Biedt Graphius u als all-round drukwerkpartner een performante infrastructuur? Zeker. Werken we met state-of-the-art technologie? Absoluut! Maar wat ons écht uniek maakt, is de volledig geïntegreerde productieflow van ordervoorbereiding tot aflevering. Elk van onze 550 vakmensen haalt het maximum uit zijn of haar expertise waardoor uw drukwerk in één vloeiende beweging door ons proces wordt begeleid, met een naadloze samenwerking en communicatie. Graphius, uw drukpartner voor magazines, catalogi, brochures en boeken.
April 2023
Het moet lang geleden zijn dat een nieuw jaar zich zo levendig en fris heeft ingezet. Zo hebben we in januari een nieuw loop- en wandelteam boven het doopvont gehouden. Verder blijven we volop de kaart van onze sensibiliseringsprogramma’s zoals HALT2Diabetes en Zoet Zwanger trekken én breiden we onze ledenvoordelen steeds meer uit. Zo kunnen we jou en de leden van de Diabetes Liga nog beter ondersteunen en omkaderen.
Onderaan deze bladzijde lees je wat we in 2023 voor jou kunnen betekenen. Al is één ding wel al duidelijk: we blijven inzetten op tips om gewoontes en leefstijl op een aangename wijze aan te passen. Zo tonen we hoe je etiketten kan lezen als je gaat winkelen, om daarna een lekkere en gezonde maaltijd op tafel te toveren. En zoveel meer!
Ik breng dan ook graag hulde aan onze lezers en aan alle anderen die het nieuwe jaar met goede voornemens gestart zijn. Kleine gewoontes in de goede zin wijzigen, kan je helpen om een beetje meer meester te worden, grip te krijgen op je lichaam, je omgeving en je leven. Hopelijk inspireren wij je en geven je vooral erkenning voor de inspanningen.
Arnout Wouters, Algemeen directeur, Diabetes Liga vzw
14 Diabetes Liga Sport & Beweegt
16 Preventie van diabetes én hart- en vaatziektes
19
Een gezonde leefstijl, hoe begin ik eraan?
22 111 vragen aan de infolijn
Voor alle inlichtingen over lidmaatschap, vakantiekampen, en andere activiteiten kan je mailen naar liga@diabetes.be of bellen naar 09 220 05 20. Vragen over het bestellen van materiaal: webshop@diabetes.be
We ontmoeten diëtist en begeleider van de Groepssessies Gezonde Voeding op Verwijzing Dennis Van Bulck in Nossegem, waar de Antwerpenaar één dag per week voor de beroepsvereniging van diëtisten werkt. Het illustreert meteen de visie van de tot bakker opgeleide diëtist: “Als je vindt dat er iets moet veranderen, steek de handen uit de mouwen en neem initiatief.”
Dennis Van Bulck (32) volgde in Ter Groene Poorte (Brugge) een bakkersopleiding en het 7e jaar Dieetbakkerij, om vervolgens in (toen KLBO, nu) Hogeschool VIVES het graduaat Voedings- en Dieetkunde en het postgraduaat diabeteseducator te volgen.
Dennis werkt bij verschillende Antwerpse dokterskabinetten als diëtist. Hij is actief binnen de beroepsverenging voor diëtisten en begeleidde verschillende reeksen groepssessies Gezonde Voeding op Verwijzing, als onderdeel van HALT2Diabetes.
Dennis loopt en squasht, kent de Antwerpse Stadsschouwburg als hospitality-medewerker op zijn duimpje en gelooft in het maken van gezonde keuzes. “Daarin is het woord ‘zonde’ bijna net zo belangrijk als het gezonde resultaat op lange termijn.”
TEKST RUBEN DE VOOGHT FOTOGRAFIE MARCO MERTENS“Verbod werkt niet, inzicht wel”
Euh … bakker? Dennis lacht: “Ja, ik heb in Brugge de volledige opleiding genoten en daar een zevende jaar dieetbakkerij aan gekoppeld. Dat heeft een andere interesse gewekt, waarna ik de driejarige opleiding voedings- en dieetkunde volgde. Ook diabetes kwam in dat specialisatiejaar aan bod en dat zette de deur open naar een postgraduaat diabeteseducatie.” De vanzelfsprekendheid waarmee Dennis het vertelt, wordt meteen een beetje genuanceerd: “Het was niet zo evident – van de zeer praktische bakkerijschool naar de hogeschool – maar na mijn afstuderen werd ik zelfstandig diëtist, in verschillende dokterspraktijken, rond mijn thuisbasis Willebroek. En mijn engagement hier, bij de beroepsvereniging, is een mooie en zinvolle afwisseling. Onze overheid werkt, maar ze werkt vaak traag. Ik wou de zaken sneller zien evolueren en ben op een bepaald moment in het bestuur gekomen, vandaar. Er komt nog wel wat op ons af. De bevolking wordt ouder en hoe we dat in goede banen gaan leiden, boeit me. Maar, ook het zeer praktische werk met mensen blijft zeer boeiend”, legt Dennis uit, waarna hij meteen een aantal misverstanden de wereld uithelpt. “Iedereen mag zich ‘voedingscoach’ noemen. Niet iedereen is daarom gediplomeerd voedingsexpert of diëtist. Er is een verschil tussen de juiste opleiding genieten en vanuit je eigen interesse een coaching op poten zetten. Die nuance is belangrijk. Net zoals de perceptie dat een diëtist vooral een beperkende rol zou hebben: dit mag niet, dat is niet gezond, laat dit of dat ook maar … Het is net omgekeerd: in ‘dieet’ zit letterlijk ‘die eet’ en het is juist de bedoeling zoveel mogelijk opties open te laten. Alleen, dan moet het gezond en met een langetermijnvisie. Het is
één van mijn stokpaardjes, ook als begeleider van de Groepssessies Gezonde Voeding op Verwijzing binnen HALT2Diabetes: verbod werkt niet, inzicht wel. Alles of niks is niet de weg die doet volhouden. Je moet af en toe eens zondigen, al moet je ook begrijpen wat dat teweegbrengt.”
Het leidt het gesprek naar HALT2Diabetes en de Groepssessies Gezonde Voeding op Verwijzing die Dennis sinds de start van het preventieproject regelmatig begeleidde. “Ik stelde me kandidaat voor het project HALT2Diabetes toen de eerste oproep destijds gelanceerd werd en mocht meteen een reeks groepssessies in Heist-op-den-Berg onder mijn hoede nemen. Bij wijze van test, in al mijn onwetende onervarenheid toen. Nadien volgden er nog een aantal, dichter bij Antwerpen.”
GEZONDE VOEDING OP VERWIJZING EN HALT2DIABETES
“Er zijn een aantal manieren om in het project HALT2Diabetes te stappen of terecht te komen: na een open oproep kan iedereen die een verhoogd risico op diabetes loopt, aansluiten. Via het project Zoet Zwanger kan het ook, en regelmatig worden via projecten specifieke doelgroepen aangesproken. Een vrouw die zwangerschapsdiabetes heeft gehad, kan via het project Zoet Zwanger ook aansluiten bij de groepssessies Gezonde Voeding op Verwijzing van het HALT2diabetes project. Met name in Antwerpen zijn er bijvoorbeeld culturen, opleidingsniveaus of anderstaligen die meer risico op diabetes type 2 lopen. Elk traject begint altijd met de FINDRISC-vragenlijst. De antwoorden leveren een score op en wanneer die 12 of meer is, loop je een hoger risico op diabetes. Na een bezoek aan de huisarts
kan een doorverwijzing volgen naar (gratis) ‘Gezonde Voeding op Verwijzing’, bestaande uit een reeks van 6 groepssessies. Daarin tracht ik zeer praktische handvaten aan te reiken om te voorkomen dat het effectief tot diabetes komt. Of om het in ieder geval zo lang mogelijk uit te stellen.”
Het complete ‘Gezonde Voeding op Verwijzing’-pakket bestaat uit vijf op elkaar volgende groepssessies, en een tweetal maanden later een afsluitende opvolgingssessie. Dennis: “Of dat allemaal live, online of in een combi gebeurt, hangt ervan af. In de eerste gezamenlijke sessie leg ik zelf altijd graag zeer uitgebreid uit wat diabetes precies is. Nu – met hun huidige FINDRISCscore – en eventueel later. Inzicht en educatie zijn van levensbelang in mijn ogen. Wie het niet snapt, is minder gemotiveerd om iets vol te houden. Die eerste sessie is dus echt een basis, waarna ik in de tweede sessie de focus op voeding leg. Wat mag, wat kan, wat is goed, wat is minder goed? Hier komt het ‘durf eens zondigen’-verhaal aan bod, maar bijvoorbeeld ook het verschil tussen suiker en koolhydraten, en de gevolgen ervan voor de bloedsuikerspiegel. In een derde sessie hebben we het over beweging. Ik laat de groep dansen of we spelen buiten een spelletje om mijn uitleg praktisch te ondersteunen want het gaat natuurlijk niet over grootse sportieve prestaties. Een regelmatige wandeling kan volstaan om effect te hebben. In sessie vier koppelen we even terug. Welke individuele doelstellingen hadden we bepaald bij het begin van het traject en hoever staat het daarmee? Sessie vijf staat in het teken van de specifieke doelgroep die op dat moment voor me zit. En in het teken van eten (lacht). Welke gerechten en recepten bieden mogelijkheden,
“Als men zich focust op gezonde, gevarieerde voeding en beweging, dan levert dat altijd iets op.”
waarop kunnen mensen letten … Het is allemaal heel interactief en je merkt dat er zeker niet één juiste weg is om met dit verhaal aan de slag te gaan. Ik durf ook probleemloos afwijken van mijn eerste plan als iemand een vraag stelt, of als ik tussen sessies in eens wat langer op zoek moet naar het juiste antwoord.”
