Diabetes Info 4/2020 juli-augustus

Tweemaandelijks tijdschrift Jaargang 64 | Nr 4 Juli - Augustus 2020

DIABETES

INFO 4

DiaKids:

voor ouders van kinderen of jongeren met diabetes

WWW.DIABETES.BE 0800 96 333

INTERVIEW JOLEIN, CORINNA EN LARS INSULINEPOMP EN SENSOR: TIPS VOOR OP REIS VAKANTIE IN EIGEN TUIN OF LAND EEN RONDREIS DOOR AZIË VANUIT JE KOT

STAP MEE TEGEN DIABETES wandel mee en steun ons groot en klein, iedereen kan mee

WWW.DIABETES.BE/WANDELINGEN

In het kader van Wereld Diabetes Dag organiseert de Diabetes Liga op zondag 8 november 2020 diverse regionale gezinswandelingen Limburg Opitter, Korspel

Brabant Lubbeek

West-Vlaanderen Sint-Michiels Brugge

Antwerpen Lier

Oost-Vlaanderen Balegem

DIABETES INFO

INF

IN DIT NUMMER 4

10

VERSTANDIG GEBRUIK VAN INSULINE BIJ DIABETES TYPE 1: 10 TIPS

16

DIABETES, KETONEN EN SPORT: DE DRIE MUSKETIERS OF HELL’S ANGELS?

18

04 EDITO 27 COLUMN 32 KIDS MAGAZINE 36 RECEPTEN 43 DIABETES INFOLIJN 44 GELEZEN 46 STRIP 47 SPROKKELS 49 AGENDA

INSULINEPOMP EN SENSOR: TIPS VOOR OP REIS

24

VAKANTIE IN EIGEN TUIN OF LAND

28

DIAKIDS: VOOR OUDERS VAN KINDEREN OF JONGEREN MET DIABETES

30

GETUIGENIS: ALLEEN REIZEN BUITEN EUROPA MET DIABETES, WAT EEN AVONTUUR!

34

BEWEGEN IN DE BUITENLUCHT: VOOR ELK WAT WILS

39

GRAANPRODUCTEN: MEER DAN BROOD, PASTA EN RIJST

40

EEN RONDREIS DOOR AZIË VANUIT JE KOT

05 INTERVIEW

JOLEIN RASSCHAERT EN

CORINNA VERLINDEN

“Diabetes heeft zich onherroepelijk een weg in ons leven gebaand. Zoals een klimop zich ergens aan vasthecht, zo is het allemaal verweven geraakt.” (Jolein)

Voor alle inlichtingen over lidmaatschap, vakantiekampen, en andere activiteiten ... kan je terecht op het secretariaat: liga@diabetes.be of 09 220 05 20. Vragen over het bestellen van materiaal: webshop@diabetes.be.

WWW.DIABETES.BE 0800 96 333

EDITO

DIABETES INFO

Beste lezer, Op het ogenblik dat dit edito vorm krijgt, is het coronavirus nog steeds in de actualiteit. De tendensen zijn positief. De strenge maatregelen van in het begin hebben impact. Toch blijft het opletten en moeten we de ‘gouden’ regels goed opvolgen. Handhygiëne en voldoende afstand houden blijven cruciaal.

Het dragen van een mondmasker kan helpen om andere personen niet te besmetten. Dat zegt nu ook de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Op basis van nieuw onderzoek adviseert ze om op drukke plaatsen altijd een mondmasker te dragen. Vanuit de Diabetes Liga bieden we je, via deze Diabetes Info, alvast een gratis exemplaar aan.

Deze Diabetes Info staat helemaal in het teken van de zomer. Misschien kies je dit jaar voor een ‘staycation’.

Een fancy woord voor een vakantie in eigen land. De ideale gelegenheid om je eigen terras of tuin om te bouwen tot een leuke kampeerplek, buitencinema of ligweide? Ga je liever de sportieve toer op? Dan biedt het artikel over buitensporten alvast heel wat inspiratie. Topsporters gebruiken sinds enkele jaren vaak ketonendrankjes om hun sportieve prestaties te verbeteren. Maar werken ze nu echt? En zijn ze nuttig voor recreatieve sporters? En wat als je diabetes hebt? Luk Buyse, sportarts en voorzitter van onze organisatie legt het in zijn artikel van naaldje tot draadje uit.

In juli en augustus zal een buitenlandse trip ook weer tot de mogelijkheden behoren. Ga je op reis met een insulinepomp en/of sensor, dan kan je in het artikel op pagina 18 concrete tips terugvinden. Een rondreis door Zuid-Korea behoort nog niet tot de mogelijkheden. Maartjes boeiende reisverslag geeft je misschien wel inspiratie voor een toekomstige reis. Ze verloor haar hart aan dit gastvrije land en beleefde er heel wat avonturen. Ook het artikel rond voeding staat in het teken van Azië. We nemen je mee voor een culinaire trip door Vietnam, Thailand en India. Heel wat Aziatische ingrediënten kan je in de supermarkt terugvinden.

Dus je tovert snel een Thaïse curry of Vietnamese loempia’s tevoorschijn. Ik kan alvast uit eigen ervaring bevestigen dat het een heel lekkere keuken is. Heb je de smaak te pakken? Ga zeker eens langs in een Aziatische supermarkt, een exotische ontdekking in eigen land!

Corona treft ook onze plaatselijke afdelingen. Zij organiseren in de zomermaanden nog geen activiteiten.

Ze staan echter te trappelen om vanaf september weer actief te zijn. Wat dit concreet inhoudt, kan je zoals steeds lezen in de ‘Agenda’. In dit tijdschrift kondigen we ook onze jaarlijkse Wereld Diabetes Dag wandelingen aan. Die gaan dit jaar door op zondag 8 november. Graag ook jouw aandacht voor ons gezinsweekend, georganiseerd door DiaKids. Wat zij juist doen en welke plannen ze verder naar de toekomst toe nog hebben, kan je lezen op bladzijde 28.

Heel wat boeiende vakantieliteratuur. Geniet ervan tijdens je ‘staycation’ of buitenlandse trip.

Het Diabetes Liga team wenst je alvast een deugddoende vakantie toe en hou het gezond.

Paul Deleye, Algemeen Directeur Diabetes Liga vzw

EEN DEUGDDOENDE VAKANTIE GEWENST EN HOU HET GEZOND.

4

DIABETES INFO

TÊTE-À-TÊTE

“BIJ ONS IS ‘GEEN DIABETES’ DE UITZONDERING” De eerste tête-à-tête in coronatijden is meteen een dubbele. Jolein Rasschaert en Corinna Verlinden zijn dochter en moeder. En mama en oma van Lars. Alle drie hebben ze diabetes type 1. Drie generaties, drie verschillende verhalen, gebracht door twee geëngageerde dames en allemaal vanop afstand, via niet-gemengde ‘bubbels’.

TEKST RUBEN DE VOOGHT FOTOGRAFIE MARCO MERTENS

JOLEIN, CORINNA EN LARS TYPE

TÊTE-À-TÊTE

DIABETES INFO

Corinna is oma van Lars, diabeteseducator in UZ Gent en heeft reeds 23 jaar diabetes type 1.

Ze is mama van Jolein, die al twee jaar langer diabetes type 1 heeft, de jongerenwerking binnen de Diabetes Liga voor een groot stuk op poten zette en ondertussen mama is van Lars.

Lars kreeg als tweejarige niet zo lang geleden ook de diagnose diabetes type 1.

ALS JE DAT ALLEMAAL OP EEN RIJTJE ZET, KOMT DAAR VAAK ‘DIABETES’ IN VOOR. VERPLICHT, MAAR OOK ALS KEUZE. Jolein: “Diabetes heeft zich onherroepelijk een weg in ons leven gebaand. Zoals een klimop zich ergens aan vasthecht, zo is het allemaal verweven geraakt.”

Corinna: “Dat is een mooi beeld ...”

Jolein: “Ik stond als kind nochtans niet te springen om mee te gaan op diabeteskamp, maar op een bepaald moment is de waarde van lotgenoten, een gesprek, iemand die snapt wat er echt in je omgaat, iets waar je nood aan hebt. Voor mij kwam die behoefte er echt na mijn 18e verjaardag. Ik heb heel veel mentale gezondheid te danken aan de Diabetes Liga. Via hen bouwde ik een ‘diabetes community’ uit: mijn lotgenoten-vangnet op mindere momenten en meteen ook dé mensen waarbij het oké is om diabetesgrapjes te maken. Aanvankelijk was ik monitor op de kinder- en jongerenkampen. De oprichting van Jong & Diabeet is daaruit gevolgd en met steun van de Diabetes Liga konden we heel wat activiteiten organiseren. In 2013 mocht ik zelfs naar Melbourne voor een opleiding ‘JDRF Youth Ambassador’. Daar zijn mijn ogen opengegaan.

We hebben het als diabeten in het Westen behoorlijk goed, en zeker in België: een medeambassadeur toonde me zijn halfopen voet als gevolg van diabetescomplicaties …

6

Ik zette mijn schouders onder Insulin Powered, een Europees loopproject waarvoor ik T-shirts verkocht en waarvan de opbrengst naar ‘Life for a Child’ ging. In Afrika konden ze op die manier insuline en diabetesmateriaal rondbrengen met een busje, in plaats van dat een tienjarige patiënt er 40 kilometer verderop te voet om moest, waarna alles in een put in de grond van de hut bewaard werd. Ik leerde via Melbourne ook dat een goede vriendenkring en voldoende familie met begrip voor diabetes tot een significant betere diabetesregeling leidt. Daarom organiseerden we destijds een maandelijks evenement waarbij we mensen met diabetes en hun vrienden en partners aan een bestaande loopwedstrijd lieten deelnemen.

We droegen onze T-shirts en daarop kwam veel positieve feedback: missie geslaagd als jongeren-ambassadeur van diabetes awareness!

Toen ik samen met mijn echtgenoot Andi besloot ons gezinsleven uit te breiden, heb ik met spijt in het hart afscheid genomen van Jong & Diabeet, het loopproject en de kampen. Het was allemaal nooit gelukt zonder alle andere leden en begeleiders.

Jolein Rasschaert en Andi zijn de ouders van Lars. Corinna Verlinden is de mama van Jolein en de oma van Lars.

Zowel Lars (3), Jolein als Corinna hebben diabetes type 1.

Corinna Verlinden werkt in UZ Gent op de kinderafdeling als diabeteseducator en begeleidt onder andere ook jongerenkampen van de Diabetes Liga. Jolein is kinesiste en stond mee aan de basis van Jong & Diabeet.

TÊTE-À-TÊTE

DIABETES INFO

HOELANG HEBBEN JULLIE ONDERTUSSEN DIABETES? Jolein: “Ik kreeg de diagnose toen ik 8 jaar was.

Ik heb het speciaal opgezocht voor dit gesprek en stel dus vast dat ik al 25 jaar met diabetes samenleef. Een jubileum.”

Corinna: “Ik kreeg de diagnose twee jaar later.

Tot opluchting van Jolein. “O, mama. Niet boos zijn maar ik ben blij: nu zijn we samen diabeet”, moet zowat haar eerste reactie geweest zijn. Het illustreert nog eens het belang van lotgenoten. Diabetes is geen gebroken been, hé. Het maakt deel uit van je leven. In elk aspect. Elke dag.”

Jolein: “Het is iets anders dan bijvoorbeeld trainen voor een marathon. Dan werk je naar een doel toe, je legt jezelf zaken op, doet inspanningen en op een bepaald moment loop je die wedstrijd, waarna je de riem weer kan lossen. Bij ons ligt de finish pas in de kist (lacht).

Het is een beetje scherp gesteld, maar je kan niet elke dag van je leven op atletenniveau presteren.”

MAAR HET WAS DUS EERST DE ACHTJARIGE JOLEIN DIE DE DIAGNOSE KREEG? Corinna: “Klopt. Hoewel ik verpleegkundige ben, was dat voor mij de echte kennismaking met type 1. Als verpleegster krijg je vaker met type 2 te maken, dus behalve mijn opleiding kon ik op weinig terugvallen.”

Jolein: “Waarom ik? Dat heb ik me in het begin vaak afgevraagd. Diabetes, dat was een onoverkomelijke berg die ze daar gelegd hadden, hé. Midden op mijn pad. Ik ben wel snel veel in eigen handen beginnen nemen. Onder de controle en alziende supervisie van mama (lacht).”

Corinna: “We zijn anders beginnen koken en eten, maar wel voor iedereen gelijk.

Jolein en haar twee broers kregen hetzelfde voorgeschoteld. En al snel waren de twee jongens ook gewoon aan de koekenkast met punten, en namen zij net zoals Jolein alleen op bepaalde tijdstippen iets. Maar het was die eerste jaren absoluut geen evidentie.”

“IK KREEG DE DIAGNOSE TWEE JAAR NA JOLEIN. “O, MAMA. NIET BOOS ZIJN MAAR IK BEN BLIJ: NU ZIJN WE SAMEN DIABEET”, MOET ZOWAT HAAR EERSTE REACTIE GEWEEST ZIJN.” (CORINNA)

Jolein: “Vandaar mijn opluchting toen mama ook diabetes bleek te hebben. ‘Nu ga je het begrijpen’, dacht ik. ‘Nu ga je merken hoeveel honger ik soms heb bij een hypo.’ Vanaf dat moment is het allemaal iets losser beginnen verlopen.”

Corinna: “Voor je kind zorg je beter hé.

En strikter! Wanneer ik voor Jolein de boterhammen afwoog en twee gram te veel uitkwam, beet ik er een hoekje af. Om juist te zijn. Zolang Jolein de enige was, ging die weegschaal ook echt overal mee naartoe.

Als we bij mensen kwamen, of we mochten ergens blijven eten, dan werd dat allemaal tot in de puntjes voorbereid. Natuurlijk is dat niet altijd plezant voor een jong kind. Zodra we met twee waren, kon het inderdaad allemaal een beetje vlotter. Plots kon ik mijn eigen praktische ervaring ook toepassen.”

Jolein: “Ondertussen grijpen we wel weer naar die weegschaal, voor Lars.”

LARS KREEG BIJNA EEN JAAR GELEDEN DE DIAGNOSE. Corinna: “Dat is iets wat toch binnenkomt. Je kleinkind … Ik leid als diabeteseducator elke dag jonge ouders op en snap natuurlijk de impact van de diagnose op een kind én die ouders.”

Jolein: “Terwijl ik nu plots de mama van een kind met diabetes ben. Dat is een nieuwe insteek: bij Lars heb ik niet de fysieke voeling met diabetes die ik bij mezelf wel heb.”

Corinna: “De context waarin Lars zich bevindt, kan gezien de omstandigheden niet beter. Dat is een voordeel. Oma spuit, net zoals hij dat doet.

Hij ziet dat ook …”

Jolein: “Bij ons is papa de uitzondering. Dat betekent ook dat Lars al lotgenoten heeft. Op dit moment is alles wat prikken en spuiten aangaat zijn zorg niet. Het is vooral onze zorg.

Lars vertoont bovendien weinig symptomen van lage suikerwaarden, wat het extra moeilijk maakt. Hij heeft wel een sensor die gegevens stuurt naar onze smartphones en stilaan merk ik dat hij zelf aangeeft wanneer hij zich niet lekker voelt. Dat is relatief nieuw. Aan de andere kant ontdekt hij stilaan ook wel dat hij dan iets lekkers krijgt, dus we komen voor het eerst in een fase waarin hij dat durft misbruiken (lacht).

Maar, hij stopt niet met spelen als hij een hypo ervaart, hij blijft doorgaan en als ik dan bepaalde waarden meet, breekt mijn moederhart.”

7

DIABETES INFO

Corinna: “Hij is nog klein en heeft niet echt een referentie. Hoe voelt ‘gewoon’? En wanneer moet hij signaleren dat hij iets anders ervaart?

Wij, twee diabeten, hebben dat besef van waarden en dan schrik je inderdaad soms als je de zijne afleest.”

Jolein: “Hij gaat nu door iets wat een beetje op zindelijkheidstraining lijkt. Hij moet leren hoe iets aanvoelt en daar dan goed op reageren. Of het minstens signaleren. En zo krijgt diabetes in elke fase van je leven een ander plekje. Als kind onderging ik het vooral, in de pubertijd komt daar schaamte bij en rebelleer je een beetje, op zoek naar een eigen identiteit. Die is op dat moment veel belangrijker dan diabetes. Als studente primeerde dan weer het behalen van het diploma. Een goede hemoglobine stond op dat moment niet bovenaan mijn prioriteitenlijst.

Ik deed vaak aan sport, wou reizen … ik heb dat allemaal kunnen doen, maar diabetes verschuift dan soms een beetje naar de achtergrond. In de aanloop naar kinderen krijgen, en vooral dan tijdens de zwangerschap, veranderde dat weer compleet: controles, overleg, verantwoording!

Na de geboorte kantelt het nog eens: het eerste jaar is chaos. Dat kindje wil alleen eten en aandacht. En liefst elke paar uren.”

“IK MOET TOEGEVEN DAT IK NIET VROLIJK WERD VAN DE DIAGNOSE BIJ LARS. ‘DIABETES STAAT ME NU AL VAAK AAN DE LIPPEN, HOE GAAN WE DAT DOEN?’ MAAR: JE BENT MET TWEE OM HET TE DRAGEN.” (JOLEIN) Terwijl Corinna op scherm 2 luidop lacht, gaat Jolein onverstoord verder. “Na verloop van tijd komt er ruimte om wat meer voor jezelf te zorgen en zo wisselt het eigenlijk constant. Ik moet dus toegeven dat ik niet vrolijk werd van de diagnose bij Lars.

‘Diabetes staat me nu al vaak aan de lippen, hoe gaan we dat doen?’ Je krijgt er een pak verantwoordelijkheid bij en je hebt met jezelf al de handen vol. ‘Kan ik die zorg er voor iemand anders er wel bijnemen?’ Maar … als ouders draag je die zorg met twee en dat is een heel groot verschil. Je bent niet de enige eindverantwoordelijke, denkt samen na, draagt samen de lasten. Dat was en dat is een aangename vaststelling. Er staat iemand naast je en die partner begrijpt het allemaal en is daar net zo intensief mee bezig.”

Corinna: “Daaraan merk je nog eens: lotgenoten zijn zo belangrijk. Pas op: het is ook dan niet evident hé. Er is een kleine marge, maar je moet toch vooral proberen binnen de lijntjes te kleuren. Constant.”

Jolein: “Dan kom ik thuis van het werk en is mijn man gefrustreerd: alles geprobeerd en toch amper te regelen die dag. Maar we zijn ook naar elkaar toegegroeid sinds Lars de diagnose kreeg. Mama, dochter, zoon, oma, zelf mama worden … er zijn verschillende rollen. Oma was als mijn mama soms de boeman, terwijl je als kind ook weleens een leeftijdsgenoot nodig hebt die het helemaal begrijpt wanneer je dat meettoestel liefst door het raam wil gooien.”

Corinna: “Ola, die kost veel geld, hoor.”

Jolein: “Voilà, de nuchterheid van de mama (lacht). En daar heb je als puber niet altijd zin in. Vandaar het belang van de diabetescommunity. Ze waren de eersten aan wie ik liet weten dat Lars ook diabetes had en zij weten wat voor impact zoiets heeft.”

Corinna: “Ik was zelf op kamp met 70 jonge diabeten toen ik het nieuws kreeg en dat was – in die context, en de groep waarin ik me bevond – echt een boost. Groepsknuffels, ze deelden meteen eigen ervaring, sommigen kregen zelf zeer jong de diagnose ... Het verandert wel de zorg voor je kleinkind. Ik zie professioneel patiënten, ik leg ouders zaken uit, ik spreek met leerkrachten over kinderen met diabetes, ik weet zelf wat het is, heb voor Jolein gezorgd … maar ik stel vast dat het nóg iets helemaal anders is met Lars. Het doet me nog meer beseffen hoe onzeker mensen zijn als ze er voor het eerst mee geconfronteerd worden. Je leidt ze weliswaar op, maar op een zeker moment stuur je ze natuurlijk ook naar huis. Dubbel zoveel begrip voor alle twijfels en angsten, hoor.”

Jolein: “Het is een slappe koord waarop je constant balanceert, tussen ernst en angst.

Je kan het niet minimaliseren, maar diabetes mag ook geen zaken uitsluiten.”

Corinna: “Met Lars merk ik dat er een extra emotioneel element is. ‘Gaan jullie nu echt doen wat je moet doen? Het is wel mijn kleinkind, hé.’ Ben ik dan educator, patiënt, verpleegster of oma? O, alles samen een beetje. Maar allereerst toch oma. We doen samen vooral heel erg leuke dingen.”

EN WAT MET HET ‘OMA’S VERWENNEN SOMS TE VEEL’ASPECT? Jolein (lacht): “Zij zondigt met kennis! Ze kent de middelen en beschikt over de tools om hem bijvoorbeeld een gewoon paasei te laten eten. Daar zijn de schoonouders voorlopig nog minder bedreven in.”

