Digitalisering is een mega-trend. Hoe kan de sector daarvan profiteren?

Buildwise, het voormalige WTCB, heeft onderzocht welke trends op de kortere en langere termijn de toekomst van de sector zullen bepalen, en welke gevolgen dat zal hebben. Eén van de conclusies is dat bouwbedrijven niet zullen ontsnappen aan verdere digitalisering.

Dit artikel is het tweede in een reeks gewijd aan Trend- en impactanalyse van de (Belgische) bouwsector, een lijvig en zeer grondig rapport dat Buildwise (het vroegere WTCB) opstelde voor zijn Visiecomité. Het eerste artikel vindt u in het vorige (juni)nummer van Embuild Magazine.

Het rapport werd gemaakt onder begeleiding van consultant KPMG aan de hand van desktopresearch en gesprekken met experts binnen en buiten de bouwsector. Drie sectoren werden bovendien nader onderzocht: de algemene aannemers, de schrijnwerkers en de installateurs van sanitair en HVAC. Er werd niet alleen gekeken naar de bouwtechniek op zich, maar ook naar politieke, economische, sociale, technologische, ecologische en juridische aspecten, afgekort PESTEL.

Er kwamen tien megatrends uit de bus. Aan de hand daarvan identificeert het rapport drie belangrijke thema’s: digitalisering, duurzaamheid, en investeringen in medewerkers en hun competenties. Alleen als bouw- en installatiebedrijven daarop inzetten, zullen ze het hoofd kunnen bieden aan de uitdagingen die op hen afkomen.

De trend- en impactanalyse van Buildwise is ondubbelzinnig: het belang van digitale technologie in de toekomstige activiteiten van de bouw- en installatiebedrijven kan niet overschat worden. Robotisering, artificial intelligence, BIM, internet of things, data analytics, augmented en virtual reality, 3D-printing … Het zijn wel degelijk meer dan slogans en tijdelijke modeverschijnselen.

Het zijn concepten die op (middel)lange termijn grote invloed gaan hebben op onze samenleving. Ze zullen leiden tot disruptieve veranderingen die een breuk met het verleden veroorzaken. "Het is aan de bouwsector van morgen om mee te stappen in deze nieuwe technologieën, waarbij men stapsgewijs uittest wat een nieuwe technologie kan betekenen voor de sector zodat de Belgische bouwsector in zijn geheel voorbereid is en niet achter de feiten moet aanhollen, " aldus het rapport.

Digitalisering is volgens het rapport meer dan ooit een manier om sneller, efficiënter en klantvriendelijker te werken. Maar de maturiteit van de Belgische bouwsector op dit gebied is erg variabel. Enkele koplopers in de sector zijn al sterk gedigitaliseerd, terwijl een groot deel slechts in zeer beperkte mate aan digitalisering doet. Het rapport besluit dat de maturiteit van de digitalisering globaal bekeken laag is in de sector.

Maar tegelijk leeft het besef dat digitalisering kan leiden tot innovatie in alle onderdelen van de bouwwaardeketen, niet alleen in de ontwerp- en bouwfase maar ook in de exploitatie van bouwwerken. Bedrijven zijn dus bereid om hierin te investeren. In een recent onderzoek van KPMG gaf 43 procent van de bedrijven in de bouwsector aan aanzienlijke investeringen te zullen doen in technologie.

Robotisering, automatisering en andere vormen van digitalisering worden gezien als een manier om de productiviteit te verhogen en zo een hogere capaciteit te bereiken. Maar doorgedreven digitalisering kan ook de faalkosten verminderen, bijvoorbeeld omdat ze een betere planning mogelijk maakt. In combinatie met een hogere productiviteit kan dit leiden tot lagere bouwkosten en een hogere winstmarge.

Het begrip digitalisering kan zeer ruim worden geïnterpreteerd. Innovatieve technologieën in de bouw- en installatiesector worden soms ConTech genoemd, een afkorting van Construction Technology. In de vastgoedsector kom je eerder de noemer PropTech tegen (van Property Technology). Maar vast staat digitalisering nieuwe kansen creëert voor onze ondernemingen. We geven enkele voorbeelden.

● Robotics kan de efficiëntie, productiviteit en veiligheid verhogen. Deze technologie kan ingezet worden voor de productie van modulaire woningen, robotlassen, het verwerken van materialen op de bouwplaats enzovoort.

● Artificiële intelligentie (AI) gebruiken om arbeidstekorten op te vangen, onderhoudsplannen op te stellen en de veiligheid op bouwplaatsen te waarborgen.

● Informatiemanagement van ontwerp, uitvoering en beheer tot de uiteindelijke afbraak. De data die gebruikt en verzameld worden, kunnen gelinkt worden aan een 3D-objectenmodel (BIM). Het doel is hier onder meer een betere voorbereiding van de werken en een vermindering van de faalkosten. Maar de data in het BIM-model kunnen daarnaast gebruikt worden voor talrijke andere toepassingen zoals zoals virtual en augmented reality en digital twins voor het beheer (een digital twin is een gedetailleerde digitale versie van een constructie, inclusief de evolutie van haar toestand in het verleden).

● Digitaal verbinden van bouwplaatsen waarbij software en hardware op een slimme manier met elkaar interageren. Zo ontstaat een totaaloverzicht van het project in real time.

● Trackingsoftware en het internet of things (IoT). Daarmee kun je onder meer bijhouden waar gereedschap en materieel zich bevindt. Je kunt er tools efficiënter en performanter mee inzetten.

● Het gebruik van Blockchain voor projectbeheer. Het voordeel is dat deze technologie decentraal en schaalbaar is. Bovendien verhoogt ze de transparantie en de veiligheid.

● Smartphone-applicaties om bouwactiviteiten te optimaliseren.

Dit zijn slechts enkele voorbeelden. Hoe onze wegen- en infrastructuurbouwers hun ondernemingen digitaliseren en welke voordelen ze eruit halen, dat kun u lezen in het dossier in dit nummer van Embuild Magazine.

Ondanks de voordelen zal de digitalisering niet van een leien dakje verlopen. Er bestaan verschillende obstakels voor de digitale transformatie van bouwondernemingen. Een bouwproces is gefragmenteerd en vaak decentraal, met talrijke onderaannemers en andere spelers die soms eigen technologieën gebruiken. Komen tot algemeen gedeelde kennis en gebruik van een technologie ligt niet voor de hand. Er zijn ook legale obstakels, zoals de aansprakelijkheid en de eerbied voor de privacy en het intellectuele eigendomsrecht.

Daarbij komt dat een technologie doorgaans evolueert, en ondernemingen hun competenties dus voortdurend moeten bijwerken. Bovendien is nieuwe technologie vaak complex, wat veel expertise vraagt bij de installatie en het onderhoud. Dat kan leiden tot verdere fragmentatie en zelfs machtsverschuivingen in de verhouding tussen ondernemingen. En ten slotte is er nog de digitale veiligheid. Digitale technologie is kwetsbaar voor cyberaanvallen waarvan een ondernemingen, zijn klanten maar ook de constructie zelf het slachtoffer kan zijn.