Drabpol News 2(91) 2021 PL

www.drabpol.pl

A U T O M O T I V E Kwartalnik firmowy nr 2(91) kwiecień - maj - czerwiec 2021 r.

Projektowanie instalacji elektrycznej, wykonywanie wiązek przewodów

Programowanie, kompletacja, konfiguracja systemów

Dział Research & Development kompleksowa i profesjonalna integracja techniczna

my y e j u tem m a r y sys g o pr jem e i u aln figur d Z on ik

„Fundamentalną zasadą w transporcie jest jego bezpieczeństwo”

OD REDAKCJI OD REDAKCJI

W NUMERZE: 3 O przyszłości transportu publicznego 4. Wszystko o klimatyzatorach KL 20 5. Silnik elektryczny Sumo LD 1200 HV Dana/TM 4 w autobusie elektrycznym klasy MINI firmy AUTOMET 6. Nasze rozwiązanie w nowym pojeździe terenowym od Autobox 7. Jedno rozwiązanie dla różnych typów pojazdów 10. Nowoczesny wyświetlacz dla pojazdów rolniczych 12. Bezpieczeństwo i spokojny sen dzięki systemowi OSTRYGA 14. Wspólny projekt z firmą KARSAN zakończony sukcesem 18. Projektujemy i uruchamiamy pojazdy niezależnie od dzielących nas odległości i sytuacji na świecie 22. KIBES 5® Klucz do zintegrowanego, pokładowego systemu elektronicznego 23. Aktualności II kwartał 23. Szkolenia II kwartał

Szanowni Państwo!

Drodzy Czytelnicy!

Pandemia postawiła przed nami wiele ograniczeń, a co za tym idzie wiele, nowych wyzwań.

Jednym z takich wyzwań była zdalna współpraca naszego Departamentu Research & Development z producentami pojazdów. W tym trudnym pandemiczym czasie wspólnie z producentami pojazdów przygotowaliśmy i wdrożyliśmy szereg nowych projektów oraz dokonaliśmy walidacji i aktualizacji poprzednich. W ciągu zaledwie kilku miesięcy zdalne opracowaliśmy i wdrożyliśmy rozwiązania programistyczne oparte o szerokie możliwości KIBES 5 u tureckiego producenta pojazdów – firmy Karsan. Zdalnie przeszkoliliśmy również zespół inżynierów tej firmy. O samym projekcie i nawiązanej współpracy możecie Państwa przeczytać na stronie 14.

W numerze tym przedstawiamy także nowości, jakie ostatnio pojawiły się na rynku, takie jak system Ostryga Mix Telematics do śledzenia pojazdów, asystent skrętu WUS AAS – 4.0. czy wyświetlacz MVC 7 Continental.

Zachęcamy do lektury

5|

Silnik elektryczny Sumo LD Dana/TM 4 w autobusie elektrycznym klasy MINI firmy AUTOMET

10|

MVC 7 Continental – Nowoczesny wyświetlacz dla pojazdów rolniczych

Alicja Drabczyńska

A U T O M O T I V E

6|

Wyświetlacz FlexCluster w nowym pojeździe terenowym od Autobox

12|

Bezpieczeństwo i spokojny sen dzięki systemowi OSTRYGA

Wydawnictwo firmy DRABPOL Wydawca: Drabpol sp. jawna P. Drabczyński i Wspólnik 42-233 Mykanów, ul. Akacjowa 24/26 tel.0-34 366 00 22, fax 0-34 366 01 02 centrala@drabpol.pl, www.drabpol.pl

III Kongres Organizatorów i Operatorów Publicznego Transportu Miejskiego 24 czerwca

O PRZYSZŁOŚCI TRANSPORTU PUBLICZNEGO Jako członek Izby Gospodarczej Komunikacji Miejskiej z końcem czerwca wzięliśmy udział w kolejnym już Kongresie, poświęconym transportowi publicznemu w naszym kraju.

Podkreślić chcemy, że było to długo oczekiwane, pierwsze, stacjonarne wydarzenie organizowane przez Izbę od momentu ogłoszenia lockdownu.

Zjazd, który odbył się w Warszawie spotkał się więc z dużym odzewem ze strony członków Izby. Z oczywistych względów na kongresie dużo uwago poświęcono funkcjonowaniu transportu zbiorowego w dobie pandemii i co za tym idzie zapewnienie bezpieczeństwa przewozów pasażerów, a także bezpieczeństwa kierowców oraz wszystkich pracowników komunikacji miejskiej.

Ponad rok życia z koronawirusem pokazał, że przedsiębiorstwa komunikacji miejskiej błyskawicznie zareagowały na sytuację epidemiczną. Praktycznie każda firma wprowadziła procedury bezpieczeństwa chroniące zarówno pracowników, kierowców, jak i pasażerów, m.in. nowe standardy czyszczenia i dezynfekowania pojazdów, zorganizowano strefy buforowe dla kierowców i wiele innych.

Można śmiało powiedzieć, że komunikacja miejska dobrze poradziła sobie w dobie pandemii, a wprowadzone nowe procedury sanitarne być może zostaną z nami już na zawsze – z korzyścią dla wszystkich osób, korzystających z tej formy transportu.

Ważnym tematem poruszonym na spotkaniu były także kwestie elektromobilności oraz korzyści środowiskowych i eksploatacyjnych, jakie niesie za sobą elektryczna komunikacja miejska.

Najnowsze informacje na temat aktualizacji programu w zakresie elektryfikacji autobusów komunikacji miejskiej Ministerstwo ma opublikować na przełomie lipca i sierpnia.

Nie zapomniano także o autobusach wodorowych. Czołowi polscy producenci przedstawili tu swoje najnowsze rozwiązania. Wspólnie zastanawiano się, czy przyszłość komunikacji miejskiej należeć będzie do zero-emisyjnych autobusów wodorowych?

Dyskusje i wymiany poglądów toczyły się jeszcze po oficjalnym zakończeniu kongresu. Po tak długiej przerwie spowodowanej pandemią uczestnicy mieli sobie wiele do powiedzenia.

Miłym akcentem, towarzyszącym czerwcowemu kongresowi była uroczysta kolacja z okazji obchodów 30-lecia IGKM. Ze swojej strony składamy Izbie najserdeczniejsze gratulacje z okazji tak pięknego jubileuszu i życzymy dalszych sukcesów w działalności na rzecz bezpieczeństwa i komfortu w transporcie zbiorowym.

AKTUALNOŚCI

3

Szkolenia dla PKP Intercity

Wszystko o klimatyzatorach KL 20 W ramach przygotowań do nowego, letniego sezonu, w maju na zamówienie PKP Intercity S.A. przeprowadziliśmy cztery szkolenia wyjazdowe z zakresu budowy, zasady działania, napraw oraz konserwacji klimatyzatorów Konvekta KL20E, zamontowanych na lokomotywach, będących w użytkowaniu naszego Klienta.

Wspomniane szkolenia odbyły się w siedzibach spółki w Warszawie, Wrocławiu, Krakowie oraz w Gdyni. Zarząd PKP Intercity doskonale zdaje sobie sprawę, że sprawnie działająca klimatyzacja i wentylacja wagonów pasażerskich czy lokomotyw ma ogromy wpływ na zdrowie, bezpieczeństwo i komfort podróżowania. Dzięki takim udogodnieniom maszyniści mogą odbywać długie podróże w optymalnych warunkach – bez oblepiającego upału, czy hałasu, które generują otwarte okna.

Schłodzone i na bieżąco wymieniane powietrze wewnątrz lokomotywy jest jednym z elementów chroniącym ich przed niewidocznymi, a jakże niebezpiecznymi wirusami, co w obecnej sytuacji jest niezmiernie ważne.

Dla zapewnienia obsłudze lokomotywy takich warunków niezbędna jest sprawna i wydajna klimatyzacja. Z szerokiej oferty proponowanych przez nas urządzeń producenci i użytkownicy mają do wyboru klimatyzatory Konvekta serii KL20E, HVAC 2101, HVAC 3405 oraz HVAC 3407. Dobór odpowiedniego klimatyzatora uzależniony jest m.in. od wielkości kabiny i rodzaju zasilania elektrycznego.

W przypadku lokomotyw w PKP Intercity, szkolenie dotyczyło wszelkich informacji z zakresu klimatyzatora KL20E, który zabudowywany jest tu na lokomotywach nowych, modernizowanych oraz jako doposażenie. Warto podkreślić, że urządzenie to ma bardzo szerokie zastosowanie i jest montowane na nie tylko na lokomotywach, ale także na autobusach, czy pojazdach specjalnych. Klimatyzator KL20E to kompaktowe, dachowe urządzenie zintegrowane z bezszczotkowym silnikiem 24V. Rozwiązanie to spełnia oczekiwania maszynistów, zapewniając komfort w ich kabinie przez okrągły rok. Charakteryzuje się przy tym wysokim współczynnikiem niezawodności, a budowa i wykonanie tych klimatyzatorów zapewnia wieloletnie

4

NASZE REALIZACJE

ich użytkowanie. Fabryczne napełnienie czynnikiem chłodniczym R134a pozwala na ich szybki montaż i wygodną obsługę.

Majowe szkolenia w zakładach PKP Intercity zostały przeprowadzone zarówno w formie wykładów, jak i zajęć praktycznych na lokomotywie z zabudowanym KL20.

Fakt, że mogliśmy je przeprowadzić w warsztatach znakomicie podniosło wartość merytoryczną samego szkolenia, ponieważ odbywało się w rzeczywistych warunkach pracy załogi PKP Intercity. Pracownicy byli w swoim środowisku i każdy szkolony mógł zadawać dodatkowe, nurtujące go pytania.

Pozwoliło to na przekazanie ogromu wiedzy technicznej w przystępny i zindywidualizowany sposób. Szkolenie praktyczne dodatkowo rozwiało wszelkie wątpliwości. Jednocześnie przekazana wiedza pochodziła z „pier-

wszej ręki”, czyli szkoleni i szkolący mają pewność, że wszelkie standardy serwisowe są zgodne z wymaganiami producenta urządzeń. Bez wątpienia zaowocuje to długą i bezawaryjną pracą klimatyzacji, a co za tym idzie obniżeniem kosztów napraw i konserwacji .

Dziękujemy naszemu Klientowi za dotychczasową współpracę oraz życzymy bezpiecznych i komfortowych podróży z klimatyzatorami Konvekta.

Silnik elektryczny Sumo LD 1200 HV Dana/TM 4 w autobusie elektrycznym klasy MINI firmy AUTOMET

Pierwszy w Europie Miło nam poinformować naszych Czytelników, że w wyniku nawiązanej współpracy z firmą AUTOMET z Sanoka, jako pierwsi w Europie dostarczyliśmy silnik elektryczny Sumo LD 1200 HV do autobusu elektrycznego klasy MINI.

Wspomniany pojazd, wyprodukowany w sanockiej fabryce bazuje na elementach podwozia Mercedes-Benz Sprinter, jednak konstrukcja nadwozia jest w całości opracowana i wykonana przez Automet. Autobus elektryczny klasy MINI, przeznaczony jest do przewozu 22. pasażerów w miastach, dbających o ekologię oraz w strefach bezemisyjnego transportu. Jako środek transportu miejskiego posiada takie same funkcjonalności, jak większe autobusy miejskie, np. rampa inwalidzka czy tablice elektroniczne .

dyjski partner, takich jak Broad Ocean Motors, Borgwarner, GKN. System Sumo LD 1200 HV jest pierwszym silnikiem z nowej serii w pełni zwalidowanym z falownikiem.

Silnik ten waży 87 kg, jego moc ciągła to 100 kW, zaś moc szczytowa to 200 kW. Urządzenie posiada także duży moment obrotowy – w szczycie swoich możliwości to aż 1200 Nm. Silnik ten wyróżnia też duży zakres napięcia roboczego – od 300 do 700V. W mini elektryku zastosowano także nowej generacji falownik CO150 o masie własnej 27 kg.

Latem wspólnie z konstruktorami z sanockiego Autometu nasi inżynierowie wzięli udział w uruchomieniu wspomnianego systemu napędowego Sumo LD w autobusie elektrycznym klasy MINI. Dziękujemy firmie Automet za wybór naszego rozwiązania oraz udaną współpracę.

Do pojazdu tego nasi inżynierowie zaoferowali rozwiązanie najnowszej generacji w zakresie napędów elektrycznych, przeznaczonych dla pojazdów lekkich – Silnik Sumo LD (Light Duty) Dana/TM4.

Do tej pory systemy napędowe adresowane do aut uznawanych za lekkie, ze względu na masę całkowitą pojazdu bazowały na falownikach firmy Dana/TM4 oraz silnikach firm trzecich, z którymi współpracował nasz kana-

NASZE REALIZACJE

5

Autobox AH 20.44 z wielofunkcyjnym wyświetlaczem FlexCluster

Nasze rozwiązanie w nowym pojeździe terenowym od Autobox W tym roku, nasz wieloletni Klient, firma Autobox Innovations ze Starachowic zaprezentowała swój pierwszy autorski samochód terenowy – Autobox AH 20.44. Cieszymy się, że mogliśmy uczestniczyć w tym projekcie. W nowym samochodzie zastosowanie znalazł wielofunkcyjny wyświetlacz FlexCluster, doskonale sprawdzony w innych pojazdach starachowickiego producenta.

Autobox AH 20.44 już na etapie projektowania przystosowywany został do jazdy w najtrudniejszych warunkach terenowych i w takich też był testowany.

Nowy pojazd to prawie 5- metrowa terenówka ze stałym napędem na 4 koła. Nazywana jest nowym wcieleniem Honkera, przy którym już w 2017 r. inżynierowie z Autoboxu rozpoczęli prace modernizacyjne, by zaprezentować go w nowej odsłonie na MSPO w 2018r.

6

NASZE REALIZACJE

W kolejnym roku Autobox nabył od syndyka pozostałości po fabryce Honker-a, a co za tym idzie wszelkie prawa do dokumentacji oraz produkcji, modernizacji i napraw tych pojazdów. Następstwem tych działań było więc stworzenie własnego, pierwszego prototypu samochodu terenowego AH 20.44.

Tym bardziej jest nam miło, że w nowej terenówce Autoboxu znalazło się nasze rozwiązanie – wyświetlacz FlexCluster, prezentujący wszystkie informacje niezbędne do kontroli funkcji pojazdu.

Wyświetlanie informacji w sposób szybki i łatwy do odczytania jest szczególnie ważne i wymagane w pojazdach specjalnego przeznaczenia, a do takich zalicza się bez wątpienia nowy AH 20.44.

Dzięki swojemu kompaktowemu projektowi, solidnej obudowie i elastycznemu

oprogramowaniu, FlexCluster jest niezawodny i niezwykle elastyczny. Za pomocą oprogramowania grADI może zostać zaprogramowany tak, by pokazywać spersonalizowane ikonki, loga firmowe, bargrafy oraz różne warstwy masek.

Także w pojeździe

AH 20.44 nasi inżynierowie zaprogramowali i skonfigurowali deskę wskaźników FlexCluster zgodnie z życzeniami i potrzebami firmy Autobox.

Autobox AH 20.44 zaprojektowany został z myślą o przeznaczeniu wojskowym, jednakże doskonale sprawdzi się także w służbach cywilnych.

Nowy pojazd Autobox AH 20.44 w dalszym ciągu jest rozwijany, a jego finalna wersja na potrzeby wojska ma zostać zaprezentowana już we wrześniu ma Międzynarodowym Salonie Przemysłu Obronnego w Kielcach. Trzymamy kciuki, by pandemia tym razem nie pokrzyżowała tych planów i byśmy wszyscy mogli zapoznać się z dziełem starachowickich inżynierów.

Nowość !