Corinna: “Al denk ik dat wij gewoon met een voorsprong gestart zijn en dat de andere oma en opa ons snel zullen bijbenen. Ze gaan het absoluut niet uit de weg: vanaf week 1

TÊTE-À-TÊTE

DIABETES INFO

“LARS STOPT NIET MET SPELEN ALS HIJ EEN HYPO ERVAART, HIJ BLIJFT DOORGAAN EN ALS IK DAN BEPAALDE WAARDEN MEET, BREEKT MIJN MOEDERHART.” (JOLEIN)

zijn ze erin mee gestapt en nemen ze ook verantwoordelijkheid. Pas op, dat is niet ‘zomaar’ hoor. Uiteindelijk staan ze daar voor een stuk alleen op dat moment. Jolein, Andi, wij, dat is heel veel ervaring samen maar voor hen is dat allemaal behoorlijk nieuw. Een spuitje geven aan een kleine man, die daar niet altijd evenveel zin in heeft …”

Jolein: “En toch was een overnachting meteen oké.”

JULLIE HEBBEN AL ZOVEEL VERSCHILLENDE ROLLEN ERVAREN MET DIABETES: ZIT ER EVOLUTIE IN DE BEHANDELING? Corinna: “Materiaal, begeleiding, therapie, er is in zowat elk facet een positieve evolutie geweest. Dat ben ik wel zeker.”

Jolein: “We hebben nu alle drie een sensor, maar wel alle drie een verschillende. Zeker voor Lars is het een troef in deze fase.”

Corinna: “Het is een soort babyfoon voor het leven op dit moment. Er zijn vandaag systemen voldoende om bij een bepaalde levensstijl te passen. En vroeger trokken wij ons plan. Toen Jolein klein was, sliep ze in een hoogslaper. We draaiden de bedvijzen losser en wanneer ze ’s nachts begon te woelen, maakt dat voldoende lawaai om me wakker te maken. We sliepen met de slaapkamerdeuren open en zo lukte dat ook.”

Jolein: “Ik heb een pomp, oma spuit en voor Lars gebruiken we ook de insulinepen.

Vooral de technologie van de pomp is voor een jong kind complex. Zeker voor de mantelzorgers. Je moet al een beetje van een kenner zijn om bepaalde handelingen te stellen. Katheder controleren, eventueel plaatsen, kalibreren … Zelfs als Andi dat een tijd niet doet, verdwijnt zijn vertrouwen in eigen kunnen al een beetje. Wat is dat dan niet voor grootouders, leerkrachten … ? Een naaldje, in de vorm van een insulinepen, is uiteindelijk nog relatief eenvoudig. Maar elke fase is anders, dus een pomp sluiten we niet uit.”

Corinna: “Uiteindelijk zijn ouder en kind bepalend voor het resultaat. Het materiaal en de technieken zijn hulpmiddelen. In bepaalde levensfases kunnen die meer of minder een rol spelen maar het zijn de mensen die cruciaal blijven. Jongeren willen als pubers vaak weer af van die pomp en soms kunnen een nieuwe meter of een nieuwe pen net motiverend werken om weer extra aandacht te hebben voor alles.

Lars moet nog door heel wat fases, hoor.”

Corinna moet dringend haar hond ophalen.

Die mocht – een week voor de baasjes – naar de kapper. Jolein vertelt dat ze in augustus een tweede kindje verwacht, iets wat op een scherm minder duidelijk is dan live. “Er is veel getwijfeld en gesproken, hoor. Het is ook onderzocht en er is geen sprake van genetische voorbeschiktheid.

Tja, hoe komt het dan dat we het met drie al hebben?”

BRUTE PECH? Jolein: “Of net heel veel chance? We hebben elkaar. Anders ben je altijd de enige.

Wij zijn samen.”

9

PRAKTIJK

DIABETES INFO

VERSTANDIG GEBRUIK VAN INSULINE BIJ DIABETES TYPE 1: 10 TIPS De behandeling van type 1 diabetes is de laatste jaren enorm vooruitgegaan.

We beschikken over betere insulines, sensormethoden om de glucosewaarden op te volgen en performantere insulinepompen waarvan sommige al deels door sensoren worden aangestuurd. Deze middelen laten een veel betere glycemieregeling toe.

Maar ze moeten wel deskundig gebruikt worden. Er zijn natuurlijk de basisprincipes die iedereen met type 1 diabetes aangeleerd krijgt: je glucosestreefwaarden kennen, juiste injectietechniek, frequent controleren, koolhydraten tellen, insuline aanpassen …

Maar er zijn nog heel wat bijkomende tips die je leren je insuline zo ‘verstandig’ mogelijk te gebruiken.

PROF. DR. FRANK NOBELS, DR. KATRIEN WIERCKX, SIGRID ANNAERT, HANNAH RYCKEGEM, DR. LIESBETH VAN HUFFEL, ENDOCRINOLOGIE OLV AALST

TIP 1. KEN JEZELF; WEET HOE JE LICHAAM REAGEERT Niet alle mensen met diabetes zijn even gevoelig aan insuline. De lichaamscellen van de ene persoon luisteren zeer goed naar het insulinesignaal – zij zijn insulinesensitief –, terwijl ze bij anderen juist erg slecht luisteren – zij zijn insulineresistent. Dit heeft gevolgen voor de behandeling.

Mensen die erg insulineresistent zijn, hebben hoge insulinedosissen nodig. Niet alleen om de koolhydraten van de maaltijd te verwerken, maar ook om een hoge suikerwaarde te corrigeren.

We zien vaak insulineresistente personen, die bijvoorbeeld 30 eenheden (E) voor een maaltijd spuiten, maar die bij een hoge suikerwaarde slechts 2 E extra geven. Dit is natuurlijk veel te weinig. Zij moeten meer bijspuiten, bijvoorbeeld 8 E extra, en leren van hun ervaring. Zij zullen zich niet makkelijk in hypo spuiten, en hoeven dus geen schrik te hebben om agressiever te corrigeren. We raden ze aan om een krachtiger aanpasschema of bij gebruik van een insulinepomp een krachtigere correctiefactor te hanteren (zie Figuur 1). De gevoeligheid voor insuline kan verbeteren door overtollige kilo’s kwijt te raken en meer te bewegen.

10

FIGUUR 1: Voorbeelden van aanpasschema’s voor insulinecorrecties bij personen met verschillende insulinegevoeligheden Glucosewaarde (mg/dl)

Insulineresistent

Supersensitief aan insuline

Normale insulinegevoeligheid

Minder dan 70

-8E

-1E

-2E

70-100

-4E

- 0,5 E

-1E

100-150

geen correctie

geen correctie

geen correctie

150-200

+4E

+ 0,5 E

+1E

200-250

+8E

+1E

+2E

250-300

+ 12 E

+ 1,5 E

+4E

Meer dan 300

+ 16 E

+2E

+6E

Mensen die een normale insuline­ gevoeligheid hebben, hebben lagere insulinedosissen nodig en zijn doorgaans makkelijker te regelen.

Sommige personen zijn zodanig insuline gevoelig dat zelfs een correctie met 2 E al een hypo geeft. Deze zeer sensitieve personen zijn doorgaans erg moeilijk te regelen. Ze hebben erg lage insulinedosissen nodig en moeten uiterst voorzichtig zijn met correcties. We laten ze voor hun snelwerkende insuline vaak werken met een pen die per halve eenheden draait, wat toelaat om kleine correctiedosissen te geven (zie Figuur 1).

Ook voor hun langwerkende insuline

moeten we vaak een oplossing zoeken, omdat die bij lage dosis geen volledige 24 uur werkt. We laten hen daarom 2 keer per dag langwerkende insuline spuiten of werken met een ultralangwerkende insuline. Een andere mogelijkheid is overschakeling naar een insulinepomp, waarmee veel preciezer kleine dosissen kunnen gegeven worden en waarbij je zeker bent dat je de volledige 24 uur insuline toedient.

Dus zorg dat je weet of je een normale insulinegevoeligheid hebt, of insulineresistent, of supersensitief bent, want dat heeft veel implicaties voor je behandeling.

PRAKTIJK

DIABETES INFO

TIP 2. SPUIT VOOR DE MAALTIJD Sinds het gebruik van sensoren weten we dat de suikerwaarden bij de meeste mensen met type 1 diabetes pieken na de maaltijd, meest uitgesproken na het ontbijt (zie Figuur 2). Dit komt omdat de snelwerkende insulines, zelfs de zogenaamd ultrasnelle insuline-analogen, te traag beginnen werken. Het duurt zo’n 15-30 minuten vooraleer ze lichtjes beginnen te werken, en zo’n 1,5 uur vooraleer ze op volle kracht werken. We raden daarom aan om 15-20 minuten voor de maaltijd te spuiten.

We beseffen dat dit niet altijd makkelijk is, vooral niet op het werk, maar bij het ontbijt en de andere maaltijden thuis moet je dit toch proberen. Bij het ontbijt is een goede vuistregel: eerst insuline toedienen, je dan wassen en daarna ontbijten.

FIGUUR 2: Voorbeeld van pieken na de maaltijden

Na de maaltijd spuiten raden we af, want dan komt de werking van de insuline veel te laat.

Je bent misschien iemand die geen vaste hoeveelheden eet en liever na de maaltijd spuit om te weten hoeveel koolhydraten je gegeten hebt. Zelfs dan is het beter om het grootste deel van de insuline voor de maaltijd te spuiten en enkel de correctie voor extra koolhydraten onmiddellijk na de maaltijd te geven.

TIP 3. KEN HET OCHTENDEFFECT! Tijdens de laatste uren van de nacht en de eerste uren van de voormiddag zijn we veel minder gevoelig aan insuline dan tijdens de rest van de dag. Dit komt omdat we in de uren voor het ontwaken stresshormonen maken die ons voorbereiden om wakker te worden.

Deze stresshormonen werken nog door in de voormiddag en maken ons minder gevoelig aan insuline. Dit verklaart waarom veel mensen meer insuline moeten spuiten bij hun ‘klein’ ontbijt dan bij hun ‘groot’ middagmaal.

Dit verklaart ook waarom de meeste mensen met type 1 diabetes een suikerpiek vertonen na het ontbijt en dus zeker 15-20 min voor het ontbijt moeten spuiten (zie Tip 2 en Figuur 2). De stresshormonen zijn ook de

Enkel in uitzonderlijke situaties laten we insulinetoediening na de maaltijd toe, bijvoorbeeld bij mensen met een zeer luie maag (diabetische gastroparese) waardoor de koolhydraten erg traag in het bloed komen, of bij hoogbejaarde mensen waarbij men niet zeker is hoeveel ze zullen eten.

PIEK NA ONTBIJT

PIEK NA AVONDMAAL

oorzaak van de vaak hogere ochtendwaarden als men in het weekend wat langer uitslaapt.

We hebben niet graag dat mensen met type 1 diabetes hun ontbijt overslaan. Ze spuiten dan niet en staan dan meestal ’s middags veel te hoog. Als je een ontbijt neemt, kan je voldoende spuiten met zo nodig extra correctie voor een hoge waarde. Als je toch geen ontbijt wenst te nemen, raden we doorgaans aan om toch een kleine ‘stressdosis’ insuline te spuiten met zo nodig extra correctie bij een hoge suikerwaarde Bespreek dit wel eerst met je diabetesteam, want je moet ook rekening houden met veiligheid als je je nadien in het verkeer begeeft.

Zelfs als je net voor de maaltijd een hypoglycemie hebt, spuit je toch best voor de maaltijd. Je corrigeert dan eerst de hypo met snelle koolhydraten, en spuit vervolgens juist voor de maaltijd (geen kwartier vooraf).

11

PRAKTIJK

TIP 4. PAS OP VOOR DE VROEGE NACHT In de vroege nacht vallen we in een diepe slaap en verdwijnt alle stress. We worden dan veel gevoeliger aan insuline. Daarom moet je in de vroege nacht, tussen middernacht en drie uur, erg oppassen voor een hypo, ook omdat je die door de diepe slaap minder makkelijk voelt. Gelukkig is een echt hypocoma zeldzaam. Langdurende nachtelijke hypo’s kunnen er wel voor zorgen dat je als reactie in de voormiddag hoge waarden hebt, maar ook dat je later op de dag je hypo’s veel minder snel aanvoelt. Het slecht aanvoelen van hypo’s (zogenoemde hypoglycemia unawareness) kan tot gevaarlijke situaties leiden, vooral op het werk en in het verkeer.

Bekijk regelmatig je nachtelijke suiker­ waarden. Als je niet met een sensor werkt, controleer dan sporadisch eens met een vingerprik rond 2-3 uur ’s nachts. Trek je conclusies als je ziet dat je dan vaak te laag komt.

• Misschien heb je een kleine snack met traag opneembare koolhydraten nodig voor het slapengaan (bijvoorbeeld een glas melk, een stuk fruit, een sneetje peperkoek).

• Pas op met alcoholische dranken ’s avonds, want alcohol verhoogt de kans op nachtelijke hypo. Als de lever ’s nachts alcohol moet verwerken, kan die immers minder suiker aanmaken.

• Pas extra op na fysieke inspanning in de late namiddag of avond. Het suikerverlagend effect van inspanning werkt vaak door tot in de vroege nacht.

Meestal heb je dan een grotere snack nodig voor het slapengaan (zie Figuur 3).

• Het kan ook nodig zijn om de insulinedosis ’s avonds te verminderen. Bespreek met je diabetesteam of de snelwerkende insuline voor het avondmaal moet verminderd worden (want die werkt meestal nog door in de vroege nacht) of eerder de traagwerkende insuline (die de ganse nacht werkt).

12

DIABETES INFO

FIGUUR 3: Voorbeeld van lange nachtelijke hypo na joggen voor het avondmaal

LANGE NACHTELIJKE HYPO DIE WERD NIET GEVOELD

SPORT (JOGGEN) IN LATE NAMIDDAG

GEEFT HOGER RISICO DAT DEZE HYPO’S NIET GEVOELD WORDEN

FIGUUR 4: Voorbeeld van nachtelijke hypo door te hoge correctiedosis insuline voor het slapengaan

CORRECTIE OP HOGE WAARDE VOOR SLAPENGAAN

HYPO OM 2 U ‘S NACHTS, DIE PAS OM 3.30 U WORDT GEVOELD

• En geef zeker geen agressieve insulinecorrecties voor het slapengaan.

Dit is een veel gemaakte fout. Men eet iets voor TV, spuit er niet voor bij, ziet dan bij het slapengaan dat de suikerwaarde te hoog staat en geeft dan een te hoge correctiedosis insuline. Het resultaat is een flinke nachtelijke hypo (zie Figuur 4).

Wees voorzichtig. Spuit liever vroeger bij op het moment dat je iets eet in plaats van ‘achter de trein te lopen’.

Als je toch voor het slapengaan wil corrigeren doe dit dan erg voorzichtig met een veel lagere insulinedosis dan je overdag voor een correctie zou gebruiken.

PRAKTIJK

DIABETES INFO

TIP 5. CORRIGEER VERSTANDIG We gaan even door over correcties. We hebben al uitgelegd dat je moet weten hoe gevoelig je aan insuline bent. Als je resistent bent, heb je hogere correctiedosissen nodig, als je gevoelig bent lagere. We hebben ook al uitgelegd dat je bij het ontwaken het minst gevoelig bent aan insuline en in de vroege nacht het meest. Dus bij het ontbijt mag je wat krachtiger corrigeren, voor het slapengaan moet je erg voorzichtig zijn.

Bespreek je persoonlijke correctiefactor per dagdeel met je diabetesteam.

Als je een glucosesensor gebruikt voor je zelfcontrole, hou dan bij je correcties ook rekening met de trendpijl. Staat die recht naar omhoog, corrigeer dan wat meer. Staat die recht naar omlaag, wat minder. Vraag aan je diabetesteam een schema om hier wat houvast voor te krijgen.

Een ander belangrijk punt is dat je geduld moet hebben na een correctie. Het duurt immers zo’n 1,5 uur voor een ultrasnelle insuline-analoog op volle kracht werkt, dus meestal zo’n 2 uur vooraleer de suikerwaarde begint te dalen. Wacht dus altijd 2 uur vooraleer je, als de suiker niet daalt, een nieuwe correctiedosis geeft. Als je te snel na elkaar bijspuit, krijg je een opstapeling van insuline in het bloed en hypo’s na enkele uren (zie Figuur 5).

FIGUUR 5: Te snel na elkaar bijspuiten met hypo als gevolg

TIP 6. OVERCORRIGEER JE HYPO’S NIET We zien bij het bekijken van sensormetingen vaak een te sterke stijging van de glucose­ waarden na een hypo (Zie Figuur 6). Je mag zeker niet te veel opsuikeren bij een hypo.

Doorgaans volstaat een mini-blikje frisdrank om de hypo te corrigeren en 1 kleine droge koek of een sneetje brood om te voorkomen dat na correctie van de hypo de waarde terug zou gaan dalen. Meer is bijna nooit nodig! Vergeet niet dat het lichaam zelf ook nog reageert op een hypo door suiker vanuit de lever in het bloed te brengen. Dus ‘trop is te veel’ met een urenlange hoge waarde als gevolg.

Besef ook dat de onderhuidse meting met een sensor zo’n 15 minuten achterloopt op een bloedwaarde. Ga dus nooit af op je sensor bij correctie van een hypo. Het duurt immers een kwartier voor een hypo weg is en dan nog een kwartier voor je dit ziet op je sensor. Dus blijf zeker geen half uur koeken of allerhande snoepgoed eten tot de hypo over is, want dan krijg je een enorme glycemiestijging. Een goede aanpak is een kleine hoeveelheid snelle suiker, bv. 3 druivensuikertabletjes of 15 cl frisdrank nemen, en na 15 minuten op je gevoel of vingerprik afgaan om te oordelen of de hypo over is. Zo niet dan neem je terug snelle suikers. Pas als de hypo over is, en het enorme hongergevoel dat er mee gepaard gaat wat gaan liggen is, eet je een kleine hoeveelheid trage suikers ter waarde van 1 koolhydraatportie (bv. een sneetje brood of 1 stuk fruit). Besef dat het hongergevoel langer aanwezig blijft dan de werkelijke hypo, dus je zal toch nog wat op de rem moeten gaan staan om te vermijden dat je te veel eet.

Helaas zien we vaak dat de sensorwaarden een aaneensluiting vormen van hypo’s gevolgd door hypers en daarna weer hypo’s, omdat zowel de hypo’s als de hypers te sterk gecorrigeerd worden. In dat geval moet je de insulinedosissen verminderen tot het aantal hypo’s drastisch afgenomen is. Je ziet dan meteen ook de hypers verbeteren!

TIP 7. SPUIT ANDERS BIJ EEN VETTE MAALTIJD Hoeveel je moet spuiten hangt vooral af van de hoeveelheid koolhydraten die je eet. Iedereen met type 1 diabetes moet leren tellen hoeveel koolhydraten er in de maaltijd zitten en de insulinedosis hieraan aanpassen. Maar dat wil niet zeggen dat de andere bestanddelen van de maaltijd, de vetten en de eiwitten, geen effect hebben op de suikerwaarden. Vetten en eiwitten geven extra suikerverhoging die vaak lang aanhoudt. De mechanismen hierachter zijn ingewikkeld. De extra stijging is te wijten aan effecten op de aanmaak van suiker door de lever en op de insulinegevoeligheid. De langere duur is te wijten aan het vertragen van de maaglediging. Je zult dit al gemerkt hebben als je een vettige pasta of frieten eet.

De suiker kan dan erg hoog komen en vele uren hoog blijven. Je kan dit voorkomen door meer te spuiten (bijvoorbeeld 30% extra), en 2/3 hiervan voor de maaltijd en 1/3 hiervan 2 uur later te geven. Bespreek deze aanpak eerst met je diabetesteam.

Je kan dit effect van vetten en eiwitten ook ten goede gebruiken om een tragere suikerpiek te bekomen. Als je bijvoorbeeld de piek na je ontbijt niet goed onder controle krijgt, kan het helpen om eerst wat volle yoghurt te eten en dan pas je koolhydraten.

De volle yoghurt bevat vet en eiwitten, die de maaglediging vertragen, waardoor de suikerwaarde minder piekt. Bovendien hebben het vet en de eiwitten een extra hongerstillend effect, waardoor je minder snel naar een tussendoortje zal grijpen. Als je dan nog vezelrijke koolhydraten kiest, zoals volkoren brood of havermout, dan zit je helemaal goed.

13

PRAKTIJK

TIP 8. SLA GEEN INSPUITINGEN OVER Mensen met type 1 diabetes nemen best 3 maaltijden. Maaltijden en inspuitingen overslaan dient vermeden te worden, omdat bij het overslaan van een inspuiting ook geen correctiedosis wordt gegeven voor een hoge waarde. Suikerwaarden schommelen immers bij type 1 diabetes. Dit moet opgevangen worden door enkele keren per dag een correctiedosis insuline te geven, wat het makkelijkst is bij de maaltijd.

Bij het overslaan van maaltijden en insuline-injecties bestaat ook gevaar dat de insulinespiegel te laag komt, waardoor het lichaam ketonen gaat aanmaken. Ketonen stapelen bij type 1 diabetes makkelijk op, wat vooral bij ziekte (bijvoorbeeld bij een verkoudheid), aanleiding kan geven tot verzuring (ketoacidose), een ernstige toestand die men zeker moet vermijden.

