"Te veel vertrouwen op automatische processen houdt een risico in"

Ons lid ATF heeft net zoals veel andere wegenbouwbedrijven al grote stappen gezet op het pad van de digitalisering. Zaakvoerder Mieke Frijters heeft daaruit enkele lessen getrokken. Digitaliseren om te digitaliseren heeft niet veel zin. Mensen gaan er pas nuttig mee om als ze er het voordeel van zien. En je kunt niet alles zomaar aan automatische tools toevertrouwen.

ATF is gespecialiseerd in grond-, wegen- en rioleringswerken en heeft hiervoor een erkenning in klasse 8. De onderneming draagt daarnaast duurzaamheid hoog in het vaandel. Ze recycleert bijvoorbeeld puin van wegenwerken en heeft een mobiele betoninstallatie die gerecycleerde materialen ter plaatse een nieuwe, hoogwaardige bestemming kan geven. In zijn domein is ATF een beetje een atypisch bedrijf, vertelde ons zaakvoerder Mieke Frijters.

Mieke Frijters: "De overheid is namelijk niet onze grootste opdrachtgever. Private ondernemingen in de Antwerpse haven zijn goed voor 80 tot 85 procent van onze omzet. De overige werken voeren we uit voor de Vlaamse overheid en voor lokale besturen, maar we blijven daarbij in de buurt van Antwerpen."

"Het feit dat we hoofdzakelijk voor die ondernemingen werken, betekent dat onze mensen gespecialiseerd moeten zijn, en alle specifieke regels moeten kennen die een klant oplegt. Veiligheid is bijvoorbeeld een heel grote issue voor onze klanten, en dat is dus iets wat diep in het DNA van ATF zit."

Een blik op de frisse website van de onderneming suggereert dat ATF niet bevolkt wordt door digibeten. Maar een website maken is natuurlijk nog iets anders dan een weg aanleggen. Hoe staat het met de digitale rijpheid van ATF?

Mieke Frijters: "Dat vind ik heel moeilijk om te evalueren. Ik ken enkel mijn eigen onderneming van dichtbij. Maar uit contacten met anderen leid ik af dat we toch al een zeker niveau bereikt hebben. We gebruiken sinds het begin van de jaren 1980 computers. Sinds de jaren 1990 werken we met toepassingen zoals Word en Excel. De boekhouding en nacalculatie waren het eerste wat we met een DOS-programma gedaan hebben, later volgde dan de calculatie in Excel. Maar we stootten uiteindelijk op de limieten van die toepassingen. Een nieuw boekhoudprogramma volgde en zo groeide het, stap voor stap. Sinds het begin van deze eeuw werken we met een ERP-systeem van KPD, dat alle aspecten integreert: calculatie, nacalculatie, boekhouding, keuring, administratie, facturatie …"

"Al onze dossiers, onze administratie en alle procedures en processen die daarbij horen, zijn dus gedigitaliseerd, ook de facturatie en de goedkeuring van betalingen en dergelijke. De tijdsregistratie van onze mensen gebeurt op smartphone of tablet. Van sommigen kwam hierop een aarzelende reactie, zo van 'hoe moet dat, ga ik geen fouten maken?' Maar dankzij goede communicatie, begeleiding en opleiding is de invoering van dat systeem heel goed gelukt."

"De meest voelbare omschakeling was het verdwijnen van papier. Vroeger reden er mensen naar de werf met in de koffer van de auto grote bakken met enorme stapels papier, de plannen en dergelijke. Hup, de koffer open en dan zag je die bestofte bakken … Dat was een dagelijks ritueel dat erbij hoorde maar nu weg is."

Opvallend is dat ATF sommige processen bewust niét gedigitaliseerd heeft, en in andere gevallen een afwachtende houding aanneemt.

Mieke Frijters: "We zijn kritisch. Het moet tijdwinst of een ander voordeel opleveren. We digitaliseren niet om te digitaliseren. Voorlopig zitten we nog niet in de cloud. Dat vinden we op dit moment te duur. Onze bestanden en data staan dus op een eigen server, maar ze kunnen natuurlijk wel van overal geconsulteerd worden."

"Ook een aantal procedures die te maken hebben met veiligheid, doen we nog op de klassieke manier. Er bestaan daarvoor ook digitale tools maar we hebben er nog geen gezien die een voordeel zouden opleveren. Je kunt er mooie statistieken en diagrammen mee maken, maar dat geeft me niet meer veiligheid op de werkvloer."

De digitalisering van ATF is gestuurd door de bedrijfsleiding. Maar dat wil niet zeggen dat ze van bovenaf opgelegd wordt.