Asystent skrętu WUS AAS – 4.0 niemieckiej firmy WÜLLHORST

Jedno rozwiązanie dla różnych typów pojazdów NASZE REALIZACJE/ NOWOŚCI PRODUKTOWE

7

O podobnym rozwiązaniu, wspomagającym kierowcę podczas jazdy pisaliśmy w jednym z naszych, ostatnich numerów. Przedstawiliśmy wówczas nowy system RightViu firmy Contnental. Jest on cały czas dostępny w naszej ofercie.

Podkreślić jednak chcemy, że asystent skrętu RightViu przeznaczony jest wyłącznie do pojazdów ciężarowych, zaś zakres stosowania systemu Wüllhorst jest znacznie szerszy. Dedykowany jest on bowiem do pojazdów ciężarowych, maszyn rolniczych, pojazdów specjalnych, jak wozy strażackie, zamiatarki, a przede wszystkim do autobusów komunikacji miejskiej i autokarów.

System firmy Wüllhorst bazuje na komponentach naszego partnera, firmy Continental, co w efekcie wpłynęło na nawiązanie wzajemnej współpracy między nami a Wüllhorstem. Podkreślić chcemy, że Wüllhorst to firma rodzinna z wielkimi tradycjami w przemyśle motoryzacyjnym. Sam fakt, że została założona przez Karla Wüllhorsta w 1880 roku mocno przemawia do wyobraźni.

Obecnie firma jest prowadzona przez czwarte już pokolenie rodziny Wüllhorstów.

Zakres oferowanych przez nich produktów i usług jest bardzo szeroki. Warto wspomnieć tu o jednych z pierwszych pojazdów LBW, lekkich konstrukcjach aluminiowych czy rozwiązaniach zabezpieczających ładunek. Ostatnią nowością, wprowadzoną przez firmę są systemy wspomagające kierowcę w czasie jazdy, takie jak wspomniany już asystent skrętu WUE AAS – 4.0.

Został on opracowany, by umożliwić kierowcom niezawodne rozróżnianie obiektów zarówno statycznych, jak i dynamicznych oraz ich natychmiastowe rozpoznawanie. Nowy system wspomaga kierowcę podczas wykonywania skrętu, dzięki natychmiastowemu sygnałowi, ostrzegającemu przed rowerzystami oraz pieszymi. Na monitorze wewnątrz pojazdu widoczna jest cała martwa strefa po stronie przeciwnej do kierownicy (występują wersje systemu zarówno dla ruchu prawostronnego jak i lewostronnego).

System powstał też z myślą o spełnieniu unijnej dyrektywy UN-ECE 151, w związku z czym obszar wykrywania został dodatkowo rozszerzony .

8

NOWOŚCI PRODUKTOWE

Pozwala to na bezpieczne wykrywanie rowerzystów podczas przekraczania jezdni.

Ponadto system nie jest stale aktywny, ale uruchamia się po wciśnięciu prawego kierunkowskazu lub podczas wykonywania skrętu.

AAS-4.0 wyposażone jest w kamerę i oddzielny monitor o jakości AHD, dzięki czemu kierowca ma wyraźny obraz niebezpiecznej sytuacji. Obszar monitoringu kamery pokrywa się z polem wykrywania czujnika, dzięki czemu kierowca może zlokalizować przeszkodę i zareagować na nią, gdy tylko pojawi się ostrzeżenie.

System może również służyć do uruchamiania bocznych świateł obrysowych podczas manewru skręcania. Dzięki tej funkcji, skręcanie będzie znacznie bezpieczniejsze, ponieważ „słabsi” użytkownicy dróg zostaną wcześniej poinformowani o nadchodzącym manewrze skrętu.

Dzięki zastosowaniu nowego rozwiązania firmy Wüllhorst psychiczne obciążenie kierowcy w ruchu ulicznym ulega zdecydowanemu zmniejszeniu, co pozwala na uniknięcie błędów podczas prowadzenia pojazdu.

Składowe systemu !

Radar z kamerą

W obudowie wraz z kamerą AHD zamontowany jest czujnik radarowy ze specjalnym oprogramowaniem firmy Continental. Dzięki temu sam montaż zostaje zredukowany do minimum, a zastosowane komponenty są zawsze idealnie dopasowane względem siebie.

Wszystkie elementy są wstępnie zmontowane w zestawie.

W wariancie WUE AAS-4.0-Side system monitorowania kamery (KMS) jest instalowany niezależnie od radaru (opcjonalnie można go zintegrować ).

!

Monitor

Monitor AHD znajduje się zawsze w polu widzenia kierowcy. Ze względu na położenie kamery i monitora, martwy punkt jest prezentowany z tej samej perspektywy, jak ma to miejsce w lusterku. Uzyskanie orientacji przychodzi kierowcy z dużą łatwością.

!

ECU

Trzecim elementem instalacji jest jednostka sterująca, która odpowiada za obsługę całego systemu. W tym miejscu można podłączyć boczne światła obrysowe pojazdu, aby migały one wraz z aktywnymi migaczami.

Zastosowanie w pojazdach Asystenta skrętu WUE AAS – 4.0 można dostosować do różnych specyfikacji pojazdu. Co ważne, wszystkie warianty pojazdów są obsługiwane przez jeden system – niezależnie od tego, czy kierownica umieszczona jest z lewej czy z prawej strony, czy mowa o małych samochodach dostawczych, dużych ciężarówkach lub zespołach pojazdów z funkcją wykrywania przyczepy, która automatycznie rozszerza pole ostrzegania.

1. Autobusy komunikacji miejskiej i Autokary Asystenta WUE AAS – 4.0 można z łatwością zainstalować w autobusach komunikacji miejskiej.

Pozycja instalacji w porównaniu z systemem RightViu (który montowany jest pod lusterkiem, przez co w przypadku autobusów komunikacji miejskiej mogło zagrażać zdrowiu pieszych) jest w pełni bezpieczna dla otoczenia, a czujnik radarowy jest zainstalowany z boku.

2. Pojazdy specjalne System może znaleźć zastosowanie we wszelkiego rodzaju pojazdach, użytkowanych przez służby komunalne, również w tych bardzo krótkich, po-

nieważ czujnik ma zawsze tę samą pozycję montażową i określony obszar monitorowania.

3. Samochody ciężarowe Wieloletnie doświadczenie firmy Wüllhorst w budowie pojazdów pozwoliło na sprawdzenie i przetestowanie idealnego scenariusza montażowego pozwalającego na doposażenie pojazdu w asystenta skrętu i wprowadzenie go do produkcji seryjnej. Ponadto współpraca w tym zakresie z firmą Continental, producentem systemu RightViu gwarantuje sprawdzony sprzęt oraz specjalistyczną wiedzę w zakresie oprogramowania.

4. Maszyny rolnicze W przypadku maszyn rolniczych oferowane jest rozwiązanie dla obu stron ciągnika lub maszyny rolniczej.

Kierownica w takich pojazdach jest zwykle umieszczona pośrodku, dlatego martwy punkt występuje po obu stronach, obok tylnych kół.

Istnieje możliwość zainstalowania po jednym systemie czujników na każdej stronie, które mogą być obsługiwane przez jedną jednostkę sterującą.

ZALETY SYSTEMU WÜLLHORST AAS – 4.0 ! Wykrywanie wyłącznie „słabszych” użytkowników dróg, ! Możliwość montażu po prawej i lewej stronie pojazdu. takich jak piesi i rowerzyści. ! Automatycznie rozszerzane pole ostrzegawcze podczas ! Wykrywanie tzw. drugiego rzędu pojazdów. jazdy z przyczepą lub naczepą. ! Wykrywanie w przedniej części pojazdu – za prawym ! Możliwość rozbudowy o drugi czujnik do monitorowania przednim słupkiem.

przodu lub drugiej strony pojazdu.

! System monitoringu z kamerą nie tylko ostrzega kierowcę, ale pomaga mu również spojrzeć na niebezpieczną sytuację i odpowiednio na nią zareagować.

! Bardzo krótki czas przestoju pojazdu dzięki najkrótszemu czasowi montażu systemu na rynku.

!

Stała kontrola każdego istotnego elementu systemu. Jeśli system nie jest gotowy do pracy, fakt ten zostanie natychmiast zasygnalizowany.

! !

Na zamówienie system dostępny jest w kolorze nadwozia.

Zgodność z ECE R48 wersją 6.

NOWOŚCI PRODUKTOWE

9

MultiViu Compact 7 Continental

Nowoczesny wyświetlacz dla pojazdów rolniczych W każdym pojedzie niezwykle ważne dla kierowcy czy operatora jest, aby wszystkie niezbędne informacje były wyświetlanie w sposób szybki, jasny i przejrzysty. Ma to wpływ zarówno na bezpieczną i bezstresową jazdę, jak i komfort pracy, szczególnie w trudnych warunkach zewnętrznych.

Do takich niewątpliwie zalicza się sektor rolniczy. W maszynie rolniczej operator spędza wiele godzin, nierzadko w ostrym słońcu, dlatego też istotne jest, by mógł on odczytywać bez problemu wszystkie niezbędne dane, dotyczące pojazdu.

Potrzebom tym wychodzi naprzeciw nowe rozwiązanie firmy Continental- kompaktowy wyświetlacz MultiViu Compact 7.

Elastyczne, wysokiej jakości, podstawowe oprzyrządowanie MultiViu Compact 7 zapewnia większą wydajność i łatwość obsługi podczas kierowania i sterowania maszynami rolniczymi. Dwadzieścia cztery wskaźniki stanu oferują dużo miejsca na ważne informacje, dotyczące pojazdu. Sam wyświetlacz przedstawia wszelkie zdefiniowane przez klienta informacje, takie jak prędkość, obroty i poziom napełnienia.

To rozwiązanie pozwala producentom pojazdów na wyświetlanie dużej ilości informacji dla kierowcy w poprawny i zrozumiały sposób.

MultiViu Compact 7 przykuł uwagę znanego austriackiego producenta , firmy Linder, specjalizującej się w terenowych pojazdach specjalnych dla sektora rolniczego.

Inżynierowie z Lindnera do kabiny swojego najnowszego ciągnika Lintrac 130 poszukiwali wyświetlacza, na którym byłaby możliwa kontrola funkcji TracLink Smart i strategii jazdy. Postawili również szereg innych warunków. „Urządzenie ma być łatwe w obsłudze i pomagać użytkownikom – nie-

10

NOWOŚCI PRODUKTOWE

zależnie czy są to młodzi rolnicy, czy doświadczeni profesjonaliści – we właściwym reagowaniu, nawet w stresujących, czy niebezpiecznych sytuacjach” podkreślał Manuel Lindner.

Zaznaczył także, że idealnym byłoby zaoferowanie dwóch wariantów sterowania: za pomocą samego wyświetlacza lub pilota umieszczonego w podłokietniku. Koniecznym było także udostępnienie wystarczającej liczby opcji wyświetlania dla wielu różnych sytuacji roboczych, które mogą wystąpić podczas pracy w polu lub na łące – począwszy od pracy z kosiarkami, maszynami do przewracania siana i zgrabiarkami, a kończąc na prasach do belowania. Trudne warunki pracy w sektorze rolnym sprawiają, że urządzenie musi mieć solidną konstrukcję. Równie ważne jest to, że nawet gdy mocno świeci słońce, kierowca powinien bez trudu odczytać dane, dlatego też w specyfikacji nalegano na wyjątkowo jasny wyświetlacz.

Równie ważną rolę w podjęciu decyzji odgrywał wygląd urządzenia.

Wyświetlacz MultiViu Compact 7 – Korzyści ! Uniwersalne oprzyrządowanie - MultiViu Compact 7 może być używany jako zestaw wskaźników lub jako drugie urządzenie (np. do nawigacji po menu).

"Coraz istotniejsza staje się koncepcja harmonijnego wnętrza” – wyjaśniał David Lindner, Kierownik ds. marketingu.

W związku z tym, wyświetlacz musi harmonijnie współgrać z resztą kabiny.

Ostatecznie wybór firmy Linder padł na MultiViu Compact 7 (MVC 7) Continental – urządzenie z 7-calowym ekranem, z opcją wyposażenia w ekran dotykowy, na którym wyświetlane są wszelkie niezbędne informacje dotyczące pojazdu.

Wyświetlacz może pracować jako drugie urządzenie do nawigacji po menu lub – jak w przypadku urządzenia firmy Lindner – jako kompaktowa alternatywa dla zestawu wskaźników. „Ekran dotykowy wygląda trochę jak nowoczesny smartfon.

W związku z tym, kierowcy nie potrzebują długiego zapoznawania się z obsługą, ale intuicyjnie przyzwyczajają się do urządzenia – dokładnie tak jak chcieliśmy” – mówi David Lindner. W rezultacie, kierowcy mogą się w pełni skoncentrować na swojej pracy i wykonywać ją bardziej efektywnie. W ten sposób, rodzinna firma jest również w stanie sprostać rosnącym wymaganiom w zakresie komfortu w kabinie operatora.

Ponieważ wyświetlacz MVC 7 jest dowolnie programowalny i wyposażony w złącza CAN, firma Lindner była w stanie skonfigurować urządzenie tak, by miało zastosowanie dla różnych scenariuszy gospodarowania użytkami zielonymi, tak jak zakładali jego twórcy. Szczególnie przydatne były tu tak zwane „sygnały alarmowe” Wyświetlacz jest dostępny z maksymalnie 24. podświetlanymi symbolami bocznymi, które zapewniają dużo miejsca na informacje. Są one również dowolnie konfigurowalne, co sprawia, że w ciągniku Lintrac 130 kierowca otrzymuje informacje np. o stanie systemu

!

Twarda i odporna na zarysowania powierzchnia ze szkła mineralnego.

!

Klejenie optyczne zapewnia czytelność wyświetlacza, nawet gdy mocno świeci słońce.

!

Opcjonalny ekran dotykowy z wytycznymi dla operatora.

!

Programowanie oparte na modelu umożliwia łatwe tworzenie indywidualnych aplikacji.

oświetlenia czy układu hamulcowego. Dzięki jednemu z dwóch złączy CAN urządzenie jest rozpoznawalne w zastosowanym w ciągniku systemie TracLink Smart.

Nie bez znaczenia jest także wykonanie samego urządzenia.

Wyświetlacz MVC 7 jest zrobiony z prawdziwego szkła, dzięki czemu jest szczególnie odporny na zarysowania. Woda i wibracje również nie mają na niego wpływu. „ Jest po prostu idealny do pracy w trudnych warunkach, w których traktory zazwyczaj muszą pracować”, podsumowuje David Lindner. Szklany front MVC 7 i wyświetlacz są połączone, co redukuje odbicia światła. Dzięki temu wyświetlacz pozostaje czytelny nawet w słabych warunkach oświetleniowych. Przy współczynniku 1000:1, poziom kontrastu jest również bardzo wysoki. Czarny panel wyświetlacza MVC 7 sprawia, że prezentuje się on bardzo dobrze. Po wyłączeniu ma jednolitą czarną powierzchnię i idealnie komponuje się z kabiną. „Dzięki temu rozwiązaniu, przenosimy wspaniałą jakość z sektora motoryzacyjnego do traktora z bezstopniową przekładnią CVT” – podkreślił Manuel Lindner.

Produkcja ciągników Lintrac 130 z wyświetlaczem MVC 7 Continental ruszyła już od początku 2020 roku.

NOWOŚCI PRODUKTOWE

11

Ostryga MiX Telematics – system do aktywnego śledzenia i pozycjonowania pojazdów, wagonów oraz łodzi

Nowość !