“Het is natuurlijk belangrijk dat je weet wie je voor je hebt. Wat brengt die groep zelf mee? Ik heb groepen begeleid die 100% via het project Zoet Zwanger kwamen en dan zijn dat jonge moeders maar net zo goed kan je in sommige Antwerpse wijken een groep samenstellen met een gezamenlijke cultuurachtergrond, of allemaal ouderen. Je past als diëtist en educator je verhaal aan, in functie van de groep. Het kan een zeer algemeen, divers publiek zijn of net niet. Elke groep bestaat uit 3 tot 12 mensen, dus ook dat varieert. Antwerpen kent een diverse, gevarieerde en uitdagende bevolking en de covidjaren waren natuurlijk niet de meest handige periode om groepssessies te organiseren. Dat heeft voor een beetje verwarring gezorgd. Ondertussen is er een nieuwe balans gevonden tussen online en fysieke sessies maar veel hangt af van de aanwezigheid en betrokkenheid van je publiek: het HALT2Diabetes-aanbod is geen verplichting. Het is gratis voor de deelnemers, en pure preventie voor risicogroepen. Dit impliceert dat je niet altijd zicht hebt op de resultaten. Deelnemers kunnen afhaken, of je loopt ze gewoon niet meer tegen het lijf nadien. Deels vang ik dat op door de FINDRISC-vragenlijst na die eerste invulbeurt nog twee keer te hernemen, halfweg en na de laatste opvolgsessie. Het helpt wanneer verbetering merkbaar is.”
“Of gedragsverandering in die paar maanden effect heeft? Het zal wel: elke stap telt. Elke aanpassing levert op. ‘Een klein beetje beter’ is ook beter. Als men zich focust op gezonde, gevarieerde voeding en beweging, dan levert dat altijd iets op. De kunst is natuurlijk om het vol te houden. Wellicht is dat de grootste uitdaging. Vandaar dat een soort eigen opvolgingstraject een goed idee is, al was het maar om voor jezelf af en toe eens
op te frissen waarom je iets wel of niet doet. Wanneer het fout loopt, liggen pech, emoties of fysieke problemen vaak aan de basis. Kleine, externe dingen. Ook daarom zijn de uitleg bij de start, het begrip en het inzicht belangrijk. Waarom doe je iets? Tijdens mijn sessie teken ik dat echt, om het zo praktisch mogelijk voor te stellen. Net omdat het belangrijk is. Wat kan je doen als individu? Elke dag? En ook: wat wil je niet doen? Het is iets om duidelijk mee te nemen. In mijn praktijk stel ik die vraag vaak van bij het begin: Wat mag ik je niet afnemen?”
“De lijst van de diëtist, die werkt niet. Net zomin als het vermanende vingertje. Dan krijg je het beruchte jojo-effect. Streven naar een vol te houden middenweg levert meer op. De eigen inbreng is net zo belangrijk als wat ik als diëtist kan aanreiken. Hoe persoonlijker iets wordt ingevuld, hoe beter. Ik ben dan ook niet de man van de dagmenu’s of weekmenu’s. Liever voldoende inzicht verschaffen en mensen uitdagen om daar vervolgens zelf een goede invulling aan te geven. Ook positiviteit in de begeleiding is niet te onderschatten.
Focus op wat goed gaat en denk na over de verbetermogelijkheden. Gedrag veranderen doe je met kleine stappen en kleine dingen. Snappen wat je doet, meedenken en positief blijven zijn doorslaggevend. Echte gesprekken voeren ook, die dieper gaan dan de oppervlakte. Als ik daarin slaag tijdens de groepssessies, ben ik een tevreden man.”
“De deelnemers van de Groepssessies Gezonde Voeding op Verwijzing zou ik op het hart drukken dat elke stap telt. Elke verandering, hoe klein ook, is er eentje. Elke dag is bovendien een nieuwe dag, en dus een nieuwe kans. Alles kan bovendien. Vergeet het verbod, kies voor mate en tracht het vol te houden over een lange periode. Durf beperkt zondigen. Wie zich in de toekomst als begeleider van zo’n groepssessie wenst te engageren, zou ik zeggen: go with the flow. Iedere groep, elk traject is anders. Laat je verrassen door de invalshoeken die deelnemers meebrengen en verdiep je in dingen die zo op je radar verschijnen. Het kan geen kwaad om in een volgende sessie terug te komen op iets en je eigen kennis tussenin te verbeteren.”
Wie kan deelnemen aan de groepssessies ‘Gezonde Voeding op Verwijzing’?
• Mensen van 45 jaar of ouder met een score van 12 of meer op de FINDRISC-vragenlijst of personen die gekend zijn met een verhoogd risico op diabetes type 2, bijv. na zwangerschapsdiabetes
• Je bent woonachtig in één van de HALT2Diabetes regio’s Benieuwd? Surf naar www.halt2diabetes.be en ontdek of de groepssessies in jouw regio reeds doorgaan.
“Zondigen moet af en toe. In mijn diëtistenpraktijk stel ik de vraag van bij het begin: Wat mag ik je niet afnemen?”
INGREDIËNTEN
200 g zilvervliesrijst (ongekookt)
600 g kalkoenborstfilet, zonder vel, in kleine blokjes
4 rode paprika’s, in 2 gesneden
250 g champignons, in dunne schijfjes
1 ui, fijngesneden
1 teentje knoflook, geperst
1 el olijfolie
250 ml room light
1 bouillonblokje (kip)
2 takjes verse peterselie, fijngehakt peper (en zout)
BEREIDING
Verwarm de oven voor op 200 °C. Bekleed de bakplaat met bakpapier.
Bereid de zilvervliesrijst zoals aangegeven op de verpakking.
. Leg de paprika’s op de bakplaat en plaats 10-15 minuten in de oven. Verhit de olijfolie in een pan en bak de kalkoenblokjes tot ze goudbruin zijn. Voeg de champignons, ui en knoflook toe en stoof aan tot de ui glazig is.
. Giet de room over de kalkoen en champignons en verkruimel het bouillonblokje erboven. Laat enkele minuten sudderen op een matig vuur zonder deksel. Kruid met peper (en zout).
Meng de zilvervliesrijst met de kalkoen en champignons. Schep deze vulling in de paprika’s en plaats 10 minuten in de oven. Werk de gevulde paprika’s af met fijngehakte peterselie.
Vrouwen die zwangerschapsdiabetes hebben gehad, hebben een sterk verhoogd risico om na de bevalling diabetes type 2 te ontwikkelen. Daarom is het essentieel aandacht te besteden aan een gezonde leefstijl en een jaarlijkse controle van de bloedsuiker om gestoorde waarden of diabetes zo snel mogelijk op te sporen. In de praktijk wringt daar vaak het schoentje: na de bevalling lijkt het probleem zwangerschapsdiabetes van de baan en ontbreekt vaak verdere opvolging. Met het project Zoet Zwanger hebben we de afgelopen 13 jaar flink aan die weg getimmerd …
Zwangerschapsdiabetes betekent dat er tijdens de zwangerschap voor het eerst abnormale hoge bloedsuikerwaarden worden vastgesteld. Dit komt doordat bepaalde hormonen tijdens de zwangerschap de werking van insuline in beperkte mate verhinderen. Insuline is als het ware de sleutel die de brandstof van het lichaam, glucose (of suiker) genoemd, ter hoogte van onze cellen en weefsels binnenlaat. Doordat de werking van insuline door de zwangerschapshormonen verhinderd wordt, is er plots veel meer insuline nodig om dezelfde hoeveelheid suiker ter hoogte van de weefsels en cellen te kunnen binnenlaten. Bij een normale zwangerschap zal de alvleesklier hierop reageren door meer insuline te produceren, maar in sommige gevallen kan de alvleesklier de toegenomen vraag naar insuline niet volgen. De suiker kan hierdoor niet meer vlot in de weefsels worden opgenomen en stapelt zich sneller op in het bloed: dit heet hyperglycemie (= te hoge bloedsuiker). Vanaf bepaalde waarden spreekt men van zwangerschapsdiabetes.