Mieke Frijters: "We beginnen met interviews om na te gaan hoe mensen over iets denken. We wekken interesse, we tonen voorbeelden. Je verwacht dan dat oudere werknemers conservatiever reageren dan jongeren maar in de praktijk valt dat heel goed mee."

"Maar wat we wel zien, is dit: mensen gaan alleen met digitalisering aan de slag als ze er voordeel uit halen. Geen voordeel voor het bedrijf, voordeel voor hen persoonlijk. Als een tool opgelegd wordt, gaan ze die niet goed genoeg gebruiken. Een klein voorbeeld: onze software van KPD heeft een tool om berichten uit te wisselen. Niemand die gebruikt die. Iedereen gebruikt Outlook en WhatsApp, want dat kennen ze."

In de wegenbouw bestaan er al jaren gesofisticeerde tools die het eigenlijke bouwen ondersteunen: laadschoppen van graafkranen met 3D-sturing, 2D-sturing, drones, totaalstations voor landmeting enzovoort. ATF gebruikt die vanzelfsprekend.

Mieke Frijters: "Maar op zich leidt de digitalisering van die processen, bijvoorbeeld met gps-sturing, niet tot een afname van de bouwfouten. Te veel vertrouwen op automatische processen houdt zelfs een risico in. Iemand die alleen doet wat de computer zegt, ziet geen fouten. Om een fout te zien, moet je de logica begrijpen van wat je doet en blijven controleren. Dergelijke mensen blijf je nodig hebben."

"De voordelen zijn vooral dat de werken sneller opschieten en dat er minder werkvolk nodig is. Dat is goed, met de huidige krapte op de arbeidsmarkt."

Victor Marinus van het OCW zegt elders in dit dossier dat er nog grote kansen liggen te wachten: namelijk het nuttige gebruik van al de data die verzameld worden door gedigitaliseerde processen, bijvoorbeeld met behulp van BIM.

Mieke Frijters: "Ik ben persoonlijk een groot voorstander van BIM. Het zou een vooruitgang zijn. Qua toekomstgerichtheid zou het top zijn. Maar het wordt in de wegenbouw nog niet veel toegepast voor ondergrondse werken. Op dat punt is de overheid slechts minimaal mee."

"De wegeninfrastructuur in België is in trieste toestand. Dankzij digitalisering kunnen we alles over een weg weten als we hem aangelegd hebben. Die informatie kan nuttig gebruikt worden bij de monitoring van slijtage en bij het onderhoud. Om dat nog beter te doen, kun je infrastructuur eventueel uitrusten met sensoren. Dat zou ik wel willen."

"Maar helaas zijn wij een heel complex land, met Vlaanderen, Wallonië en Brussel, met gemeenten en ook nog eens provincies die elk verantwoordelijk zijn voor wegen. Hoe zou je dit in 's hemelsnaam op één eenduidig platform krijgen? Er kan enorm veel. Maar ik zie bij deze overheid geen plan om dat ook allemaal snel waar te maken."

De overheid kan door eisen te stellen de digitalisering van bedrijven stimuleren. Een voorbeeld is e-procurement. Maar soms loopt de overheid achter volgens Mieke Frijters. En niet elke digitalisering is zinvol.

Mieke Frijters: "De Vlaamse overheid heeft aangekondigd dat ze digitale identificatieformulieren wil verplichten bij het vervoer van afvalstoffen in Vlaanderen. Dat is nog uitgesteld. Het is nuttig voor inzamelaars, afvalstoffenhandelaars of makelaars van afvalstoffen."

"Maar wij vervoeren grond en sloopafval. We zijn een bouwbedrijf, geen transportbedrijf. We zouden informatie daarover op een digitaal platform van de Vlaamse overheid moeten zetten. Daar heb ik toch vragen bij als wegenbouwbedrijf. We zouden daarvoor moeten betalen. Waarom? Ze verzamelen alleen gegevens digitaal, maar spelen 'niets' naar niemand door. Wat is dan het nut ervan? Waarom vraag je het dan? En waarom laten betalen? Dit is zinloos."

Mieke Frijters: "Of neem e-procurement. Een aannemer moet de documenten digitaal signeren als hij wil meedingen naar een overheidsopdracht. Daarvoor heb je nog altijd een apart apparaatje en een e-ID nodig. Nu itsme bestaat, is dat toch niet meer van deze tijd? Daarnaast bestaat er ook nog geen platform voor het steeds opnieuw opladen van dezelfde documenten bij een aanbesteding."