Bezpieczeństwo i spokojny sen dzięki systemowi OSTRYGA Latem tego roku oferta naszej firmy poszerzyła się o nowy system MiX Telematics pod nazwą Ostryga. Pozwala on na dokładne śledzenie i pozycjonowanie pojazdów, wagonów, kontenerów, łodzi oraz coraz popularniejszych ostatnio kamperów.

Samo urządzenie jest niewielkie, a dzięki zastosowaniu zaawansowanych technologii niemożliwe do wykrycia za pomocą typowych skanerów i podobnych urządzeń. Małe wymiary i „cicha praca” pozwalają na niezauważalne dla przeciętnego użytkownika śledzenie położenia pojazdu, wyposażonego w taki nadajnik.

System pozwala na szybką lokalizację skradzionego pojazdu, kontenera czy kampera, a w szczególnych przypadkach, po zmianie parametrów, na ciągłe śledzenie. Ma to szczególne znaczenie w poszukiwaniu skradzionego mienia i znakomicie ułatwia pracę policji i odpowiednim służbom. W takich sytuacjach oprogramowanie webowe pozwala na lokalizację z dokładnością do kilku metrów.

12

NOWOŚCI PRODUKTOWE

Urządzenie w trybie standardowym wysyła raz dziennie pozycję, co zapewnia nieprzerwaną pracę na jednym, wewnętrznym komplecie baterii do trzech lat.

Obudowa jest wykonana w klasie odporności na warunki zewnętrzne IP67. Dzięki temu Ostryga może być montowana w trudno dostępnych miejscach. Niewidoczna, bezpiecznie pilnuje naszego mienia.

System nie wymaga oddzielnego zasilania, ponieważ prąd dostarczają trzy baterie AAA. Takie rozwiązanie pozwala na obsługę poza serwisem, ponieważ wymiana baterii jest bardzo prosta, a sam montaż nie wymaga także wykfalifikowanego pracownika – jest na tyle nieskomplikowany, że każdy kierowca czy właściciel jest w stanie tego dokonać. Wystarczy

Charakterystyka urządzenia: - brak anten zewnętrznych, - niepozorny wygląd, biały kolor obudowy, - brak konieczności prowadzenia dodatkowych przewodów zasilających – system jest całkowicie autonomiczny, - klasa ochronna IP67, czyli całkowita pyłoszczelność i wodoszczelność (maksymalnie 30 minut na głębokości 1 metra), - łatwy montaż i wymiana baterii – nie jest wymagany autoryzowany serwis, a tym samym użytkownik nie ponosi dodatkowych opłat, - eksploatacja do 3 lat bez konieczności serwisowania czy ingerowania w urządzenie, - w cenie abonamentu transmisja danych w ramach EU.

tylko przykręcić kilka śrub. Brak konieczności współpracy z serwisem dodatkowo obniża koszt całego systemu.

Ponieważ w trakcie standardowego trybu pracy informacja o położeniu jest wysyłana tylko jeden raz dziennie, system jest niewykrywalny dla potencjalnych przestępców.

Klienci mogą śledzić swoje urządzenia na interaktywnej mapie i odtwarzać podróże historyczne, a także korzystać z osi czasu podróży i wykorzystania oraz przypomnień dotyczących certyfikatów i licencji.

Integracja z MiX Insight Reports – raporty dotyczące podróży i użytkowania, ruchu i zdarzeń Ciągłe raportowanie poziomu baterii i alarm niskiego poziomu baterii pozwala na wcześniejszą reakcję, zanim urządzenie przestanie przesyłać dane.

W obecnych czasach zauważamy, że coraz bardziej popularne, jako bezpieczny i wygodny sposób spędzania wakacji, stają się kampery. Biorąc pod uwagę koszty pojazdu podstawowego oraz coraz bardziej wyrafinowane wyposażenie (począwszy od prysznica, po ogrzewanie, klimatyzację, czy zaawansowane systemy audio i video) kamper taki ma bez wątpienia sporą wartość. Tym bardziej zasadne staje się jego zabezpieczenie, co gwarantuje nowy system Ostryga. Zapewnia on bezpieczeństwo i spokojny sen indywidualnym właścicielom, wypożyczalniom i wszystkim dbającym o własne mienie.

System jest dedykowany dla właścicieli:

! ! ! ! ! ! !

naczep/przyczep, kamperów , kontenerów, łodzi, wagonów kolejowych, maszyn budowlanych, wózków widłowych.

Dwa różne tryby działania systemu

! Standardowe śledzenie – ta opcja wykonuje standardowe śledzenie i będzie przesyłała 1 zestaw danych dziennie (heartbeat message). Częstotliwość AVL wynosi 2 minuty, a przesyłanie danych podczas podróży – 30 minut.

! Heartbeat AVL (automatyczne określenie położenia) – ta opcja nie wywołuje śledzenia i tylko raz dziennie przesyła pojedynczą pozycję. Przeznaczona jest dla urządzeń, które zbytnio się nie poruszają i chcemy znać tylko ich stan i ostatnie położenie. W tym ustawieniu wszelki ruch będzie ignorowany. Ta opcja zapewnia najdłuższy czas pracy baterii – częstotliwość raportowania pozycji co 12 godzin.

NOWOŚCI PRODUKTOWE

13

Znak czasu – zdalne szkolenie i prace programistyczne z tureckim producentem pojazdów – KARSAN

WSPÓLNY PROJEKT Z FIRMĄ KARSAN zakończony sukcesem Blisko 2 lata temu na Międzynarodowej Wystawie Autobusowej „Busworld” w Brukseli nawiązaliśmy pierwsze kontakty z turecką firmą Karsan – producentem szerokiej gamy pojazdów użytkowych. Wybuch pandemii wbrew wszelkim obawom nie zahamował naszej współpracy, a wręcz przeciwnie – wniósł ją na zupełnie nowe, nieznane nam dotąd tory. Brak możliwości osobistych spotkań w związku z wprowadzonym lockdownem zmusił nasze firmy do podjęcia nowych wyzwań i nowych form współpracy.

Takim właśnie wyzwaniem było zdalne opracowanie i wdrożenie rozwiązań programistycznych, opartych o szerokie możliwości KIBES 5 oraz kompleksowe przeszkolenie zespołu inżynierów z firmy Karsan – i co chcemy podkreślić udało nam się to zrealizować w ciągu zaledwie kilku miesięcy .

14

NASZE REALIZACJE/NASI KLIENCI

Nie bez znaczenia było tu oczywiście posiadane doświadczenie i kompetencje obu firm.

Nasz nowy partner już od 55. lat obecny jest na rynku motoryzacyjnym. W trakcie swego istnienia firma realizowała produkcję dla światowych gigantów motoryzacyjnych i

Od roku 1981 Karsan produkuje pojazdy użytkowe. Uruchomiony w październiku 1999 roku zakład Hasanağa jest obecnie w stanie wyprodukować 18 200 pojazdów rocznie w ramach jednej tylko zmiany roboczej. Koncentracja firmy na dążeniu do osiągnięcia satysfakcji przedsiębiorstw i społeczeństw była jej siłą napędową, pozwalającą na opracowywanie przez markę innowacyjnych projektów, których urzeczywistnieniem stał się produkowany obecnie w 100% elektryczny autobus.

Obecnie Karsan produkuje H350 LCV dla Hyundai Motor Company (HMC), 12-18-metrowe autobusy dla Menarinibus, a także minibus JEST - lidera rynku europejskiego w swoim segmencie w 2020 roku. Karsan oferuje również rozwiązania dla zmieniających się potrzeb miast w systemach transportu publicznego dzięki dostępnym 8-metrowym autobusom ATAK i STAR marki Karsan.

Pierwsze kontakty pomiędzy naszymi firmami nawiązaliśmy na targach BusWorld 2019 w Brukseli.

Oprócz produkcji pojazdów, świadczy w swojej fabryce w Bursie także usługi przemysłowe. Z innowacyjnym DNA marki i misją dostarczania zrównoważonych rozwiązań, Karsan posuwa się naprzód z pełnym rozmachem i nieustannie

opracowywała produkty sprzedawane pod własna marką, które wyróżniają się oryginalnością w dziedzinie transportu publicznego. Dzięki partnerstwu biznesowemu i innowacyjnym rozwiązaniom, Karsan działa obecnie w 20. różnych krajach na całym świecie.

Firma produkuje pojazdy Zakład Hasanağa w Bursie jest w stanie wyprodukować 18 200 pojazdów rocznie w ramach jednej zmiany. użytkowe w najnowocześniejszych zakładach produkcyjnych w tureckiej Bursie poszerza swoją ofertę produktową, wdrażając innowacje i świadczy usługi w zakresie marketingu, sprzedaży i obsługi w technologię pojazdów elektrycznych, która kształtuje posprzedażnej za pośrednictwem swojej szerokiej sieci przyszłość. przedstawicielstw na rynkach krajowych i eksportowych.

Elementy składowe systemu KIBES 5: wielofunkcyjny wyświetlacz MVP oraz komputer centralny ZR5.

NASZE REALIZACJE/NASI KLIENCI

15

Z takim biznesowym podejściem Karsan poszukiwał doświadczonego partnera, który pomoże mu wdrożyć wspomniane innowacje. Wybór padł na naszą firmę.

O to jak doszło do nawiązania wzajemnej współpracy, jak również o funkcjonowanie firmy w dobie pandemii zapytaliśmy pana Nurettina Özekmekci – kierownika i administratora Działu Inżynierii Elektryki i Elektroniki w firmie Karsan.

DN: Przed jakimi wyzwaniami została postawiona przez pandemię firma Karsan w związku z tym projektem?

NÖ: Praca podczas pandemii koronawirusa była dla nas wielkim wyzwaniem.

Na początku pandemii, Turcja zastosowała długoterminowy lockdown, z czasem obowiązujące środki ostrożności uległy zmianie. Karsan nie pozostawał w tyle. Pracownicy, którzy mogli pracować zdalnie, pracowali z domu, a my zapewnialiśmy odpowiedni dystans, oczywiście wspomagany okresowym odkażaniem miejsc pracy.

Najpoważniejszymi problemami, z jakimi mieliśmy do czynienia podczas pracy w trybie home office, była konieczność działań nad prototypami pojazdów. Na jeden z etapów projektu, musiałem nawet przenieść prototyp pojazdu do mojego domowego garażu, aby kontynuować pracę.

DN: Jak oceniacie Państwo współpracę z firmą Drabpol w tych niecodziennych warunkach?

NÖ: Karsan i Drabpol stworzyły wspólnie środowisko komunikacji. Bardzo szybko określiliśmy metodę współpracy oraz wzajemne obowiązki, po czym przystąpiliśmy do pracy.

Na tym etapie wskazówki Drabpol-u były bardzo ważne, a przydzielony nam zespół okazał się bardzo pomocny i chętny do

16

NASZE REALIZACJE/NASI KLIENCI

współpracy. W takim środowisku współpraca była bardzo zdrowa, nawet w warunkach spowodowanych przez COVID. DN: Czy obecna sytuacja na rynku ma negatywny wpływ na firmę?

NÖ: Z pewnością wpływ COVID-19 na rynek jest znaczący, ale rosnący trend elektrycznych pojazdów użytkowych napawa optymizmem. Wiele inwestycji zostało co prawda odłożonych w czasie ze względu na niepewną sytuację gospodarczą, to dotyczy także rynku autobusów miejskich. Mamy jednak duże oczekiwania względem 2022 r. i widzimy w niedalekiej przyszłości wiele możliwości.

DN: Jaka jest Państwa opinia na temat Działu BadawczoRozwojowego (R&D) firmy Drabpol?

NÖ: Drabpol ma duże doświadczenie w zakresie badań i rozwoju, szczególnie dla sektora motoryzacyjnego. Z powodzeniem inżynierowie Drabpol-u wykorzystali swoje doświadczenie przy opracowaniu oprogramowania, za które odpowiadają w projekcie Karsan. Zaangażowanie w projekt ze strony zespołu Drabpol-u było wręcz na zachwycającym poziomie. Zawsze mogliśmy liczyć na wsparcie z ich strony.

DN: Jakie widzi Pan perspektywy dalszej współpracy?

NÖ: Karsan to stale rozwijająca się firma o wysokich wymaganiach szybkiego tempa rozwoju. Nasza determinacja niesie ze sobą również nowe wyzwania dla naszych dostawców. Współpraca z Drabpol może odegrać kluczową rolę w podróży, w którą właśnie wyruszamy, a dzięki kompleksowemu przygotowaniu przez zespół R&D możemy postawić na częściową samodzielność.

DN: Dziękuję za rozmowę.

WSPÓLNY PROJEKT – jak to wyglądało w praktyce?

Celem przybliżenia naszym Czytelnikom wspólnego projektu z firmą Karsan poprosiliśmy o wypowiedź także przedstawiciela naszej firmy – pana Michała Sitka, Dyrektora działu R&D z szerokim wachlarzem doświadczeń, związanych z wdrażaniem systemów zarządzania oraz logiki pojazdowej, HV oraz LV w pojazdach komunikacji zbiorowej, jak i dla rozwiązań przemysłowych.

DN: Znając panujące warunki, które zmuszają do pracy zdalnej, prosimy o przybliżenie nam realiów i czynności wykonanych dla firmy Karsan.

MS: Wychodząc naprzeciw naszemu Klientowi firma Drabpol dokonała rzeczy niemożliwej. Zdalnie poprowadziliśmy dział R&D firmy Karsan i wspólnymi siłami opracowaliśmy logikę pojazdu w KIBES5. Większość modułów funkcyjnych została przygotowana zgodnie z Functional Safety a to wszystko w zaledwie kilka miesięcy!

Na wyświetlaczu pojawiła się bardzo rozbudowana diagnostyka pojazdu nie tylko w oparciu o ramki DM1, ale również wiele autorskich algorytmów. Z poziomu menu serwi-sowego można zmieniać nie tylko podstawowe funkcje, ale także wiele ustawień trakcyjnych.

DN: Jak wyglądał zdalny proces szkolenia kadry firmy Karsan?

MS: W trakcie samego procesu zespół inżynierów firmy Karsan został przeszkolony przez nasz team ze środowiska logi.CAD oraz HMI- CGI Studio. W trakcie projektu na „żywym organizmie” mogliśmy wytłumaczyć i pokazać jak działają poszczególne bloki funkcyjne, w oparciu o chociażby specjalnie zmodyfikowany dla potrzeb klienta online.TEST. Program tworzony przez zespół Drabpol został bardzo starannie przygotowany wraz ze skrupulatnie naniesionymi komentarzami, a całe dzieło przekazane w OpenSource Code, które w kolejnym projekcie inżynierowie firmy Karsan pod naszym okiem będą mogli rozwijać.

To dzięki nam inżynierowie z firmy Karsan nabrali doświadczenia i pewności siebie w projektowaniu topologi na platformie KIBES5. Powołaliśmy kilka zespołów, aby można realizować współbieżnie projekty, takie jak Karsan. Każda grupa zadaniowa odpowiada za inny obszar: ! jeden team skupia swoją uwagę na stworzeniu topologii układów nisko i wysoko- napięciowych, tworzy dokumentację, doradza w doborze komponentów, projektuje wiązki, zleca i pełni nadzór nad zamówieniem, pierwszym montażem i przyszłej adaptacji zmian zależnych od wymagań klienta,

! drugi team odpowiada za komputer centralny, logikę w oparciu o KIBES5, z zachowaniem Functional Safety, ! trzeci team to projekt dashboard, powiązanie logiki ze środowiskiem HMI. Jest również odpowiedzialny za całe miejsce pracy kierowcy.

Wszystkie te czynności dzielimy na poszczególne etapy prac związane z całym procesem adaptacji naszych rozwiązań, uwzględniając bardzo skrupulatnie planowany harmonogram.

Możemy je wykonywać w tym samym czasie, co pozwala na skrócenie pełnej adaptacji do absolutnego minimum.