Het is belangrijk om zwangerschapsdiabetes tijdig op te sporen en te behandelen want het kan ernstige gevolgen hebben. Het risico op vroeggeboorte en zwangerschapsvergiftiging nemen toe. Ook is er een hoger risico op een te zware baby waardoor de bevalling
moeilijker verloopt. Hoewel in de meeste gevallen de bloedsuikerwaarden na de bevalling weer normaal worden, moet zwangerschapsdiabetes als een alarmsignaal van het lichaam gezien worden. Vrouwen die zwangerschapsdiabetes hebben gehad, hebben namelijk 30 tot 50% meer kans om diabetes type 2 te ontwikkelen. Daarom is het heel belangrijk voor deze vrouwen om
1 Gezond te leven: gezonde voeding, voldoende bewegen, niet te lang stilzitten, niet roken, voldoende slaap … Door een gezonde leefstijl kan je het risico op diabetes type 2 sterk verminderen!
2 Regelmatig de bloedsuikerwaarden te laten controleren. Een jaarlijkse controle bij de huisarts laat toe om mogelijke gestoorde waarden sneller op te sporen. Hoe sneller gestoorde waarden of diabetes type 2 worden opgespoord, hoe sneller een behandeling kan gestart worden en hoe minder kans op complicaties op lange termijn.
HOE KAN ZOET ZWANGER MIJ HIERBIJ HELPEN?
Het project Zoet Zwanger werd in 2009 gelanceerd met steun van de Vlaamse overheid. Het doel is om vrouwen die zwangerschapsdiabetes hebben gehad te helpen de nodige stappen te zetten om diabetes type 2
te voorkomen en vroegtijdig op te sporen. Dit gebeurt door vrouwen de kans te geven zich gratis te registreren in het opvolgingssysteem van Zoet Zwanger. Eens je als vrouw geregistreerd bent,
• ontvang je jaarlijks een brief en/of mail met het advies langs te gaan bij de huisarts voor een controle van de bloedsuikerwaarden. Dit kan je zien als een ‘herinnering’ zodat je steeds weet wanneer het weer tijd is om je bloedsuikerwaarden te laten controleren.
• ontvang je tips en adviezen om gezonder te leven via nieuwsbrieven en via het tijdschrift ‘Gezond en Actief Leven’.
• bieden we je de mogelijkheid aan te sluiten bij de gratis Groepssessies Gezonde Voeding waarbij een diëtist je, gedurende 6 sessies, begeleidt om gezonde(re) en (meer) gevarieerde voeding te integreren in je dagelijkse leven.
HET SUCCES VAN ZOET ZWANGER
Waar de eerste registraties nog heel voorzichtig binnenliepen in de eerste 2 jaren, kwamen we in 2011 snel op kruissnelheid met jaarlijks rond de 1000 nieuwe aanmeldingen. Sinds 2018 is het aantal registraties jaarlijks sterk toegenomen (zie Figuur 1) met in totaal vandaag reeds meer dan 19.300 geregistreerde vrouwen. Dat is meer dan we ooit hadden durven hopen, en toont aan dat we met het project echt een nood invullen.
VERSTRAETE SABINE, PROJECTCOÖRDINATOR BEHEERSOVEREENKOMST DIABETESPREVENTIE, DIABETES LIGA VZWHet succes van Zoet Zwanger is in de eerste plaats zeker te danken aan de goede samenwerking met zorgverleners van de diensten diabetologie en gynaecologie in de Vlaamse ziekenhuizen, die het project keer op keer voorstellen en aanbevelen. We zijn ook zeer blij dat we ondertussen vrijwel alle ziekenhuizen aan boord hebben om de boodschappen van Zoet Zwanger mee uit te dragen.
Daarnaast krijgen we ook van de huisartsen een duidelijk positief signaal. Liefst 70% van de huisartsen die in contact gekomen zijn met het project via de registratie van één van hun patiënten, liet ons weten het project te steunen. Dit is belangrijk gezien het in de eerste plaats vooral de huisarts is die de vrouwen regelmatig zal zien in het kader van de langetermijnopvolging van het diabetesrisico.
ZOET ZWANGER HERINNERT AAN
EEN JAARLIJKSE CONTROLE
Uiteraard is de hamvraag van het project in welke mate het advies langs te gaan bij de huisarts ook effectief opgevolgd wordt door de geregistreerde vrouwen. Uit de gegevens van 2.262 vrouwen die al minstens 6 jaar in Zoet Zwanger opgevolgd worden blijkt immers dat:
• 73% minstens één keer de bloedglucose liet controleren in de voorbije zes jaar;
• 60% minstens twee keer de bloedglucose liet controleren;
• 47% zich minstens 3 keer liet controleren in de voorbije zes jaar;
• 14% zich elk jaar liet controleren.
Er kunnen verschillende redenen zijn waarom het voor vrouwen niet mogelijk is om zich jaarlijks te laten opvolgen: tijdsgebrek, geen kinderopvang, angst voor mogelijke diagnose … Dit wordt ook zo gerapporteerd in de wetenschappelijke literatuur. We gaan er echter vanuit dat vóór Zoet Zwanger, deze opvolging op lange termijn vaak volledig ontbrak wat betekent dat we toch een mooi resultaat geboekt hebben. Onderstaande quotes van geregistreerde vrouwen spreken dan ook voor zich:
“Zoet Zwanger was voor mij een waakvlam. De vrees om diabetes te krijgen, was na mijn zwangerschap snel verdwenen. Het is die jaarlijkse opvolgingsbrief van Zoet Zwanger die ervoor zorgde dat het nooit helemaal van de radar is verdwenen en me geduwd heeft om de stap in de juiste richting te zetten.”
“De opvolging vanuit Zoet Zwanger is een terugkerende confrontatie met de feiten... Of met het mogelijke perspectief. Zo blijft het besef sluimeren, zelfs wanneer je er op dat ogenblik te weinig of geen prioriteit van maakt. Het is nodig!”
“Hartelijk dank voor de opvolging gedurende de voorbije 10 jaar. Zeker in de eerste jaren was het heel handig om een jaarlijkse herinnering te ontvangen. Ik ben dit intussen gewend en zal ook in de toekomst mijn suikerwaarden blijven opvolgen.”
VROEGTIJDIG OP TE SPOREN
Gezien het sterk verhoogde risico om na zwangerschapsdiabetes verder te evolueren naar diabetes type 2, valt het te verwachten dat dit ook voor een aantal geregistreerde vrouwen uit Zoet Zwanger het geval zou zijn. Na 7 jaar heeft 6,2% diabetes type 2 ontwikkeld. Opmerkelijk is ook dat 40% zich in de ‘grijze zone’ (gestoorde nuchtere glycemie of prediabetes) bevindt. Samengenomen zijn dit toch frappante cijfers want het gaat om relatief jonge vrouwen met een sterk verhoogd risico om diabetes type 2 te ontwikkelen. Maar het feit dat dit nu reeds ontdekt wordt, geeft wel de mogelijkheid aan de arts en de vrouw om diabetes en/ of de gevolgen ervan zoveel mogelijk te voorkomen.
BESLUIT
Na meer dan 13 jaar Zoet Zwanger en meer dan 19.300 registraties mogen we stellen dat het project duidelijk zijn plaats heeft verworven in de dagelijkse praktijk. Van alle vrouwen die al minstens zes jaar in het opvolgingssysteem zitten, liet 60% zich in de voorbije zes jaar minstens 2 keer controleren, wat als een zeer behoorlijk resultaat kan beschouwd worden. De resultaten van de jaarlijkse onderzoeken liggen in lijn met wat we weten over het diabetesrisico van deze vrouwen. Positief is wel dat dit in een vroeg stadium wordt vastgesteld, wat een gouden kans biedt om chronische verwikkelingen van de aandoening zoveel mogelijk te voorkomen.
Aarzel niet en spreek over het project Zoet Zwanger. Meer informatie over zwangerschapsdiabetes en Zoet Zwanger vind je op www.zoetzwanger.be.
FIGUUR 1: HET AANTAL REGISTRATIES PER JAARWeten wat je eet, begint met weten wat je koopt. Boodschappen doen, is meestal een routineklus. We grijpen blindelings naar producten die we kennen én lekker vinden. Wie toch eens iets nieuws wil proberen, laat zich maar al te vaak (ver)leiden door de reclame en aantrekkelijke verpakkingen. Maar wat betekenen eigenlijk al die boodschappen op de verpakkingen: ‘light’, ‘verrijkt met omega-3’ en ‘zonder toegevoegde suiker’? En heb je bepaalde producten nu echt nodig of niet om gezond te blijven?
Weet jij wat je zoal elke dag in je mond steekt? Lees jij al eens het voedingsetiket voor je een product in je winkelwagen legt? Op de verpakking van een voedingsmiddel zijn een aantal, al dan niet verplichte, gegevens te vinden die kunnen helpen bij: • het vergelijken van verschillende producten • het maken van een verantwoorde keuze Een etiket is een bron van informatie. Die kan nuttig zijn, maar ook eerder verwarrend of zelfs misleidend. De verpakking eens onder de loep nemen, kan helpen om bewuste keuzes te maken. Het probleem is meestal geen tekort, maar een overaanbod aan
informatie. Een gedeelte van de vermelde informatie is bij wet verplicht en mag dus niet ontbreken. Daarnaast kan de fabrikant extra info voorzien, maar die is vooral bedoeld om het product aan te prijzen.
