kan het allemaal aan: met een trekvermogen van 3.500 kg en een extra grote laadbak met beschermende bedliner kan hij probleemloos tot 1.060 kg laadgewicht aan. Uiteraard wordt deze authentieke pick-up geleverd met 5 jaar garantie.
TOT 3.500 KG TREKVERMOGEN! 9,1 L/100 KM. 245 G/KM CO 2 (WLTP)
Armacell, een wereldwijd marktleider in flexibel schuim voor de isolatie van apparatuur en toonaangevend leverancier van technische schuimen, wijst op het toenemende belang van de kwaliteit van de binnenlucht. Bouwmaterialen kunnen immers vezels, stof en vluchtige organische stoffen afgeven die het binnenmilieu vervuilen. Om het gebruik van emissiearme isolatiematerialen te garanderen, zijn Armacell producten getest volgens Eurofins Indoor Air Comfort GOLD. Deze producten dragen bij tot een gezond binnenklimaat en voldoen bijvoorbeeld ook aan de eisen van de Blue Angel voor emissiearme thermische isolatiematerialen. Dit label stelt de hoogste eisen aan het minimaliseren van de binnenemissies van een bouwmateriaal.
Terwijl groene bouwsystemen zoals BREEAM, LEED en DGNB zich richten op de kwaliteit van de binnenlucht, gaat de WELL Building Standard uit van een holistische benadering van gezondheid in gebouwen. WELL certificeert geen
producten, maar het gebouw als geheel. De gebieden waarop de oplossingen van Armacell kunnen helpen punten te verdienen in WELL projecten worden getoond in de 'Compliance Product Cards', die kunnen worden gedownload van de Armacell website voor de respectievelijke producten.
INFO : www.armacell.be
profielen en glaswolisolatie is de brandwerendheid uitstekend (EI 60). Ook de akoestische prestatie (tot 61 dB) mag gezien worden. Van vocht in badkamers, wasruimtes en andere natte omgevingen heeft de geïmpregneerde plaat geen last.
Diamond Board is even gemakkelijk te installeren en te bewerken als een conventionele gipsplaat. De plaat is flexibel en buigzaam, en laat zich vlot vormen om te passen bij vrijwel elke ruimte of architecturaal ontwerp. Het gladde oppervlak is gemakkelijk te schilderen, te behangen of te betegelen, met een naadloze en esthetisch aantrekkelijke afwerking en uitstraling.
Voor wie op zoek is naar een hoogwaardige, duurzame en veelzijdige oplossing voor scheidings- en voorzetwanden is er nu Knauf Diamond Board. Deze gipsplaat is versterkt met glasvezels en is dus slijtvast en sterk, goed geschikt voor drukke omgevingen. In combinatie met metaal -
Tot slot is Diamond Board milieuvriendelijk met als bewijs het C2C Bronze-certificaat. De gipsplaten worden lokaal in België geproduceerd en bevatten een aanzienlijk percentage grondstoffen uit de recycling van andere gipsplaten.
INFO : www.knauf.be
Recticel Insulation, de Belgische specialist in thermische en geluidsisolatie kondigt de lancering aan van een reeks polyurethaanplaten geproduceerd met 1/4 biocirculaire grondstoffen volgens het ‘Mass Balance’-principe, dat het mogelijk maakt om de overgang naar circulariteit stapsgewijs te maken zonder de noodzaak van nieuwe installaties. Deze nieuwe isolatieproducten, genaamd Impact, hebben gemiddeld 43% minder CO2 -uitstoot ten opzichte van de standaardplaat, met behoud van de vertrouwde technische en thermische prestaties. De ontwikkeling van deze nieuwe isolatieplaten maakt deel uit van de proactieve aanpak van Recticel om naar net-zero te gaan in 2050. Als deel van de in april 2023 aangekondigde routekaart van Recticel voor een drastische vermindering van haar ecologische voetafdruk is de lancering van de nieuwe Impact-productlijn een belangrijke stap vooruit. Het Impact-assortiment is vanaf nu beschikbaar in België en Nederland. De Impact-producten worden in de toekomst ook in andere Europese landen gelanceerd..
INFO : www.recticelinsulation.be/impact
Febelcem, de federatie van de Belgische cementindustrie, heeft sinds einde mei zijn hoofdkwartier in de HUBB. Het Febelcem-team, dat geleid wordt door Hervé Camerlynck, heeft een stekje op de vijfde verdieping in de Kunstlaan 20 in Brussel. Onlogisch is de verhuis niet. De leden van Embuild zijn tenslotte grote gebruikers van cement. Bovendien zijn Febelcem en Embuild er zich beiden van
bewust dat de bouwsector in de brede zin van het woord duurzamer en milieuvriendelijker moet worden. Febelcem en Embuild zitten op verschillende plaatsen in de waardeketen van de bouw en zullen constructief samenwerken op dit punt. Febelcem werd opgericht in 1949 en kreeg zijn huidige naam in 1994. De federatie had lange tijd CBR, CCB en Holcim als leden maar begin juni is daar Cemminerals als vierde lid bijgekomen. De verhuis is niet de enige recente verandering in de organisatie. De algemene vergadering van Febelcem heeft ook een nieuwe voorzitter gekozen, Christoph Streicher. Hij is General Manager Benelux HeidelbergMaterials en volgde Eddy Fostier op.
In 2022 groeide de bouw met 3 procent in de landen in Euroconstruct. Dat blijkt uit de vooruitzichten die Euroconstruct in juni bekendmaakte. In vergelijking met de vooruitzichten van een half jaar geleden zijn de verwachtingen voor 2023 naar beneden bijgesteld. Er zou een achteruitgang van 1,1 procent zijn, gevolgd door verder verlies met 0,7 procent in 2024. Verschillende factoren zijn hiervoor verantwoordelijk: een minder dynamische wereldeconomie, inflatie, een monetair beleid dat de rentes doet stijgen. Pas in 2025 zou er weer groei zijn. Om verwarring te vermijden: het gaat hier niet om vooruitzichten voor individuele landen, maar voor de groep van 19 landen die deel uitmaken van Euroconstruct.
Het recentste summary en country report Euroconstruct met bouwvooruitzichten voor de periode 2023-2025 kan bij Embuild, met een ledenvoordeel, aangekocht worden. Ook is het mogelijk om alleen de vooruitzichten voor België aan te kopen. Voor meer info:
INFO : hannelore.vanbilloen@embuild.be