DN: Dziękujemy bardzo za tak wyczerpującą wypowiedź.

Prosimy jeszcze o przybliżenie jakie projekty czekają Was w nieodległej przyszłości?

MS: Pojawiają się kolejne, bardzo duże projekty, gdzie świadczymy kompleksowe usługi. Dodatkowo projektując schematy elektryczne i pełną dokumentację wchodzimy w świat elektromobilności – projektując własny EV Template na dostępnym z DANA/TM4 sterowniku NEURO, ale o tym opowiemy wkrótce…

DN: Dziękujemy za rozmową.

Wspólny projekt z firmą Karsan pokazał, że niezależnie od panującej sytuacji na świecie, niezależnie od lokalizacji geograficznej i wielu innych aspektów, nasz sprawnie działający zespół inżynierów jest w stanie doprowadzić do końca każdy projekt.

Co więcej, jest w stanie pozostawić po sobie dobrze funkcjonującą grupę wyszkolonych pracowników, która będzie sobie radzić sobie z kolejnymi wyzwaniami stawianymi przez rynek.

Więcej o projektach, możliwościach i kompetencjach naszych inżynierów z Działu R&D piszemy na kolejnych stronach tego numeru.

Dziękujemy całemu zespołowi firmy Karsan za owocną, wzajemną współpracę przy wspólnym projekcie i życzymy wielu dalszych sukcesów.

NASZE REALIZACJE/NASI KLIENCI

17

Dział Research & Development

Projektujemy i uruchamiamy pojazdy niezależnie od dzielących nas odległości i sytuacji na świecie Pandemia nie pozostała bez wpływu na funkcjonowanie niemal wszystkich firm na rynku, w tym i naszej. Wydawałoby się, że lockdown, wyhamowanie gospodarki i ogólne przygnębienie, negatywnie odbije się na także na pracy Działu Research & Development – można by powiedzieć naszej firmowej wizytówki.

Na szczęście zarówno nasi inżynierowie potrafili dostosować się do nowej sytuacji, jak i nasi klienci wyszli naprzeciw panującym realiom pandemicznym. Przez ostatni rok wspólnie z producentami pojazdów przygotowaliśmy, stworzyliśmy

18

DZIAŁ R & D

i wdrożyliśmy szereg nowych projektów oraz dokonaliśmy walidacji i aktualizacji poprzednich .

Zakres usług, świadczonych przez Departament R & D usług jest bardzo szeroki. Obejmuje on produkcję, naprawy,

tworzenie oprogramowania, szkolenia, nadawanie uprawnień, doradztwo oraz usługi designerskie.

Obecnie, głównym tematem prac projektowych naszych inżynierów jest elektryka i elektronika w pojazdach.

Razem z konstruktorami fabryk tworzymy pierwsze wersje oprogramowania dla autobusów turystycznych, między-

Zakres projektów obejmuje następujące zagadnienia: 1. Integracja systemów elektronicznych w pojeździe - projektowanie połączeń pomiędzy systemami, występującymi na pojeździe dla poprawnej wymiany danych i interakcji pomiędzy systemami.

2. Dobór parametrów dla elektronicznych systemów pokładowych - określanie parametrów pracy, obliczanie obciążeń prądowych itp.

3. Projektowanie schematów instalacji elektrycznej pojazdu - tworzenie bazy danych numeracji przewodów, bezpieczników, przekaźników, aparatów itp. , niezbędnych do tworzenia schematu oraz projektów wiązek kablowych.

4. Projektowanie wiązek kablowych instalacji elektrycznej – przygotowanie rysunków konstrukcyjnych wiązek kablowych dla całego pojazdu lub jego części.

5. Projektowanie komunikacji CAN – analiza matryc komunikacyjnych dla poprawnej wymiany danych oraz tworzenie nowej komunikacji dla nowych systemów.

6. Projektowanie oprogramowania systemu KIBES. 7. Uruchamianie i diagnostyka systemu KIBES na pojeździe.

8. Kompleksowa obsługa klienta w zakresie uzgodnień technicznych, projektowania, montażu oraz uruchomienia prototypu.

DZIAŁ R & D

19

miastowych oraz miejskich. Tworzymy również schematy ideowe instalacji elektrycznych, wiązek kablowych które następnie montujemy w prototypowych pojazdach i uruchamiamy instalację elektryczną.

fachowcy z ogromną wiedzą i twórczym podejściem do pojawiających się wyzwań. Tu trzeba podkreślić – wyzwań, które nigdy nie są problemem, a przede wszystkim bazą rozwiązań i kreacji innowacyjnych rozwiązań.

Zespół R&D to silnie sparametryzowana grupa indywidualistów, ludzi o bardzo szerokich horyzontach. Tworzą go

Każdorazowo, przed wprowadzeniem na rynek nowego produktu, systemu, czy oprogramowania przechodzimy

20

DZIAŁ R & D

szczegółowe szkolenie, i to zarówno od strony technicznej jak i handlowej. I nie ma tu mowy o żadnych oszczędnościach czy kompromisach. Przykładowo szkolenie z zakresu obsługi i programowania silników elektrycznych Dana /TM4 odbywało się w siedzibie producenta w Kanadzie. Zajęcia prowadzone były w dwóch grupach – technicy zapoznawali się z konstrukcją i możliwościami silników.

Prowadzone były również warsztaty, gdzie praktycznie mogliśmy zapoznać się z programowaniem i parametryzacją napędów.

Druga grupa – handlowa, zapoznawała się z rynkiem, oczekiwaniami klientów oraz możliwościami i ograniczeniami silników.

W podobnych kursach, szkoleniach i warsztatach organizowanych np. przez Continental bierzemy udział od lat – zawsze przy wprowadzaniu nowych rozwiązań i technologii.

Takie szkolenia dotyczą wszystkich produktów.

Dzięki temu, inżynierowie działu R&D mają najnowszą wiedzę teoretyczną i praktyczną, nabytą pod czujnym okiem producentów tych systemów, co przekłada się później na tworzenie nowych czy implementacje gotowych rozwiązań, zgodnych z wymaganiami i oczekiwaniami naszych Klientów.

DZIAŁ R & D

21

®

KIBES 5

Klucz do zintegrowanego, pokładowego systemu elektronicznego W poprzednim artykule przedstawiliśmy usługi świadczone przez nasz Dział R&D. Zaliczają się do nich m.in. projektowanie oprogramowania systemu KIBES oraz uruchamianie i diagnostyka systemu KIBES na pojeździe.

zapewniając bezpośrednie połączenie z kilkoma z możliwych rozwiązań w zakresie zestawu instrumentów.

W tym miejscu chcielibyśmy przybliżyć Państwu sam Kibes 5 – najnowszy system elektroniki pokładowej do pojazdów. System KIBES oferuje dużą elastyczność projektowania w celu realizacji funkcji pojazdu oraz wymagań końcowego klienta, nawet później – w trakcie użytkowania pojazdu. Kontrolowanie i monitorowanie całego pojazdu i jego systemów wykonuje się dzięki rozproszonej elektronice i zarządzaniu energią elektryczną, a także podłączeniu się do czujników i siłowników pojazdu.

Aby zapewnić kompatybilność następujących po sobie systemów nadal korzystamy z multiplekserów MUX. Rodzina MUX5 zapewnia ochronę przed wodą węzłem multipleksowym MUX4-Pn oraz sterowane przez jednostkę główną MUX5-Pcu.

Elastyczny system sieciowy KIBES umożliwia łatwe dodawanie lub usuwanie kilku komponentów, a także upraszcza konserwację i rozwiązywanie problemów technicznych. Pojazdy mogą być eksploatowane bezpiecznie i niezawodnie dzięki wbudowanym funkcjom, takim jak ochrona przed zwarciem, detekcja przekroczenia temperatury, wykrywanie zwarć i przepięć w instalacji elektrycznej.

Można stosować do czterech węzłów MUX4-Pn na multipleks CAN, podłączony do MUX5-Pcu. System zapewnia również cztery ogólne połączenia CAN, a także instalację na zewnątrz kabiny.

Minimalizacja ilości okablowania, złączy, przekaźników i bezpieczników pozwala na znaczącą redukcję masy pojazdu i skrócenie czasu montażu, a także obniżenie kosztów zużycia energii oraz kosztów związanych z archiwizowaniem dokumentacji, serwisowaniem i konserwacją pojazdu. Jednocześnie niezawodność pojazdu można poprawić dzięki wysokiej jakości komponentom, które są dokładnie testowane i zatwierdzane, nie tylko na jako oddzielne urządzenie, ale także na poziomie systemowym.

LIN jako interfejs dla inteligentnych przełączników umożliwia oddzielne podłączenie interfejsów czujników i gwarantuje sprawną wymianę informacji w wewnętrznej sieci pojazdu.

Jądrem systemu jest komputer centralny ZR5-A, który zapewnia rozwiązanie niemal wszystkich możliwych wymagań. Do centralnego komputera ZR5-A można podłączyć do 18. węzłów multipleksowych obsługujących wszystkie rodzaje sygnałów wejściowych i wyjściowych. Urządzenie oferuje kompleksową łączność sieciową CAN, zarówno z układem jezdnym, jak również z innymi systemami, wyświetlaczami oraz spełnia wymogi stawiane interfejsom człowiek – maszyna.

Z kolei systemy z rodziny KIBES 32 z jednostką sterującą z rodziny CBCU3 dostarczają zoptymalizowane rozwiązania, dedykowane do pojazdów ciężarowych i różnego rodzaju maszyn roboczych. Maksymalnie cztery węzły można podłączyć do CBCU3E za pomocą multipleksu CAN. Poza tym jednostki kontrolne rodziny CBCU3 oferują wymianę informacji z siecią układu napędowego CAN i instrumentalnym CAN,

22

DZIAŁ R & D

Dzięki oprogramowaniu KIBES®-5 integracja i testowanie aplikacji są łatwe oraz spełniają wymagania różnych modeli biznesowych.

Funkcje związane z bezpieczeństwem, zgodne są z normą ISO 26262 i mogą być obsługiwane do ASIL B. Dzięki systemowi KIBES5 klient otrzymuje potężne, elastyczne narzędzie i jest w stanie zaprogramować samodzielnie aplikację, korzystając z łańcucha narzędzi KIBES oraz instrukcji bezpieczeństwa KIBES 5.

Korzyści z zastosowania systemu KIBES 5: ! standaryzacja podzespołów,

! podwyższona niezawodność instalacji,

! redukcja elementów i części zamiennych, a więc minima-

! modułowa budowa,

lizacja kosztów logistyki i magazynowania,

! jednorodność systemu w ramach całej floty,

! łatwy serwis i diagnostyka, ! możliwość dowolnego oprogramowania.

Aktualności II kwartał : >

Flotę MPK w Krakowie zasiliło 29 elektrycznych autobusów Solaris ( 18m.), wyposażonych w systemy CPC oraz ładowarki USB -po 5 szt. na pojazd.

W miejsce pracy kierowcy FAP oraz 30 ładowarek USB wyposażonych zostało 6 elektrycznych 12 m. Autosanów, które trafiły do MPK w Częstochowie.

> Na wyposażeniu 8. Solarisów dla MZK w Toruniu znalazły się systemy telematyczne MiX 4000 oraz 8 szt. portów USB ( po 1 na pojazd).

>

> Do MPK we Włocławku trafił elektryczny 12-m. Solaris z systemem CPC oraz 5. ładowarkami na pokładzie. > W porty USB wyposażone został 12 m. Solaris CNG- 2 szt. oraz 18 m. Solaris 1 CNG- USB- 3 szt. Oba zasiliły flotę MZA w Warszawie.

>

W 5. elektrycznych Solarisach ( 12 m) dla PKM w Katowicach zamontowano 30 portów USB ( po 6 na autobus).

>

PKM w Sosnowcu zakupił 12 m. elektrycznego Solarisa z 4. ładowarkami USB na pokładzie.

>

Na wyposażeniu 5. elektrycznych 12m. Solarisów znalazło się 20 ładowarek USB ( po 4 na pojazd).

> Systemy CPC oraz 18 portów USB zamontowano w 6. elektrycznych Solarisach dla MZK w Malborku.

>

W 10. trolejbusach Solaris ( 18 m.) dla ZTM w Lublinie zamontowanych zostało 50 portów USB ( po 5 na pojazd).

Szkolenia II kwartał: 12 maja Szkolenie wyjazdowe z zakresu budowy, zasady działania, napraw oraz konserwacji klimatyzatorów Konvekta KL20E dla Zakładu Centralnego PKP IC w Warszawie.

18 maja Szkolenie wyjazdowe z zakresu budowy, zasady działania, napraw oraz konserwacji klimatyzatorów Konvekta KL20E dla Zakładu Zachodniego PKP IC we Wrocławiu.

25 maja Szkolenie z zakresu budowy, zasady działania, napraw oraz konserwacji klimatyzatorów Konvekta KL20E dla Zakładu Północnego PKP IC w Gdyni.

27 maja Szkolenie z zakresu budowy, zasady działania, napraw oraz konserwacji klimatyzatorów Konvekta KL20E dla Zakładu Południowego PKP IC w Krakowie.

27 maja Okresowe szkolenie „Technik Warsztatu” dla pracowników naszej firmy. Szkolenie odbyło się w Centrali w Mykanowie.

11 czerwca Stacjonarne szkolenie dla kierowców z firmy DEMAR z obsługi tachografów cyfrowych w siedzibie Drabpol-u w Mykanowie.

11 czerwca Szkolenie z zakresu montażu i obsługi systemu ContiPressureCheck dla pracowników firmy Gorażdże Cement S.A., przeprowadzone u Klienta.

16 – 18 czerwca Podstawowe szkolenie „Technik Warsztatu” dla TRANSBUD Nowa Huta S.A. Szkolenie odbyło się w warszawskiej siedzibie Drabpol-u.

DZIAŁ R & D / SZKOLENIA/AKTUALNOŚCI

23

...Z DOŚWIADCZENIA PEWNI!

NA RYNKU

OD 1983

USŁUGI SERWISOWE OF ER UJ EM Y: legalizacje tachografów, montaż, demontaż, naprawy gwarancyjne Toll Collect, diagnostykę komputerową WABCOWÜRTH, montaż urządzeń GPS, montaż ContiPressureCheck, naprawy klimatyzatorów.

dwa stanowiska na hali wraz z podnośnikami, odcinek pomiarowy, dostosowanie do serwisu klimatyzacji na dachu pojazdu, parking TIR dla klientów na czas obsługi / oczekiwania, komfortowa poczekalnia (TV Wi-Fi, komputer), dogodna lokalizacja.

DRABPOL Oddział Mykanów 42-233 Mykanów; ul. Akacjowa 24/26 e-mail: czestochowa@drabpol.pl tel.: +48 795 501 929, +48 694 414 866

www.drabpol.pl

A

V

I

O

N

I

C

S

Kwartalnik firmowy nr 2(91) kwiecień - maj - czerwiec 2021 r.

Precyzyjna obserwacja z lądu, morza i powietrza

SYSTEMY KAMER SERII MX „Fundamentalną zasadą w transporcie jest jego bezpieczeństwo”

OD REDAKCJI OD REDAKCJI W NUMERZE:

Szanowni Państwo!

Drodzy Czytelnicy!

3. Organizacje Part- 145 i Part -21 po kolejnych modernizacjach awioniki 6. Systemy kamer L3 Harris serii MX do wszelkich zastosowań 9. Coraz szerszy świat UNIVERSAL AVIONICS

Mimo trwającej pandemii koniec wiosny i początek lata to czas wytężonej pracy dla naszej Organizacji Obsługowej Part-145 i oraz Projektującej Part-21.