Wat vind je op het etiket? Deze gegevens zijn verplicht:
1 Naam van het product: beschrijft het product en is niet hetzelfde als de merknaam of fantasienaam. Bijvoorbeeld: Fanta Orange is een merknaam, de productnaam hiervan is frisdrank met sinaasappelsap. In het voorbeeld hiernaast is de productnaam ‘gesuikerde yoghurt met vruchten verrijkt met vitamine D’.
2 Ingrediënten: een opsomming van alle ingrediënten die aanwezig zijn in het voedingsmiddel. De ingrediënten staan in dalende volgorde van gewicht: wat het meest voorkomt in het product staat eerst. Allergenen (lijst van 14) worden vet of onderlijnd weergegeven. In het voorbeeld hiernaast zie je volle yoghurt als basis, met als allergeen melk in het vet.
3 Voedingswaarde: geeft weer welke voedingsstoffen het product bevat per 100 g (voor vaste stoffen) of 100 ml (voor vloeistoffen). Verplicht te vermelden zijn energiewaarde (calorieën), het vetgehalte, het verzadigd vetgehalte, de koolhydraten, suikers, de eiwitten en het zoutgehalte (of natrium). Soms wordt in een extra kolom ook de voedingswaarde per portie weergeven.
4 Inhoud of nettogewicht: het gewicht van het product zonder verpakking in gram of (milli)liter. Soms wordt aanvullend ook het gewicht per portie vermeld. In het voorbeeld hieronder zie je 4x125 gram dus 4 porties van 125 gram.
5 Houdbaarheidsdatum: je hebt hier 2 versies in, de minimale houdbaarheidsdatum (THT) en de uiterste consumptiedatum (TGT).
- Lees je ‘Ten minste houdbaar tot ...’ (THT) op de verpakking? Dan verzekert de fabrikant dat bij een correcte bewaring door de consument het product zijn specifieke eigenschappen behoudt tot die datum. Hierna verliest het product bepaalde eigenschappen, zoals smaak, kleur en geur (bv. droge koekjes). Het product is daarom echter niet schadelijk voor de gezondheid.
- Bij zeer bederfelijke waren, zoals vers vlees, zie je de vermelding ‘Te gebruiken tot ...’ (TGT). Na deze datum
kan het product mogelijk schadelijk zijn en wordt het dus best niet meer geconsumeerd. Zoals de yoghurtjes in het voorbeeld.
6 Bewaarvoorschriften en gebruiksvoorwaarden: verplicht indien dit van invloed is op de houdbaarheidsdatum. De yoghurt in het voorbeeld zal bijvoorbeeld sneller vervallen indien het niet koel bewaard wordt bij maximum 6 graden.
Na het openen van de verpakking is de houdbaarheidsdatum niet meer geldig. Soms wordt er ook weergegeven hoe lang het product nog kan gebruikt worden na opening van de verpakking: bv. ‘na opening nog 3 dagen houdbaar in de koelkast’.
Andere vermeldingen die op het etiket moeten of kunnen staan (niet in het voorbeeld opgenomen):
• adresgegevens van fabrikant, verpakker of verkoper
• plaats van oorsprong of herkomst (verplicht voor vers vlees)
• alcoholgehalte (indien van toepassing)
• gebruiksaanwijzing (indien van toepassing)
• een streepjescode, een lotnummer
• (kwaliteits)labels
Voor de fabrikant is het etiket een handig uithangbord om zijn product in de kijker te zetten. Daarom bevat het ook kwaliteitslabels, logo’s en voedingsclaims die je vertellen wat de inhoud zo goed maakt. Alle niet-verplichte informatie op het etiket heeft maar één doel: jou zover krijgen dat je het product koopt. Beweringen als ‘0 procent vet’ of ‘light’ staan mooi op een verpakking, maar check altijd het etiket. Alleen zo ben je zeker of al deze beweringen ook kloppen.
Ingrediënten volle yoghurt (waarvan 78% melk), suiker (8,2%), aardbei (5%), verdikkingsmiddel (maïszetmeel), kleursto en (anthocyanen, betacaroteen), aroma, zuurteregelaar (citroenzuur), vitamine D Bevat: melk/afgeleide
IN 2 STAPPEN EEN GEZONDE
KEUZE DANKZIJ HET ETIKET!
Nu weet je wat er allemaal op een verpakking kan staan, maar hoe kan dat je helpen een gezondere keuze te maken?
Je wilt voor gezonde voeding gaan, maar je weet niet hoe?
Koop producten met een gezond basisingrediënt (het 1ste in de ingrediëntenlijst) en met nuttige voedingsstoffen in, zoals:
• bronnen van voedingsvezels: volkoren granen (bv. volkoren (tarwe)bloem en havervlokken), groenten, fruit, noten, inuline, oligofructose of oligosachariden
• bronnen van onverzadigde vetten: niet geharde (niet -gehydrogeneerd) plantaardige olie bv. olijfolie, sojabonen of -olie, visolie, noten
• vitamine en mineralen: bv. calcium en vitamine B12 in sojadrinks
Hoe minder ingrediënten op het lijstje (minder bewerkingen en toevoegingen), hoe beter.
Kies zo weinig mogelijk producten die deze ingrediënten bevatten:
• bronnen van verzadigd vet: boter, room, volle melk, gehard (gehydrogeneerd) plantaardig vet (bv. kokos, palm(pit), cacao)
• bronnen van suiker: (kristal)suiker, rietsuiker, sucrose, sacharose, glucosestroop, glucosefructosestroop, honing, dextrose, fructose
• bronnen van natrium: zout, zeezout, gejodeerd zout, kruidenzout
Hoe helpt de voedingswaardetabel je bij een gezonde voedingskeuze?
• Beperk producten met veel calorieën.
• Koop geen voedingsmiddelen met veel verzadigde vetten (op de tabel vind je die onder ‘vetten waarvan verzadigd’).
• Laat suikerrijke producten links liggen (‘koolhydraten waarvan suiker’).
• Let op voor producten met veel zout. Maar het werkt ook omgekeerd. Zie je een product dat rijk is aan onverzadigde vetzuren (omega 3), vitaminen, mineralen en voedingsvezels? Neem het gerust mee voor een gezond weekmenu.
Keuze tussen 2 producten? Vergelijk dan de voedingswaarde per 100 gram of ml en niet per portie. Of gebruik de Nutri-Score.
“In de winkel kies je best ook voor seizoensgroenten en -fruit, die smaken beter én zijn voordeliger.”
De Nutri-Score vind je overal. Op verpakkingen, promofolders van de supermarkt, prijsetiketten … Het is een voedingslabel dat kan helpen om gezondere voeding te kopen.
De Nutri-Score is een visuele weergave van de voedingswaardetabel en bestaat uit een kleur en een letter. Die combinatie geeft aan welke voedingsmiddelen binnen een bepaalde productgroep gezonder zijn dan andere. Welke kleur en letter een NutriScore-label krijgt, wordt bepaald aan de hand van een algoritme. Het algoritme koppelt positieve eigenschappen (eiwitgehalte, vezels en fruit, groenten, noten) aan negatieve eigenschappen (energiewaarde, suikers, verzadigd vet, natrium (onderdeel van keukenzout) om te komen tot een cijferscore die wordt herleid tot een combinatie van een letter (A tot E) en een kleur (van donkergroen naar rood). Donkergroene A staat voor een gunstige voedingswaarde (te verkiezen), rode E staat voor een ongunstige voedingswaarde (te vermijden).
WIL JE GEZONDE VOEDINGSKEUZES
MAKEN?
Kijk dan in de eerste plaats naar de voedingsdriehoek . Kies voor weinig bewerkte producten die je terugvindt in de afbeelding van de voedingsdriehoek. Eet meer uit de groene zones dan uit de oranje.
Gebruik als tweede stap de Nutri-Score om producten uit eenzelfde categorie te vergelijken, om zo de betere keuze te maken. Gebruik ze voor het onderling vergelijken van:
• bewerkte producten met toevoeging van suiker, zout en/of vet. Bv. broodbeleg, koeken en ontbijtgranen
• samengestelde producten, zoals kant-enklaarmaaltijden
Vergelijk bijvoorbeeld 2 koeken met elkaar om te zien welke de betere keuze is. Maar vergeet niet dat een koek nog steeds thuishoort in de rode bol. Ook al heeft de ene koek dus een betere Nutri-Score, je eet er nog altijd best niet te veel van.
Weggooien of niet?
Houdbaarheidsdatum schept klaarheid | Gezond Leven
Regelmatig bewegen en/of sporten is gezond. Meer zelfs, het is essentieel voor lichaam én geest. Iedereen heeft baat bij een actief leven, maar wist je dat het risico op diabetes type 2 aanzienlijk kan afnemen door voldoende te bewegen of sporten?
AURÉLIE LAMPAERT, COÖRDINATOR KENNISCENTRUM PREVENTIE,
Voor personen met diabetes zorgt regelmatige beweging of sporten voor een betere bloedglucose regeling, helpt het het gewicht onder controle te houden en kan het de nood aan geneesmiddelen verminderen. Daarnaast Is het ook goed voor de bloeddruk en cholesterol ... Kortom, bewegen verhoogt de levenskwaliteit!