Dit is ook de reden waarom mensen met type 1 diabetes altijd koolhydraten moeten eten bij de voeding, omdat ze anders te weinig insuline kunnen geven en zo aanmaak van ketonen kunnen veroorzaken. Pas dus op met koolhydraatarme diëten. Overleg hierover steeds met je diabetesteam.

TIP 9. ONDERSCHAT HET EFFECT VAN STRESS NIET Stress kan de suikerwaarde sterk doen stijgen.

Vaak zien we bij mensen met een stressvolle job op piekmomenten de suikerwaarde fors oplopen, zeker in de voormiddag als ook nog het ochtendeffect speelt (waar we het in Tip 3 over hadden). In het weekend, als de stress wegvalt, kunnen de suikerwaarden dan een stuk lager liggen (tenzij als je dan extra eet).

Hou hier mee rekening bij het bepalen van je insulinedosissen. Leer uit je ervaring.

14

DIABETES INFO

“MAALTIJDEN EN INSPUITINGEN OVERSLAAN DIENT VERMEDEN TE WORDEN.”

TIP 10. LICHAAMSBEWEGING: EEN AANRADER, MAAR OOK EEN ONTREGELAAR Lichaamsbeweging is erg belangrijk voor je gezondheid. Het heeft zeker veel meer voordan nadelen. Maar bij type 1 diabetes kan het de suikerwaarden wel erg doen schommelen.

We gaan hier niet in detail over uitweiden, dit zou immers een apart artikel vergen, maar sommen even de grote lijnen op: • Klassieke aerobe lichaamsbeweging doet de suikerwaarden dalen, niet alleen tijdens het sporten, maar ook nog vele uren erna.

• Sport bij voorkeur op momenten dat er geen insulinepiek in je bloed zit: voor een maaltijd of 3 à 4 uur erna, dan heb je de minste kans op hypoglycemie.

• Je suikerwaarde bij de start is vaak bepalend of je tijdens het sporten een hypoglycemie zal doen: start liever niet met sporten indien je suikerwaarde lager dan 120 mg/dl is. Neem dan eerst een koolhydraatrijke snack.

• Indien je langer dan 30-45 min sport, is het vrijwel altijd nodig om extra bij te suikeren tijdens de inspanning. Dit kan met een suikerdrank of met een snack.

• Eet als je in de late namiddag of avond hebt gesport een extra snack voor het slapengaan.

• Bij zeer intensieve sport, waarbij je als het ware ‘in het rood gaat’ (anaerobe lichaamsbeweging) krijg je een glycemieverhogend effect. Dit houdt nog een uurtje aan na het sporten. Spuit dan niet onmiddellijk bij, laat dit effect eerst uitwerken.

• Maar vooral: leer je eigen lichaam kennen, iedereen reageert verschillend op inspanning. Je kan dit prima onder controle houden indien je voldoende ervaring opdoet.

Deze 10 tips zullen je helpen om een zo goed mogelijke glycemieregeling te verkrijgen. En neem er nog een jokertip bij: weet dat je diabetesteam voor je klaar staat. Het is natuurlijk de bedoeling dat jij aan het stuur van je diabetesbehandeling staat en dat je daar alle nodige kennis voor vergaart.

Maar, je diabetesteam wil je hier bij helpen, door samen met jou aan je behandeling te sleutelen en je met goede raad bij te staan.

1 STAP VERDER IN HET BEHEER VAN DIABETES DIABETES INFO

MET

Het nieuwe real-time interstiteel continue glucose monitoring systeem van Menarini Diagnostics

1 SENSOR

VOOR 1 APP SMARTPHONE

1 ZENDER

1 RESULTAAT ELKE MINUUT

1 APPLICATOR

1 KALIBRATIE PER DAG

EN :

0

NAALD

14

DAGEN PER SENSOR

www.glucomenday.com

Menarini Benelux NV/SA | Division Diagnostics | De Kleetlaan 3 | B-1831 Machelen (Diegem) | Belgium Tel: +32 (0)2 721 49 30 | e-mail : mail@menarinidiagnostics.be | www.menarinidiagnostics.be

MEDISCH

DIABETES INFO

DIABETES, KETONEN EN SPORT: DE DRIE MUSKETIERS OF HELL’S ANGELS? Er waait een flinke hype door topsportland. Team Jumbo-Visma met Wout van Aert bevestigde in het begin van de Tour 2019 dat ze ketonen gebruiken. Enkele studies bij een beperkt aantal atleten geven prestatieverbetering aan, ander onderzoek kan dat dan weer niet bevestigen. Bij personen met diabetes doet het woordje ‘ketonen’ steevast een aantal alarmbellen afgaan. Maar wat met ketonen in de sport bij personen met diabetes? Voor- of nadelig, of zelfs gevaarlijk?

DR. LUK BUYSE, HUISARTS-SPORTARTS, MEDISCH HUIS DE STATIE, LAUWE & BLITS BRUSSELS LABO VOOR INSPANNING EN TOPSPORT, VUB, BRUSSEL

KETONEN, DE VIERDE BRANDSTOF? Koolhydraten, eiwitten en vetten zijn de voedingsstoffen die ons lichaam aanvuren, opbouwen en in stand houden. Lactaat, afbraakproduct uit de verbranding van suikers ‘zonder zuurstof’, en ketonen uit de vetverbranding spelen eveneens een belangrijke rol in de energievoorziening.

Lange duurinspanningen aan hoge intensiteit vragen het uiterste van alle energiesystemen.

Maximale vetverbranding levert 220 tot 330 kcal/uur energie, maar de voorraad is quasi onbeperkt (50 000 - 100 000 kcal), terwijl de koolhydraatreserve zowat 2500 kcal opbrengt vooraleer lever- en spierglycogeen opgebruikt zijn. Optimale bevoorrading tijdens een wedstrijd levert ongeveer 400 kcal/uur extra. Alles samen is dit ruim onvoldoende voor een lange inspanning op hoog niveau (4000 - 8000 kcal). Om aan die hoge energienood te voldoen, halen we vetzuren uit het vetweefsel als de suikervoorraad op is. De lever breekt ze af tot ‘ketonen’: namelijk aceton (voornamelijk uitgeademd, vandaar de appelgeur bij ketoacidose), acetoacetaat en bètahydroxyboterzuur. Die laatste twee, waarvan de normale serumconcentratie 0,1 - 0,5 mmol/l bedraagt, worden in onze hersenen en spieren aangewend als extra energiebron.

16

KETONEN EN (TOP)SPORT, EEN GESLAAGD HUWELIJK? Ketonendrankjes zijn duur, smaken niet bijster goed, en toch nemen topsporters ze in. Daar moet een goede reden voor zijn, toch? Ketonen zorgen ervoor dat de suikervoorraad in bloed en spieren minder snel opgebruikt wordt. Ze leveren ook meer energie dan glucose. Anderzijds verhinderen ze dat de energievoorraad uit de lever aangesproken wordt.

Relatief korte inspanningen aan heel hoge intensiteit, zoals een tijdrit, kunnen hiervan mogelijk profiteren.

Lange duurinspanningen gaan echter minder goed. Uithoudingstraining lijkt de opname van het ketonendrankje uit de darm wel te verbeteren.

Een tweede positief effect van regelmatige inname van ketonendrankjes is een betere recuperatie bij meerdaagse events. Een studie van professor Hespel aan de KULeuven waarbij getrainde (maar geen

MEDISCH

DIABETES INFO

top) wielrenners zo’n ketonendrankje dronken bij een progressief zwaarder wordend trainingskamp, gaf aan dat wie het echte spul te drinken kreeg, beter recupereerde dan wie een nep (placebo) voorgeschoteld werd.

Vooralsnog is het aantal studies zeer beperkt en zijn de resultaten wisselend. Ongetwijfeld moet de juiste combinatie voeding, training, wedstrijdsituatie nog nader uitgespit worden.

DIABETISCHE KETOACIDOSE: HELL’S ANGEL N°1!

Wanneer zijn er bij een persoon met diabetes (type 1) onvoldoende suikers in de spiercellen aanwezig, zodat de vetafbraak en de ketonproductie aangezwengeld worden? Bij vasten, braken of diarree is de opname van suiker sterk gedaald. Dikwijls wordt dan, uit vrees voor een hypoglycemie, minder of geen insuline ingespoten. Resultaat: de suiker raakt de cellen niet meer in. Stresshormonen (zoals glucagon, adrenaline, cortisol en groeihormoon) proberen toch voldoende energie vrij te maken. Ze vuren de vetverbranding aan, met als gevolg een stijging van de ketonen.

Je meet dan makkelijk meer dan 3 mmol ketonen/l in je bloed. Die ketonen dienen als brandstof voor spieren en hersenen, maar worden ook door de nieren uitgescheiden. De zure ketonen worden daar door bicarbonaat geneutraliseerd, wat zorgt voor een verzuring (acidose) van het bloed. Omdat suiker niet meer in de spieren opgenomen wordt, stijgt de glycemie, wordt de nierdrempel overschreden en glucose uitgeplast, wat nog extra uitdroging veroorzaakt. Dit is een levensgevaarlijke situatie, waarbij professionele hulp (en hospitalisatie) aangewezen zijn!

Ook bij sporters met insulineafhankelijke diabetes kan ketoacidose optreden. Je wil geen hypo doen tijdens je rit, je hebt minder gespoten en meer gegeten, met bloedsuikerwaarden boven 270 mg/dl als gevolg. Ben je daarbij nog wat gestresseerd omwille van de wedstrijd of het event, dan zullen de stresshormonen de glycemie nog meer doen stijgen! Heb je een erg hoge glycemie bij aanvang van een sportprestatie zonder dat je daar een goeie verklaring voor hebt? Meet ketonen in je bloed!

Indien minder dan 1,5 mmol/l kan je rustig starten met je duurinspanning, mits veel te drinken en eventueel een correctiebolus snelwerkende insuline toe te dienen.

Krachttraining of intensieve inspanning zijn niet toegelaten, omdat die de glycemie nog de hoogte in (kunnen) jagen (zie Tabel 1).

DE DRIE MUSKETIERS: ÉÉN VOOR ALLEN, ALLEN VOOR ÉÉN? Wetenschappelijke literatuur over ketonen, diabetes en sport? Niks, nada, nougabollen …

Er lijken nog geen studies uitgevoerd te zijn aangaande het effect van ketonendrankjes op sportieve prestaties bij mensen met diabetes.

Maar wat kunnen we theoretisch verwachten?

Positief? Gevaarlijk?

Bij proefdieren daalt de glycemie na de inname van een ketonendrankje. Bij gezonde vrijwilligers wordt na inname van een ketonendrankje de glycemiestijging afgezwakt, die normaal standaard optreedt na een orale glucosetolerantietest. Dit komt doordat de insulinegevoeligheid verhoogt. Bij personen op insuline blijft de ingespoten insuline verder werken en is de ‘anti-insuline’-respons (in de vorm van productie van stresshormonen) mogelijk ook gestoord. Dit alles kan resulteren in een hypo.

In theorie zou inname van een ketonen­ drankje een ketoacidose kunnen uitlokken of erger maken. De ketonconcentratie in je bloed kan verhogen door het ketonendrankje. Indien dit gebeurt op een ogenblik waar je reeds ‘at risk’ bent, namelijk met hoge glycemie door stress voor de wedstrijd, onvoldoende insuline gespoten, defecte pomp .. zou er ketoacidose kunnen ontstaan. Maar, de aanwezigheid van de ingenomen ketonen zal ongetwijfeld de eigen ketonproductie doen dalen. De drinkketonen kunnen immers dienen als brandstof.

DIABETES, KETONENDRANKJES EN SPORT: NOG STEEDS EEN BLIND DATE! Inname van ketonendrankjes bij sportieve prestaties dient nog verder onderzocht te worden, zowel bij mensen zonder als met diabetes. In welke omstandigheden kan zo’n ketonendrankje die paar procent extra prestatie- of recuperatiemogelijkheid bieden? Voor topsporters kan 2 % extra het verschil maken tussen goud en naast het podium vallen. Voor amateursporters is het sop de kool niet waard. Investeer in goede trainingsbegeleiding en een gezonde voeding, zodat je goed voorbereid en topfit aan de start verschijnt. Voor mensen met diabetes is nog helemaal niks onderzocht/ bewezen.

TABEL 1: Glucosewaarden bij aanvang sport en aanbevolen richtlijn

Start glycemie

mg/dl

Actie

Laag

< 90

Eet 10-20 g glucose/suiker, start als > 90 mg/dl, frequent meten

Laag normaal

90-126

Eet 10 g glucose/suiker voor start aerobe inspanning

Normaal

126-180

Aerobe inspanning mag starten

Hoog normaal

180-270

Aerobe inspanning mag starten ! Als er voldoende insuline aan boord is!

Hoog

> 270

Als hyperglycemie onverklaard is (niet gegeten!): meet ketonen!!

- ketonen laag (< 0,6 mmol/l of urine stick < 2+): aerobe inspanning is mogelijk, frequent meten, eventueel extra bolus insuline - ketonen < 1,5mmol/l: start laag intensieve inspanning tot glycemie , eventueel extra bolus insuline - ketonen > 1,5mmol/l: geen sport, professionele hulp nodig drink extra water (500 ml) bij hoge ketonwaarde (insulinewerking verbetert)

17

PRAKTIJK

DIABETES INFO

INSULINEPOMP EN SENSOR: TIPS VOOR OP REIS Nu reizen naar het buitenland (stilaan) terug in het vooruitzicht komt of mogelijk is, geven we graag wat tips mee over het reizen met een insulinepomp. Ook voor je sensor dien je met een aantal zaken rekening te houden. Een goede voorbereiding zorg mee voor een geslaagde vakantie!

SASKIA VANDERWEGEN, DIABETESVERPLEEGKUNDIGE, UZ LEUVEN

*NOODGEDWONGEN VAN POMP NAAR 4 INJECTIES?

WAT VRAAG JE TIJDENS DE LAATSTE RAADPLEGING BIJ JE DIABETESTEAM VOOR DE VAKANTIE? • Vraag voldoende voorschriften voor: - insulineflacons, penfills of voorgevulde ampullen (PumpCart) voor het vullen van je pomp; - andere medicatie.

• Vraag een reisattest (security declaration) zodat je vlot voorbij de security op de luchthaven geraakt. Dit attest geeft je de toelating om insuline, pomp-, meet- en prikmateriaal alsook de Glucagen Hypokit® mee te nemen.

• Vraag een voorschrift voor voorgevulde pennen met ultrasnelle en ultratraagwerkende insuline, alsook een schema voor de noodprocedure* nodig bij pompproblemen.

• Vraag informatie rond het reizen doorheen tijdszones.

• Vraag een vakantiepomp aan voor de duur van je vakantie. Doe dit bij voorkeur minstens vier weken voor vertrek. Je kan dit ook zelf aanvragen via de website of het gratis telefoonnummer van je pompfirma: - Medtronic: . Voor reizen buiten de EU, cruises, bij zwangerschap of voor kinderen jonger dan 10 jaar bellen naar het nummer: 0800/90.805 of www.medtronic-diabetes.be. . Voor reizen binnen de EU dien je te bellen naar 0031/45 566 8291 (enkel weekdagen tussen 8u30 -17u!). Er wordt een vervangpomp naar je vakantieadres gestuurd.

- Roche: 0800/93 626 of www.accu-chek.be; - Ypsomed: 0800/29 415 of www.mylife-diabetescare.be.

“VRAAG EEN REISATTEST ZODAT JE VLOT VOORBIJ DE SECURITY OP DE LUCHTHAVEN GERAAKT.” 18

Voorzie steeds ultrasnelle en ultratraagwerkende insuline onder de vorm van penfills of wegwerppennen als back-up. Bespreek voor je vakantie de procedure en het insulineschema voor overschakeling naar een 4-injectieschema met je arts en diabetesteam.

EEN KORTE TIJDSPANNE OVERBRUGGEN: Om de twee uur ultrasnelle insuline, namelijk Novorapid®, Humalog®, Apidra® of Fiasp® inspuiten met een insulinepen.

De toe te dienen dosis is de hoeveelheid basale insuline die de voorbije twee uur niet kon worden toegediend met de pomp. Uiteraard te verhogen met je maaltijden en/of correctiebolus.

EEN LANGE TIJDSPANNE OVERBRUGGEN: Overschakelen naar een 4-injectieschema met drie keer ultrasnelle insuline, namelijk Novorapid®, Humalog®, Apidra® of Fiasp® en één keer ultratrage insuline, namelijk Lantus®, Levemir®, Toujeo® of Tresiba® De totale hoeveelheid basale insuline die je over 24 uur met je pomp toegediend krijgt, is de toe te dienen dosis ultratrage insuline (Lantus®, Levemir®, Toujeo® of Tresiba®). De bolussen die je met de pomp geeft, dien je toe met een insulinepen met ultrasnelle insuline (Novorapid®, Humalog®, Apidra® of Fiasp®).

DIABETES INFO

WAT NEEM JE MEE? • Pomp: - voldoende insuline en reservoirs of reeds voorgevulde ampullen (PumpCart); - voldoende reservoirs, leidingen, katheters, batterijen, inserter voor katheter; - ontsmettingsmiddel; - lijst van al je pompinstellingen: basaal, instellingen boluswizard/bolusadvies, meternummer. Noteer eveneens het nummer van je MiniLink, Guardian2Link of Guardian3Link bij gebruik van continue glucosemonitoring; - uitgebreide handleiding van je pomp; - noodprocedure bij technische defecten of katheterproblemen; - vakantiepomp.

• Vergeet niet het nodige materiaal mee te nemen om bij problemen over te schakelen op insulinepennen. Denk ook aan pennaaldjes!

• Continue glucosemonitoring: - inserter voor het aanprikken van de sensor; - voldoende sensoren en pleisters voor bevestiging; - zender Medtronic, Dexcom of Eversense; - oplader van MiniLink, Guardian2Link, Guardian3Link, oplaadkabel Dexcom bij gebruik receiver of oplaadkabel zender Eversense.

• Glucometer/Freestyle Libre: - voldoende sensoren en strips; - voldoende lancetten; - ketonenstrips; - oplaadkabel van je meter of scanner.

• Voldoende snelle en trage koolhydraten • Contactgegevens van je diabetesteam

BAGAGE • Wagen: Voorzie voldoende drank, alsook snelle en trage koolhydraten. Je weet nooit met zekerheid hoelang je erover doet om je reisbestemming te bereiken. Probeer je insuline koel te houden (zie verder).

• Vliegtuig: Neem al je insuline en strips of sensoren mee in je handbagage, alsook een deel van je pompmateriaal. Koffers raken immers al eens zoek of je vlucht kan vertraging oplopen. Stop nooit insuline in de koffers die je incheckt. Indien je meerdere koffers meeneemt of met meerdere personen reist, is het aangeraden je materiaal te spreiden. Zo beperk je de gevolgen indien bagage (tijdelijk) zoek geraakt. Voorzie voldoende snelle en trage koolhydraten.

Hou er rekening mee dat je geen drank kan meenemen in je handbagage tot je de security gepasseerd bent.

SECURITY Het is aangeraden een reisattest op zak te hebben. Je insulinepomp, alsook je flashsensor (in gebruik) of continue glucosesensor zijn bestand tegen blootstelling aan metaaldetectoren en manuele scanners die gebruikt worden op de luchthaven. Bij controle via een bodyscan (soort RX-cabine), dien je de pomp en de zender van je continue glucosesensor af te koppelen. Deze zijn niet bestand tegen röntgenstraling.

OP HET VLIEGTUIG Eenmaal aan boord dien je de verbinding tussen je pomp, meter en MiniLink, Guardian2Link of Guardian3Link van de continue glucosemonitoring uit te schakelen, omwille van internationale richtlijnen die toestellen verbieden welke gebruik maken van radiogolven of Bluetooth. Bij specifieke vragen hieromtrent kan je best het beleid van de vliegtuigmaatschappij bevragen.

• Paradigm Veo 754: CGM-functie uitschakelen en MiniLink loskoppelen van de sensor.

• Minimed 640G/670G: pomp in vliegtuigmodus plaatsen. Bij de Minimed 670 G is er geen automodus mogelijk als de pomp in vliegtuigmodus staat.

• Accu-Chek Combo: zet Bluetooth uit op zowel pomp als meter. Het toedienen van bolussen tijdens deze periode dient te gebeuren op de pomp.

• Accu-Chek Insight: zet je pomp en meter in vliegtuigmodus. Hierdoor wordt de Bluetooth functie uitgeschakeld. Het toedienen van bolussen tijdens deze periode dient te gebeuren op de pomp.

• Mylife YpsoPump: zowel de pomp als de mylife App hebben de mogelijkheid om bluetooth uit te zetten.

19

PRAKTIJK

DIABETES INFO

NUTTIGE TIPS: REIZEN DOORHEEN TIJDSZONES Met je pomp reizen doorheen tijdszones is gemakkelijk. Als je op het vliegtuig stapt of bij aankomst pas je het uur van de pomp naar de lokale tijd van de vakantiebestemming aan.

