met Hans-Martin Kirn
‘Lezen en gelezen worden, daar gaat het om’ Tübingen, Stuttgart, Münster, Kampen, Groningen... Wie de biografie van Hans-Martin Kirn op de landkaart legt, ziet een onmiskenbare lijn van zuid(oost) naar noord(west). Na zijn emeritaat en afscheid (op 16 maart a.s.) keert de hoogleraar kerkgeschiedenis van de PThU na bijna twintig jaar terug naar Duitsland. In PThUnie vertelt hij over zijn komen en gaan.
‘Ik ben opgegroeid in Grömbach,
de brede volkskerk, als hechte
Misschien een erfenis van de
een klein dorpje in het Zwarte
gemeenschap van gelovigen.
achttiende eeuw, toen
Woud. Mijn achtergrond is luthers.
Sommige van mijn vrienden konden
Württemberg buitengewoon
Maar het is wel een specifieke
dat piëtistische geloof vanwege zijn
diepzinnige bijbeluitleggers onder
richting: in de kerkdiensten niet zo
kritische houding tegen de
de piëtisten kende, zoals Johann
‘Ik vind het belangrijk dat je je verdiept in waar je vandaan komt’
12 PThUnie
hoogkerkelijk als in het noorden van
“wereld” en soms erg strenge
Albrecht Bengel en Friedrich
Duitsland, maar sober, zoals bij de
moralistische toon niet meer
Christoph Oetinger. De meeste
Straatsburgers en de Zwitserse
accepteren. Ikzelf heb piëtisten
piëtisten, die ik in mijn jonge jaren
gereformeerden, die de
ontmoet die indruk op mij maakten.
leerde kennen, waren in mijn
middeleeuwse preekdienst volgden.
Bij hun stond niet de moraal, maar
beleving authentieke mensen, die
De persoonlijke vroomheid was
het “geloof van het hart” centraal,
met een hoge waardigheid en
sterk beïnvloed door het luthers
zoals al bij Luther. Kritiek heb ik wel
ethisch bewustzijn door het leven
piëtisme, zonder al te bevindelijk te
degelijk, wanneer het aan
gingen.’
worden. De officiële kerk en de
intellectuele interesse ontbreekt,
overheid in veel landen hebben het
geloof en rede tot tegenstellingen
Leren kennen
piëtisme lang bevochten. Het werd
worden en de sfeer benauwend
‘Ik heb altijd tussen het moderne,
gezien als separatistisch, als
wordt. Achter die uiterlijke vormen
door de verlichting geïnspireerde
bedreiging voor het lutheranisme. In
van strenge vroomheid voelde ik
kritische denken en de vroomheid
mijn streek is er al in 1743 een
een mystieke trek, een begrip voor
“van het hart” in gestaan. Beide
regeling getroffen, waardoor de
het evangelie als bevrijdende kracht,
dingen lijken mij waardevol. Ik was
stromingen minder sterk tegenover
in de gemeenschap met Christus,
altijd heel observerend. Hoe gaan
elkaar stonden dan elders. Al bleven
die ik tot de dag van vandaag
mensen met elkaar om? Ik herinner
er verschillen: piëtisten zagen
serieus neem. Daar komt bij, dat de
me een ontmoeting met de
zichzelf als een geestelijke
piëtisten in mijn omgeving grondige
theoloog en historicus Herbert
voorhoede, als “kleine kerk” binnen
lezers van de Bijbel waren.
Donner. Hij had ons als studenten