Kolejne samoloty trafiły do nas na modernizację awioniki. Zauważyliśmy, że coraz więcej posiadaczy cywilnych statków powietrznych w Polsce podejmuje decyzję o wymianie starego wyposażenia awionicznego na nowoczesne. To wręcz już stały trend. Nie ma się jednak czemu dziwić. Oprócz spełnienia najnowszych przepisów, dotyczących wykonywania lotów, nowoczesna awionika znacznie zwiększa bezpieczeństwo operacji lotniczych i świadomość sytuacyjną załogi.

14. Śmigłowiec policyjny Robinson R66 z systemem MX-10 L3 Harris dołącza do floty lotniczej szeryfa hrabstwa Polk 15. Universal Avionics NEWS 15. Linie DAT zyskują możliwości LPV i ADS-B Out dzięki systemowi FMS – SBAS firmy Universal Avionics, certyfikowanemu dla samolotów ATR 42/72 16.Nowa generacja wyświetlaczy HUD 17. NOWOŚCI dla GA Garmin 17.Pierwsza certyfikacja systemu GFC 600 dla samolotu odrzutowego Cessna 525 SM

18. Collins Avionics Service Program (CASP )

Na ten rok przypada także 40-lecie naszego partnera – firmy Universal Avionics. Amerykański producent zaawansowanych rozwiązań awionicznych niemal od początku swego istnienia wprowadzał i nadal wprowadza znaczące innowacje w systemach awioniki.

Najnowsze rozwiązania od Universal Avionics szeroko prezentujemy w tym numerze. Życzymy miłej lektury!

3|

Dwie Cessny 172 z nowym wyposażeniem

14|

Śmigłowiec policyjny Robinson R66 z systemem MX-10 L3 Harris

Alicja Drabczyńska

A

Coraz szerszy świat

9| Universal Avionics

Collins Avionics Service

18| Program (CASPSM)

V

I

O

N

I

C

S

Wydawnictwo firmy DRABPOL Wydawca: Drabpol sp. jawna P. Drabczyński i Wspólnik 42-233 Mykanów, ul. Akacjowa 24/26 tel.0-34 366 00 22, fax 0-34 366 01 02 centrala@drabpol.pl, www.drabpol.pl

Organizacje Part- 145 i Part -21 po kolejnych modernizacjach awioniki

Dwie Cessny 172 z nowym wyposażeniem Mimo ciągle panującej sytuacji pandemicznej w naszym kraju, okres ten to czas wytężonej pracy zarówno dla naszej Organizacji Obsługowej Part-145, jak i Organizacji Projektującej Part-21. Tym razem, w ręce naszych specjalistów trafiły dwie Cessny 172: SP-CES (Cessna 172P) i SP-TAM (Cessna 172S).

MODERNIZACJA CESSNY 172P Pierwszy z wymienionych samolotów należy do firmy Airport Biernat, z którą mieliśmy przyjemność współpracować po raz pierwszy. Czteroosobowa Cessna, która podjęliśmy się zmodernizować przeznaczona jest w firmie Biernat do lotów szkolno-turystycznych. Doskonale nadaje się jako samolot dyspozycyjny do odbywania podróży po kraju czy lotów widokowych.

Airport Biernat zajmuje się m.in. organizacją takich lotów, szczególnie kameralnych , skierowanych do całych rodzin,

grup znajomych, współpracowników, itp. Oferuje również szkolenia, zarówno teoretyczne, jak i pra-ktyczne – do licencji pilota samolotowego turystycznego PPL(A).

Firma posiada certyfikat Organizacji Obsługi Technicznej AMO, wydany zgodnie z przepisami Part-145, na mocy którego oferuje wszystkim właścicielom statków powietrznych swoje usługi. Specjalizuje się w kompleksowej obsłudze samolotów Cessna serii 100 oraz Aviat Husky, wyko-nując wszystkie rodzaje przeglądów (okresowych, specjalnych, struktu-

DZIAŁ LOTNICZY | NASZE REALIZACJE

3

ralnych), naprawy i instalację różnych mody-fikacji.

PRZED MODERNIZACJĄ

Z myślą o flocie samolotów, poprawie bezpieczeństwa samych lotów oraz świadomości sytuacyjnej pilota, Airport Biernat postawił na modernizację wyposażenia awionicznego wspomnianej już Cessny 172 P. Przy tej modernizacji zachowano dotychczasowe przyrządy pilotażowe.

Wymieniono zaś dwie radiostacje Bendix King KX 155 oraz nawigację GPSMAP 296 na odpowiednio: urządzenie NAV/COM/GPS Garmin GTN650Xi oraz radiostację NAV/COM Garmin GNC 255A. Pierwszy system współpracuje

PO MODERNIZACJI z istniejącym wskaźnikiem nawigacyjnym Bendix King KI 525A, a drugi ze wskaźnikiem Bendix King KI 204.

Ponieważ nie wymieniano przyrządów pilotażowych ani silnikowych, nie było potrzeby wymiany tablic przyrządów.

Dokonaliśmy jednak naprawy istniejącego autopilota S-TEC System 50, który następnie został sprzężony z Garminem GTN 650Xi i na koniec sprawdzony w locie. Prace potwierdzone zostały odpowiednimi wpisami do dokumentacji samolotu.

MODERNIZACJA CESSNY 172S Druga Cessna , jaką zmodernizowaliśmy jest własnością firmy PLANE4YOU, która zajmuje się profesjonalnie i kompleksowo sprzedażą statków powietrznych – od przygotowania ofert w językach polskim i angielskim, wykonania profesjonalnej sesji fotograficznej, wyszukaniu klientów, publikacją ogłoszeń, prezentacji samolotu klientom, prowadzeniu korespondencji z zainteresowanymi, przygotowaniu umów, finalizacji transakcji aż do wyrejestrowania samolotu i przekazania nowemu właścicielowi.

W odróżnieniu od poprzedniej, Cessna 172 S wymagała więcej pracy „mechanicznej”, bo demontowane było praktycznie całe analogowe wyposażenie pilotażowo – nawigacyjne.

Zdjęcie samolotu uzyskane dzięki uprzejmości firmy Plane4You.

4

DZIAŁ LOTNICZY | NASZE REALIZACJE

Stare mechaniczne przyrządy pilotażowe zostały zastąpione przez zintegrowany system pilotażowo nawigacyjny Garmin G500TXi z wyświetlaczem GDU 1060, centralą areometryczną GDC, instalowaną na tylnej ścianie wyświetlacza i magnetometrem GMU 44.

Transponder Bendix King KT 76C, nie spełniający obecnych wymagań stawianych urządzeniom tej klasy wymieniono na nowoczesne urządzenie Garmin GTX 335, zgodne z najnowszym standardem ADS-B Out. Podobnie przestarzała radiostacja Bendix King KX 165 i odbiornik GPS Bendix King KLN 94, a także wyświetlacz mapy KMD 550 zostały zastąpione przez system NAV/COM/GPS Garmin GTN 650Xi. Całość uzupełniają dwa rezerwowe przyrządy pilotażowo – nawigacyjne Garmin G5. Również przyrządy monitorujące prace silnika zostały zdemontowane, a w ich miejsce zamontowano nowoczesny system Garmin GEA 110.

prowadzone zostały próby naziemne, w ramach których sprawdzono działanie poszczególnych urządzeń oraz współpracę pomiędzy nimi w ramach całego systemu awioniki.

Czynności te powtórzono podczas lotu kontrolnego. Podobnie dokumentacja statku powietrznego (w tym Instrukcja Użytkowania w Locie) została zaktualizowana w nakazany odpowiednimi przepisami sposób.

Przy tej modernizacji aktywnie uczestniczyła także nasza Organizacja Projektująca Part-21. Prace je objęły zaprojektowanie nowych tablic przyrządów oraz wsporników mocowania pomocniczych urządzeń awionicznych – wspomnianego magnetometru, który musi być montowany w określonym miejscu płatowca, a także „drobniejszych”, ale nie mniej ważnych elementów, jak rozdzielacze sygnału, itp.

Organizacja Part-21 przygotowała odpowiednie pliki wykonawcze dla urządzeń CNC, dzięki czemu nowe elementy mechaniczne zostały wykonane szybko, pre-

PRZED MODERNIZACJĄ

Tak wyposażony samolot spełnia najnowsze wymagania dotyczące nawigacji obszarowej LNAV/VNAV; może także wykonywać podejścia LPV. Modernizacja tej Cessny została wykonana w oparciu o Zatwierdzony Wykaz Typów do Uzupełniającego Świadectwa Typu (AML STC) ,wydanego przez producenta urządzeń, firmę Garmin, co znacznie uprościło całe przedsięwzięcie od strony „dokumentacyjno – papierologicznej”. W żaden to jednak sposób nie oznacza niższego poziomu bezpieczeństwa podczas instalacji awioniki. Po jej zabudowaniu, prze-

PO MODERNIZACJI

cyzyjnie i w akceptowalnej cenie. Ponadto przygotowaliśmy odpowiednie obliczenia bilansu mocy instalacji elektrycznej samolotu po zabudowie nowego wyposażenia, w którym wykazano, że nie obciąży ono instalacji ponad limit.

Opisane powyżej modernizacje samolotów Cessna stanowią przykład stałego trendu wśród posiadaczy cywilnych statków powietrznych w Polsce, którzy coraz częściej podejmują decyzję o wymianie starego wyposażenia awionicznego na nowo-czesne. Oprócz spełnienia najnowszych przepisów, dotyczących wykonywania lotów, znacznie zwiększają też bezpieczeństwo operacji lotniczych i świadomość sytuacyjną załogi.

Dzięki wykwalifikowanemu, bardzo doświadczonemu oraz zgranemu personelowi inżynieryjno-technicznemu, nasza firma z powodzeniem wykonuje opisane w tym oraz w poprzednich numerach modernizacje, znacznie wydłużające czas życia nieco starszych samolotów i śmigłowców oraz, co najważniejsze umożliwiające ich bezpieczne użytkowanie w dyna-micznie zmieniającej się przestrzeni powietrznej.

DZIAŁ LOTNICZY | NASZE REALIZACJE

5

Blisko 4 tysiące systemów rozpoznawczych i celowniczych wyprodukowanych przez L3 Harris, eksploatowanych przez 120. użytkowników we wszystkich warunkach klimatycznych – od pustynnych i gorących terenów wojennych w Afganistanie i Iraku po mroźne i morskie patrole w rejonie Alaski stawia głowice MX w czołówce tego rodzaju urządzeń na świecie.

Systemy kamer L3 Harris serii MX do wszelkich zastosowań

PRECYZYJNA OBSERWACJA Z LĄDU, MORZA I POWIETRZA 6

DZIAŁ LOTNICZY | PRODUKTY | AKTUALNOŚCI

Systemy kamer MX to wieloczujnikowe oraz wielospektralne systemy obrazowania, idealne dla misji taktycznych, wykonywanych na niskich wysokościach oraz misji SAR (Serach and Rescue), wymagających łatwego i elastycznego montażu.

Rodzina głowic optoelektronicznych MX obejmuje systemy lotnicze, takie jak MX- 8 o masie 6,8 kg, MX- 10 o masie 16,8kg, MX-15 o masie 51,4kg, MX- 20 o masie 105 kg i MX- 25, ważącą 125 kg, systemy do zastosowań naziemnych takie jak MX-GCS i MX-RSTA oraz kamerę MX-10MS do zastosowań morskich.

Rozpiętość gabarytowa oraz masowa pozwala dobrać odpowiednią głowicę , zgodnie z potrzebami.

Dotychczas głowice MX zastosowano na 50. typach samolotów – od małych awionetek do dużych transportowców,

w tym między innymi zamontowano je na takich samolotach, jak C-130 Herkules, C-295M, P-8, V-22, Cessna 206 i 208 oraz Pilatus PC-12.

Zastosowanie kamer MX L3 Harris

Systemy MX znalazły także zastosowania na 44. typach śmigłowców, w tym na: Black Hawk, Apache, całej rodzinie śmigłowców Bell, Eurocopter, Agusta, a także Mi-8 i Mi-17.

Użytkowane są na też na 18. typach bezzałogowych statków powietrznych w tym: Shaddow, Shiebel, Skeldar, MQ- 9 Reapar, Bayraktar TB2 i oczywiście Pegaz-19, na 6. typach balonów, 10. typach pojazdów opancerzonych i 5. typach okrętów.

Ostatnio w system obserwacyjny MX-10, wyposażony został śmigłowiec policyjny R66 na Florydzie, o czym piszemy na stronie 14.

Najważniejsze cechy głowicy MX Blending – czyli mieszanie obrazów pochodzących z różnych sensorów np. pasma światła widzialnego i podczerwieni jednocześnie. Jest to jedno z wielu narzędzi optymalizacyjnych, jakie posiada głowica. Odbywa się automatycznie po wybraniu trybu obserwacji i pozwala zobaczyć to, czego nie widać w ogóle lub widoczne jest bardzo słabo przy wykorzystaniu pojedynczych sensorów np. obserwacja budynku z oszklonymi powierzchniami, konwekcja powietrza nad rozgrzanymi powierzchniami .

Designator – laserowy wskaźnik celu pozwala na jego oznaczenie poprzez laserowanie, a tym samym tzw. przywiązanie środków bojowych naprowadzanych laserowo na wybrany cel. Środki bojowe mogą być odpalane ze statku powietrznego, na którym jest głowica lub z innego statku powietrznego.

Ta cecha głowic MX daje im szerokie zastosowanie w przy-padkach modernizacji starszych typów śmigłowców i samolotów, eliminując konieczność wyposażania ich w systemy celownicze, dedykowane wyłącznie do naprowadzania efektorów. Stosując na pokładzie statku powietrznego głowicę typu MX z oznaczeniem D, uzyskujemy jednocześnie możliwości obserwacyjne i celownicze.

Laser iluminator – podświetlacz laserowy to ciekawe urządzenie, pozwalające na obserwację obiektu w ciemności przez operatora na monitorze, a dla innych uczestników akcji w goglach noktowizyjnych, pracujących w paśmie tzw. bliskiej podczerwieni.

Podświetlony obiekt obserwowany w podczerwieni jest widziany jak oświetlony reflektorem, podczas gdy bez urządzeń noktowizyjnych jest niewidoczny. Na przykład osoba poszukiwana, ukrywająca się w ciemności w zaroślach jest widzialna przez urządzenia noktowizyjne, a sama nie zauważa, że jest oświetlona.

DZIAŁ LOTNICZY | PRODUKTY | AKTUALNOŚCI

7

Pamięć zaznaczonych obiektów pozwala na automatyczne skierowanie sensorów głowicy na wybrany przez operatora punkt. Jest to bardzo wygodna opcja dla operatora w trakcie misji obserwacyjnej z wcześniej określonymi obiektami.

Znacząco skraca czas wyszukiwania punktów naszego zainteresowania, a właściwie całkowicie go redukuje, pozwalając skupić uwagę na obiektach o najwyższym priorytecie.

Zadania operatora kamer MX Do głównych zadań operatora należy wyszukiwania obiektów określonych w zadaniu danej misji oraz ich obserwacja, a także optymalizacja obrazu zbieranego przez sensory głowicy za pomocą narzędzi systemowych w celu uzyskania jak najlepszych jego parametrów i jak najdokładniejszej informacji o obiekcie.