Telkens je een maaltijd eet, tel of schat je de koolhydraten en geef je de overeenkomstige bolus. Tijdens het reizen en zeker als je alleen onderweg bent, is een voorzichtige inschatting (zeker geen overschatting) aan te raden.

BEWAREN VAN INSULINE Je voorraad insuline wordt bij voorkeur bewaard tussen 2 en 8°C. Eens in gebruik en bewaard op kamertemperatuur, is insuline vier weken houdbaar. Het bewaren van insuline kan in een koeltasje (let op voor bevriezing tegen het koelelement), thermosfles (dagelijks spoelen met koud water) of Frio®-tasje. Vervang bij hoge temperaturen sneller het insulinereservoir in je pomp (minstens om de drie dagen!) gezien bij blootstelling aan hoge temperaturen en direct zonlicht de werking van insuline afneemt! Vervang dadelijk de insuline in je pomp wanneer je ziet dat de insuline troebel wordt of verkleurt of indien je hogere

glycemiewaarden meet die je minder goed naar beneden krijgt met een correctiebolus.

Vul eventueel je reservoir maar voor de helft (zorg dat je voldoende reservoirs meeneemt).

Vergeet niet om bij twijfel (onwel voelen, hoge glycemiewaarden, braken, enz) ketonen te meten! Bij erg koude temperaturen tijdens een skireis of op trekking op grote hoogte, stop je de pomp en je meetmateriaal best onder voldoende warme kledij, dicht tegen je lichaam. Temperaturen lager dan 5 graden en boven 40 graden worden best vermeden. De huidige pompen zijn getest tot een hoogte van 3000 meter. De mylife YpsoPump is getest tot een hoogte van 5500 meter. De pompen functioneren ook nog naar behoren boven die 3000 meter. Echter op deze hoogte is de atmosfeer dunner en dit kan effect hebben op de insuline (luchtbellen) en de druk in het reservoir.

TERUG THUIS Wees voorzichtig met teststrips en sensoren (flashsensoren en continue glucosesensoren) die hoge of lage temperaturen trotseerden.

Ook insuline die enkele uren zonder koeling werd bewaard, gooi je best weg. Vergeet je vakantiepomp niet in te leveren.

“VERVANG BIJ HOGE TEMPERATUREN SNELLER HET INSULINERESERVOIR IN JE POMP.”

20

• Koppel de pomp gedurende max. twee uur af tijdens het zwemmen of op het strand. Controleer minstens om de twee uur je glycemie. Indien nodig koppel je de leiding terug aan en geef je een bolus.

• Door transpiratie en frequent contact met water, bestaat de mogelijkheid dat de kleefpleister van de katheter of sensor minder lang kleeft. Voorzie voldoende voorraad.

Gebruik eventueel Cavilon®-spray, Conveen Prep Wipes, Skin Tac® Wipes of Tensospray® voor extra kleefkracht. Ook een extra kleefverband (bijvoorbeeld Tegaderm® of Opsite®) of CureTape (kinesiotape) is een optie.

• Let goed op de concentratie indien je insuline aankoopt in het buitenland. Alléén Novorapid®, Humalog®, Apidra® en Fiasp® aan 100E/ml mag je gebruiken voor je pompvullingen.

• Bereid je reis goed voor en zoek op voorhand de merknamen van je insuline in het land van je bestemming op. Deze kunnen soms verschillen, zo heet Novorapid® in de VS Novolog®.

• Let op de meeteenheid als je een nieuwe meter zou moeten aankopen in het buitenland. In België wordt gebruik gemaakt van mg/dl om je glycemiewaarde uit te drukken. In sommige landen, zoals Nederland en het Verenigd Koninkrijk wordt gemeten in mmol/l. Omrekening van mmol/l naar mg/dl doe je door te vermenigvuldigen met 18 (bijvoorbeeld: 5 mmol/l = 90 mg/dl).

10135856-BE-nl/V03

Kies voor eenvoud.

mylife™ YpsoPump® – het intuïtieve insulinepompsysteem. mylife™ YpsoPump® – de kleine insulinepomp met een touchscreen mylife™ App – uitgebreide gegevens binnen handbereik Voorgevulde insulinepatroon – voor het snel en gemakkelijk vervangen van het patroon1 Zelf te vullen mylife™ YpsoPump® Reservoir – voor insuline naar keuze mylife™ YpsoPump® Orbit®-infuusset – voor meer bewegingsvrijheid mylife™ Orbit®Inserter – voor snel en veilig inbrengen van de infuusset1 mylife™ Software – therapiemanagement makkelijk gemaakt

™ p met mylife Ap tor: boluscalula or ar vo beschikba roid iOS en And

1 Wetenschappelijke publicatie van de mylife™ YpsoPump® HomeUse onderzoeksresultaten: D. Waldenmaier, G. Freckmann et al., First User Experiences With a Novel Touchscreen-Based Insulin Pump System in Daily Life (“Eerste gebruiksresultaten van een nieuw, aanraakschermgebaseerd insulinepompsysteem in het dagelijkse leven”), 2018 JDST Journal of Diabetes Science and Technology, 1–7, doi: 10.1177/1932296818785386.

Voor meer informatie bezoek www.mylife-diabetescare.be/nl/ypsopump

Ypsomed BVBA // Researchdreef 12 // 1070 Brussel // info@ypsomed.be // www.mylife-diabetescare.be // Klantenservice: 0800 -294 15

PUBLIREPORTAGE

HIPPO & FRIENDS RICHT ZICH OP DE TOEKOMST! In de VS hebben ze een teddybeer, Rufus, the Bear with Diabetes® en in België werd een nijlpaardknuffel, Hippo, ontwikkeld die kinderen met type 1 diabetes kan helpen om met hun ziekte om te gaan. Deze chronische autoimmuunziekte slaat willekeurig toe bij kinderen en jongvolwassenen die gewoon gezond leven. Ongeveer 50 000 Belgen hebben tegenwoordig type 1 diabetes en uit cijfers van het Belgisch Diabetes Register (BDR) blijkt dat er per jaar ongeveer 10 nieuwe type 1 patiënten jonger dan 40 jaar per 100 000 inwoners bij komen.

Opvallend is dat type 1 diabetes op steeds jongere leeftijd wordt geconstateerd.

Alles wat je moet weten over Hippo, de nijlpaardknuffel met type 1 diabetes Hippo zag het licht op 14 november 2008, werelddiabetesdag, toen bij de nu 22-jarige Maria diabetes werd vastgesteld. Haar mama Barbara Flamand ondervond dat de impact van deze ziekte heel zwaar werd onderschat, vooral bij jonge kinderen. Ze broedde op een plan om kinderen te helpen bij het leren omgaan met hun ziekte en hen goede priktechnieken en -hygiëne te leren. Een leuke en aangepaste knuffel leek haar hét hulpmiddel bij uitstek om de prikangst van kinderen te overwinnen.

Barbara Flamand: “Ik heb lang gezocht naar een fijne manier om mijn dochter speels wegwijs te maken in de wereld van insuline en prikken: prikplaatsen leren kennen, priktechnieken onder de knie krijgen want enkel door toedienen van insuline kan een kind met type 1 diabetes normaal functioneren. Insuline is hun levenslijn.

Het idee van Hippo is even later geboren. Hippo is een 45-cm grote nijlpaardknuffel met type 1 diabetes, die kinderen leert hoe en waar ze moeten prikken. De knuffel werd getooid in de kleuren van verkeerslichten, waardoor jonge kinderen duidelijk kunnen zien waar insuline het snelst wordt opgenomen, want de snelheid verschilt naargelang de injectieplaats: snelle opname via je buik (groen), minder snelle opname via je bovenarm (oranje) en trage opname via je dijen of bips (rood).

Hippo heeft net als het kind met diabetes insuline nodig om te overleven en wordt op die manier een speciale knuffel! De naam is trouwens niet toevallig gekozen: Hippo komt van het Latijn ‘Hippopotamus’ wat nijlpaard betekent en klinkt als ‘hypo’, de benaming voor een abnormale daling van de bloedsuikerspiegel waardoor een persoon met diabetes onwel wordt. ”

Hippo heeft net als het kind met diabetes insuline nodig om te overleven en wordt op die manier een speciale knuffel!

Barbara Flamand Hippo en het Hippo & Friends type 1 diabetesfonds Zowel kinderen met diabetes als (groot)ouders en andere betrokkenen kunnen het prikken oefenen op Hippo. Dat het diertje een echte aanwinst is, bewees de steun van de KULeuven/UZLeuven en gereputeerde bedrijven als Ascentia Diabetes Care, het vroegere Bayer Diabetes Care, en tegenwoordig Abbott. De Kruishoutemse jeugdschrijver Marc De Bel is ere-peter van het Hippo & Friends type 1 diabetesfonds, dat momenteel eigenaar is van de Hippo knuffel.

Dit fonds heeft enkele belangrijke pijlers: (1) het bewustzijn rond type 1 diabetes vergroten onder de algemene bevolking en de vele misverstanden rond deze ziekte aan te pakken; (2) de levenskwaliteit van personen met type 1 diabetes vergroten via projecten zoals DiaT1op dat drempels wil verlagen voor personen met diabetes om te sporten (3) het wetenschappelijk onderzoek naar preventie en genezing van type 1 diabetes te ondersteunen.

Powered by FreeStyle © Abbott 2020

Aan het diabetescentrum van de KULeuven/UZLeuven onder leiding van prof. dr. Chantal Mathieu, prof. dr.

Kristina Casteels en prof. dr. Pieter Gillard wordt naast basisonderzoek naar het ontstaan van de ziekte ook (pre)klinisch onderzoek verricht om de bekomen inzichten in nieuwe behandelingswijzen en preventieve evenals curatieve therapieën om te zetten. Een grote focus wordt gelegd op translationeel onderzoek dat de link maakt tussen ‘bench’ en ‘bedside’. Er zijn verschillende onderzoekslijnen o.a. het RNA- en eiwitonderzoek in menselijke cellen. Met dit onderzoek wil men nieuwe biomerkers vinden om type 1 diabetes sneller en beter op te sporen en op te volgen maar ook om deze chronische ziekte te voorkomen en te behandelen. Dit zijn ambitieuze doelstellingen, maar we gaan voor niets minder dan een wereld zonder type 1 diabetes. Daarnaast coördineert het KULeuven team INNODIA (www.innodia.com), één van de grootste Europese consortia die werken rond type 1 diabetes. Op

deze manier is er onmiddellijke beschikbaarheid aan menselijke stalen van patiënten en hun familiale bloedverwanten voor het translationeel onderzoek.

Hippo vandaag Sinds 2019 werden met de financiële en logistieke hulp van Abbott Hippo knuffels aan alle kinderen in gans België die gediagnosticeerd werden met type 1 diabetes geschonken. Er werden tot nu toe al 264 knuffels verdeeld over de verschillende diabetesconventies. De knuffel was nog nooit zo populair.

Wil u meer weten over het Hippo & Friends type 1 diabetesfonds dan kan u de website van het fonds consulteren www.hippoandfriends.com.

U kan het onderzoek naar type 1 diabetes ook steunen door een vrije bijdrage te doneren.

U kan ons ook volgen via Facebook, Instagram en Twitter!

Het flashglucosemonitoringsysteem

NU ONLINE BESCHIKBAAR

U KUNT HET OOK

HERONTDEK HET GEMAK VAN HET LEVEN.

Bestel de FreeStyle Libre op www.myFreeStyle.be

?

Raadpleeg onze veelgestelde vragen via de rubriek Help op FreeStyleLibre.be

FreeStyle Libre en gerelateerde merknamen zijn handelsmerken van Abbott Diabetes Care, Inc. in verschillende rechtsgebieden. Andere handelsmerken zijn het eigendom van hun respectievelijke eigenaren. Gesimuleerde gegevens ter illustratie. Dit is geen echte patiënt of gegevens. © Abbott 2020 | Einsteinlaan, 14 - B-1300 Waver. | ADC-22071. 05/20 v1.0

PRAKTIJK

DIABETES INFO

VAKANTIE IN EIGEN TUIN OF LAND Nu de coronamaatregelingen langzaam versoepelen hopen we allen toch nog een leuke zomer(vakantie) tegemoet te gaan. Iedereen zo snel mogelijk uit zijn/haar kot en de vlieger op? Dat zal zeker niet iedereen zien zitten. Vakantie beleven in eigen tuin of land hoeft zeker geen straf te zijn. Zeker niet met onze tips!

LIEN DIERCKX, PODOLOOG-DIABETESEDUCATOR KENNISCENTRUM – INFOLIJN, DIABETES LIGA VZW

BUITENCINEMA Zin in een gezellig cinemabezoek maar doe je dit liever buiten, waar je de nodige afstand kan bewaren? Organiseer dan zelf je eigen bioscoop@home. Hang een wit doek op tegen je terras of tuinmuur, installeer een beamer, sluit hierop je laptop aan en selecteer je favoriete film. Maak het gezellig met een (gekleurd) lampensnoer, kussens en dekentjes. Nodig je (beperkte) bubbel vrienden of familie uit met een origineel zelfgemaakt bioscoopticket en voorzie enkele (koolhydraatarme) snacks.

24

Ga voor zelfgemaakte popcorn zonder extra toegevoegde suiker (2 handen popcorn of 17 gram popcorn is 1 koolhydraatruilwaarde) of maak zelf je froyo-ijsje (frozen yoghurt) met zoetstof en vers fruit. Ook een handje notenmengeling (ongezouten), geroosterde kikkererwten (bv. uit ons kookboek: ‘Lekker koken met diabetes’ - shop.diabetes.be) of zelfgemaakte groentechips uit de oven zijn een lekker alternatief voor de anders vettige cinemasnacks. Tot slot: ook rauwe groentestaafjes geven een luid gekraak tijdens de film.

PRAKTIJK

DIABETES INFO

KAMPEER IN EIGEN TUIN Kan je jaarlijkse (buitenlandse) kampeervakantie omwille van het coronavirus niet doorgaan?

Geen probleem. Investeer je reisbudget en maak van je tuin of terras je ideale (zomer) bestemming. Zet samen met je gezin de tent op in je achtertuin of verplaats je caravan naar de tuin. ‘Costa del balkon’ of ‘Camping ’t Gazon’, here I come!

Ook in België kan in de zomermaanden het kwik hoog oplopen. Een verfrissende duik kan in dat geval verkoeling bieden. Zet samen met de kinderen een opblaasbaar zwembad op of investeer in een opblaasbare jacuzzi (met warmte-element). Zo kan je er ook gebruik van maken bij een zachte zomeravond of bij frissere temperaturen.

Neem je liever een douche in plaats van een bad? Installeer dan zelf een buitendouche.

VERBORGEN (HISTORISCHE) PARELS IN EIGEN LAND Veel kleine ondernemingen lijden door de coronamaatregelingen een groot financieel verlies. Ze roepen dan ook massaal op om deze zomer de lokale handel te steunen. België heeft heel wat verborgen (historische) parels. Plan eens een dagje Hasselt in of ontdek de bruisende stad Leuven. Ben je slecht te been? Dit hoeft niet altijd ‘te voet’ te zijn! Zo worden er op de Mechelse of Kortrijkse binnenwateren rondvaarten georganiseerd. Bovendien is de kapitein aan boord je persoonlijke gids, die met veel plezier je kennis over de stad zal verruimen.

MAAK JE EIGEN LOUNGEBAR Chillen kan je perfect in je eigen tuin. Maak van jouw tuinhuis een ‘zomerbar’ met lounge.

Benodigdheden voor één (zit)gedeelte van de lounge: • 3 (euro)paletten; • schroeven; • schroevendraaier of boormachine; • weerbestendige verf/beits; • een ‘handige harry’.

Leg twee pallets op elkaar en bevestig deze met schroeven. Zet de derde pallet op de langste kant, loodrecht op de langste kant van de onderste paletten en bevestig opnieuw met schroeven. Voorzie jouw loungebank van een laagje weerbestendige verf of beits, zo kan hij ook de Belgische winters doorstaan. Maak je palletkussens zelf of koop ze in de winkel.

TIP: Voeg tropische planten toe of maak een douchewand uit tropisch hardhout en waan je op een idyllische bestemming.

Steek ’s avonds de vuurkorf aan, organiseer een heerlijke barbecue en het vakantiegevoel zal je snel tegemoet komen. Heb je zelf geen tuin ter beschikking? Misschien kan je bij een vriend of familielid terecht om een avond te kamperen in zijn/haar tuin?

MAG HET WAT AVONTUURLIJKER? Om het avontuur op te zoeken hoef je niet ver te reizen. Ook in de Ardennen (Ardèche, Durbuy), de Schelde of op een meer kan je kajakken, windsurfen, een klimparcours ontdekken, speleologie uitproberen, mountainbiken of voor de echte waaghalzen, raften. Let op: Raften kan alleen doorgaan wanneer het waterpeil voldoende hoog is.

Informeer je dus goed op voorhand.

VIRGIN MANGO MOJITO Benodigdheden voor 1 glas: 1/4 rijpe mango, in stukjes gesneden Scheutje (vers) limoensap 2 takjes munt Bruisend water IJsblokjes • Doe de mango en de muntblaadjes in een groot glas. Gebruik de stamper om de blaadjes te kneuzen en deze samen met de mango tot een dikke pasta te ‘stampen’ (of mix dit even kort in de blender).

• Voeg ijsblokjes toe en giet vervolgens het bruisend water in het glas. Voeg tot slot wat limoensap toe.

• Proost!

25

PRAKTIJK

LEMON MOCKTAIL

DIABETES INFO

BEZOEK JE (ZELFGEMAAKTE) LOKALE GROETENMARKT Bezoek je graag tijdens je zomerreis lokale marktjes waar je verse streekproducten kan kopen? Creëer zelf een plaats in je tuin of op je terras waar je jouw eigen kruiden en groenten kan laten groeien. Verse kruiden geven jouw gerechten meer smaak. Geen groene vingers?

Geen nood, ook België telt heel wat (lokale) markten om te ontdekken.

TIP: Een takje rozemarijn of lavendel kunnen jouw alcoholvrije aperitief die extra ‘punch’ geven.

Benodigdheden voor 1 glas: 2 el citroensiroop 0% suiker (bv.

Teisseire citroen-lemoen 0%) 2 schijfjes limoen Limoensap van ½ limoen 100 ml bruisend water 3 basilicumblaadjes Geschaafd ijs of ijsblokjes • Doe de siroop, het limoensap en het bruisende water in een leuk glas. Meng kort even.

• Kneus de basilicumblaadjes en voeg deze samen met de limoenschijfjes toe aan het glas.

• Voeg tot slot voldoende ijs toe.

• Schol!

TOVER JOUW BADKAMER OM TOT EEN SPA-OORD Vakantie is vooral genieten, maak dus in de vakantieperiode tijd voor jezelf. Dit kan onder andere door je badkamer te veranderen in een spa. Stel zelf een muzieklijst samen met relaxerende geluiden (bv. het geluid van de zee of een waterval). Word helemaal zen met enkele druppels etherische oliën in je bad.

Zo kan je kiezen voor de typische ‘hammam’geuren rozemarijn en eucalyptus. Heb je geen bad? Hang dan eucalyptustakken rond je douchekop. Maak gebruik van een scrubcrème of handschoen om de dode huidcellen te verwijderen. Verzorg je huid en haar met een voedend masker. Maak alvorens je het bad ingaat een grote kan water met verse kruiden en/of aromaten (komkommer-munt / citroenrozemarijn / limoen-pompelmoes) en blijf gehydrateerd!

TIP: laat kaarsen branden of steek

TIPS VOOR TIJDENS JE VAKANTIE • Insuline in gebruik bewaar je best op kamertemperatuur. Insuline is gevoelig aan hoge temperaturen en kan bij (langdurige) bloostelling aan de zon, zijn werking verliezen.

Voorzie een koeltasje (Frio – shop.diabetes.be) om je insulinepomp of insulinepen te bewaren op een veilige temperatuur wanneer je een daguitstap inplant.

• Drink bij hoge temperaturen en/of inspanning voldoende water.

• Ben je van plan om te klussen? Pas dan indien nodig je dosis insuline aan. Ook bij het tuinieren, verbruik je heel wat energie.

• Bescherm je handen (met werkhandschoenen) en voeten met degelijke schoenen wanneer je tuiniert of klust en vermijd zo wondjes.

wierook aan

GEEN LICHAAMSSCRUB IN HUIS? MAAK DEZE DAN ZELF.

26

Benodigdheden: • zout, suiker of koffiegruis (pas je hoeveelheid aan afhankelijk van hoe ‘korrelig’ je de scrub wenst) • olijf- of kokosolie • aromaten: honing, essentiële olie (bv. lavendelolie), limoenschil (geraspt) …

Meng door elkaar en bewaar (maximum 1 week) in de ijskast.

• Een sensor kan door warmere temperaturen en extra zweetproductie sneller loskomen.

