Wat betekent het stikstofakkoord voor de sector?

Op 10 maart 2023 bereikte de Vlaamse Regering eindelijk een stikstofakkoord. Hiermee kwam voorlopig een einde aan een tumultueuze periode van politieke discussies en boerenbetogingen. De gevolgen van het stikstofakkoord voor de bouwsector zijn beperkt, maar het blijkt opletten geblazen.

Op 25 februari 2021 vernietigde de Raad voor Vergunningenbetwistingen de vergunning van een uitbreiding van een kippenstal in Kortessem. De Raad oordeelde dat het beoordelings- en significantiekader met drempelwaarden voor de stikstofuitstoot- en depositie onvoldoende wetenschappelijk onderbouwd was. Daardoor kon dit niet langer gebruikt worden bij de vergunningverlening. Een algemene vergunningenstop was er niet, maar de vergunningverlening voor landbouw en industrie werd heel wat moeilijker. Voor woningbouw- en infrastructuurprojecten was de impact veel minder groot. Daardoor werd de bouwsector veel minder zwaar getroffen dan in Nederland. Daar leidde een soortgelijk arrest tot een bouwstop. Volgens een schatting van Bouwend Nederland, de Nederlandse tegenhanger van Embuild, zal dit de bouw tussen tien en vijftien miljard euro kosten.

Stikstof heeft een vermestend effect op de bodem. Hierdoor verdringen stikstofminnende planten andere soorten, wat leidt tot verlies van biodiversiteit van planten, maar ook van de insecten en vogels die ervan afhankelijk zijn. De natuur in de speciale beschermingszones of de habitat- en vogelrichtlijngebieden gaat erop achteruit, waardoor de zogenaamde instandhoudingsdoelstellingen niet behaald worden.

De stikstofuitstoot is te wijten aan enerzijds stikstofoxiden (NOx) van verbrandingsprocessen in verkeer, industrie en gebouwenverwarming en anderzijds ammoniak (NH3) uit de landbouw.

Er zijn in Vlaanderen weinig cijfers over de emissies van de bouwsector beschikbaar. De stikstofuitstoot tijdens de gebruiksfase van gebouwen en infrastructuur is sowieso veel groter dan de uitstoot tijdens de bouwfase. De bijdrage van offroad machines bedraagt 1 procent van de totale stikstofuitstoot en 2 procent van de NOx-uitstoot. Dit zijn machines met een eigen motor en voertuigen die niet bestemd zijn voor de publieke wegen die gebruikt worden in verschillende sectoren zoals bos- en landbouw, huishoudens, groenvoorziening en bouw. 22 procent van NOX-emissies van de off-road machines zijn afkomstig van de bouwsector. Dit is 0,44 procent van de totale NOx-uitstoot of 0,22 procent van de totale stikstofuitstoot. De bijdrage tot het stikstofprobleem van de bouwsector tijdens de bouwfase is dus beperkt.

Het stikstofakkoord vormt het kader voor de definitieve programmatorische aanpak stikstof (PAS) waarin een totaalpakket aan acties opgenomen zijn om de stikstofuitstoot te beperken en de natuur te herstellen. Er wordt ingezet op het verminderen van de uitstoot door industrie, transport en landbouw, waarbij een aantal piekbelasters verplicht moeten sluiten, op een nieuw kader voor vergunningen en op herstelmaatregelen in natuurgebieden. De bouwsector wordt niet expliciet genoemd. Via deze weg wordt de bouwsector dus niet verplicht om in te zetten op het gebruik van elektrisch aangedreven machines op de werf of op het oprichten van logistieke bouwhubs om het aantal transportbewegingen te beperken. Het stikstofakkoord wordt nu omgezet in een stikstofdecreet. Zolang dit decreet niet in werking is, blijft er echter enige onzekerheid.

Ondertussen werkt Europa aan een voorstel van een natuurherstelwet, waarin bindende natuurdoelstellingen opgenomen zijn die rechtstreeks van toepassing zijn voor de lidstaten, en dit niet enkel voor de bestaande speciale beschermingszones, maar ook voor gebieden hierbuiten waarin beschermde habitats voorkomen. Wanneer dit voorstel ongewijzigd doorgevoerd wordt, is de huidige stikstofcrisis klein bier in vergelijking met wat op ons afkomt. Samen met andere sectorfederaties heeft Embuild Vlaanderen hiertegen sterk gereageerd richting de Vlaamse regering. Deze hebben ondertussen een wijziging van de natuurherstelwet gevraagd. Ook vanuit andere lidstaten klinken proteststemmen steeds luider. Wordt ongetwijfeld vervolgd.