Daarom werd begin 2023 Diabetes Liga Sport & Beweegt gelanceerd. Met tal van initiatieven wil de Diabetes Liga op deze manier personen met, maar evenzeer zonder, diabetes ondersteunen om beweging en sport verantwoord en eenvoudig in het leven in te bouwen. Een van de initiatieven zijn de beweeg- en sportteams.
Het Diabetes Liga Cycling Team werd offi cieel opgericht in 2018, in het verlengde van het succesvolle project Climbing for Life. Anno 2023 kent het Diabetes Liga Cycling Team meer dan 75 leden die samen fi etsen met en voor diabetes. Als lid van het Diabetes Liga Cycling Team behoor je niet alleen tot één van de tofste wielerclubs van Vlaanderen, maar geniet je tal van exclusieve voordelen:
• Gratis deelname aan
- 7 fietsevents uit de Peloton.be kalender
- community-events georganiseerd door de Diabetes Liga
- educatie- en informatiesessies gegeven door professionals zoals artsen, educatoren, trainingscoaches …
• Exclusieve korting bij Energy Lab (conditietesten, DXA-scans en trainingsadvies)
• Unieke wielertrui ontwikkeld i.s.m. Verge Sports
• Etixx Sports Nutrition kennismakingspakket + 30% korting op het volledige Etixx Sports Nutrition gamma
• Sportverzekering via Sport Vlaanderen (erkende sportfederatie, mogelijkheid tot gedeeltelijke terugbetaling bij uw mutualiteit)
• Professionele omkadering & dienstverlening
Naast het Diabetes Liga Cyling Team, kan je sinds januari 2023 ook instappen in het Diabetes Liga Running of Walking Team. Zowel beginnende, geoefende als ervaren lopers en wandelaars zijn hier aan het juiste adres om samen te bewegen en te sporten.
Als lid van het Running team krijg je net zoals bij het Cycling team verschillende voordelen:
• Gratis deelname aan:
- 5 loopevents uit de WeAreRunning.be kalender
- 5 community-events georganiseerd door de Diabetes Liga
- educatie- en informatiesessies (meestal online)
• Exclusieve korting bij Energy Lab
• Jaarabonnement Start to Run
• Unieke loopshirt en -trui ontwikkeld i.s.m.
Verge Sports
• Sportverzekering via Sport Vlaanderen (erkende sportfederatie, mogelijkheid tot gedeeltelijke terugbetaling bij uw mutualiteit)
• Professionele omkadering & dienstverlening
DIABETES LIGA VZWDiabetes Liga Walking Team:
• Gratis deelname aan:
- 3 wandelevents uit de WeAreWalking.be kalender
- 6 community-events georganiseerd door de Diabetes Liga
- Educatie- en informatiesessies
• Exclusieve korting bij Energy Lab
• Unieke wandelshirt en -trui ontwikkeld i.s.m. Verge Sports
• Sportverzekering via Sport Vlaanderen (erkende sportfederatie, mogelijkheid tot gedeeltelijke terugbetaling bij uw mutualiteit)
• Professionele omkadering & dienstverlening
Elk team bestaat uit een zeer diverse groep van mensen met en zonder diabetes. Want je hoeft geen diabetes te hebben om je bij ons aan te sluiten. Ook mensen met een risico op diabetes, familieleden, vrienden, professionals en iedereen met een hart voor diabetes zijn van harte welkom. Zowel onervaren, beginnende, geoefende of doorgedreven sporters zijn meer dan welkom. Op ieder event zijn er tal van mogelijkheden zodat elke sportieveling aan zijn trekken komt. En het delen van ervaringen is des te leuker in een gevarieerde groep van mensen.
Diegene die op zoek zijn naar een extra sportieve challenge, kunnen kiezen voor een combi-lidmaatschap of gaan voor de Upgrade Climbing for Life.
Climbing for Life is een uniek beweegproject in het buitenland. Een organisatie van Golazo in nauwe samenwerking met Energy Lab, Novo Nordisk en de Diabetes Liga. Samen met het Diabetes Liga Cycling, Running & Walking Team en 2.000 andere deelnemers beklimmen we jaarlijks een mythische col in teken van diabetes en stomen we ons hier samen sportief en mentaal voor klaar. Dit jaar trekken we van 22 tot 25 juni 2023 richting de mythische Passo dello Stelvio. Met de fiets, maar ook al wandelend of al lopend kan je deze wondermooie regio verkennen.
In kader van Climbing for life worden jaarlijks 7 nieuwe diabetes ambassadeurs geselecteerd om met de fiets deel te nemen aan Climbing for Life. Clara, Marien, Marianne, Benjamin, Bart, Steven en Wim zullen de komende maanden worden klaargestoomd ism Energy Lab en Novo Nordisk om op zaterdag 24 juni de Alpenreus met de fiets te bedwingen. Wij wensen hen alvast alle succes toe!
Een tweede initiatief, naast de oprichting van het Diabetes Liga Cycling, Running en Walking Team, zijn de regelmatige (online) educatiemomenten over sporten met diabetes. Vanaf februari wordt op maandelijkse basis (met uitzondering van de zomermaanden) een interactief moment georganiseerd waar teamleden, maar ook niet-teamleden, online samenkomen over een welbepaald thema. Zo staan onder andere sport specifi eke voeding, de impact van meer beweging op de glycemieregeling, blessurepreventie en tal van andere onderwerpen op de agenda. Deelname is gratis en vooraf inschrijven is aangewezen.
• Ontdek de volledige kalender op www.diabetes.be/sportenbeweegt
• Meer info? Of wil je met ons mee sporten en bewegen? www.diabetes.be/sportenbeweegt of beweging@diabetes.be
• Volg onze avonturen via Facebook en Instagram @diabetesligasportenbeweegt
PRIJZEN:
• Diabetes Liga Cycling Team: €99 als lid van de Diabetes Liga, 129€ als niet-lid van de Diabetes Liga
• Diabetes Liga Running Team: €99 als lid van de Diabetes Liga, 129€ als niet-lid van de Diabetes Liga
• Diabetes Liga Walking Team: €69 als lid van de Diabetes Liga, 99€ als niet-lid van de Diabetes Liga
• Upgrade Climbing for Life: +135€ (welkomstdiner incl.)
“Alleen had ik het nooit gekund, maar dankzij de steun, aanmoediging en vriendschap uit de groep heb ik mijn grenzen verlegd en mijn sportieve doel bereikt.”
Wist je dat hart- en vaatziektes, zoals een hartaanval, een beroerte of hartfalen, de grootste doodsoorzaak zijn voor personen met diabetes? Het is zelf zo dat personen met diabetes type 2 een 2 keer zo hoog risico hebben op het doormaken van een hartaanval of beroerte, in vergelijking met personen zonder diabetes.
Net zoals bij diabetes, geldt voor hart- en vaatziektes dat screening en vroegtijdige detectie van mogelijke problemen, een gezonde leefstijl en plichtsbewust innemen van voorgeschreven medicatie zorgen voor een sterk verminderd risico op hart- en vaatziektes. Een diabetesvriendelijke leefstijl is dus ook een hartvriendelijke leefstijl.
Twee vliegen in één klap dus!
INGE EVERAERT, COÖRDINATOR KENNISCENTRUM, BELEID EN ONDERZOEK, DIABETES LIGA VZW
WAT DOET ONS HART JUIST?
Ons hart is de motor van ons lichaam dat – samen met de bloedvaten – ervoor zorgt dat alle organen voorzien worden van voldoende bloed. Organen, zoals de spieren, lever, nieren … kun je vergelijken met fabriekjes die bevoorraad worden met grondstoffen (zoals zuurstof en voedingsstoffen) en waaruit afvalstoffen (zoals CO2) afgevoerd worden aan de hand van een netwerk van grote en kleine buizen – de bloedvaten – dus.
Het hart- en vaatstelsel heeft 3 belangrijke functies:
• het mechanische pompsysteem (met onder meer de hartspier en kleppen)
• de elektriciteit (hartritme)
• het buizennetwerk (de bloedvaten)
De pompfunctie is bij vele onder ons wel gekend. Dit is wat je voelt wanneer je je hand op je borst legt. Het hart pompt – aan de hand van zijn vier kamers – het bloed eerst naar de longen waar het bloed zijn zuurstof ophaalt. Vervolgens vloeit het zuurstofrijk bloed terug naar het hart om van daaruit uitgestuurd te worden naar alle organen in het lichaam via de grootste slagader in ons lichaam, de aorta.
Ten tweede, wordt het ritme van het hart aangestuurd door middel van automatische elektrische signalen. Het hartritme vertelt je hoeveel keer het hart per minuut samentrekt en dus bloed pompt naar de organen. Dit ritme is in rust gemiddeld tussen de 60 en 100 slagen per minuut.
Als derde, staan de bloedvaten analoog voor het netwerk aan ‘buizen’ die de verschillende organen met elkaar verbinden. De bloedvaten kunnen ten eerste onderverdeeld worden naar gelang hun functie, namelijk slagaders transporteren het bloed vanuit het hart naar de organen, aders doen het omgekeerde. Ten tweede kunnen ze onderverdeeld worden op basis van hun diameter, namelijk van brede slagaders of aders die zich dicht bij het hart bevinden tot de smalle haarvaatjes in of rond de organen.