Een ‘kleefdoekje’ dat je gebruikt voor het aanbrengen van de sensor vergroot de kleefkracht tussen sensor en huid. Ook een extra pleister kan raadzaam zijn (zie bv. shop.diabetes.be)

COLUMN

DIABETES INFO

#SAMENSTERK Maandag 4 mei, kwart over zeven ’s ochtends.

Mijn jongste zoon Jean veert recht aan de ontbijttafel, stapt naar zijn grote broer en vliegt hem om de hals. “Vijf dagen is echt onmenselijk. Ik ga u zo hard missen.”

De knuffel duurt minutenlang en eindigt voor één keer niet in een broedertwist.

Achiel moet zo meteen naar het ziekenhuis.

Zijn suikerwaarden schieten tegenwoordig alle kanten uit en de behandelende endocrinoloog heeft een heropname geadviseerd. Het afscheid is bijzonder.

De aankomst in het ziekenhuis ook. Lege gangen, lege liften. Nergens bezoekers met bloemen, fruitmanden of doosjes van Leonidas. En iedereen die hier werkt, draagt een mondmasker. “Welkom, Achiel. Installeer je maar. Ik kom zo meteen terug.” zegt de verpleegster die ons ontvangt. Haar gezicht lezen is onmogelijk.

Achiel gaat vijf dagen in quarantaine in kamer 527. Bezoek is niet toegelaten. Gelukkig heeft Jean een tekening in zijn trolley verstopt.

Daarop een groot hart, een stralende zon en de tekst #SAMENSTERK. De hashtag die dezer dagen de hele natie bij elkaar houdt, is duidelijk ook het motto van iedereen die hier beroepshalve de bubbel van Achiel binnenwandelt.

De endocrinoloog, de diabetesverpleeg­ kundigen, de diëtistes, de psychologe en de talloze dag- en nachtverpleegsters, allemaal hebben ze slechts één missie: Achiel helpen.

Samen met hem die wispelturige glycemie weer onder controle krijgen. Uren les krijgen we, elke dag opnieuw. Koolhydraten tellen, verpakkingen lezen, dieet fijntunen, insulinedosissen aanpassen, hypo’s counteren …

Alle vereiste basiskennis wordt met de glimlach opgefrist. Elk probleem wordt met plezier onderzocht. Geen enkele vraag blijft onbeantwoord. Niets is iemand teveel.

De endocrinoloog maakt op woensdag­ ochtend hoogstpersoonlijk een half uur vrij om Achiel doorheen de bloedafname te loodsen. Een moment waarvoor hij een panische angst heeft. Dankzij haar aanwezigheid (en een maskertje met lachgas) wandelt hij nadien opgelucht z’n kamer binnen.

Ook het thuisfront leeft een hele week mee via Facetime. Elke avond om kwart over acht luisteren oma en opa naar het relaas van de voorbije dag. Elke avond om negen uur steekt Jean zijn broer een hart onder de riem met de schattigste leugen ever.

“We doen hier thuis deze week niks leuk, Achiel. Dat doen we pas als jij terug bent.”

Ik schreef het hier al eerder: diabetes heb je 24 op 24 en 7 op 7. En dat wordt soms onderschat. “Diabetes? Dat zal nog wel overgaan als je ouder bent”, zei een vrouw ooit tegen Achiel toen hij op een bankje bekwam van een hypo. Ook al gehoord: “Mijn grootmoeder heeft dat ook, maar zij mag echt alles eten”, en “Gelukkig dat het maar diabetes is. Er zijn veel ergere ziekten.”

Mensen beseffen de impact soms niet.

Al klopt die laatste uitspraak wel natuurlijk.

Achiel ontmoet op donderdag bij de oogarts een jongetje in een rolstoel. Kaal, bleek, tenger. “Dan valt diabetes toch nog mee”, zegt hij meteen. Blij dat hij er zo mee omgaat en dat zijn ziekte zijn levensvreugde, zijn dromen en zijn plannen niet in de weg staan. Maar de steun, de betrokkenheid en het begrip van familie, vrienden, dokters, verplegers, klasgenoten, leraars en voetbalvrienden doen ongelooflijk veel deugd.

PETER STEVENS, vader van Achiel (13 jaar) die diabetes type 1 heeft

Vrijdag 8 mei, vier uur ’s namiddags.

We zijn op 100 meter van thuis. Achiel laat Laat De Zon In Je Hart door de auto schallen.

De ramen naar beneden. Mijn vriendin en Jean hebben het huis versierd. ‘Welkom, Chili. Home sweet home’, lezen we op de voordeur. De knuffel tussen beide broers lijkt uren te duren. #SAMENSTERK.

27

VERENIGING

DIABETES INFO

DIAKIDS: VOOR OUDERS VAN KINDEREN OF JONGEREN MET DIABETES DiaKids bestaat uit vrijwillige ouders van kinderen/ jongeren met diabetes. Ze willen voor kinderen met diabetes, hun ouders en omgeving een bron van informatie en ervaringen zijn. Bij hen kan je terecht om andere ouders en kinderen te ontmoeten.

Wanneer je als ouder te horen krijgt dat je kind diabetes heeft, staat je wereld even stil.

Stap voor stap zal je kind samen met jou leren omgaan met de aandoening. En daar wil DiaKids in ondersteunen.

BESTUURSLEDEN De bestuursleden van DiaKids stellen zich graag even voor. Wie zijn ze, wat hebben ze gemeenschappelijk en wat drijft hen om vrijwilliger te zijn bij de Diabetes Liga?

Carlos, voorzitter DiaKids, woont in Maldegem en gehuwd met Sophie, samen ouders van Charlotte (16 jaar) en Delphine (13 jaar): “Op 16 maart 2015 kreeg onze jongste dochter Delphine diabetes. Op 9-jarige leeftijd, uit het niets … De diagnose diabetes type 1 was voor ons gezin totaal

onbekende materie. Als we voordien iets hoorden over ‘suikerziekte’ dachten we onmiddellijk aan oudere mensen. Als ouder van een dochter met diabetes type 1 weten wij maar al te goed hoe het is om te gaan met deze ziekte. Wat ons ook opvalt is dat diabetes, vooral diabetes type 1, niet goed gekend is bij heel wat mensen. Mijn doel is om samen met de DiaKids-ploeg en mijn gezin, een paar ideeën uit te werken om diabetes op een leuke manier naar voor te brengen. En vooral onze ervaring te delen als ouder van een kind met diabetes type 1.”

Bart woont in Drongen en gehuwd met Karen, samen ouders van Elias (16 jaar), Theresa (14 jaar) en Icarus (11 jaar): “Op 11 januari 2013 kreeg Elias, toen 9 jaar, de diagnose diabetes type 1. Er kwam heel veel nieuwe informatie op ons af. Ons leven veranderde plots drastisch. Nu, 7 jaar later, leven we met diabetes, maar laten we diabetes ons leven niet bepalen. Het is niet altijd even gemakkelijk, maar met het nodige relativeringsvermogen dragen we blijvend

zorg voor de gezondheid van Elias. Elias is relatief snel overgeschakeld op de pomp.

Hij legt hierbij een grote verantwoordelijkheid aan de dag, wat het voor ons als ouder ook een stuk makkelijker maakt. Soms is het frustrerend, dat ondanks alle inspanningen, de resultaten niet altijd zijn zoals gewenst. Maar als het wel goed loopt, dan maakt ons dat als gezin extra sterk en superfier.”

Stefan woont in Koksijde samen met Valerie, samen ouders van Thomas (24 jaar), Lucas (22 jaar) en Imre (13 jaar): “Op 1 september 2015 kreeg Imre de diagnose diabetes type 1. Hij was toen 8 jaar. Een rollercoaster van emoties volgde.

Nu, na 4 jaar, kunnen we er al veel beter mee omgaan. Het blijft een vervelende ziekte. We zijn ‘koolhydraten-teller-experts’ geworden. Het gaat met ups en downs.

“DAARNAAST ORGANISEERT DIAKIDS EEN GEZINSWEEKEND, OM DE GEZINNEN ECHT BIJ ELKAAR TE BRENGEN.” 28

VERENIGING

DIABETES INFO

WAT DOET DIAKIDS NU REEDS? Onder de vleugels van de Diabetes Liga heeft DiaKids tot doel kinderen met diabetes, ouders en hun directe omgeving met andere gezinnen met dezelfde ervaringen in contact te brengen. DiaKids wil diabetes bespreekbaar maken en uit de taboesfeer halen. Aangezien de doelgroep over heel Vlaanderen woont, is het belangrijk elkaar ook online te vinden.

DiaKids heeft een gesloten Facebookgroep opgericht.

Daarnaast organiseert DiaKids een gezins­ weekend, om de gezinnen echt bij elkaar te brengen. Dit jaar gaan ze met een toffe groep naar Koksijde. Het ideale moment om elkaar te leren kennen en ervaring uit te wisselen.

Zie voor meer informatie de flyer hiernaast.

De ene dag hebben wij een vrolijk kind met goede waarden. De andere dag hebben wij een boos kind met slechte waarden. Gelukkig mag Imre wel nog voetballen en mag hij wel nog alles eten. Imre heeft sedert 2 jaar een pomp. Deze pomp geeft hem meer vrijheid wat eten betreft. De diabetesweekends doen ons deugd. Je voelt je niet langer alleen en ook de kids kunnen praten met andere Diakids.

Ik hoop met andere ouders en kinderen onze ervaring te kunnen delen. Want geloof me, de eerste maanden wisten wij ook niet zo goed hoe we hiermee moesten omgaan.”

Kevin wonend in Poperinge samen met zijn vrouw Katrijn, samen ouders van Yuna (10 jaar) en Ferre (8 jaar): “Vijf en een half jaar gelden, enkele dagen voor de start in het eerste leerjaar, werd bij Yuna diabetes type 1 vastgesteld. In 2016 ging ons gezin voor de eerste keer mee op gezinsweekend.

Deze zeer positieve ervaring met ouders die hetzelfde hebben meegemaakt, bracht me ertoe om ook mijn schouders onder DiaKids te steken.”

WAT ZIJN DE TOEKOMSTPLANNEN? PETER- EN METERWERKING De bedoeling is om ouders (die er nood aan hebben) kort na de diagnose via DiaKids een kans tot gesprek aan te bieden met ouders die hetzelfde hebben meegemaakt. Idealiter zal de kinderconventie toelichting geven over deze mogelijkheid tot ervaringsuitwisseling via DiaKids. Het initiatief tot contact zal steeds bij de ouders liggen. De eerste stappen worden hiervoor binnenkort gezet.

GEZINSWEEKEND

9-10-11 oktober 2020 Reigersnest - Koksijde

Diabetesweekend voor gezinnen met kinderen tot 18 jaar Nadruk op ervaringsuitwisseling Praatcafé's Toffe gezinsactiviteiten Activiteiten voor de kids Samenwerking Diakids en monitoren van Jong & Diabeet Prijs voor leden van de Diabetes Liga vzw volpension van vrijdagavond tot zondagnamiddag, alle maaltijden inbegrepen: 0 tot 2 jaar: gratis 7 tot 13 jaar: 92 euro

- 3 tot 6 jaar: 66 euro - vanaf 13 jaar: 131 euro

Alle info en inschrijven: www.diabetes.be/gezinsweekend Dank aan onze sponsors: Dexcom en Rotary Maldegem

SOCIALE MEDIA Het uitbouwen van een online community staat ook op het prioriteitenlijstje. Ook hier weer kan onze facebookgroep een aanzet zijn om meer ouders te betrekken en mogelijk in te schakelen als peter of meter.

UITGEBREIDERE SPONSORING Waar mogelijk wordt geprobeerd om sponsoring te bekomen. Het eerste gezins­ weekend was hier een mooi voorbeeld van. Door een gift van Rotary Meetjesland konden we het grote meespeel-circus laten doorgaan. Met Kiwanis Nevele zijn we nu ook bezig iets op touw te zetten om DiaKids als hun centraal doel te stellen. Op deze manier kunnen we een paar extra leuke zaken organiseren.

Ken je iemand die actief is in de lokale serviceclub of die graag ons project wil sponsoren? Laat het gerust weten. Wij komen met plezier DiaKids voorstellen.

Heb je na het lezen van dit artikel zin aan te sluiten bij deze toffe vrijwilligersgroep?

Of wil je graag op de hoogte blijven van onze activiteiten?

Dan kun je contact met ons opnemen via email op DiaKids@diabetes.be of word lid van onze gesloten Facebook groep: zoek hiervoor op ‘DIAKIDS’.

29

GETUIGENIS

DIABETES INFO

ALLEEN REIZEN BUITEN EUROPA MET DIABETES, WAT EEN AVONTUUR! Mijn avontuur startte in november 2019. Met een bang hartje vertrok ik naar het verre Oost-Azië naar aanleiding van een nominatie om te gaan spreken op het International Diabetes Congress. Ik besloot om er een rondreis aan te koppelen van een kleine maand. Op de hogeschool liepen de lessen door, maar ik was daar gewoon niet aanwezig. De wereld lag aan mijn voeten en ik volgde de lessen (neem dit met een korrel zout) via afstandsonderwijs.

MAARTJE ROSKAMS, PERSOON MET DIABETES TYPE 1

MIJN REISSCHEMA IN EEN NOTENDOP: Seoul (Zuid-Korea) was mijn eerste stop. Een metropool, bruisend van energie en een ware aanval op je zintuigen. Loyaliteit en liefde straalde van elke persoon die op mijn pad kwam, maar toch moest je heel stevig en zelfstandig in je schoenen staan om daar je vrouwtje te staan door de grote taalbarrière.

Je volledig overgeven aan avontuur en altijd vertrouwen in de goedheid van mensen is je enige sleutel tot succes. Ik heb mijn hart volledig verloren in Seoul. Na een week reisde ik verder met de trein naar Busan, een cultuurstad In het zuidoosten van Zuid-Korea.

Ik verbleef er aan Haeundae Beach gelegen tussen bergen en zee en met zicht op Japan.

De eerste 5 dagen daar ben ik voornamelijk gaan eilandhoppen. De 5 dagen daarop nam ik deel aan het congres. Om te detoxen van het congres vervolledigde ik mijn reis in Tokyo, Japan. Daar verbleef ik bij familie om eerst op mijn eentje de overweldigende stad Tokyo te verkennen en op het einde samen met hen een roadtrip te maken naar de adembenemende Mount Fuji.

30

DE VOORBEREIDING EN REIS ERHEEN: Voor de reis ben ik langsgegaan bij mijn dokter en diabeteseducatoren voor advies en laatste check-up voor vertrek. Daar kreeg ik uitleg over het omgaan met de jetlag, materialen en insuline bewaren … Ik kreeg nog een vliegtuigattest mee, vroeg zelf nog een ‘vakantiepomp’ aan omdat ik buiten Europa reisde en was klaar om te gaan!

Daar vlogen we dan! 16 uur op het vliegtuig en daar nam ik al direct een

slechte start. Ik vind het altijd moeilijk om een koolhydraatinschatting te maken voor vliegtuigmaaltijden. Gelukkig komt er regelmatig personeel voorbij met snacks en bieden zij voldoende hulp aan om te anticiperen op een hypo- of hyperglycemie. Het kan ook altijd helpen om op voorhand te melden dat je diabetes hebt. Ik had gelukkig een enorm lieve steward die voortdurend de lekkerste snacks, suikerhoudende dranken en ijsjes voor mij ging halen bij de eerste klasse passagiers om mijn hypo’ s op te lossen. Soms kan je maar beter de voordelen uit leven met diabetes halen!

GETUIGENIS

DIABETES INFO

Op het vliegtuig werd de tijdzone van het land van bestemming gesimuleerd.

Al heel snel waren mijn maaltijden dus in de war en was ik klaarwakker wanneer er verwacht werd om te slapen. Eindelijk was ik ingedommeld en daar wekten ze mij al opnieuw voor mijn ontbijt! Ontbijt dat ik eigenlijk 12 uur daarvoor gegeten had. Je zou voor minder in de war geraken…

Eenmaal aangekomen op de luchthaven van Seoul waren we zeker nog niet in mijn hostel!

Alle seingeving was in het Zuid-Koreaans, bijna niemand sprak Engels en je kon enkel gebruik maken van de Koreaanse versie van Kakao Map (geen Google Maps). Je kan daar de Engelse versie van je bestemming ingeven, maar kreeg enkel opties in het Koreaans terug. Op goed geluk nam ik altijd de eerste keuze op mijn scherm, maar die was niet altijd succesvol. Na 22 uur reizen arriveerde ik eindelijk in mijn hostel.

ZUID-KOREA De tijd in Seoul verliep fantastisch en vlot, op één grote flater na. Seoul is gekend als een dichtbevolkte energieke stad, maar heeft ook bergen en tempels waar je enorm veel rust kan vinden. En die rust ging ik opzoeken op een ‘city wall trail’. Een wandeling van 1,5 uur op (een klein deel) van de stadsmuren. Een korte uitgestippelde route, een heuptasje met suiker en wat water en klaar om te gaan. Navigatie, is niet altijd mijn ding en dus liep ik verloren in de Zuid-Koreaanse bossen en bergen. Ik bleef rustig en kalm, maar na 2 uur geen beschaving meer te zien, begon ik toch wel bang te worden.

Ik had mijn insulinepomp al verlaagd naar 20% basale insuline om zeker geen hypo te

doen. Eindelijk kwam ik een oud mannetje tegen. Met man en macht en veel beeldende armbewegingen kon ik duidelijk maken dat ik op zoek was naar een bus, omdat ik daar via wifi mijn weg terug kon vinden. Na nog 4 uur verder wandelen en een 2000tal hoogtemeters, bereikten we terug de beschaving. De man heeft een omweg van 16 km gemaakt om mij veilig en wel voor mijn hostel af te zetten. Een gebaar om nooit te vergeten.

Ook in Busan zette ik vele avonturen verder en verliep de navigatie weer moeizaam. Dit was vooral een goede reden om nieuwe mensen te leren kennen. Busan is het paradijs van vis en schaaldieren. Ik probeerde altijd op voorhand duidelijk te maken dat ik allergisch was. Toch is het één avond onvermijdelijk fout gelopen en dit heeft een zware allergische reactie uitgelokt. Het was vrij angstaanjagend dat mijn suiker alle richtingen op ging en ik hier alleen door moest gaan. Ik volgde de richtlijnen die ik kreeg van het ziekenhuis in die nacht goed op, en testte voldoende mijn glycemie en ketonen.

Na goed uit te rusten, eerst in bed en daarna aan het strand, was ik na 2 dagen weer zo fris als een hoentje.

JAPAN In Japan was ik samen met familie, maar vond ik tegelijkertijd ook enorm veel rust zoals alle dagen voordien. Mijn glycemie reageerde over het algemeen enorm goed op de Aziatische keuken. Nooit eerder heb ik zo stabiel gestaan. Tokyo was zo ge-weldig. Het beeld van Mount Fuji en alle andere panorama’s brengen mij nog steeds rust. Net als elke minuut die ik daar op mijn eentje beleefde aan de andere kant van de wereld.

“ZODRA IK DE MOGELIJKHEID HEB, VERTREK IK TERUG NAAR ZUID-KOREA.”

‘The essence of life is to communicate love’, dat is mijn reis- en levensmoto in een notendop. Zodra ik de mogelijkheid heb, vertrek ik terug naar Zuid-Korea. Een verborgen parel waar je de enige toerist lijkt te zijn en de plek waar ik mijn verloren hart nog terug moet gaan zoeken. Misschien wel om ineens daar te blijven? Laat het avontuur in je leven nooit stoppen!

DIABETES INFO

KIDS MAGAZINE

KNUTSELTIPS

ZOUTDEEG MAKEN Dit deeg is niet om op te eten, enkel om mee te knutselen .

Benodigdheden: • 500 g bloem (geen zelfrijzende) • 300 ml water • 250 g zout • 1 eetlepel olie Werkwijze: • Maak een hoopje bloem en maak hier een kuiltje in. Giet het water erin en voeg het zout aan het water toe. Voeg ook de olie toe. Kneed er beetje bij beetje de bloem onder.

• Blijf kneden tot het deeg niet meer aan je handen kleeft.

• Rol het deeg uit en maak de figuurtjes die je maar wilt.

• Laat het zoutdeeg hard worden door het lang (tot een week) te laten drogen aan de lucht. Leg de figuurtjes op een warme droge plaats.

TIP!

Wil je zelf een fruitmandje maken? Dit kan gemakkelijk uit zoutdeeg.

• Voor rond fruit hoef je enkel een balletje te maken. Om een sinaasappel te maken kan je lichtjes met een vork prikken om de sinaasappelhuid na te bootsen.

• Duw hier een gaatje in en maak een steeltje van zoutdeeg. Kleef dit met een beetje water eraan.

• Voor een peer moet je één kant van het balletje dunner maken om de peervorm te krijgen.

• Laat je fantasie de vrije loop. Je kan ook groenten of broodjes maken. Zo maak je je eigen picknickmand.

• Laat het deeg drogen in de oven of op een warme plek.

• Daarna kan je het beginnen verven!

TIP! JE KAN HET ZOUTDEEG OOK IN EEN OVEN BAKKEN OP 100 °C. Dit duurt 1 à 3 uur, afhankelijk van hoe groot je figuurtje is.