Jakość sensorów oczami użytkownika: Mówiąc o jakości sensorów przytoczymy dwa przykłady, potwierdzające ich szerokie możliwości i działanie . „Lecieliśmy Cessną 208 w locie treningowym na miastem Loveland w stanie Colorado tuż po zachodzie słońca przy lekkim zamgleniu, gdy zaważyliśmy jakiś dym unoszący się nad lasem w górach. Postanowiliśmy sprawdzić, czy jest to pożar. Po skierowaniu głowicy w tamtą stronę (na samolocie była zamontowana głowica MX15) bez problemu rozpoznaliśmy pojedyncze ogniska, prawdopodobnie rozpalone przez praco-

8

DZIAŁ LOTNICZY | PRODUKTY | AKTUALNOŚCI

wników leśnych, a nie pożar powierzchniowy typowy dla płonącego lasu. Odległość wskazywana to 50 mil czyli około 80 km”- mówił w rozmowie z nami pan Adam Bagiński – Produkt Manager w Dziale Awionika. „W trakcie obserwacji jeziora Ontario z wykorzystaniem głowicy MX8 z centrum szkoleniowego L3 w Burlington udało się zauważyć zarys wieży widokowej w Niagara Falls. W tym przypadku pogoda była bardzo dobra, powietrze przejrzyste, a obraz był optymalizowany wszelkimi dostępnymi narzędziami systemowymi i oczywiście w funkcji „blending”. Odległość przez zatokę wynosi około 70 km” – kontynuował p. Adam Bagiński.

Długa lista zastosowań głowic MX oraz ich szerokich możliwości świadczy o ich potencjale w modernizacjach innych typów statków powietrznych. Dostępne są rozwiązania kompleksowe, jak np. pakiet zawierający głowicę ze stanowiskiem operatora oraz doczepiane belki z uzbrojeniem, dla którego głowica jest jednocześnie celownikiem. Takie rozwiązanie zostało zrealizowane na śmigłowcu Black Hawk, ale należy je traktować jako przykładowe i możliwe do powielenia na innych typach śmigłowców z uwzględnieniem ich specyfiki i wymagań przyszłego użytkownika.

Prace modernizacyjne mogą być wykonane w polskich zakładach, a firma nasza jako przedstawiciel w Polsce producenta głowic L3 Harris może udzielić wsparcia w zakresie projektowania i dostarczenia instrukcji montażowych.

Coraz szerszy świat

UNIVERSAL AVIONICS Autor – Dale Smith Niniejszy artykuł jest tłumaczeniem i przedrukiem oryginalnego artykułu „The expanding world ofUNIVERSAL AVIONICS” z Avionics News, maj 2021

DZIAŁ LOTNICZY | PRODUKTY | AKTUALNOŚCI

9

2021 rok to jubileusz 40-lecia firmy Universal Avionics. Amerykański producent nadal dotrzymuje swoich obietnic w zakresie dostarczania innowacyjnych rozwiązań, które pomagają pilotom samolotów prywatnych, biznesowych, komercyjnych oraz śmigłowców latać lepiej, mądrzej i bezpieczniej.

Witamy w kolejnym epizodzie pt. „Nazwa producenta OEM awioniki”. Dzisiejsze pytanie brzmi: Który producent OEM z dziedziny awioniki wprowadził pierwszy, „nowoczesny” system zarządzania lotem (FMS), wyświetlacze zobrazowania syntetycznego oraz zdolności podejścia z naprowadzaniem pionowym (LPV) do samolotów lotnictwa biznesowego?

Czas minął. Gratulacje, jeśli wasza odpowiedź brzmiała „Universal Avionics”! Naprawdę znacie producentów Waszej awioniki. Pomijając wszystkie zabawy i gry, od momentu powstania w 1981 roku, firma Universal Avionics jest w czołówce wielu znaczących innowacji w systemach awioniki. Ale, niestety, umysły stojące za tymi wiodącymi w branży innowacjami były znacznie bardziej zainteresowane pomocą pilotom, niż zaznaczaniem dat w historii. „Universal Avionics została założona w 1981 r. przez Huberta Naimera i ma długie oraz znaczące tradycje w branży lotniczej”, powiedział Dror Yahav, prezes firmy. „On [H. Naimer] był niezwykle innowacyjnym myślicielem. Patrzył w przyszłość i okazał się prorokiem w kwestii ewolucji rynku systemów zarządzania lotem.

Byliśmy pierwszymi, którzy mieli znaczące osiągnięcia w lotnictwie: systemy FMS, zobrazowanie syntetyczne, podejścia LPV i inne. Myślę, że po śmierci Huberta, sprawy nieco zwolniły.

Około trzy lata temu firma Elbit Systems przejęła Universal Avionics, i jedną z korzyści było to, że byliśmy w stanie wprowadzić wiele nowych technologii z innych segmentów do obecnego portfolio firmy Universal Avionics.”

10

DZIAŁ LOTNICZY | PRODUKTY | AKTUALNOŚCI

Jasna wizja przyszłości „Jeśli patrzysz teraz na firmę, jest to zupełnie inna organizacja”, powiedział Dumnie Yahav. „Jest ona inna, ponieważ obecnie mamy cały szereg unikalnych na rynku wyrobów. Jest to bardzo rzadkie w przemyśle lotniczym.”

Jednym z wyróżników, o których mówił Yahav, było to, że większość wyrobów nowej generacji jest połączona z system rozszerzonej widzialności w locie (EFVS) ClearVision, który sam przechodzi przyspieszone innowacje i rozwój. „W sumie inwestujemy obecnie dużo w badania i rozwój – nawet podczas pandemii COVID-19 – patrzymy na naszą konkurencję i widzimy, że faktycznie zwalniają” – powiedział. „Zdecydowaliśmy się wykorzystać to, aby jeszcze bardziej poszerzyć różnicę między ich wyrobami a naszymi. „To wszystko jest bardzo ekscytujące, ale równie trudne. Mamy szereg certyfikacji nowych wyrobów dla Boeingów 737, Airbusów A320, Gulfstreamów i dużych śmigłowców. Mamy także fantastyczne programy OEM w toku.

Jednym z nich jest współpraca z firmą Aerion, dotycząca naszego systemu ClearVision dla ich naddźwiękowego samolotu biznesowego A2.”

Aerion z pewnością wkrótce stanie się punktem odniesienia dla wszystkiego w lotnictwie biznesowym. I chociaż samolot wprowadzi kilka niesamowitych innowacji technologicznych, jego konstruktorzy staną przed tymi samymi wyzwaniami, które nękały legendarnego Concorde – mianowicie długi dziób.

W przypadku Concorde, niesamowity dziób sprawiał, że widoczność do przodu podczas startu i lądowania praktycznie nie istniała. Aby rozwiązać ten problem, konstruktorzy opracowali skomplikowany system opuszczania dziobu samolotu.

Yahav powiedział, że dzięki technologiom Universal Avionics, konstruktorzy Aeriona A2 nie będą musieli stosować drogiego i skomplikowanego rozwiązania mechanicznego, takiego jaki zastosowano w Concorde. „Dzięki naszemu systemowi ClearVision i wyświetlaPoprzez zintegrowanie okularowego wyświetlacza HUD Universal Avionics SkyLens z systemem czowi okularowemu (HWD) wyświetlania InSight, piloci mogą otrzymać najbardziej kompletną prezentację kluczowych danych możemy wyeliminować tę pilotażowych. potrzebę” – powiedział. „Możemy wyświetlać informację na wyświetlaczach okularoKoncepcja awioniki „Fly By Sight” firmy Universal Avionics wych taką, jaką pilot widzi prosto w kierunku dziobu i na boki została przedstawiona na konwencji National Business Aviasamolotu. Będą wyzwania, ale Aerion jest innowacyjny i my tion Association w 2019 roku. Według firmy, Fly By Sight skraca jesteśmy innowacyjni. To bardzo dobre połączenie”. czas opuszczania głowy w środowiskach o dużym obciążeniu pracą, umożliwiając pilotowi wykonywanie krytycznych Podczas, gdy firma myśląca przyszłościowo, taka jak Aerion, funkcji, takich jak zmiany kursu, zmiana pasa startowego lub wybrała Universal Avionics jako dostawcę EFVS, a wyświetlacz wektorowanie końcowe za pomocą technologii head-up okularowy SkyLens dla naddźwiękowego A2 jest głównym („z podniesioną głową”), zamiast polegać na patrzeniu w dół atutem firmy, Yahav powiedział, że jest to tylko jedna z trzech w konwencjonalne wyświetlacze. „Byłem pilotem komercyj„nowych technologii”, które firma wykorzystuje jako podstanym i lataliśmy bez patrzenia na zewnątrz; uważam, że ludzie wę swoich przyszłych planów. Wyjaśnił dalej, że oprócz wynie powinni latać w taki sposób” – wyjaśnił Yahav. „Nasza filoświetlacza okularowego, pozostałe dwie technologie to rozzofia polega na tym, że piloci muszą latać patrząc poza samolot szerzone widzenie i nowy i-FMS, czyli interaktywna techno– w każdych warunkach. Musimy zapewnić im cenne logia FMS – więcej o nich w dalszej części tekstu. informacje, takie jak widzenie syntetyczne i / lub rozszerzone Głowy do góry: wyświetlacze okularowe widzenie oraz informacje o lotnisku i nawigacji w ich przednim polu widzenia”.

Universala zmierzają w Waszą stronę!

Każdy, kto kiedykolwiek latał z wyświetlaczem przeziernym HUD, potwierdzi, że jest to fantastyczny dodatek, a dodanie „Ludzie patrzą na nasz wyświetlacz okularowy (HWD) i myślą, rozszerzonego widzenia podnosi go o kilka punktów na skali że jest to po prostu wyświetlacz w okularach” – powiedział bezpieczeństwa.

Problem polega na tym, że dodanie wyświeYahav. „Cóż, tak nie jest – w rzeczywistości jest to znacznie tlacza HUD jest drogie i trudne – jeśli nie niemożliwe – w wielu więcej. Przedstawia on nie tylko symbolikę HUD. Nasz nowy starszych kabinach załogi.

HWD wykorzystuje fakt, że możemy zaprezentować wiele innych informacji, których potrzebuje pilot. Zapewniamy panoramiczne widzenie syntetyczne oraz inne informacje graficzne. Znowu jest to bardzo nietypowe i innowacyjne. „Umożliwia także »komunikowanie się« z resztą naszej awioniki nowej generacji. Na przykład, gdy system wie, na co patrzysz, może faktycznie sterować systemem zarządzania lotem Universal Avionics. System może również wykryć, dokąd chcesz się udać, i automatycznie przekierować awionikę do tego miejsca.”

Łatwość montażu to kolejna istotna zaleta systemu SkyLens HWD firmy Universal Avionics. „Wiele pokładów lotniczych nie może pomieścić tradycyjnego systemu HUD ze względu na ograniczenia przestrzenne i koszty” – stwierdził Yahav. „Nasz system wyświetlania InSight z noszonym wyświetlaczem okularowym SkyLens zapewnia przystępną cenowo ścieżkę modernizacji dla tysięcy operatorów, co poprawi niezawodność, bezpieczeństwo i świadomość sytuacyjną we wszystkich fazach operacji naziemnych i powietrznych”.

DZIAŁ LOTNICZY | PRODUKTY | AKTUALNOŚCI

11

Rozszerzone widzenie może być numerem 2, ale wcale nie jest drugorzędne Podobnie jak technologia wyświetlacza przeziernego, rozszerzone widzenie jest niesamowitym narzędziem do poprawy świadomości sytuacyjnej podczas słabej widoczności.

Podobnie jak wiele innych innowacji, Universal Avionics ciężko pracuje, aby ulepszyć wspaniałą technologię. Jak wyjaśnił Yahav, ulepszony system wizyjny nowej generacji firmy zapożyczy możliwości analizy treści wideo z przemysłu motoryzacyjnego i wprowadzi te korzyści do kabiny załogi. „Chociaż możesz spojrzeć na nasze obecne wyświetlacze rozszerzonego widzenia i zobaczyć o wiele więcej niż możesz gołym okiem, czerpiemy inspirację z najnowszych trendów w branży motoryzacyjnej, aby identyfikować przedmioty, ludzi, pojazdy i przeszkody” – powiedział . „Oczywiście jest to o wiele trudniejsze na rynku lotniczym, ale w oparciu o nasz system rozszerzonego widzenia jesteśmy na dobrej drodze do opracowania systemu, który nie tylko widzi lepiej niż pilot, ale może automatycznie dostarczać wskazówek i alertów na podstawie tych informacji”.

Przyszłość zintegrowanych systemów zarządzania lotem Trzecim wyrobem, o którym mówił Yahav, jest interaktywny system zarządzania lotem nowej generacji, czyli i-FMS. „Od samego początku dostarczyliśmy ponad 40 000 jednostek systemów zarządzania lotem, co czyni go liderem na wielu platformach” – wyjaśnił Yahav. „Na tej podstawie przeprojektowaliśmy nasz FMS, aby stał się systemem opartym na

Wyposażony w elastyczny oparty na oprogramowaniu system o otwartej architekturze, interaktywny system zarządzania lotem (i-FMS) firmy Universal może pracować na wielu platformach sprzętowych – począwszy od platform od producentów OEM, poprzez komercyjne, a skończywszy na paramilitarnych.

12

DZIAŁ LOTNICZY | PRODUKTY | AKTUALNOŚCI

oprogramowaniu. Mamy klienta wprowadzającego wyrób na rynek, a po jego certyfikacji możemy umieścić go praktycznie wszędzie”. Według firmy, i-FMS to elastyczny system o otwartej architekturze, który może być hostowany na różnych, obecnych platformach sprzętowych. Umożliwia nowe koncepcje w interfejsie „człowiek – maszyna”, takie jak rozszerzanie klasycznych wyświetlaczy o wyświetlacze ClearVision oraz wyświetlacze okularowe, umożliwiające pilotom latanie w zasięgu wzroku.

Ponadto i-FMS rozwiązuje jedno z głównych wyzwań, z jakimi borykają się piloci w operacjach FMS; konieczność ręcznego wprowadzania zmian do FMS podczas krytycznych faz lotu, takich jak start i lądowanie. Zazwyczaj w tym czasie piloci muszą przenieść swoją uwagę zza okna kabiny na wyświetlacz FMS – aby przeprogramować FMS i sprawdzić, czy zmiany są prawidłowe – co wymaga aktualizacji w ostatniej chwili i znaczących operacji z opuszczoną głową. i-FMS pozwala pilotom wyświetlać punkty trasy i informacje z FMS na rzeczywisty świat, nałożony na wyświetlacz HUD lub wyświetlacz okularowy SkyLens. „Ponieważ jest to wyrafinowane oprogramowanie, ostatecznie wejdzie w interakcję z istniejącymi systemami bez konieczności zmiany okablowania samolotu lub zmiany komponentów” – powiedział Yahav. „Cała działalność i-FMS może być bardzo dobrze zintegrowana z wieloma różnymi platformami.

Zakładowy Gulfstream GIII Nic dziwnego, że kiedy nadszedł czas, aby wybrać idealny samolot, który miałby działać zarówno jako „koń roboczy” w procesie certyfikacji, jak i latający demonstrator, wyborem firmy był Gulfstream GIII. „Wybraliśmy Gulfstreama GIII, ponieważ oferował zarówno dużą kabinę, jak i był ostatnim tego typu, który nadal miał niezależne systemy awioniki” – powiedział Yahav. „GIV miał w pełni zintegrowane wyposażenie pokładowe. Pozwoliło to zachować oryginalnego autopilota i inne systemy, ale nadal wyposażenie można modernizować pod względem wyświetlaczy i innej awioniki”.

Według firmy, kabina załogi Gulfstreama zawiera najnowsze systemy Universal Avionics, w tym technologie interaktywnego interfejsu „człowiek – maszyna” dla lepszej koordynacji działań z głową podniesioną i opuszczoną. Ma także zintegrowane rozwiązanie pokładowe InSight firmy Universal Avionics z wyświetlaczami EFI-1040, wyposażonymi w nowy interaktywny syntetyczny system zobrazowania.