“Preventie of uitstellen van diabetes type 2 zorgt er voor dat je minder kans hebt op het ontwikkelen van hart- en vaatziektes.”
• Aritmie of hartritmestoornis: Een afwijking van het ritme waarmee het hart pompt. Het kan zowel onregelmatig, te snel of te traag kloppen.
• Hartstilstand: Het stoppen van het kloppen van het hart, wat vaak een dodelijke afloop kent.
• Hartfalen: Het chronische proces waarbij het hart minder efficiënt pompt.
• Coronaire hartaandoening: Een aandoening van de kransslagaders – de bloedvaten die de hartspier voorzien van zuurstof. Dit is de meest voorkomende hart- en vaatziekte, ook bij personen met diabetes. Deze aandoening is het gevolg van de opstapeling van cholesterol en vetdeeltjes in de vaatwand waardoor er een vernauwing ontstaat. Als de vernauwing te ernstig is kan er een hartinfarct ontstaan.
• Hartaanval of hartinfarct: Dit gebeurt wanneer een vetophoping ter hoogte van één van de kransslagader losscheurt en zo de kransslagader volledige of gedeeltelijk afsluit. Zo krijgt een deel van de hartspier dat bevloeid wordt door die specifieke kransslagader geen zuurstofrijk bloed meer en sterft het af.
• Perifere vaatziekte: Het vernauwen van de slagaders in de grote bloedsomloop, die de ledematen en inwendige organen van zuurstofrijk bloed voorzien. Vaak het gevolg van artherosclerose, de opstapeling van cholesterol en vetdeeltjes ter hoogte van de vaatwand.
• Beroerte: Een aandoening waarbij de bloedvoorziening van een deel van de hersenen onvoldoende is. Dit kan het gevolg zijn van een vernauwing van het bloedvat (herseninfarct) of van een scheur in het bloedvat (hersenbloeding).
Er wordt van een hart- of vaatziekte gesproken als er een probleem is ter hoogte van één van deze complexe systemen (pomp, ritme of bloedvaten). Hierboven vind je een opsomming van de verschillende aandoeningen die kunnen optreden. Hoewel een hart- of vaatziekte zich op verschillende manieren kan uiten, hebben de verschillende aandoeningen toch gemeenschappelijke risicofactoren, waarvan een hoge bloeddruk en een hoog cholesterolgehalte de 2 belangrijkste zijn.
Cholesterol is een essentiële bouwsteen van het menselijk lichaam, dat nodig is voor het aanmaken van lichaamscellen, galzuren, hormonen en vitamines. Cholesterol wordt
aangemaakt in onze lever, maar halen we ook uit de verzadigde vetzuren in onze voeding (bv. vlees, bewerkte producten, chips en koeken). Er wordt een onderscheid gemaakt tussen ‘slechte’ LDL- en ‘goede’ HDL-cholesterol. Een te hoog gehalte van de ‘slechte’ LDL-cholesterol kan ervoor zorgen dat deze zich gaat ophopen aan de vaatwanden. Daardoor worden vernauwingen ter hoogte van onze bloedvaten veroorzaakt. Naast LDL komen er ook tryglyceriden voor in het bloed. Dit zijn een soort vetten en zorgen voor energie aan het lichaam. Een teveel aan triglyceriden stapelen zich op in de bloedvaten en veroorzaken op die manier vernauwingen. Naast de ‘slechte’ LDL-cholesterol en triglyceriden, staat de ‘goede’ HDL-
cholesterol in voor het verwijderen van het overschot aan cholesterol, waardoor vernauwingen voorkomen worden. Streven naar een zo laag mogelijk gehalte van de LDL en triglyceriden en een zo hoog mogelijke hoeveelheid van HDL-cholesterol is dus het doel.
Een hoge bloeddruk of hypertensie (> 140/90 mmHg) is een andere belangrijke risicofactor voor het ontwikkelen van hart- en vaatziektes. Een hoge bloeddruk zorgt er namelijk voor dat het hart harder moet werken om het bloed rondgepompt te krijgen. Op lange termijn kan dit ervoor zorgen dat de hartspier verdikt, het hart groter wordt en soms kan het leiden tot een verminderde capaciteit om het bloed efficiënt rond te pompen.
Het sterk verhoogde risico voor personen met diabetes om hart- en vaatziektes op te lopen kan onder meer verklaard worden doordat veel personen met diabetes een verhoogde cholesterol en bloeddruk hebben. Een ongezonde leefstijl kan dit in de hand werken, maar ook diabetes an sich bevordert de ontwikkeling van deze risicofactoren. Een derde onderliggend mechanisme zijn chronische ontstekingen die vaker voorkomen bij personen met diabetes. Chronische ontstekingen zorgen voor schade ter hoogte van de wanden van de bloedvaten en kunnen dus de ontwikkeling van hart- en vaatziektes bevorderen.
Verder speelt leeftijd vanzelfsprekend een belangrijke rol, maar ook de duur van diabetes. Personen met diabetes type 1 vertonen gemiddeld gezien op een jongere leeftijd symptomen van hart- en vaatziektes in vergelijking met personen met diabetes type 2. De diagnose van diabetes type 2 wordt dan ook meestal pas gesteld na de leeftijd van 40 jaar, terwijl dit bij diabetes type 1 algemeen gezien voor de leeftijd van 40 jaar is. Preventie of het uitstellen van diabetes type 2 zorgt er onder andere voor dat je minder kans hebt op het ontwikkelen van hart- en vaatziektes.
HET BESTE?
1Een diabetesvriendelijke leefstijl is automatisch ook een hartvriendelijke leefstijl
Veranderingen in leefstijl zoals gezonde voeding, regelmatige lichaamsbeweging, gewichtsverlies bij overgewicht, gecombineerd met bloedsuikerverlagende medicatie verminderen het risico op hart- en vaatproblemen.
Voldoende en gevarieerde lichaamsbeweging voorkomt hartziektes door een verbetering van de bloeddruk, cholesterol en bloedsuikerwaarden. Daarnaast kan het ook een manier zijn om problemen met het hart of de bloedvaten snel te ontdekken. Symptomen
zullen namelijk sneller optreden tijdens het sporten omdat het hart- en vaatstelsel dan een stuk actiever moet zijn.
Een hartvriendelijk voedingspatroon is vooral gebaseerd op het beperken van inname van verzadigde vetten (die o.a. voorkomen in vlees, heel wat (sterk) bewerkte producten, palm – en kokosolie) en het kiezen voor vezelrijke producten zoals groenten, fruit en peulvruchten, noten en volkoren graanproducten. Omega-3vetzuren, die in hoge mate voorkomen in vette vis zoals zalm, beschermen ook tegen hart- en vaatziektes. Toegevoegde suikers worden in een gezond voedingspatroon ook best beperkt. Als laatste is het belangrijk om de inname van zout te beperken om zo het risico op een hoge bloeddruk te verminderen.
Voor roken is het advies heel simpel. Hoe sneller je stopt met roken, hoe beter voor je hart. Roken op zich zorgt al voor een verminderde levensverwachting, maar daarnaast maakt het een optimale bloedsuikercontrole moeilijk en verhoogt het je risico op hart- en vaatziektes.
Een gezonde leefstijl vermindert dus niet alleen het risico op diabetes type 2 maar ook op hart- en vaatziektes. Elke kleine aanpassing heeft een impact op jouw gezondheid. Meer informatie over een gezonde leefstijl kan je terugvinden op onze website, via de QR-code hieronder.
2 Screening en vroegtijdige detectie. Doe regelmatig een medische check-up bij je huisarts met een nuchtere bloedafname (ter bepaling van cholesterol, triglyceriden, HbA1c …) en bepaling van rusthartslag en bloeddruk. Als hieruit blijkt dat de risicofactoren verhoogd zijn, kan de huisarts adviezen formuleren of eventueel doorverwijzen naar een cardioloog voor verder onderzoek. Hoe vroeger problemen gedetecteerd worden, hoe beter hierop ingespeeld kan worden.
3
Hartvriendelijke behandelingen
Bij het optreden (van waarschuwingssignalen of symptomen) van een hartziekte zal de dokter medicatie voorschrijven voor jouw specifi eke aandoening. Er bestaat een verscheidenheid aan soorten medicatie met als doel om de bloeddruk te verlagen (bv. ACE-inhibitoren, bètablokkers), het bloed te verdunnen en ontstekingen af te remmen (aspirine) of cholesterol te verlagen (bv. statines). In specifi eke situaties kan een pacemaker (helpt het hartritme te reguleren), stent (vernauwing opnieuw verbreden) of overbrugging (‘omleiding’ voor het bloed voorzien) geplaatst worden bij vaatziektes.
Na bovenstaande argumenten is het belangrijk om jouw diabetes en cardiovasculair risico te berekenen. Doe de test via www.gezondheidskompas.be of door de QR-code te scannen met de camera van jouw smartphone. Ontdek onmiddellijk de juiste adviezen of ga naar jouw huisarts indien noodzakelijk. Opgelet! Het diabetesrisico wordt pas vanaf 45 jaar berekend.