Schakel zeker even de hulp in van mama of papa als je met de oven gaat werken.

32

FRUIT UIT ZOUTDEEG

IN PLAATS VAN TE VERVEN KAN JE JE DEEG OOK KLEUREN. Dit doe je door enkele druppels voedingskleurstof aan het water toe te voegen als je het zoutdeeg maakt. Pas wel op dat het geen knoeiboel wordt!

OOK LEUK OM TE PROBEREN: • Met koekjesvormen kan je gemakkelijk figuurtje uit het deeg halen. Je kan ook kleivormpjes gebruiken.

• Ook met je speelgoed kan je leuke vormen maken. Druk bijvoorbeeld een dinosaurus lichtjes in het deeg en bak deze. Zo krijg je leuke fossielen!

• Je kan ook zaadjes, pareltjes of glitters in het deeg toevoegen.

DIABETES INFO

LINDE GOESSENS IS 11 JAAR EN STUURDE ONS EEN MOOIE TEKENING OP. ZE SCHREEF ER OOK EEN TOEPASSELIJK GEDICHTJE BIJ.

HIPPO EN IK Hippo en ik, wij zetten allebei een prik.

Wandelen doen we graag, maar soms gaat het wat traag, want dan sta jij of ik te laag.

Dan nemen we wat suiker en dan komt het zeker goed.

Dan krijgen we terug extra veel moed.

We wandelen verder in het grote bos en op het zacht mos.

STAAT JOUW TEKENING BINNENKORT IN KIDSMAGAZINE? KIDSmagazine wordt gemaakt voor, maar ook door kinderen. Stuur dus een toffe tekening, gedicht, verhaal of iets anders creatief door.

We geven het graag een plaatsje in KIDSmagazine én je krijgt een leuke verrassing toegestuurd.

JE MAG JE VERSLAGJE, TEKENING, GEDICHT …

OPSTUREN NAAR: Diabetes Liga vzw KIDSmagazine Ottergemsesteenweg 456 9000 Gent Of via mail: liga@diabetes.be Vergeet niet je adres te vermelden zodat we je het cadeautje kunnen opsturen. Een foto meesturen van jezelf mag ook steeds.

33

BEWEGEN

DIABETES INFO

BEWEGEN IN DE BUITENLUCHT: VOOR ELK WAT WILS Hopelijk blijft tijdens de in zomervakantie de zon van de partij. Geen excuus dus om in je luie zetel binnen te blijven zitten. Buiten de omgeving verkennen is een veel beter idee. Wil je iets anders doen dan wandelen of fietsen? Dan zorgen wij in dit artikel voor de nodige inspiratie.

KAREN RUYS, DIËTISTE-DIABETESEDUCATOR KENNISCENTRUM – INFOLIJN, DIABETES LIGA VZW

FIT-O-METER De fit-o-meter klinkt je misschien wat ouderwets in de oren? Het klopt dat de eerste fit-o-meters reeds in de jaren ’70 werden aangelegd. De tijd heeft echter niet stilgestaan en de fit-o-meters die je nu aantreft in parken, domeinen of in de buurt van sporthallen zijn heel wat moderner dan toen. Er worden ook nog steeds nieuwe fit-o-meters aangelegd. Fit-o-meters kan je vaak terugvinden in mooie stukjes natuur, de

34

oefeningen zijn eenvoudig uitgelegd en je kan ze uitvoeren op verschillende niveaus.

Of je nu een grote sportieveling bent of eerder iemand die op een wat gezapiger tempo sport, iedereen komt aan z’n trekken.

Geen idee waar de dichtstbijzijnde fit-ometer zich bevindt? Neem dan snel een kijkje op www.sport.vlaanderen (zoek op fit-o-meter). Een wandel- of fietstocht naar een dichtbijzijnde fit-o-meter zorgt voor een extra portie beweging.

MOUNTAINBIKE De gewone fiets is niet avontuurlijk genoeg voor jou? Dan is mountainbiken misschien wel jouw ding. Deze sport wint de laatste jaren aan populariteit. Er zijn in Vlaanderen honderden kilometers aan bewegwijzerde routes en sommige van deze routes zijn onderling verbonden met elkaar zodat je zelf je tocht kan uitstippelen. Naast deze vaste routes worden er ook heel wat tourtochten georganiseerd. Mountainbikeroutes kan je

BEWEGEN

DIABETES INFO

“EEN TOCHTJE MET DE KAJAK OF KANO IS ERG RUSTGEVEND, MAAR ZORGT OOK VOOR DE NODIGE PORTIE BEWEGING” via het internet terugvinden, maar er zijn ook stafkaarten met routes te koop. Deze worden o.a. te koop aangeboden via Sport Vlaanderen.

ROLSCHAATSEN EN SKEELEREN Al rolschaatsend of skeelerend kan je vlug grote afstanden afleggen. Oefen wel eerst voldoende je techniek vooraleer je in het (rustige) verkeer te wagen. Om blessures te vermijden zorg je best voor een goede bescherming: denk aan een helm, maar zeker ook aan polsbeschermers en eventueel knie- en elleboogbeschermers.

Ook voor deze sport bestaan er specifieke routes. Zo ontdek je dichtbij of iets verder weg nog mooie landschappen.

ORIËNTATIELOOP Als je houdt van wandelen of lopen en je met een kaart overweg kan, dan is een oriëntatieloop misschien wel iets voor jou. In de klassieke wedstrijdvorm worden de omlopen om ter snelst afgelegd, maar joggend of wandelend kan natuurlijk ook!

Het gaat er immers om dat je plezier maakt en beweegt, de snelheid is niet belangrijk.

Er zijn naast deze wedstrijden ook vaste oriëntatieparcours in verschillende parken en domeinen. Een nieuwe hobby om uit te proberen? Meer informatie kan je terugvinden op orienteering.vlaanderen.

TUINIEREN Wie een tuin(tje) heeft, weet dit ongetwijfeld maar al te goed … Een tuin vraagt steeds onderhoud. Niet enkel spitten is een vorm van beweging, maar ook grasmaaien, schoffelen, hagen snoeien ... Je slaat dus twee vliegen in één klap: ongemerkt sprokkel je heel wat beweegminuten en je tuin ligt er mooi onderhouden bij. Zelf geen tuin, maar wel groene vingers? Misschien zijn er wel personen in je omgeving die wat hulp in hun tuin kunnen gebruiken of kan je je aanmelden voor een volkstuintje in de buurt? Ook natuurverenigingen zijn vaak op zoek naar helpende handen om natuurgebieden te onderhouden.

YOGA IN DE BUITENLUCHT Yoga is niet enkel een manier om te leren bewust ontspannen, maar is ook een vorm van bewegen. De meeste yogalessen vinden indoor plaats. Nog leuker wordt het echter als je de natuur en de gezonde buitenlucht opzoekt. Verschillende lesgevers organiseren, als het weer het toelaat, yogalessen buiten. Heeft de yoga-microbe je helemaal te pakken, dan kan je zelfs op yogavakantie.

CALISTHENICS Het woord calisthenics is afgeleid van de Griekse woorden kalos, wat mooi betekent en sthenos, wat voor kracht staat. Deze sport draait dan ook rond spieropbouw, waarbij getraind wordt met het eigen lichaamsgewicht, dus zonder halters of gewichten. Je trekt, duwt en draagt wel je eigen lichaam. Deze sport kan je perfect buiten uitvoeren en in principe heb je er ook echt niets voor nodig. Het uitvoeren van push-ups is een vorm van calisthenics. Toch kan het er ook heel wat spectaculairder aan toe gaan. Zo kan je deze sport beoefenen in een ‘calisthenics park’, waarbij verschillende gymnastiekstoestellen met ‘baren’ worden gebruikt. Deze sport wordt steeds populairder onder jongeren en jongvolwassenen en verschillende steden en gemeenten hebben een plaats waar deze toestellen staan. De mannen van BarCode, finalisten van Belgium’s Got Talent, integreerden in hun act ook oefeningen uit calisthenics.

MINI-GOLF Mini-golf is misschien niet de meest actieve sport, maar je bent wel aan het bewegen en bijna iedereen kan het doen. Een leuke bezigheid om met familie of vrienden te ondernemen. De kostprijs is relatief laag en zowel jong als oud vinden het vaak erg plezant. Ook petanque en kubb zijn echte klassiekers. Ook leuk: een spelletje badminton. Voor een simpelere variant sla je het pluimpje gewoon zo lang mogelijk naar elkaar in plaats van tegen elkaar in competitie te gaan.

KANO- OF KAJAKTOCHT Vlaanderen heeft niet alleen heel wat mooie wandel- en fietswegen, maar ook op de waterlopen valt heel wat te ontdekken.

Een tochtje met de kajak of kano is erg rustgevend, maar zorgt ook voor de nodige portie beweging. De meeste personen beschikken niet over een eigen kajak, maar op heel wat plaatsen kan je deze huren.

Een waterdicht tonnetje zorgt ervoor dat je bezittingen zeker droog blijven. Of je nu kiest voor een enkele of dubbele kajak, je armspieren worden sowieso getraind.

Geniet je meer van de bruisende drukte in de stad? In sommige steden kan je al peddelend de binnenstad verkennen. Er zijn mooi uitgestippelde vaarroutes, maar ook de verhuurders kunnen je vaak leuke routes aanraden. Daarnaast kan een kaart van de omgeving gemakkelijk zijn om je te oriënteren.

TOT SLOT Het beweeg- en sportaanbod is zeer groot. Vraag zeker ook eens in je vriendenkring naar suggesties. In sommige situaties ga je best even langs je huisarts als je begint te sporten, bijvoorbeeld als je last hebt van een hoge bloeddruk, snel kortademig bent, pijn hebt op de borstkas of in de benen (die toeneemt bij inspanning) of als je slecht genezende voetwonden hebt.

Controleer je glycemie voor de inspanning, als je over een glucosemeter beschikt. Het kan eventueel nodig zijn een snack met koolhydraten te eten.

Meet je een waarde onder de 70 mg/dl?

Behandel dan je hypo en stel het sporten even uit. Hou je glycemie ook tijdens en na de inspanning op peil. Begin echter niet intensief te bewegen wanneer je je ziek voelt en een bloedsuikerwaarde boven de 270 mg/dl hebt, zeker niet wanneer uit de metingen blijkt dat je bloed of urine te veel ketonen bevat (vooral bij diabetes type 1).

35

400 g gekleurde kerstomaten, in 2 gesneden

•

250 g maïs (uitgelekt gewicht) 200 g gemengde sla

RECEPT

1 roze pompelmoes, in kleine DIABETES blokjes

•

INFO

Verdeel de sojab mango en gebak ricotta toe. Krui

Werk af met mu besprenkel met

1 mango, in kleine blokjes 3 el olijfolie enkele druppels limoensap enkele verse muntblaadjes peper (en zout)

ZO M E R SA L A D E AANTAL

BEREIDINGSTIJD

4 personen

45 minuten

SA LADES SALADES

INGREDIËNTEN

BEREIDING

Kleurrijke Kleurrijke ZO M E R SA L A D E

100 g quinoa (ongekookt)

•

200 g ricotta, geprakt

•

160 g sojabonen (verse)

HET D IABETES L IGA KOOKB OE K

SA LA D E S

Kleurrijke

ALTERNATIEF

VOEDINGSWAARDE voor 1 persoon 414

ENERGIE (KCAL)

OVENTIJD

15 minuten

VETTEN (G)

VEGETARISCH

Vervang enkele gr smaak aan het re Varieer in de quin aan de salade te g de witte, rode en

18

KOOLHYDRATEN (G) KOOLHYDRAATPORTIES

39 3

EIWITTEN (G)

18

Bereid de quinoa zoals aangegeven op de verpakking.

Verhit 1 eetlepel olijfolie in een pan en bak de maïs gedurende enkele minuten.

400 g gekleurde kerstomaten, in ZO M E R SA L A DVerdeel de sojabonen, kerstomaten, gemengde sla, pompelmoes, E 2 gesneden mango en gebakken maïs over vier borden. Voeg per bord 50 g •

ricotta toe. Kruid met peper (en zout).

250 g maïs (uitgelekt gewicht)

AANTAL

BEREIDINGSTIJD OVENTIJD VEGETARISCH • Werk af met muntblaadjes, enkele druppels limoensap en

200 g gemengde sla 4 personen

45 minuten

45 minuten

1INGREDIËNTEN mango, in kleine blokjes •

INGREDIËNTEN

HE T D IA B ETE S L IG A KOO KB OE K

enkele druppels limoensap 200 g ricotta, geprakt 100 g quinoa (ongekookt) enkele verse muntblaadjes 160 g sojabonen (verse) 200 g ricotta, geprakt peper (en zout) 400 g gekleurde kerstomaten, in 160 g sojabonen (verse) 2 gesneden

O KB OEOK K BO E K E SKO L IG A KO

15 minuten

VEGETARISCH

BEREIDING

3100 el olijfolie g quinoa (ongekookt)

36

15 minuten

besprenkel met de overige olijfolie.

BEREIDINGSTIJD OVENTIJD

1 roze pompelmoes, AANTAL in kleine blokjes 4 personen

• • • •

400 kerstomaten, 250gggekleurde maïs (uitgelekt gewicht)in 2 gesneden 200 g gemengde sla 250 g maïs (uitgelekt gewicht) 1 roze pompelmoes, in kleine 200 g gemengde sla blokjes 11roze pompelmoes, in kleine mango, in kleine blokjes blokjes 3 el olijfolie 1 mango, in kleine blokjes enkele druppels limoensap 3 el olijfolie enkele verse muntblaadjes enkele druppels limoensap VOEDINGSWAARDE peper (en zout) voor 1 persoon enkele ENERGIEverse (KCAL)muntblaadjes 414 peper (en VETTEN (G)zout) 18 KOOLHYDRATEN (G) KOOLHYDRAATPORTIES

39 3

EIWITTEN (G)

18

•

•

•

Bereid de quinoa zoals aangegeven op de verpakking.

BEREIDING

Verhit 1 eetlepel olijfolie in een pan en bak de maïs gedurende Bereid de quinoa zoals aangegeven op de verpakking. enkele minuten.

Verhit 1 eetlepel olijfolie in een pan en bak de maïs gedurende Verdeel de sojabonen, kerstomaten, gemengde sla, pompelmoes, enkele minuten. mango en gebakken maïs over vier borden. Voeg per bord 50 g Verdeel de sojabonen, kerstomaten, gemengde sla, pompelmoes, ricotta toe. Kruid met peper (en zout). mango en gebakken maïs over vier borden. Voeg per bord 50 g Werk af met muntblaadjes, enkele druppels limoensap en ricotta toe. Kruid met peper (en zout). besprenkel met de overige olijfolie.

Werk af met muntblaadjes, enkele druppels limoensap en besprenkel met de overige olijfolie.

ALTERNATIEF Vervang enkele groenten door witloof en appel om een frissere smaak aan het recept te geven en werk af met sesamzaadjes.

Varieer in de quinoasoort die je gebruikt om een andere kleur aan de salade te geven. De meest gekende quinoasoorten zijn de witte, rode en zwarte.

145

ALTERNATIEF

VOEDINGSWAARDE voor 1 persoon ENERGIE (KCAL)

VOEDINGSWAARDE voor 1 persoon VETTEN (G) ENERGIE (KCAL) (G) KOOLHYDRATEN

414 18 414 39

Vervang enkele groenten door witloof en appel om een frissere

ALTERNATIEF smaak aan het recept te geven en werk af met sesamzaadjes.

Varieer in de quinoasoort die je gebruikt om een kleur Vervang enkele groenten door witloof en appel omandere een frissere

DIABETES INFO

RECEPT

37

natuuryoghurt 5 eieren 50 ml halvolle melk

•

Klop de eieren lo

•

Voeg de lauwe m

•

100 g bosbessen

RECEPT

DIABETES intensieve zoetstof die 250 g INFO suiker vervangt (voorkeur zoetkracht 2:1)

VOEDINGSWAARDE voor 1 sneetje (±85 g) 115

ENERGIE (KCAL)

3

VETTEN (G)

OVENTIJD

BEREIDINGSTIJD

15-20 minuten

15 minuten (excl. afkoeltijd)

VEGETARISCH EIWITTEN (G) 308

oeg het volkore V lopend cakebesl

•

Vul de cakevorm

•

Plaats de cakevo

•

Haal de cakevor

•

Snij de cake in t

TIP

Voeg physalisvru

MATERIAAL

(Siliconen) cakevorm

6

DESSERT/SNACK DESSERT/SNACK

AANTAL

Voeg de yoghur

15 1,25

KOOLHYDRATEN (G) KOOLHYDRAATPORTIES 12 sneetjes

•

YO G H U R TC A KBEREIDING E YO G H U R TC A K Verwarm de oven voor op 180 °C. E 250 g volkorentarwemeel MET BOSBESSEN 250 g ongesuikerde magere Maak de melk lauw in een sauspannetje op een laag vuur.

MET BOSBESSEN natuuryoghurt Klop de eieren los met een garde tot er wat schuim op komt.

INGREDIËNTEN

• • •

5 eieren

AANTAL

100 g bosbessen 12 sneetjes

15 minuten (excl. afkoeltijd)

intensieve zoetstof die 250 g suiker vervangt (voorkeur zoetINGREDIËNTEN kracht 2:1) INGREDIËNTEN 250 g volkorentarwemeel 250 250ggvolkorentarwemeel ongesuikerde magere

• • • • • •

natuuryoghurt 250 g ongesuikerde magere natuuryoghurt 5 eieren

• • • • • •

550 eieren ml halvolle melk 50 ml melk 100 g halvolle bosbessen

• • • •

100 g bosbessen intensieve zoetstof die 250 g suiker vervangt (voorkeur intensieve zoetstof die 250zoetg krachtvervangt 2:1) suiker (voorkeur zoetkracht 2:1)

• • • •

• • • • •

Alle recepten zijn afkomstig VOEDINGSWAARDE voor 1 sneetje (±85 g) uit ENERGIE (KCAL) 115 LEKKER KOKEN VETTEN (G) 3 KOOLHYDRATEN (G) 15 MET DIABETES KOOLHYDRAATPORTIES 1,25 6 Te koop via EIWITTEN (G) 308 shop.diabetes.be 38

VOEDINGSWAARDE voor 1 sneetje (±85 g) VOEDINGSWAARDE voor 1 sneetje (±85115 g) ENERGIE (KCAL) ENERGIE VETTEN (KCAL) (G)

Voeg de lauwe melk toe aan de eieren en klop verder luchtig.

1153

• • •

15-20 minuten opgelost is.

Voeg de yoghurt toe en meng goed door elkaar.

(Siliconen) cakevorm

BEREIDING V oeg het volkorentarwemeel toe en meng met de garde tot een BEREIDING lopend cakebeslag.

Verwarm de oven voor op 180 °C. V Mul de cakevorm met het beslag tot het driekwart gevuld is. erwarm de oven voor op 180 °C. V aak de melk lauw in een sauspannetje op een laag vuur.

PM aak de melk lauw in een sauspannetje op een laag vuur.

Klaats de cakevorm 15-20 minuten in de oven. lop de eieren los met een garde tot er wat schuim op komt.

K Vlop de eieren los met een garde tot er wat schuim op komt.

H aal de cakevorm uit de oven en laat afkoelen op een rooster. oeg de lauwe melk toe aan de eieren en klop verder luchtig.

SV Vnij de cake in twaalf stukken en serveer met de bosbessen. oeg de lauwe melk toe aan de eieren en klop verder luchtig. oeg de zoetstof toe en klop opnieuw op tot de zoetstof volledig Vopgelost is. oeg de zoetstof toe en klop opnieuw op tot de zoetstof volledig opgelost is.

Voeg de yoghurt toe en meng goed door elkaar.

V Voeg de yoghurt toe en meng goed door elkaar. oeg het volkorentarwemeel toe en meng met de garde tot een Vlopend cakebeslag. oeg het volkorentarwemeel toe en meng met de garde tot een lopend cakebeslag.

Vul de cakevorm met het beslag tot het driekwart gevuld is.

V Pul de cakevorm met het beslag tot het driekwart gevuld is. laats de cakevorm 15-20 minuten in de oven.

Hlaats de cakevorm 15-20 minuten in de oven.

P aal de cakevorm uit de oven en laat afkoelen op een rooster.

H aal de cakevorm uit de oven en laat afkoelen op een rooster.

Snij de cake in twaalf stukken en serveer met de bosbessen.

Snij de cake in twaalf stukken en serveer met de bosbessen.

TIP Voeg physalisvrucht toe voor extra kleur.

TIP TIP Voeg physalisvrucht toe voor extra kleur.

HE T D IA B E TES L IG A KOO KB OE K

12 sneetjes

•

MATERIAAL OVENTIJD BEREIDINGSTIJD VEGETARISCH (Siliconen) 15-20 minuten 15 minuten • Voeg de zoetstof toe en klop opnieuw op tot de zoetstof volledig MATERIAAL OVENTIJD BEREIDINGSTIJD VEGETARISCH cakevorm (excl. afkoeltijd)

KO KBOK OEBO K EK IG A OKO

AANTALmelk 50 ml halvolle

D E SSE RT/SN AC K

YO G H U R TC A K E MET BOSBESSEN

•

oeg de zoetstof V opgelost is.