Uzupełnieniem nowych wyświetlaczy pokładowych jest nowy i-FMS, ClearVision EFVS, ulepszona kamera systemu EVS-5000 oraz wyświetlacz okularowy SkyLens. „Modernizacja systemu wyświetlania InSight to doskonały wybór dla platform z najwyższej półki, dzięki elastyczności w pracy z zainstalowanymi systemami, które nadal są opłacalne” — powiedział Yahav. „Operatorzy nie muszą całkowicie „wypruwać” swojej kabiny, aby uzyskać najlepsze w swojej klasie możliwości, takie jak przesyłanie danych i zwiększona świadomość sytuacyjna.

„Oprócz niezależnego wyposażenia kabiny chcieliśmy także dużej kabiny pasażerskiej i możliwości dalekiego zasięgu, które oferował GIII. Oprócz zademonstrowania całego naszego sprzętu, rozmiar i zasięg GIII pozwalają nam z łatwością pomieścić naszych pasażerów i odbywać długie podróże na dużych wysokościach”.

Wyświetlacze okularowe Universal Avionics dla śmigłowców Chociaż Yahav mówił o względnej łatwości, z jaką operatorzy mogą teraz dodawać wszystkie różne cechy i funkcje wyświetlacza okularowego Universal Avionics do większej liczby typów samolotów, podkreślił wiele korzyści, jakie ta technologia wnosi do śmigłowców. „Nie jestem pilotem śmigłowca, ale z moich obserwacji wynika, że wielu pilotów śmigłowcowych wykonuje najniebezpieczniejsze misje, a sprzęt, którego używają, jest minimalny” – powiedział Yahav. „Brakuje go do tego stopnia, że jest to dla nich prawie niesprawiedliwe. Kiedy lecisz śmigłowcem EMS (sanitarnym) lub SAR (poszukiwawczo - ratowniczym), nie wiesz, gdzie lądujesz, a wokół ciebie są zwykle przewody energetyczne, niesprzyjający teren i przeszkody. To bardzo stresujące i niebezpieczne. „To, co oferujemy na tym rynku w naszym wyświetlaczu okularowym, jest bardzo przystępnym cenowo i sprawdzonym rozwiązaniem, które można zainstalować w większości śmigłowców EMS. To rodzaj podstawowej technologii dla wojska. Kiedy ci piloci opuszczają wojsko i wchodzą na rynek komercyjny, nie mogą zrozumieć, jak mają latać w tych misjach bez tego rodzaju sprzętu.

Rozumiemy to i zastosowaliśmy naszą wielozakresową kamerę EVS-4000, która może zmienić noc w dzień dla tych pilotów. „Popyt na rynku jest; ciężko pracu-jemy, aby nasz wyświetlacz okularowy trafił do większej liczby śmigłowców.

Dzięki rozszerzonemu widzeniu, widzeniu w podczerwieni, zobrazowaniu syntetycznemu i systemowi HTAWS (system ostrzegania o bliskości terenu dla śmigło-wców) jest to wspaniałe zwiększenie bezpieczeństwa we wszystkich rodzajach operacji śmigłowcowych i jest to duża część naszej przyszłości.

Lepsze narzędzia dla dealerów Chociaż jasne jest, że Universal Avionics intensywnie inwestuje w nowe wyroby i możliwości, Yahav szybko zauważył, że firma zwiększa również swoje wysiłki, aby pomóc swoim dealerom i organizacjom obsługowym lepiej wykonywać swoją pracę. „Myślę, że jedną rzeczą, która nas wyróżnia, jest to, że łatwo się z nami pracuje” – powiedział. „Nie chcę bagatelizować naszych konkurentów – są bardzo dobrzy – ale organizacje obsługowe wiedzą, że kiedy z nami współpracują, robimy wszystko, co w naszej mocy, aby wspierać ich potrzeby.

Jednym z naszych najnowszych osiągnięć jest to, że możemy teraz całkowicie zdalnie aktualizować nasze oprogramowanie InSight. „Niezależnie od tego, jakie ograniczenia podróżowania związane z COVID-19 obowiązują i jakie są wewnę-

trzne zasady dotyczące przyjmowania gości lub przedstawicieli technicznych, możemy teraz łączyć się z samolotem i rozwiązywać problemy z dowolnego miejsca”. Firma niedawno zakończyła pierwszą zdalną aktualizację oprogramowania systemów wyświetlania InSight w odrzutowcu biznesowym Hawker 800XP, znajdującym się w Buenos Aires w Argentynie. „Zdalne połączenie to bezprecedensowe zastosowanie technologii, która pozwala nam błyskawicznie synchronizować, rozwiązywać problemy, diagnozować i konfigurować systemy, gdy pozostają one zainstalowane w samolocie” – powiedział. „Pomyślne zakończenie tego zdalnego połączenia stwarza szerokie możliwości dla Univer-sal Avionics, jej dealerów i klientów końcowych.

W tym przypadku zaoszczędziło to 10 lub więcej dni przestojów samolotów”. Innym nowym narzędziem zdalnym, które firma Universal Avionics wprowadziła niedawno na rynek, jest Akademia UA, rozwiązanie do zdalnego nauczania. „Nie możemy wprowadzić na rynek wielu nowych technologii bez zapewnienia najnowocześniejszych rozwiązań szkoleniowych; o to właśnie chodzi w Akademii UA” – powiedział Yahav. „Teraz każde nasze narzędzie szkoleniowe jest dostępne online, dzięki czemu nasi dealerzy i klienci mogą uzyskać do niego dostęp w dowolnym czasie i z dowolnego miejsca”.

Nie każde rozwiązanie – po prostu właściwe rozwiązanie Co w coraz większym stopniu wyróżnia Universal Avionics na zatłoczonym rynku awioniki?

Cóż, może więcej niż myślisz. „Mamy wiele rzeczy, które naprawdę odróżniają nas od naszych konkurentów, ale jest to lepszy ekran dotykowy, lepsze menu, czy większy wyświetlacz – to też nasza, zupełnie inna koncepcja, jak robić różne rzeczy – powiedział Yahav. „Często czerpiemy inspirację z tego, co zostało wykonane w innych segmentach lotnictwa i innych gałęziach przemysłu. „Pilot myśliwca może zrobić wszystko, czego potrzebuje, patrząc na zewnątrz samolotu. To podstawowa różnica w robieniu danych rzeczy. W ten sposób podchodzimy do problemu. Nie zamierzamy konkurować z rozmiarami lub funkcjami wyświetlaczy; chcemy dostarczyć znacząco różne możliwości – głęboką zmianę sposobu latania.

Universal Avionics nie jest firmą typu „wszystko dla wszystkich klientów” i to jest w porządku. Rzeczywiście, przedstawiciele firmy mówią, że mogą nie być najlepszym rozwiązaniem na potrzeby konkretnego klienta, który sam w sobie jest naprawdę wyjątkowy. „Jeżeli operator szuka kompletnego rozwiązania do modernizacji tablicy przyrządów poprzez całkowitą wymianę jej i wszystkich systemów, prawdopodobnie nie jesteśmy dla niego najlepszym rozwiązaniem” – powiedział Yahav. „Załóżmy jednak, że chce zachować istniejącego autopilota i część innych systemów. W takim przypadku oferujemy doskonałe wyroby i możliwości, więc zdołamy się bardzo dobrze dopasować do jego potrzeb”.

DZIAŁ LOTNICZY | PRODUKTY | AKTUALNOŚCI

13

Śmigłowiec policyjny Robinson R66 z systemem MX-10 L3 Harris dołącza do floty lotniczej szeryfa hrabstwa Polk 2 kwietnia br. firma Robinson Helicopter Company dostarczyła śmigłowiec policyjny R66 o numerze seryjnym 1025 do biura szeryfa hrabstwa Polk (PCSO) na Florydzie. Śmigłowiec ten jest pierwszym policyjnym R66, skonfigurowanym z elektrooptycznym systemem obserwacyjnym Wescam MX-10, który jest szeroko stosowany przez organy bezpieczeństwa wewnętrznego i organy ścigania.

Oprócz standardowego reflektoraszperacza Spectrolab SX-7 Starsun, śmigłowiec wyposażony jest w opcjonalny system mapy cyfrowej Aerocomputers UC-6000, dodatkowy zbiornik paliwa, przednią szybę odporną na

14

uderzenia, wyświetlacz danych pilotażowych Garmin G500H TXi 1060 ze zobrazowaniem syntetycznym oraz przyrządy dostosowane do użycia gogli noktowizyjnych (NVG) w celu uzyskania certyfikatu NVG w przyszłości. Lotnictwo wsparcia biura szeryfa hrabstwa Polk wylatuje średnio 1100 godzin rocznie. Centralnie położone pomiędzy Orlando i Tampą, zapewnia wsparcie lotnicze dla wszystkich organów ścigania w swoim hrabstwie o powierzchni 2000 mil kwadratowych, jak również w okolicznych hrabstwach. „Posiadanie solidnej jednostki lotniczej ma kluczowe znaczenie dla naszej misji zapewnienia ludziom bezpieczeństwa. Cieszymy się, że możemy włączyć śmigłowiec turbinowy Robinson R66 do naszej floty lotniczej. Ta maszyna jest nie tylko wielkim atutem dla organów ścigania, ale pozwala nam efektywniej wspierać i chronić naszych obywateli, lepiej niż inne dostępne opcje” – powiedział szeryf Grady Judd.

DZIAŁ LOTNICZY | PRODUKTY | AKTUALNOŚCI

Linie DAT zyskują możliwości LPV i ADS-B Out dzięki systemowi FMS – SBAS firmy Universal Avionics, certyfikowanemu dla samolotów ATR 42/72 Rozwiązanie oferuje w pełni sprzężone możliwości podejść 3D, LPV i BARO VNAV

wiceprezes ds. rozwoju biznesu, marketingu i usług UA. „To STC, oparte na naszym najnowszym FMS-SBAS, pozwala operatorom samolotów ATR zaoszczędzić czas i pieniądze oraz rozszerzyć dostęp do rynku, umożliwiając korzystanie z podejść do lotnisk, które są niedostępne w przypadku starszego rozwiązania”.

Firma Universal Avionics (UA) poinformowała, że uzyskała zatwierdzenie Uzupełniającego Świadectwa Typu (STC) EASA dla swojego rozwiązania FMS-SBAS, przeznaczonego do wyposażenia awionicznego samolotów ATR 42 i ATR 72. Linie lotnicze Danish Air Transport (DAT) użytkują obecnie certyfikowany system i korzystają z dobrodziejstw w pełni sprzężonych możliwości podejść 3D, LPV i BARO VNAV. STC jest oparte o FMS-SBAS UNS-1L firmy Universal Avionics i zapewnia zintegrowane rozwiązanie, zastępujące każdą konfigurację systemu FMS w samolotach ATR 42 i 72, włącznie do wersji 500. Ta istotna modernizacja umożliwia bardziej bezpośrednie i krótsze podejścia, oszczędzając czas i zapewniając punktualność, a także zmniejszając zużycie paliwa. Dzięki rozwiązaniu „dwa w jednym” firmy UA, regionalni operatorzy samolotów pasażerskich i transportowych nie tylko zyskują możliwości podejścia LPV, ale także spełniają obecne i przyszłe wymagania dla systemu ADS-B Out. „W miarę jak świat przygotowuje się do wyjścia z pandemii, linie lotnicze przygotowują rozwiązania technologiczne w celu zapewnienia wysokiej wydajności i konkurencyjności” – powiedział Dror Yahav, dyrektor generalny UA. „Nasze rozwiązanie FMS-SBAS jest doskonałym przykładem tego, jak osiągnąć wysoce wydajną flotę przy minimalnych kosztach” – dodał. „Od ponad 25 lat firma Universal Avionics jest wiodącym dostawcą systemów zarządzania lotem na regionalnym rynku lotniczym” – powiedział Marc Bouliane,

LPV oferuje najdokładniejsze obecnie dostępne podejścia instrumentalne GPS bez specjalnych wymagań dotyczących szkolenia załóg lotniczych, umożliwiając dostęp do lotnisk o ograniczonej infrastrukturze naziemnej, które są często wykorzystywane przez operatorów regionalnych.

Obecnie w Europie istnieje ponad 700 podejść LPV, a na całym świecie znacznie więcej. W samej Ameryce Północnej do tej pory istnieje ponad 4600 różnych podejść LPV na ponad 1900 lotniskach, z których prawie 1200 lotnisk nie ma systemu ILS. Dostępne z wielofunkcyjnym wyświetlaczem sterującym (MCDU) lub 4- / 5-calowym wyświetlaczem sterującym, zintegrowane rozwiązanie firmy UA nie wymaga żadnych modyfikacji głównej tablicy przyrządów w celu dodania nowych elementów sterujących i komunikatów, które zwykle występują w rozwiązaniach LPV. Pojemność pamięci systemu FMS-SBAS UNS-1Lw umożliwia ładowanie ogólnoświatowych baz danych nawigacyjnych, z zapasem miejsca, upraszczając

DZIAŁ LOTNICZY | PRODUKTY | AKTUALNOŚCI

15

obsługę w porównaniu ze starszym systemem FMS. Rozwiązanie to jest dostępne z opcją FlexPerf Trip Performance, która zapewnia jeszcze większe oszczędności paliwa.

Systemy FMS-SBAS firmy UA są do tej pory zainstalowane w ponad 1100 samolotach,

w tym w większości w maszynach komunikacji regionalnej takich jak ATR 42/72, Dash-8 100/200/300/400, Saab 340 i Embraer ERJ.

ilości danych o ukształtowaniu terenu, zarówno przez SVS, EVS, jak i CVS. Gdy pilot obraca głowę w lewo lub w prawo, ogólny poziom świadomości sytuacyjnej gwałtownie rośnie w środowiskach o ograniczonym zasięgu widzenia. Technologia ta eliminuje szacowanie lokalizacji terenu i przeszkód oraz znacząco poprawia bezpieczeństwo lotu.

Nowa generacja wyświetlaczy HUD Systemy widzenia syntetycznego (SVS) oraz systemy łącz danych pomiędzy pilotami a kontrolerami ruchu lotniczego (CPDLC) znajdują zastosowanie na całym świecie.

System ADS-B Out właśnie stał się wymogiem regulacyjnym, a zastosowania ADS-B In wciąż rosną pod względem atrakcyjności i korzyści kosztowych.

Nowym ważnym osiągnięciem jest następna generacja czujników z możliwością wsparcia naturalnego widzenia. Zastosowanie to istnieje już od jakiegoś czasu, ale wraz z rozwojem technologii i ciągłym wzrostem możliwości tych systemów, poszukuje się nowych obszarów zastosowań zwiększających bezpieczeństwo lotnicze i możliwości operacyjne. Firma Universal Avionics (UA) opracowała rozwiązanie systemu rozszerzenia widzialności w locie (EFVS) ClearVision, które obejmuje system rozszerzenia widzenia (EVS), system widzenia syntetycznego SVS i kombinację ich obu , zintegrowanych na jednym wyświetlaczu, zwanym CVS (Combined Vision System).

Głowa wyprostowana, oczy skierowane na zewnątrz Systemy wyświetlaczy przeziernych (HUD) mają korzenie sięgające II wojny światowej, a ich pierwotnym zastosowaniem był celownik optyczny myśliwca zwany celownikiem refleksyjnym? Wyeliminował problemy z paralaksą i stanowił pierwszy celownik broni, umożliwiający celowanie z podniesioną głową. Jego początki w lotnictwie cywilnym sięgają lat 70. XX wieku, a certyfikat HUD Cat IIIA został po raz pierwszy wydany dla stałego wyświetlacza HUD z szybą zespoloną ponad 30 lat temu.