“Hoe sneller je stopt met roken, hoe beter voor je hart.”
Een gezonde leefstijl als motor voor jouw gezondheid? Iedereen weet hoe belangrijk het is om gezond te eten, voldoende te bewegen, goed te slapen, tabak en alcohol te beperken en tijd te maken voor jezelf. Je gewoontes veranderen op lange termijn is echter niet altijd eenvoudig. Hoe kan je je apenbrein temmen en een weloverwogen keuze maken?
SIGRID VAN DEN BRANDEN, LECTOR-ONDERZOEKER IN TOEGEPASTE GEZONDHEIDSWETENSCHAPPEN, HOWEST HOGESCHOOL EVELYNE LAGROU, OPLEIDINGSCOÖRDINATOR TOEGEPASTE GEZONDHEIDSWETENSCHAPPEN, HOWEST HOGESCHOOL
JE GEZONDHEID HEB JE IN DE HAND?
Een gezonde leefstijl is één van de factoren die je gezondheid bepalen. Gezonde voeding, regelmatige beweging en het beperken van alcohol- en roken kan bijdragen aan een goede gezondheid.
Daarnaast zijn er factoren waar je zelf minder vat op hebt, dit zijn:
• Genetische factoren: Sommige aandoeningen en gezondheidsproblemen zijn erfelijk en kunnen worden doorgegeven van ouders op kinderen.
• Milieu: De kwaliteit van de lucht, water en bodem waarin we leven, kan ook onze gezondheid beïnvloeden.
• Socio-economische factoren: Socioeconomische factoren, zoals inkomen, opleidingsniveau en werkomstandigheden, kunnen ook een rol spelen.
• Stress: Chronische stress kan een negatieve invloed hebben op de gezondheid en leiden
tot problemen zoals hart- en vaatziekten, depressie en angst.
• Slaap: Onvoldoende slaap en slaapstoornissen kunnen het risico op bepaalde aandoeningen verhogen.
• Ziekte: Ziekte en infecties zijn vanzelfsprekend ook een bedreiging voor je gezondheid.
Je gezondheid is bijgevolg het resultaat van een complexe interactie tussen genetische factoren, leefstijl en omgevingsfactoren. Een gezonde leefstijl en een gezonde omgeving creëren is dan ook heel erg belangrijk om je gezondheid te bevorderen en te beschermen.
Het wetenschappelijk model van Lalonde geeft wat meer inzicht in die gezondheidsbevordering, op vier domeinen: biologische factoren, leefomgeving, leefstijl en (zorg)voorzieningen. Toegepast op diabetes als aandoening, ziet het er als volgt uit:
Op vlak van biologische factoren speelt erfelijkheid al naargelang het type diabetes een grotere of kleinere rol.
Ten tweede kan de leefomgeving van mensen met diabetes aangepast worden zodat ze gezonde voedings- en bewegingskeuzes kunnen maken. Dit kan bijvoorbeeld door de beschikbaarheid van gezonde voedingsopties te verbeteren in de buurt en door aanbiedingen te doen voor fysieke activiteiten.
Vervolgens kunnen diabetespatiënten of personen met een verhoogd diabetesrisico gestimuleerd worden om een gezonde leefstijl aan te nemen, waaronder regelmatige fysieke activiteit, gezonde voeding en het beperken van alcoholgebruik en roken. Ook regelmatige medische controles en het correct innemen van de voorgeschreven medicatie hoort daarbij.
Tot slot is er ook een rol weggelegd voor de overheid om bewustwordingscampagnes te voeren rond diabetes, om de toegang tot gezondheidszorg te verbeteren voor mensen met diabetes en om middelen vrij te maken voor onderzoek naar de behandeling en preventie van diabetes.
EEN GEWOONTE VERANDEREN:
GEEN KINDERSPEL
Een gewoonte veranderen én dit volhouden is een samenspel van 3 voorwaarden: 1) Je moet het willen veranderen, 2) Je moet het kunnen veranderen en 3) het moet mogelijk en haalbaar zijn binnen de context waarin jouw leven zich op dit moment bevindt.
Eerst en vooral moet je het willen Je drijfveren zijn de motor achter de leefstijl keuzes die je maakt, wat jou motiveert. Dit zijn zowel dingen waar je over nadenkt, als automatische impulsen.
Het zou bv. goed zijn voor je gezondheid om dagelijks een flinke wandeling te maken. Je kan bewust kiezen om jezelf als doel te stellen dagelijks die wandeling te gaan maken. Je zet een reminder in je gsm, je plant het in, je zet je schoenen klaar. Maar er is ook zoiets als automatische impulsen, die vaak sterker zijn, en zie je plots dat er een nieuwe aflevering van je favoriete serie op Netflix staat, waardoor de zetel last minute toch wint van de wandeling.
Daarnaast is het ook heel belangrijk dat je iets kiest wat JIJ graag wil, wat jou interesseert, en wat je graag doet. Dat kan gerust iets anders zijn dan een dagelijkse wandeling, denk maar aan tuinieren, ravotten met de kinderen of kleinkinderen, naar de pilates gaan, enz. Als het iets is waarvan je het gevoel hebt dat het MOET, is het heel moeilijk vol te houden.
Ten tweede moet je het kunnen, en dus de juiste competenties hebben. Dit is enerzijds lichamelijk. Je moet voldoende fit zijn, je nog kunnen verplaatsen om dagelijks een goede wandeling te kunnen doen. Het is soms moeilijk om in te schatten welke fysieke activiteit jij mag doen, ga in dit geval eerst in
Het model van Lalonde geeft wat meer inzicht in de gezondheidsbevordering, op vier domeinen: biologische factoren, leefomgeving, leefstijl en (zorg)voorzieningen.
gesprek met je huisarts. Anderzijds moet je ook de kennis hebben dat een goede wandeling elke dag supergezond is, en heb je de wilskracht nodig om ook bij regenweer jezelf te overtuigen om toch die wandelschoenen aan te trekken en de regen te overwinnen.
Tot slot wordt je gedrag ook sterk bepaald door je context. Zo kunnen je partner of een goede vriend een grote invloed hebben op of je al dan niet je dagelijkse wandeling zal maken, bijvoorbeeld door je eraan te herinneren, of door simpelweg mee te gaan. Een activiteit doen in groep of in duo zorgt ervoor dat je elkaar kan blijven motiveren en het ook langer zal volhouden. Ook de omgeving waarin je woont of werkt, speelt hierbij een rol. Het is niet overal even aangenaam om een wandeling in de buurt te maken over de middag als pauze.
Om hierop te kunnen antwoorden, maken we gebruik van de ‘Dual systems theory’. Deze suggereert dat beslissingen over gezondheid en voeding worden beïnvloed door twee systemen in onze hersenen: het snelle, onbewuste systeem (ons ‘apenbrein’) en het trage, bewuste systeem. Het snelle systeem bevindt zich in de primitievere delen van ons brein en zorgt voor impulsieve beslissingen. Het trage systeem zit in de meer geavanceerde hersendelen en laat toe dat je beredeneerd, stapsgewijs en bewust kan nadenken.
Als je deze theorie toepast op het kopen van ongezonde voeding, kan het snelle, onbewuste systeem je impulsief doen handelen en leiden tot het kopen van ongezonde voedingsmiddelen. Dit systeem is geprogrammeerd om te zoeken naar snelle en verzadigende beloningen, zoals zoet, vet en zout voedsel. Dit maakt het moeilijk om te weerstaan aan verleidelijke voedingsopties die beschikbaar zijn in winkels en op straat.
Aan de andere kant kan het trage, bewuste systeem je helpen om de consequenties van je voedselkeuzes te overwegen en je te richten op gezonde voedingsmiddelen. Het is belangrijk om dit systeem te activeren door bewuste voedingsbeslissingen te nemen. Neem dus tijd om over je voedingskeuzes na te denken voordat je een beslissing neemt. Wees je dus bewust van dat apenbrein in jou, dat je naar ongezonde voeding doet lonken, door geuren die in supermarkten en winkelstraten op je af komen en door lekkere chocoladerepen die expres op ooghoogte liggen aan de kassa. Probeer je bewust te concentreren op gezonde voedingsopties en je te richten op gezondheidsdoelen die goed zijn voor jou op lange termijn in plaats van op snelle beloningen.
HOE BEGIN IK AAN EEN GEZONDE LEEFSTIJL?
Het starten met een gezonde leefstijl kan een uitdaging zijn, en gebeurt best stap per stap. Kies dus met welke van de 4 domeinen je wil
starten en doe niet alles tegelijk:
• Voeg gezonde voeding toe: Voeg gezonde voedingsmiddelen toe aan uw voedingspatroon, zoals groenten, fruit, volkoren producten, mager vlees en gezonde vetten. Verminder de hoeveelheid bewerkte en ongezonde voedingsmiddelen die je eet.
• Voer regelmatig fysieke activiteiten uit: Probeer om dagelijks 30 minuten of meer te bewegen. Dit kan wandelen, fietsen, zwemmen of elke andere fysieke activiteit zijn die je leuk vindt.