VOEDING

DIABETES INFO

GRAANPRODUCTEN: MEER DAN BROOD, PASTA EN RIJST

VOEDINGSDRIEHOEK VOEDINGSDRIEHOEK DRINK DRINK VOORAL VOORAL DRINK VOORAL

WATER WATER WATER

MEER MEER MEER

Brood, rijst, pasta en couscous zijn welgekende graanproducten, maar ook sorghum, teff of freekeh behoren tot deze groep. In dit artikel bekijken we hoe graanproducten in een gezonde diabetesvoeding thuishoren en worden enkele minder bekende graansoorten toegelicht.

ZOZO WEINIG WEINIG ZO WEINIG MOGELIJK MOGELIJK MOGELIJK

MINDER MINDER MINDER

SARAH CARLEER, STAGIAIRE DIABETES LIGA, STUDENTE VOEDINGS- EN DIEETLEER KAREN RUYS, DIËTISTE-DIABETESEDUCATOR KENNISCENTRUM - INFOLIJN, DIABETES LIGA VZW

WAAROM BELANGRIJK? Volle graanproducten zijn een bron van koolhydraten onder de vorm van zetmeel en een belangrijke bron van vezels. Ze bevatten verder nog plantaardige eiwitten en ze zijn belangrijk als bron van B-vitaminen (B1, B2 en B3) en waardevolle mineralen zoals ijzer, calcium en fosfor.

Brood Voorkeur gaat uit naar volkoren

Meer dan 4 g vezels/100 g

Beschuit Voorkeur gaat uit naar volkoren

Meer dan 6 g vezels/100 g

Ontbijtgranen

Meer dan 8 g vezels/100 g

Minder dan 275 kcal/100 g

Minder dan 400 kcal/100 g

Minder dan 400 kcal/100 g Granen (ongekookt)

Meer dan 4 g vezels/100 g Uitgezonder rijst en gierst: meer dan 3 g vezels/100g

Volle graanproducten behoren tot de donker­ groene zone in de voedingsdriehoek. De vezels dragen bij tot een gezonde darmflora en verminderen het risico op hart- en vaatziekten.

Graanproducten hebben zeker een plaats in een gezonde diabetesvoeding. Doordat ze een bron van koolhydraten zijn, moet er wel steeds aandacht gegeven worden aan de portiegrootte en spreiding over de 3 hoofdmaaltijden.

MOGELIJKE ALTERNATIEVEN Er zijn vele alternatieven mogelijk voor de klassieke graanproducten. Volgende graansoorten zijn al langer bekend in andere culturen maar maken nu hun opmars in onze gerechten.

HOE MAAK JE DE BESTE KEUZE? Geef steeds de voorkeur aan volkoren­ ontbijtgranen,-brood, -pasta of havermout.

Verkies bruine of zilvervliesrijst boven de witte variant. Bovenstaand criteria kunnen je ook helpen bij je keuze.

Quinoa is al lang geen onbekende meer in onze keuken. Officieel is het geen graansoort, maar wel een zaad. Vanwege zijn voedingssamenstelling wordt het wel tot de granen gerekend. Het bevat vrij veel eiwitten, namelijk 16 gram per 100 gram. Het heeft een wat knappigere beet en smaakt wat aardser en nootachtiger dan rijst. Het bevat 59 gram koolhydraten per 100 gram.

Sorghum is een oude graansoort met een vrij neutrale smaak. Het kan in salades worden verwerkt maar je kan het ook als ‘risotto’ bereiden. De bereidingstijd is langer dan gewone rijst. Sorghum moet zeker 35 minuten koken voor deze beetgaar is. Sorghum bevat ongeveer 75 gram koolhydraten per 100 gram.

Teff is een héél fijne graansoort die zijn oorsprong vindt in Ethiopië. Het is een veelzijdige graansoort met een nootachtige smaak dat kan gebruikt worden bij het ontbijt, de lunch of het avondeten. Door het te koken met melk of een plantaardige drank kan er een ontbijtpap mee gemaakt worden. Onder de vorm van teffmeel wordt er vaak mee gebakken.

Het doet ook dienst als natuurlijk bindmiddel in soepen en sauzen. Teff bevat ongeveer 64 gram koolhydraten per 100 gram.

Freekeh is een graan afkomstig uit het MiddenOosten. Het is eigenlijk tarwe die onrijp geoogst wordt. Daarna wordt deze geroosterd en heeft het een licht geroosterde smaak. Je kan het zoals rijst of couscous gebruiken door het een 15 minuten (of 25 minuten wanneer de freekeh niet gebroken is) te koken in voldoende water.

Het wordt vaak gebruikt in salades maar kan ook warm gegeten worden. Freekeh bevat 65 gram koolhydraten per 100 gram.

39

VOEDING

DIABETES INFO

EEN RONDREIS DOOR AZIË VANUIT JE KOT De Aziatische keuken heeft heel wat te bieden. Uitnodigende geuren en smaakvolle specerijen bezorgen je een onvergetelijke ervaring.

Ontdek typische ingrediënten uit Azië en laat je meevoeren op deze rondreis. We gidsen je door Vietnam, Thailand en India.

SOFIE VANDENBULCKE, DIËTISTE, KENNISCENTRUM – INFOLIJN, DIABETES LIGA VZW

Voilà, je eerste Vietnamese loempia is een feit! De loempia kan je koud of warm opeten.

Nuoc Mam is een zoutrijke vissaus die Vietnamezen gebruiken ter vervanging van zout.

De saus bestaat uit het vocht van kleine visjes zoals ansjovis en sardines, zout en suiker.

Het is een populaire smaakmaker bij loempia’s en een vaste waarde in allerhande Vietnamese gerechten.

De saus bevat 5-10 g koolhydraten en 15-30 g zout/100 g. Een echt zoutbommetje, wees er dus zuinig mee! Breng je gerechten ter aanvulling op smaak met heerlijke Vietnamese kruiden zoals koriander en munt.

VIETNAM De traditionele Vietnamese keuken wordt als erg gezond beschouwd. Verse groenten en kruiden zijn er sterk ingebakken in de eetcultuur. Rijst vormt, net zoals in veel andere Aziatische landen, de basis voor veel gerechten. Rijst vind je terug in allerlei vormen, waaronder rijstvellen en rijstvermicelli. De Vietnamese keuken staat verder bekend om zijn subtiele nasmaken en de perfecte balans tussen zoet, zuur, zout en pittig.

Rijstvellen, je kan er verrukkelijke vullingen in kwijt. Ze zijn mede daardoor felbegeerd voor het maken van loempia’s.

40

Hoe begin je eraan? Laat de rijstvellen één voor één in lauw water weken (10-30 seconden) tot ze zacht zijn. Leg het rijstvel daarna open op een bord en dep het droog met keukenpapier. Nu kan je beginnen opvullen. Belangrijk! Zorg voor het opvullen dat je vulling al gegaard en in kleine stukjes is gesneden.

1 Leg net onder het midden van het rijstvel de vulling (groenten + vlees/vis + rijstvermicelli) en zorg dat er 2-3 cm vrij blijft aan de randen.

2 Sla daarna het stuk rijstvel aan de onderkant over je vulling.

3 Vouw de zijkanten naar binnen en rol het rijstvel verder op.

TIP! VERVANG DE RIJSTVERMICELLI DOOR EXTRA GROENTEN, VOOR EEN KOOLHYDRAATARME VARIANT. Gebruik bij voorkeur volkoren rijstpapier o.a. te verkrijgen in de Albert Heijn. Reken op +/- 6 g koolhydraten per (volkoren) rijstvel. Een portie van 50 g ongekookte rijstvermicelli brengt +/- 40 g koolhydraten aan.

VOEDING

DIABETES INFO

THAILAND De Thaise keuken kenmerkt zich, net zoals de Vietnamese, door het gebruik van rijst, verse groenten en kruiden. Typische kruiden zijn bladkoriander, knoflook, citroengras en laos. Kokosmelk, chilisaus en oestersaus zijn eveneens een vaste waarde in Thaïse gerechten.

Oestersaus is een mix van oesterextract, zout en suiker. De saus heeft zijn unieke smaak te danken aan een samenspel van zoete en zoute aroma’s. In Thailand, Vietnam en China maken ze er veelvuldig gebruik van in combinatie met varkens- of rundsvlees. In Thailand vormt het tevens een onmisbaar ingrediënt in de Pad Thai (Thaise roerbak). Oestersaus bevat 25-35 g koolhydraten en 10-15 g zout/100 g.

Galangal ook wel bekend als ‘Thaïse gember’ of laos kan doorgaan voor het neefje van gember. De smaak lijkt op die van gember, maar is minder uitgesproken en frisser. In Thaïse soepen, curry’s en kruidenmengsels komt de galangal het beste tot zijn recht. Geef de voorkeur aan verse galangal. Na het schillen is deze klaar voor gebruik. Je kan dan kiezen om de galangal in stukjes te snijden of te raspen.

Gemalen laos (blik/glas) vormt, omwille van zijn lange houdbaarheid, een goed alternatief op voorwaarde dat er geen zout aan toegevoegd werd.

Citroengras of ‘sereh’ kan je qua uiterlijk vergelijken met een kleine prei of lente-ui.

De smaak neigt naar een combinatie van citroen/limoen met lichte smaaktoetsen van gember. Het geeft Thaïse curry’s, wokgerechten en soepen een friszure smaak. Je laat citroengras beter zo lang mogelijk meegaren in je gerecht, zodat het tijd heeft om zijn smaak af te geven.

Het is ook verkrijgbaar in gedroogde vorm (gemalen of in stukjes). Dit laatste is soms minder handig in gebruik, omdat de stukjes taai blijven en moeilijk uit de kookpot te halen zijn.

VERSE RODE CURRYPASTA Ingrediënten: 8 kleine gedroogde chilipepers (zonder zaadjes), 2 sjalotten, 2 korianderwortels (of ongeveer 6 korianderstengels), 2 stengels citroengras, 3 tenen knoflook, 1 stuk Thaïse gember of galangal (+/- 1 el), 1 kl limoenzeste, 1 kl garnalen­pasta (verkrijgbaar in de Aziatische winkel, kan eventueel ook vervangen worden door wat vissaus), ¼ kl witte peperkorrels (en zout) Snij de ingrediënten heel fijn.

Stamp alle ingrediënten fijn in een mortier. Begin hierbij met de specerijen, voeg daarna de knoflook en sjalot toe en tot slot de garnalenpasta.

Kokosmelk is in de westerse cultuur zonder twijfel veelbesproken. Een groot aandeel aan verzadigde vetten zorgt ervoor dat voedingsdeskundigen dit liever niet al te vaak op het menu zien verschijnen.

Verzadigde vetten verhogen namelijk het risico op hart- en vaatziekten. Kokosmelk verzacht de hitte van chilipepers in curry’s en is daardoor wél erg geliefd in de Thaïse keuken. Het geeft een romige textuur aan soepen en curry’s. In Thaïse desserts wordt kokosmelk veel gebruikt en vervangt het room. Je vindt het in de supermarkt terug in brik of blik. Kokosmelk is koolhydraatarm (+/- 2 g koolhydraten/100 g) en bevat 13-18 g vet/100g, waarvan ongeveer 90% verzadigde vetten. Wees zuinig in het gebruik en geef eventueel de voorkeur aan de light variant (5-7 g vet/100g).

Thaïse currypasta kan je, afhankelijk van de gebruikte chilipeper, in de winkelrekken spotten in drie kleuren (rood, groen of geel).

Chilipepers hebben de reputatie om je smaakpapillen in vuur en vlam te zetten. Hou je wel van een pittig pepertje? Kies dan voor vurige rode currypasta.

De gele currypasta, gekend van de geliefde combinatie met kip en rijst, bevat o.a. gele chilipepers en kurkuma. Groene currypasta krijgt ook wel de naam ‘zoete curry’. Vergis je niet, deze blijft behoorlijk pittig! Citroengras, galangal, vissaus, koriander en limoensap vervoegen het rijtje en geven de currypasta zijn volle smaak. Combineer de currypasta met kipfilet in reepjes en volwaardige rijst of volkoren noedels (o.a. te verkrijgen in de Albert Heijn en Delhaize). Voeg ook voldoende groenten toe. Curry’s lenen zich erg om veel soorten groenten binnen een gerecht te gebruiken. Snij de groenten niet te klein: minder werk in de keuken én zo worden ze niet te gaar. Currypasta kan je zelf maken of kant- en klaar aankopen in de supermarkt.

De voedingswaarde van Thaise currypasta die je kant- en klaar aankoopt, is sterk afhankelijk van het merk (10-20 g koolhydraten en 2-10 g zout/100g). Lees de verpakkingen grondig na en kies voor de currypasta met het laagste zout- en suikergehalte.

41

VOEDING

DIABETES INFO

INDIA De Indiase keuken is misschien wel de meest kleurrijke van al. Specerijen staan garant voor een ware smaaksensatie en zijn verweven in de Indiase eetcultuur. Een groot deel van de bevolking is vegetarisch, waardoor peulvruchten en groenten een prominente plaats innemen in het voedingspatroon.

Naan is traditioneel brood uit India en bevat (tarwe)bloem, water, yoghurt en gist. In India doet het dienst als lepel om groenten of saus mee op te scheppen. Eén naanbroodje van 120 gram bevat +/- 61 g koolhydraten. Volkoren naanbrood bestaat, maar is moeilijker te vinden in de supermarkt.

Benieuwd hoe je het zelf kan maken? Het recept kan je hieronder terugvinden.

Pappadum is een populaire snack in India, meestal bereid van linzenmeel. Het heeft het uiterlijk van een krokante pannenkoek en leent zich perfect tot bijgerecht bij een curry.

Een pappadum bevat veel vezels en relatief weinig koolhydraten (+/- 40 g/100 g). Het vetgehalte bedraagt +/- 6 g/100 g. Je kan deze o.a. kant-en-klaar aankopen in de Albert Heijn en Delhaize.

Garam masala is een mix van geroosterde kruiden en specerijen. Het is een zeer geliefde smaakmaker in India.

De standaard ingrediënten zijn komijn- en korianderzaadjes, kardemom, kruidnagel, gedroogde gember, nootmuskaat en chilipoeder. Maak je eigen mengeling of koop een mengeling (zonder toegevoegd zout) aan in de supermarkt.

RECEPT VOLKORENNAANBROOD Ingrediënten (4 broodjes) 150 g volkorentarwemeel 50 g ongesuikerde magere natuuryoghurt 1 el olijfolie 100 ml warm water 1 el instant gist

Voedingswaarde per broodje: 162 kcal en 25 g koolhydraten of koolhydraatporties Dit recept is afkomstig uit ons Kookboek: Lekker koken met diabetes en o.a. verkrijgbaar via shop.diabetes.be.

42

Bereiding: • Doe 30 g volkorentarwemeel in een mengkom en maak een kuiltje in het midden.

• Doe de eetlepel gist in het kuiltje en voeg het water en de yoghurt toe. Kneed tot een soepel deeg en laat het 25-30 minuten rijzen op een warme plaats.

• Voeg hierna de rest van het volkorentarwemeel en de eetlepel olijfolie toe en kneed tot een soepel deeg. Laat het 90 minuten onder een handdoek rijzen.

• Verdeel het deeg in vier porties en rol deze op een licht bebloemd oppervlak uit tot platte vierkanten.

• Verhit een koekenpan (zonder vetstof) en bak de broodjes 1-3 minuten per kant.

Azië heeft natuurlijk nog véél meer

te bieden. Geïntrigeerd en zin naar meer?

Ga verder op rondreis en breng een bezoekje aan een Toko. Een Toko is een Oosterse winkel waar je een heel arsenaal aan Aziatische producten kan aankopen. Ook in je gewone supermarkt kan je vaak al heel wat Aziatische producten terugvinden.

Zout wordt steevast gebruikt in veel kant- en klare Aziatische producten.

Gebruik deze producten met mate.

Vul je gerechten aan met kruiden en specerijen, zoals de authentiek Oosterse keuken betaamt! Heb je een hoge bloeddruk, laat sauzen zoals Nuoc mam en oestersaus dan achterwege.

I

ngrediënten zoals citroengras zijn gebruikelijk in zowel de Vietnamese als Thaïse keuken. Eet gevarieerd en gebruik ingrediënten uit verschillende ‘keukens’. Zo maak je van jouw gerecht een échte rondreis.

Eerste keuze = volkoren/volwaardige granen. Laat je bloedsuikerspiegel geen hoge toppen scheren en kies voor volkoren rijstpapier, volkoren noedels en zilvervliesrijst.

Zilvervliesrijst wordt soms ook aangeduid met de term ‘bruine’ of ‘volwaardige’ rijst.

Kortom, verruim je boodschappen­ lijstje én tover jouw keuken om tot een Aziatisch eetparadijs.

DIABETES INFO

Heb je zelf een vraag?

0800/96 333 of infolijn@diabetes.be

VRAAG HET AAN DE DIABETES INFOLIJN

ONLANGS ZEI MEN DOKTER DAT MIJN HBA1C WAARDE ‘OKÉ’ WAS. MAAR WAT IS ‘OKÉ’? TUSSEN WELKE GRENSWAARDEN MOET JE HBA1C VALLEN OM GOED TE ZIJN? IK HEB DIABETES TYPE 2 EN BEN 76 JAAR OUD. FERNAND Beste Fernand, De HbA1c-streefwaarde verschilt van persoon tot persoon. Aarzel zeker niet om dit met je dokter te bespreken en te vragen welke waarde exact werd gemeten.

Voor personen met diabetes wordt over het algemeen gestreefd naar een HbA1c onder de 7 %. Voor ‘oudere’ personen is de streefwaarde vaak (wat) hoger. Boven de 65 jaar wordt zelden een HbA1c lager dan 7,5 % beoogd. Ouderen die actief zijn, nog helder van geest, die zelf de glycemiespiegel kunnen meten en die een goede gewaarwording hebben van een nakende hypo kunnen nochtans even scherp geregeld worden als jongere volwassenen. Ouderen daarentegen met een verminderde levensverwachting, met reeds diabetesverwikkelingen of die worden geconfronteerd met andere ziekten of gebreken moeten veel minder streng opgevolgd worden.

IK HEB DIABETES TYPE 2 EN NEEM HIERVOOR 2 SOORTEN DIABETESTABLETTEN IN. LAAT IK ME BEST OOK DOOR EEN DIABETESSPECIALIST OPVOLGEN? ETIENNE Beste Etienne, Personen met diabetes type 2 die onder controle zijn met enkel tabletten, kunnen perfect worden opgevolgd door de huisarts. Een jaarlijkse opvolging door de endocrinoloog en het diabetesteam in het ziekenhuis is nuttig vanaf het moment dat je inspuitbare medicatie moet gebruiken. Regelmatige consultaties bij een endocrinoloog zijn in principe pas nuttig voor mensen die behandeld worden met meerdere insuline-injecties, zoals personen met diabetes type 1 of personen met diabetes type 2 die insulineafhankelijk geworden zijn.

IK VOLG DE OPLEIDING ‘BIOCHEMIE EN BIOTECHNOLOGIE’. OP MIJN STAGEPLAATS DACHTEN ZE DAT IK NA MIJN AFSTUDEREN NIET ZOU MOGEN WERKEN IN LABO’S MET RISICOKLASSE 2.

DIT WIL BIJVOORBEELD ZEGGEN ONDERZOEK OP MICROORGANISMEN DIE EEN GEVAAR VORMEN VOOR DE PERSONEN DIE ER RECHTSTREEKS MEE IN CONTACT KOMEN, MAAR WAARBIJ DE VERSPREIDING IN DE GEMEENSCHAP ONWAARSCHIJNLIJK IS. ER BESTAAT BIJVOORBEELD EEN VACCIN OF EEN DOELTREFFENDE BEHANDELING. KLOPT DAT? ILSE Beste Ilse, We vroegen dit na bij het Vlaams Instituut voor Biotechnologie. Zij gaven aan dat er voor personen met diabetes geen verbod is om te werken in risicoklasse 2 laboratoria. Wanneer iemand een sterkt verzwakt afweersysteem heeft, dan kan dat in de praktijk wel aanleiding geven tot een advies om niet met bepaalde types van infectieus materiaal te werken. Men kan hier ook effectief een verbod voor krijgen. Maar dat is een case-by-case beoordeling die vooral tot het domein van de arbeidsarts behoort, in samenspraak met een verantwoordelijke voor bioveiligheid. Bij personen met diabetes wordt er niet stelselmatig van uit gegaan dat ze een sterk verzwakt afweersysteem hebben.

43

GELEZEN

DIABETES INFO

GELEZEN EN INTERESSANT BEVONDEN FREDERIK MUYLLE, SENIOR WETENSCHAPPELIJK ADVISEUR, DIABETES LIGA VZW

NIEUW MINI-INSULINE MET DANK AAN … ZEESLAKKEN? Bron: Nature Structural & Molecular Biology, juni 2020 Bijna een eeuw na de ontdekking van insuline, maakten wetenschappers van de universiteit van Utah (VS) bekend dat ze erin geslaagd zijn om ‘s werelds meest compacte werkzame insuline te ontwikkelen.