Firma UA oferuje teraz nową generację urządzeń HUD, które łączą technologie małych wyświetlaczy z wejściami kamer EFVS i elementami systemu SVS na wyświetlaczu. Efektem jest wyświetlacz okularowy SkyLens z funkcjami VHUD / SVS / EFVS. Ta imponująca technologia zapewnia kierowanie podczas lotu, wyświetlanie stanu systemów i funkcje ostrzegawcze oraz doskonałe rozszerzone naturalne widzenie, pozwalając pilotom latać bezpieczniej i łatwiej, z wyprostowana głową.

Bez względu na pogodę nie trzeba już lecieć nocą w ciemną otchłań bez widoczności, gdy niewidoczny teren lub przeszkody stanowią równie poważne zagrożenie, jak te zasłonięte przez warunki pogodowe. Z całym szacunkiem dla systemów TAWS obecnej generacji, które jedynie generują alarm i nie zapewniają wskazówek dotyczących manewru ucieczki, następna generacja systemów musi zapewniać wizualne informacje zwrotne, aby umożliwić załodze wykonanie prawidłowego manewru uniku. Na szczęście, dzięki wyświetlaczowi okularowemu mamy możliwość rozszerzenia kątów widzenia (obszaru uwagi) daleko poza tradycyjne ograniczone pole widzenia wyświetlacza HUD i mamy możliwość wyświetlenia znacznie większej

16

DZIAŁ LOTNICZY | PRODUKTY | AKTUALNOŚCI

Zalety wyświetlacza okularowego Wyświetlacze okularowe (HWD), takie jak SkyLens, mają również tę zaletę, że można je łatwo zainstalować, ponieważ nie wymagają żadnych, dużych szyb zespolonych przed i nad głowami załogi, a urządzenie można wyjąć i wymienić w ciągu kilku minut w celu obsługi. Łatwość użytkowania jest podstawowym elementem projektu w przypadku SkyLens, a regulacje można przeprowadzić szybko po odpowiednim przeszkoleniu. Dzięki wszystkim podstawowym danym i wskazówkom w VHUD dostarczonym przez SkyLens załoga może z łatwością korzystać z wyświetlacza VHUD w połączeniu z danymi z kamery EVS i danymi systemu SVS, aby uzyskać w pełni zintegrowany wyświetlacz prezentujący wszystkie informacje pilotażowe niezbędne do pilotowania samolotu.

SkyLens stanowi również podstawę nowej generacji systemów wyświetlania, które zapewniają opłacalny sposób zapewnienia możliwości HUD w samolocie, zarówno podczas modernizacji, jak i w nowych maszynach, a także możliwość latania z obniżonymi minimami w warunkach pogodowych niższych niż standardowa Cat. I na prawie każdym pasie startowym. Ciągły test w locie zapewnia przewagę wzrokową, co w wielu przypadkach pozwala na 50% zmniejszenie RVR, praktycznie eliminując potrzebę lub koszty certyfikacji i utrzymania systemu Cat II lub Cat III, nie wspominając o ograniczonej dostępności tego typu podejść na świecie.

Ulepszone podejścia Cat I są powszechne i łatwo dostępne dla operatorów.

Nowości dla GA – awionika

Pierwsza certyfikacja systemu GFC 600 dla samolotu odrzutowego Cessna 525 Z przyjemnością informujemy, że nasz partner, firma Garmin uzyskała zatwierdzenie Uzupełniającego Świadectwa Typu (STC) FAA i EASA dla cyfrowego autopilota GFC 600 dla samolotu Cessna Citation Jet 525. Jest to pierwszy certyfikat dla samolotu odrzutowego tego popularnego rozwiązania .

Cyfrowy autopilot GFC 600 zapewnia doskonałą charakterystykę lotu i nowe możliwości operacyjne, takie jak zniżanie z nawigacją pionową (VNAV) sprzężoną z autopilotem, automatyczne przełączanie wskaźnika odchylenia kursu (CDI), w pełni sprzężone możliwości odejścia na drugi krąg i wiele innych.

Pełna modernizacja kabiny załogi Dla właścicieli i operatorów samolotów Cessna Citation Jet cyfrowy autopilot GFC 600 musi być zainstalowany jako część kompletnego pakietu modernizacji awioniki, który wymaga jednego lub dwóch wyświetlaczy parametrów lotu G600 TXi

10,6” oraz dwóch urządzeń nawigacyjnych serii GTN lub GTN Xi. STC dla TXi i GTN Xi został ukończony i jest dostępny w JETTECH1. Wymagany jest również elektroniczny przyrząd pokładowy GI 275, skonfigurowany jako przyrząd rezerwowy.

Dzięki tej instalacji system oferuje nowe możliwości operacyjne i funkcje, w tym sprzężenie zniżania VNAV z autopilotem, automatyczne przełączanie GPS-LOC podczas podejść ILS/LOC, w pełni sprzężone nieudane podejścia i obsługa zredukowanych operacji minimów pionowej separacji (RVSM).

Co więcej, instalacja cyfrowego autopilota GFC 600 pomaga w zmniejszeniu masy, ponieważ eliminuje konieczność zachowania przetwornicy sterującej starszym autopilotem. Opcjonalne

DZIAŁ LOTNICZY | PRODUKTY | AKTUALNOŚCI

17

aktualizacje obejmują dedykowany pulpit sterujący wyswietlaczem PFD, panel audio, transponder ADS-B, łącze danych Iridium, radar pogodowy, łącze danych SiriusXM pogody i łączność Garmin Connext za pośrednictwem bezprzewodowej bramki Flight Stream 510. Aby zoptymalizować wybór i kontrolę trybów GFC 600, kompaktowy, niezależny pulpit kontrolny autopilota zawiera podświetlane klawisze i jasny, czytelny w słońcu wyświetlacz, który przedstawia stan autopilota i wybór trybu. Intuicyjne, wbudowane pokrętło sterowania zapewnia również wygodną regulację pochylenia, prędkości lotu i prędkości pionowej samolotu.

W obliczu potencjalnych sytuacji dezorientacji, kontroler autopilota jest wyposażony w dedykowany przycisk trybu poziomowania (LVL), który po uruchomieniu przez pilota może nakazać autopilotowi automatyczne powrót samolotu do ustalonego lotu poziomego.

Nowoczesne możliwości Wraz z cyfrowym autopilotem GFC 600 piloci otrzymują standardowo funkcję elektronicznej ochrony obwiedni lotu (ESP), która pomaga pilotowi w utrzymaniu samolotu w stabilnych warunkach lotu. ESP jest niezależna od auto-

pilota i działa w tle, gdy pilot ręcznie steruje samolotem, aby uniknąć niezamierzonych położeń lub przechyleń w locie oraz zapewnić ochronę prędkości lotu.

Dodatkowe możliwości autopilota GFC 600 obejmują: ! Tradycyjne funkcje autopilota z nowoczesnymi możliwościami, takimi jak wstępny wybór wysokości i utrzymanie wskazywanej prędkości lotu;

! Piloci mogą wybierać, łączyć i latać różnymi podejściami instrumentalnymi, w tym GPS, ILS, VOR, LOC i podejścia typu „back – course”;

! Ochrona przed zbyt małą prędkością lotu pomaga zapobiec przeciągnięciu samolotu;

! Ochrona przed przekroczeniem prędkości pomaga zapobiec przekroczeniu przez samolot prędkości nieprzekraczalnej (VNE);

! Tryb tłumienia odchylenia (YD) minimalizuje oscylacje odchylenia, jednocześnie pomagając w utrzymaniu skoordynowanego lotu i utrzymaniem wskaźnika ślizgu na środku;

! Paski poleceń Flight Directora są wyświetlane na wyświetlaczu lotu G600 TXi; ! Piloci mogą wykonywać sprzężone odejścia na drugo krąg podczas sekwencjonowania nieudanego podejścia. Zdalnie zainstalowany przycisk odejścia nakazuje Flight Direktorowi wyświetlenie odpowiedniego pochylenia wymaganego dla procedury nieudanego podejścia i aktywuje załadowane nieudane podejście;

! Serwo trymera pochylenia zapewnia automatyczne trymowanie i ręczne trymowanie elektryczne z ulepszonym rozkładem prędkości;

! Zawarte sterowanie wolantem. Gdy autopilot jest włączony, pozwala to pilotowi dostosować pochylenie, przechylenie, utrzymywanie wysokości, prędkość pionową lub odniesienia prędkości lotu za pomocą wolantu.

Trzy elastyczne opcje zapewniające kompleksową obsługę klienta, przewidywalność budżetu i stałą dostępność statków powietrznych

Collins Avionics Service Program SM (CASP ) Wszystkich użytkowników statków powietrznych, wyposażonych w systemy awioniczne Collins Aerospace zapraszamy do skorzystania ze specjalnego programu serwisowego Collins Avionics Service (CASP).

Firma nasza, jako autoryzowany przedstawiciel Collins Aerospace oferuje program CASP w pełnym jego zakresie wyposażenia.

18

DZIAŁ LOTNICZY | PRODUKTY | AKTUALNOŚCI

Collins Avionics Service maksymalizuje dostępność statków powietrznych i minimalizuje utrudnienia w płynności budżetu, spowodowane nieplanowa-nymi zdarzeniami konserwacyjnymi. Dołącz do ponad 2800. klientów, którzy korzystają już z zalet rozwiązań CASP, obejmujących awionikę Collins Aerospace i kabinowy sprzęt elektroniczny na pokładzie Twojego samolotu.

Utrzymanie samolotu może być nieprzewidywalne i kosztowne. Aby uzyskać proste, dostosowane do potrzeb rozwiązanie, które zapewnia spokój ducha, a także światowej klasy serwis i wsparcie wystarczy skorzystać z pakietu CASP. Collins Aerospace zajmuje się projektowaniem, produkcją i serwisowaniem systemów i komponentów dla lotnictwa komercyjnego, lotnictwa biznesowego, wojska i obronności, śmigłowców, lotów kosmicznych, lotnisk i innych branż. Firma posiada sześć strategicznych jednostek biznesowych: Aero-

struktury, Awioniki, Wnętrz, Systemów Mechanicznych, Systemów Misji, Zasilania i Sterowania.

Jako firma globalna, Collins Aerospace współpracuje z prawie każdym producentem odrzutowców biznesowych na świecie. Inteligentne i połączone kokpity CA pomagają pilotom latać bezpieczniej i wydajniej. Usługi wsparcia lotów zapewniają operatorom źródło najlepszego w swojej klasie planowania lotów, wsparcia podróży i zarządzania operacjami lotniczymi. Luksusowe wnętrza, zaawansowane rozwiązania w zakresie zarządzania kabiną i łączności gwarantują spersonalizowane wrażenia dla najbardziej wymagających podróżnych. Kompleksowa obsługa rozwiązań dla pasażera zapewnia najwyższy standard podróży, jaki jest dostępny na rynku.

Premierowy, dedykowany program konserwacji, wspierany przez globalną sieć autoryzowanych dealerów służy każdemu użytkownikowi statku powietrznemu, zaopatrzonemu w komponenty Collins Aerospace. Program serwisowy Collins Avionics Service (CASP) zapewnia maksymalną dyspozycyjność samolotu, jednocześnie eliminując ryzyko finansowe. Zarządzanie i utrzymanie statku powietrznego i wyposażenie kabiny może być nieprzewidywalne i kosztowne, a usunięcie awarii podzespołów często przekracza koszt opłaty za pełne pokrycie pakietu CASP.

TRZY SPOSOBY REJESTRACJI ! Skontaktuj się z autoryzowanym przedstawicielem firmy Collins Aerospace, ! Skontaktuj się z lokalnym przedstawicielem Collins Aerospace, ! Skontaktuj się z zespołem CASP.

PRZEGLĄD PROGRAMU STRUKTURA ! Obsługa awioniki i wyposażenia kabiny. ! Cena za godzinę lotu w zależności od platformy statku powietrznego.

! Minimalna roczna liczba godzin lotu od 100 do 250, w oparciu o platformę samolotu i wybraną usługę.

! Dostępne roczne i trzyletnie umowy z płatnościami rocznymi z góry.

! Rozliczenie godzin lotu na koniec okresu, kredytowe lub debetowe, w oparciu o minima.

! Prosta rejestracja i natychmiastowe ubezpieczenie, bez opłat za wstępną inspekcję i wpisowe.

! Bezproblemowe przeniesienie umowy ze sprzedażą samolotów, bez dodatkowych kosztów i przerw w dostępie do usług.

POZIOMY ! CASP – nasz najpopularniejszy program, oferujący nieporównywalną na rynku obsługę klienta, kontrolę kosztów i włączenie do programu – wartość i zaufanie w prostym, elastycznym pakiecie.

! CASP Elite – nasza najwyższa usługa, która oferuje pełną ochronę konserwacyjną. To ekskluzywne rozwiązanie i oszczędności w jednym pakiecie wsparcia premium.

! CASP Essential – dostępny w wybranych samolotach turbośmigłowych i lekkich odrzutowcach biznesowych; oferuje ekonomiczne rozwiązanie dla operatorów o niskich godzinach lotu.

ZASIĘG (Konkretny zasięg zależy od wybranej usługi) ! Nieograniczona wymiana, wynajem i naprawa jednostek. ! Dołączone biuletyny serwisowe dotyczące niezawodności. ! Bezpłatne przyspieszone zgłoszenia naprawy. ! Pięć godzin zwrotu kosztów pracy w ramach recertyfikacji Reduced Vertical Separation Minimum (RVSM).

! Wymiana baterii FMC/MDC/ADC. ! Bezpłatne jednostki rozwiązywania problemów. ! Brak opłat za uzupełnienie zapasów lub recertyfikację niewykorzystanych jednostek wymiany.

! Do pięciu zdarzeń „nie znaleziono błędu” bez kary. ! Części są wysyłane w ciągu 24 godzin od otrzymania zamówienia.

! Szybka i bezpłatna wysyłka (do 600 USD). ! Opcjonalne aktualizacje wymiany w cenach biuletynów serwisowych.

WYKLUCZENIA ! Uszkodzenia niezwiązane z normalną instalacją i eksploatacją (np. korozja).

! Opcjonalne aktualizacje biuletynów serwisowych (np.

WAAS/LPV, TCAS 7.1, ADS-B).

! Opłaty celne, kurierskie, brokerskie, importowe lub eksportowe.

! Przestarzałe zamienniki.

DZIAŁ LOTNICZY | PRODUKTY | AKTUALNOŚCI

19

Drabpol Avionics – autoryzowany dealer czołowych światowych producentów awioniki w Polsce.

Drabpol Avionics to:

! Profesjonalna obsługa gwarancyjna

! Gwarancja wysokiej jakości świadczonych

! Wykwalifikowany i stale doszkalający się

usług (Certyfikat PART 145,PART 21, AQAP 2110-2006; ISO 9001-2009); ! Świadczenie usług na terenie Polski; ! Stosowanie nowoczesnej aparatury kontrolno-

pomiarowej; ! Bezpośredni kontakt z producentami; ! Pewność stosowania oryginalnych części

zamiennych; ! Szybka dostawa produktów na zamówienie;

i pogwarancyjna; personel techniczny; ! Ubezpieczenie Odpowiedzialności Cywilnej

Przedsiębiorcy Lotniczego w wysokości 1.000.000,00 $.

Zakres działalności: ! Obsługa gwarancyjna; ! Obsługa pogwarancyjna; ! Testy laboratoryjne, kalibracje i naprawy

urządzeń wymontowanych z SP.

EPMO Lotnisko Modlin - Hangar nr 1 05-102 Nowy Dwór Mazowiecki, ul. Gen. Thommee 1a tel/fax: (0048) (22) 467 11 90 e-mail: lcsmodlin@drabpol.pl www.drabpol.pl

VM