• Slaap voldoende: Probeer elke nacht 7-9 uur slaap te krijgen om jouw lichaam en geest te helpen herstellen en te presteren.
• Beheers stress: Stress kan leiden tot ongezonde gewoonten, zoals ongezonde voeding en te weinig beweging. Zoek manieren om stress te verminderen, zoals mindfulness, meditatie of yoga.
LEEFSTIJLDOEL OP.
Stel realistische en haalbare doelen op om je te helpen jouw gezonde leefstijl te beginnen en te behouden.
Een gepast doel komt uit jezelf. Jij vindt het interessant, nuttig en belangrijk om te bereiken. Het past helemaal bij jou als persoon. Op die manier activeer je je intrinsieke motivatie. Stel ook een timing op bij dat doel, zo wordt het concreet.
Op www.doelzoeker.be van het Vlaams patiëntenplatform kan je aan de slag gaan met de doelenzoeker. Deze tool helpt je om jouw leefstijldoelen voor zorg en welzijn op te stellen.
Er zijn uiteraard ook heel wat levenstijlapps waar je zelfstandig mee aan de slag kan om doelen rond gezonde voeding, beweging, slaap op te volgen.
Maar denk er ook vooral aan om lekker ouderwets te doen, en je doel gewoon op een blaadje te schrijven en aan de koelkast te hangen.
Het hebben van een steunend netwerk van vrienden en familie kan je helpen bij het volhouden van een gezonde leefstijl. Zoek mensen die je gezondheidsdoelen delen en werk samen om deze te bereiken.
Denk na wie jou kan helpen bij je gezondere leefstijl. Dit kunnen familieleden, vrienden en buren zijn en uiteraard ook hulpverleners zoals je huisarts, thuisverpleegkundige of een levenstijlcoach. Ze kunnen jou begeleiden om de juiste keuze te maken, je steunfiguur zijn, je partner in crime zijn.
Tip 3: BEGIN MET IETS KLEINS
Je gewoonte veranderen vraagt tijd, wees dus niet te streng voor jezelf en begin met iets kleins. Hieronder vind je een aantal quick wins terug!
4. Maak gebruik van het reclameblok om wat te stretchen.
5. Gebruik een fitnessapp of een wearable fitness-tracker om je activiteiten bij te houden en jouw doelen te volgen.
QUICK WINS VOOR GEZONDERE
EETGEWOONTEN:
1. Doe wat minder zout in je eten.
2. Drink vaker een glas water (idealiter 8 per dag) of gebruik een drinkfles.
3. Kies voor een kleiner bord.
4. Vervang suiker door natuurlijk zoetstoffen als honing of kokosbloesemsuiker.
5. Eet een granenreep in plaats van een koek.
QUICK WINS VOOR EEN BETERE SLAAP:
1. Probeer elke dag op hetzelfde tijdstip naar bed te gaan en op te staan, zelfs in het weekend.
2. Zorg voor een donkere, stille en comfortabele slaapkamer.
3. Vermijd het gebruik van elektronische apparaten zoals smartphones, laptops en televisies een paar uur voor het slapen gaan.
4. Probeer ontspanningstechnieken zoals meditatie, ademhalingsoefeningen en yoga om stress en spanning voor het slapen gaan te verminderen.
5. Vermijd cafeïne en alcohol tot 6 uur voor het slapen gaan.
QUICK WINS VOOR MEER BEWEGING:
1. Sta recht of wandel een beetje rond terwijl je belt.
2. Ga naar het verste toilet dat er te vinden is in je huis of op je werk.
3. Neem de trap in plaats van de lift.
QUICK WINS VOOR EEN BETER MENTAAL WELZIJN:
1. Denk elke avond aan iets waarvoor je die dag dankbaar was.
2. Neem regelmatig een pauze en laat je hoofd tot rust komen.
3. Probeer dagelijks even een paar minuten te mediteren en richt je op je ademhaling en gedachten.
4. Probeer fouten en tegenslagen als leerzame ervaringen te zien en eruit te leren in plaats van je erdoor te laten ontmoedigen.
5. Zorg voor voldoende me-time. Momenten waarop je enkel aan jezelf denkt en dingen doet die jij leuk vindt om energie uit te halen.
De Diabetes Infolijn bestaat 25 jaar! In 25 jaar heeft de Diabetes Infolijn 111.000 vragen beantwoord. Dat zijn gemiddeld 18 vragen per (werk)dag. Ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan werden de 111 meest gestelde vragen verzameld in de publicatie
111 vragen over diabetes. Ondanks de opkomst van het internet en vele bijkomende manieren om je te informeren over (preventie van) diabetes, blijft de nood aan een laagdrempelig en betrouwbaar kanaal zoals de Diabetes Infolijn groot.
IK HEB EEN VRAAG. WAT BEVAT HET MINST SUIKER: COLA LIGHT OF COLA ZERO? — LIEN
Beste Lien, Cola Light en Cola Zero zijn frisdranken zonder toegevoegde suikers en gezoet met intensieve zoetstoffen. Deze zoetstoffen hebben geen invloed op de suikerspiegel en hun calorie-aanbreng is verwaarloosbaar. Cola Light en Cola Zero bevatten dus beiden geen energie en hebben geen invloed op de bloedsuikerspiegel.
Welke drank de voorkeur geniet, is dus afhankelijk van je eigen smaak en voorkeur. Alle lightfrisdrank met ≤ 5 kcal/100 ml hebben geen invloed op de bloedsuikerspiegel en een verwaarloosbare energieaanbreng. Natuurlijk blijft water de eerste keuze. Gearomatiseerd water en lightfrisdrank kunnen ter afwisseling gedronken worden, maar hou de hoeveelheid beperkt.
Vriendelijke groeten, De Diabetes Infolijn
OP DE SITE VAN DE DIËTISTENVERENIGING ZIE IK DAT SOMMIGE PERSONEN GEWOON DIËTIST ZIJN EN ANDERE DIËTISTDIABETESEDUCATOR. WAT IS HET VERSCHIL?
— ELKE
Beste Elke,
In de basisopleiding van een diëtist wordt al vrij veel aandacht besteed aan diabetes. Na hun driejarige opleiding kunnen diëtisten zich nog bijscholen tot diabeteseducator aan een van de hogescholen die dit aanbieden. Deze opleiding staat trouwens ook open voor verpleegkundigen, podologen, kinesisten, psychologen, apothekers en andere gezondheidswerkers.
In deze extra opleiding wordt meer in detail ingegaan op een aantal specifi eke aspecten van de diabetesbehandeling. De diëtist-educatoren zijn meestal werkzaam in ziekenhuizen waar ze personen met diabetes type 1 of diabetes type 2 op een multipel insulineschema opvolgen. Een diëtist-educator kan echter ook buiten het ziekenhuis werkzaam zijn. Door de extra navorming heeft hij of zij uiteraard nog iets meer kennis en ervaring met diabetes dan een gewone diëtist.
Dit neemt niet weg dat een gewone diëtist normaal gezien genoeg kennis heeft om een persoon met diabetes type 2 te begeleiden.
Hopelijk kan je hiermee verder. De Diabetes Infolijn
• ... glycemie een ander woord is voor het suikergehalte in het bloed? Het is ook een synoniem voor ‘bloedsuiker- of bloedglucosewaarde’? Glycemie wordt uitgedrukt in mg/dl.
• … hypo staat voor ‘te weinig’ en zo de afkorting is voor hypoglycemie (= te lage bloedsuikerwaarde)?
• ... een endocrinoloog (of diabetesarts) gespecialiseerd is in het behandelen van stofwisselingsziekten zoals diabetes?
• ... je al jouw vragen over diabetes zowel telefonisch als per mail kan stellen? Mail naar infolijn@diabetes.be of bel gratis naar 0800 96 333, elke werkdag bereikbaar van 9u00-15u00, behalve op dinsdagvoormiddag.
• … jouw vragen persoonlijk en discreet door het Infolijn team worden beantwoord en met respect voor de privacywetgeving.
• ... ook personen die geen lid zijn van de Diabetes Liga een beroep kunnen doen op de Infolijn?
• ... je voor administratieve vragen (bv. bestelling op de webshop, lidmaatschap …) terecht kan bij de collega’s van Dienstverlening, elke werkdag bereikbaar van 9u00-17u00, telefonisch op het nummer 09 220 05 20 of via liga@diabetes.be. Heb je een vraag over een bestelling die je plaatste op onze webshop? Mail dan naar webshop@diabetes.be
• ... de gestelde vragen ons een unieke kijk geven op wat er leeft bij personen met diabetes en hun omgeving. Deze informatie nemen we mee bij het uitwerken van nieuwe projecten en de redactie van de artikels op onze website en magazines.
Je keuken. De plek waar je wakker wordt met je eerste ristretto. En de plek waar je tot laat natafelt met vrienden. We doen er alles aan om van jouw keuken de fijnste plek in huis te maken. Met onze slimme apparatuur haal je de beste chef in jezelf naar boven. Welke kookwensen je ook hebt. We zetten al onze innovatiekracht in op kwaliteit, daarom is 8 jaar garantie bij ons de standaard*. Ontdek meer op atag.be