Ze ontwikkelden een nieuw ‘hybride’ eiwit dat deels lijkt op het menselijk insuline, en deels op een insulineachtig gif geproduceerd door tropische zeeslakken. Deze slakken gebruiken het insuline – dat nauw verwant is met menselijk insuline – als wapen om hun prooien te verdoven door een hypoglycemieshock.

Uit eerder onderzoek bleek dat het slakkeninsuline weliswaar veel sneller werkt dan elk gekend insuline, maar tegelijk ook veel minder krachtig is. Hierdoor had het op zich dus weinig toekomst als behandeling.

Om daar een mouw aan te passen, combineerden de wetenschappers in hun chemisch laboratorium het ‘beste van beide werelden’. Ze ontdekten dat het slakkeninsuline een soort scharnier mist waardoor de insulinemoleculen niet aan mekaar kunnen gaan plakken, en dus zonder vertraging op de lichaamsweefsels kunnen inwerken. Met die kennis in het achterhoofd, zochten ze naar een ideale insuline dat even krachtig werkt als menselijke insuline en even snel als dat van de zeeslakken.

Het nieuw ontwikkelde mini-insuline werd alvast grondig getest in ratten en bleek inderdaad te werken zoals men hoopte.

Er is zeker nog veel onderzoek nodig om de werkzaamheid en veiligheid van dit insuline bij mensen aan te tonen, maar de bevindingen spreken nu al tot de verbeelding.

Omdat dit type insuline zo klein is, is het ook relatief eenvoudig te maken en zo nodig verder te wijzigen. Het kan mogelijk de basis vormen voor een geheel nieuwe klasse van insulines. Er blijft immers een grote nood aan snelwerkende insulines die veilig kunnen worden toegediend.

HET DIABETES LIGA ONDERZOEKSFONDS ONDERSTEUNT WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK GERICHT OP: Betere preventie en behandeling van diabetes Voorkomen van medische problemen gerelateerd aan diabetes Sociale/maatschappelijke impact van diabetes Toepassen van de resultaten van wetenschappelijk onderzoek in de strijd tegen diabetes

44

ONS FONDS FINANCIEEL STEUNEN? Wie het Diabetes Liga Onderzoeksfonds financieel wenst te steunen kan een gift doen op het rekeningnummer BE44068888822545.

Voor giften vanaf € 40 ontvangt de schenker een fiscaal attest.

UreaRepair PLUS DROGE HUID RUWE HUID TREKKENDE HUID

ONMIDDELLIJK VERLICHTING

VAN DE DROGE HUID

UreaRepair PLUS 10% UREA VOETCRÈME ❙ Verzacht langdurig de huid van de voeten ❙ Drukplekken en eelt zijn verminderd ❙ Verlicht onmiddellijk het droge en trekkerige gevoel

Geschikt voor mensen met een DIABETISCHE voet Snelle absorptie en niet-vette textuur

HOGE DOELTREFFENDHEID EN HUIDTOLERANTIE Afspraak op

eucerin.be |

Eucerin Belgium

Exclusief verkrijgbaar in de apotheek en parapharmacie

Suiker

DIABETES INFO

stories stories

Rondreizen in eigen tuin Diabetes Liga - Informeert, connecteert enjemobiliseert Schat, ik laat je insuline binnen, dan blijft hij goed fris.

Zijn jullie al geland in onze Spaanse tuin?

Handig, ik word hier geĂŻnformeerd over een garagist met diabetes.

Hallo, Diabetes Liga heeft ons geconnecteerd en zo kwam ik bij u terecht.

Ik Euhm sta in panne... snoepie,

stop maar met insmeren, vandaag zijn we in het regenachtige Schotland geland.

Voila, je bent weer gemobiliseerd dankzij Diabetes Liga.

Suikerstories 46

Š Kevin Deprez

SPROKKELS

DIABETES INFO

NIEUW IN ONS ASSORTIMENT PENNAALDEN UNIFINE De pennaalden van Unifine zijn compatibel met de verschillende insulinepennen.

Ze zijn met precisie geslepen en hebben een extra dunne naaldwand voor betere insulinedoorstroming. Ze zijn steriel verpakt.

Ze zijn beschikbaar in een naaldlengte van 4, 5, 6 en 8 mm en hebben een diameter van 32 G, behalve 8 mm (31 G). Een doos bevat 100 pennaalden.

Niet-ledenprijs: € 15,6 - Ledenprijs: € 12,48

TICKLEFLEX TickleFLEX is een universeel hulpmiddel bij het injecteren van insuline. Dit product is nuttig voor wie prikangst of fysieke ongemakken bij het prikken (bv. blauwe plekken of pijn) ervaart.

De TickleFLEX moet over de pennaald worden geplaatst.

De ‘vingers’ raken de huid en geven impulsen aan de lokale zenuwen. Op deze manier wordt pijn gemaskeerd. Bij aanraking van de naald met de huid zal er een kleine huidplooi ontstaan.

Dit voorkomt dat de naald te diep gaat. TickleFLEX is geschikt voor pennaalden van 4 tot 6 mm en moet na 6 maand vervangen worden.

Niet-ledenprijs: € 23,4 - Ledenprijs: € 19,89

TRISCALE DIGITALE WEEGSCHAAL Opvouwbare digitale keukenweegschaal die tot op 1 gram nauwkeurig kan meten. De maximale capaciteit is 5 kg.

Deze weegschaal bevat een handige automatische nulinstelling (tarra), een aanraakgevoelig bedieningselement en een automatische uitschakelfunctie.

Afmetingen: • 21,9 x 20,2 x 2,1 cm (geopend) • 14,9 x 4,5 x 2,1 cm (gesloten) Gewicht: 300 g Niet-ledenprijs: € 40 - Ledenprijs: € 34

DE SKINTAC KLEEFDOEKJES EN DE TACAWAY REININGSDOEKJES VERDWENEN UIT ONS ASSORTIMENT EN WORDEN VERVANGEN DOOR ‘ADHESIVE REMOVER WIPES’ EN ‘CONVEEN PREP WIPES’.

ADHESIVE REMOVER WIPES Doekjes voor het verwijderen van klevende materie (kleefstof) op de huid, bijvoorbeeld bij een sensor. Eén doos bevat 30 individueel verpakte wegwerpdoekjes. Het doekje bevat geen alcohol en de huid droogt op binnen enkele seconden.

Niet-ledenprijs: € 31 - Ledenprijs: € 26,35

CONVEEN PREP WIPES Nuttig hulpmiddel om sensoren beter te laten hechten op de huid. Het doekje vergroot de kleefkracht tussen sensor en huid en biedt extra bescherming tegen irritatie. Bij het aanbrengen ontstaat na verdamping van het oplosmiddel namelijk een soort ademend beschermlaagje op de huid.

Een doos bevat 54 individueel verpakte wegwerpdoekjes.

Niet-ledenprijs: € 11,5 - Ledenprijs: € 9,775

ALLE MATERIALEN KUNNEN WORDEN AANGEKOCHT VIA SHOP.DIABETES.BE.

47

SPROKKELS

DIABETES INFO

YPSOMED EN DEXCOM ONTWIKKELEN SAMEN ‘CLOSED-LOOP-SYSTEEM’

NIEUWE MEDICATIE OP DE BELGISCHE MARKT

Ypsomed en Dexcom kondigden recent aan dat ze in de toekomst zullen samenwerken rond de ontwikkeling van een hybride closed-loop-systeem.

In eerste instantie zullen de data van de sensor van Dexcom G6 geïntegreerd worden in de mylife™ App van Ypsomed. Elke 5 minuten zal de sensor de gemeten waarden doorsturen naar de mylife™ App. In de app zullen de trendgrafieken zichtbaar zijn, en de app zal ook waarschuwen bij te hoge of te lage glucosewaarden. Dit alles zal beschikbaar zijn eind 2020, begin 2021, via een gratis update van de mylife™ App. Dit is een eerste belangrijke stap in het mylife™ Loop™ programma van Ypsomed, met als doel een insulinepomp die volledig wordt aangestuurd via de smartphone. Het ultieme doel is een ‘closed-loop-systeem’, op basis van het Dexcom TypeZero algoritme.

Er is sinds kort een nieuwe SGLT2-inhibitor (gliflozine of ‘suikerplaspil’) op de Belgische markt beschikbaar: Steglatro® (Ertugliflozine).

Ertugliflozine is ook beschikbaar als tablet in combinatie met sitagliptine (DPP-4inhibitor) onder de naam Steglujan®, alsook in combinatie met metformine, beschikbaar onder de naam Stegluromet®.

Diabetes opvolgen?

Wit-Gele Kruis heeft het in de vingers!

Voor een goede opvolging van je diabetes kan je een beroep doen op het Wit-Gele Kruis. Onze diabeteseducatoren leren je meer over diabetes en zelfzorg en geven je advies bij glucosemeterkeuze, voeding, leefstijl, beweging … Is zelfzorg moeilijk? Dan kan je rekenen op onze verpleegkundigen voor controle en opvolging van de glycemie, toediening van insuline of incretinemimetica, voetcontrole … Ze helpen waar mogelijk complicaties opsporen en vermijden.

Meer informatie nodig? Je verpleegkundige helpt je graag verder of surf naar onze website www.witgelekruis.be/diabetes.

Diabetes 170x125.indd 1

48

4/02/2020 15:51:10

AGENDA

DIABETES INFO

AGENDA

TOT MIDDEN SEPTEMBER AGENDA ONDER VOORBEHOUD Vanuit de Diabetes Liga is besloten om vanwege het coronavirus tot en met eind augustus geen activiteiten te laten doorgaan. We hopen vanaf begin september terug met activiteiten te kunnen starten. Op het moment dat we aan dit tijdschrift werken, is echter nog niet duidelijk wat de specifieke richtlijnen voor deze periode zullen zijn. Onderstaande activiteiten gaan dus onder voorbehoud door. De plaatselijke afdelingen zullen op www.diabetes.be/activiteiten vermelden of de activiteiten kunnen plaatsvinden.

Bij twijfel kan je contact opnemen met de organiserende plaatselijke afdeling via de contactgegevens in deze kalender.

PROVINCIE ANTWERPEN AFDELING ANTWERPEN-ZUID Ontspanning: Geleid bezoek Museum Lambotte 90 minuten durende rondleiding in het museum van de geneeskunde en de tijdelijke tentoonstelling Zaterdag 5 september om 14u Samenkomst om 13u45 Stuivenbergziekenhuis (hoofdingang Poort 2), Lange Beeldekensstraat 267, Antwerpen Max 15 personen Prijs inkom + gids: leden (+ partner): € 10 pp, niet-leden: € 13 pp Inschrijven vóór 20 augustus 2020.

Inschrijving definitief na storting op rekening: BE24 0689 0831 8838 met vermelding Lambotte, naam, lidnr, aantal deelnemers Meer info en inschrijving: Ludo Van Eyken 03/827 88 30 - dlazludo@proximus.be

AFDELING ANTWERPEN-NOORD Meer info en inschrijving: Georges Claes 03/326 47 85 - georges.claes@telenet.be Actief: Wandel-je-fit Antwerpen Zaterdag 5 september t.e.m. zondag 8 november 10 wandelingen op zaterdag onder begeleiding van een wandelcoach van Wandelsport Vlaanderen Samen bouwen we op naar een wandeling van 5 of 10 kilometer Vooraf inschrijven is verplicht en kan online Prijs voor de 10 wandelingen: € 15 voor leden van de Diabetes Liga of van Wandelsport Vlaanderen vzw, € 25 voor niet-leden Meer info: www.diabetes.be/wandel-je-fit Voordracht: Diabetes, sport en bewegen.

Zaterdag 19 september om 10u Sprekers: Dr. Katrien Clotman en een kinesist voor de oefeningen Dienstencentrum Vesalius, Augustijnslei (naast Klina), Brasschaat Gratis deelname PROVINCIE LIMBURG MAASKANT – OOST-LIMBURG (MAOL) Ontspanning: Viering 40 jaar MaOL Zondag 13 september om 11u Zaal De Schalm, Landwaartslaan 99, Genk Groot feest met receptie en lekker eten in een mooi kader en met live muziek Inschrijven is nodig, plaatsen zijn beperkt Leden: € 35 pp, niet-leden € 45 pp Inschrijving na betaling op rekening BE04 7845 2058 9831 Meer info: Alfons Kelchtermans 089/61 14 19 - kelfo591@gmail.com

WEST-LIMBURG Ontspanning: Pasta en koude schotel Zondag 20 september van 15u tot 19u Kaarten verkrijgbaar bij bestuur Diabetes Liga West-Limburg Meer info: Julien Pulinckx 0486/97 85 34 - julien.pulinckx@skynet.be PROVINCIE OOST-VLAANDEREN AFDELING AALST-NINOVEGERAARDSBERGEN Voordracht: Zenuwschade door diabetes: hoe voorkomen of behandelen Vrijdag 25 september om 20u Dr. Deborah Van Melkebeke, neuroloog WZC Klateringen, Centrumlaan 173, Ninove Gratis, inschrijven niet verplicht Meer info: Viviane Debaets 0498/93 02 56 - viviane.debaets@telenet.be AFDELING GROOT-GENT Voordracht: Diabetes: ziekte van de toekomst Donderdag 10 september om 19u30 Linda Van Himme, diabeteseducator Wit-Gele Kruis Diabeteshuis, Ottergemsesteenweg 456, Gent Inschrijven via www.pa-grootgent.be/inschrijven Meer info: pa.grootgent@gmail.com AFDELING ZOTTEGEM Actief : Herfstwandeling Zondag 13 september om 9u30 Start: St-Apolloniaplein te Elst Gratis voor leden, € 3 voor niet-leden Meer info: Vic Beetens vic.beetens@skynet.be of 055/42 19 58

49

AGENDA

DIABETES INFO

PROVINCIE WEST-VLAANDEREN

PROVINCIE VLAAMS BRABANT

AFDELING BRUGGE

AFDELING LEUVEN

Actief: Wandel-je-fit Brugge Zaterdag 5 september t.e.m. zondag 8 november 10 wandelingen op zaterdag onder begeleiding van een wandelcoach van Wandelsport Vlaanderen Samen bouwen we op naar een wandeling van 5 of 10 kilometer Vooraf inschrijven in verplicht en kan online Prijs voor de 10 wandelingen: € 15 voor leden van de Diabetes Liga of van Wandelsport Vlaanderen vzw, € 25 euro voor niet-leden Meer info: www.diabetes.be/wandel-je-fit of Geert Van Vlaenderen 050/36 27 37 - geert@brugge-diabetes.be

Actief: Wandel-je-fit Leuven Zaterdag 5 september t.e.m. zondag 8 november 10 wandelingen op zaterdag onder begeleiding van een wandelcoach van Wandelsport Vlaanderen Samen bouwen we op naar een wandeling van 5 of 10 kilometer Vooraf inschrijven in verplicht en kan online Prijs voor de 10 wandelingen: € 15 voor leden van de Diabetes Liga of Wandelsport Vlaanderen vzw, € 25 voor niet-leden Meer info: www.diabetes.be/wandel-je-fit Mario Van Emelen 0486/078.341 diabetes-liga-leuvenvoorzitter@van-emelen.be

Ontspanning: Live show ‘Ons Zoetje’ Vrijdag 18 september om 20u Zaal Daverloo, Dries 2, Assebroek Een getuigende liedjesvoorstelling over diabetes door Koen Dewulf en Svan Bauwens Tickets bestellen op www.brugge-diabetes.be of 050/33 82 60

Diabetes Liga vzw Ottergemsesteenweg 456 – 9000 Gent Tel.: 09 220 05 20 e-mail: liga@diabetes.be website: www.diabetes.be BE 44 0688 8882 2545 BTW BE 0412 404 705 – RPR Gent Jaarlijkse bijdrage: € 30, professionele leden € 40 Giften vanaf € 40 (lidgeld niet inbegrepen) geven recht op een attest fiscale vrijstelling.

Openingsuren: maandag en donderdag van 9 – 12 uur en van 14 – 17 uur telefonisch: elke werkdag

50

LOKALE SAMENWERKING AFDELING LEUVEN IN SAMENWERKING MET UZ LEUVEN Voordracht: Infosessie diabetes type 1 bij kinderen en jongeren Donderdag 10 september 2020 Sessie 1: 14u tot 16 u Sessie 2: 19u45 tot 21u45 Beide sessie zijn gelijk, je kiest voor een van de twee sessies Kinderziekenhuis, vergaderruimte Hergé (volg rode pijl), UZ Leuven Doelgroep: leerkrachten, familieleden, vrienden, babysit, trainers sportclubs, leiding jeugdbeweging …

Inschrijven via mail: marleen.jannis@ uzleuven.be met vermelding van naam kind/ jongere, aantal personen en de sessie

Het tijdschrift richt zich tot iedereen die betrokken is bij de diabeteszorg; in de eerste plaats de patiënten en hun familie, zorgverleners: artsen, verpleegkundigen, voedingsdeskundigen, podologen ... en iedereen die professioneel of persoonlijk in diabetes geïnteresseerd is.

De teksten worden voor een zo breed mogelijk publiek geschreven.

Dit tijdschrift kan ook verkregen worden op cd-rom (gesproken versie) mits aanvraag en zonder bijkomende kosten.

Neem contact op met het algemeen secretariaat van de vereniging.

Gezond op weg met diabetes type 2 Wil je graag gezonder eten, minder stress of meer bewegen? Weet je niet waar te beginnen? CM helpt je op weg naar een gezonde leefstijl met het groepsprogramma Gezond op weg met diabetes type 2 (*). Je krijgt tips en advies van een coach en verschillende experten (diabeteseducator, psycholoog, diëtist en beweegcoach).

Gespreid over drie maanden neem je deel aan negen groepssessies en drie individuele coachingssessies.

Nadien is er nog een terugkomsessie.

Je verdiept je in verschillende thema’s: voeding, beweging, mentaal welbevinden, diabeteseducatie en Positieve Gezondheid.

Klaar voor een gezonde leefstijl?

Ontdek het volledige programma en alle praktische info op www.cm.be/cursus-diabetes.

Gezond op weg met diabetes type 2 is een gratis proefproject voor CM-leden dat in 2020 wordt georganiseerd in Brugge en Kortrijk. (*) onder voorbehoud van goedkeuring door de Controledienst voor de Ziekenfondsen

Voorzitter: Dr. Luk Buyse Ondervoorzitter: Hendrik Lynen

De werking van de vereniging wordt heden mogelijk gemaakt door onze partners.

Verantwoordelijke uitgever: Dr. Ann Verhaegen Antwerpsesteenweg 238 – 2950 Kapellen Lay-out: www.kliek.be Druk: Geers-offset nv Eekhoutdriesstraat 67 – 9041 Oostakker e-mail: info@geers-offset.be

Platinum Novo Nordisk

Copyright: Iedere nadruk van de teksten gepubliceerd in dit tijdschrift is verboden, tenzij men een schriftelijke toelating heeft van de redactie. De redactie behoudt zich het recht voor om publiciteit te weigeren; de redactie is niet verantwoordelijk voor de inhoud van de commerciële boodschap.

Gold Abbott Diabetes Care Dexcom Lifescan Lilly Roche Diabetes Care Sanofi Silver Ascensia AstraZeneca Boehringer Ingelheim Menarini MSD Mundipharma Servier Van Heek Medical Ypsomed

met TM

Krijg hulp voor het een probleem wordt.

Bloedglucoseresultaten kunnen problemen aangeven, maar geen oplossingen. Wat als u verder zou kunnen kijken dan het cijfer om een beter begrip te krijgen en zo onmiddellijk actie kunnen ondernemen?

De nieuwe OneTouch Verio Reflect® bloedglucose meter is uitgerust met een Bloedsuiker Coach* en geeft u gepersonaliseerde begeleiding, inzicht en motivatie zodat u actie kunt ondernemen om hypers en hypo’s te vermijden.**

Vraag naar de OneTouch® Verio Reflect® bij uw zorgverlener of bezoek OneTouch.be Connecteert met OneTouch Reveal®, één van de meest gedownloade diabetes apps ter wereld.**

*Bloedsuiker Coach / Blood Sugar Mentor™

** Beslissingen over de behandeling moeten gebaseerd worden op de numerieke resultaten en aanbevelingen van de professionele zorgverlener.

** Research2Guidance Diabetes App Market Data Q1-Q4, 2017. iOS is a trademark of Apple Inc., registered in the US and other countries. App StoreSM is a service mark of Apple Inc. AndroidTM and Google Play are trademarks of Google Inc. © LifeScan Belgium BV 2020 - CO/VRF/0918/0049 - BE-VRF-2000005

JOUW GEZONDHEID IS OOK ONZE PRIORITEIT.

V.U. Paul Deleye, Diabetes Liga vzw, Ottergemsesteenweg 456, 9000 Gent

IN BIJLAGE EEN GRATIS MONDMASKER.

WWW.DIABETES.BE

Met medewerking van:

OOK TE KOOP VIA SHOP.DIABETES.BE.