Diabetes Info 6/2020 november-december

Tweemaandelijks tijdschrift Jaargang 64 | Nr 6 November - December 2020

DIABETES

INFO 6

Diabetes eindejaarsquiz

WWW.DIABETES.BE 0800 96 333

DENK ERAAN TIJDIG JE LIDMAATSCHAP TE VERNIEUWEN!

INTERVIEW FLEUR LAMONT CHARCOTVOET: WAAKZAAMHEID GEBODEN HUIDPROBLEMEN BIJ DIABETES: EEN BLOEMLEZING SMEER- EN BEREIDINGSVETTEN: KIES GEZOND!

STAP MEE TEGEN DIABETES wandel mee en steun ons groot en klein, iedereen kan mee

ALLE INFO: WWW.DIABETES.BE/WANDELINGEN

Aangepast concept: Wandelen met je eigen bubbel tijdens het weekend van Wereld Diabetes Dag, inclusief foto-wedstrijd.

Limburg Vlaams-Brabant West-Vlaanderen Opitter, Beringen Lubbeek Sint-Michiels Brugge

Weekend 14 en 15 november 2020

Antwerpen Lier

Oost-Vlaanderen Balegem

DIABETES INFO

INF

IN DIT NUMMER 6

10

CHARCOTVOET: WAAKZAAMHEID GEBODEN

12

LAAT JE VACCINEREN TEGEN DE GRIEP!

14

DIABETES IN HET VERKEER

04 EDITO 16 DIABETES INFOLIJN 17 GELEZEN 21 STRIP 26 KIDS MAGAZINE 36 RECEPTEN 41 COLUMN 46 SPROKKELS 49 AGENDA

18

DIABETES WEGKNIPPEN UIT JE DNA, DE TOEKOMST?

20

182 KEER DE BERG OP MET DIABETES

24

HUIDPROBLEMEN BIJ DIABETES: EEN BLOEMLEZING

28

SAUZEN (DEEL 2)

32

ONLINE TALENT ID CAMP NOVO NORDISK

40

SMEER- EN BEREIDINGSVETTEN: KIES GEZOND!

42

EINDEJAARSQUIZ

47

30STE EDITIE WERELD DIABETES DAG

05 INTERVIEW

FLEUR LAMONT

48

ONZE NIEUWE WEBSITE KOMT ERAAN!

“Psychologische problemen kunnen echt iedereen overkomen. De kunst is om evenveel begrip en geduld te hebben als bij fysieke problemen.”

Voor alle inlichtingen over lidmaatschap, vakantiekampen, en andere activiteiten ... kan je terecht op het secretariaat: liga@diabetes.be of 09 220 05 20. Vragen over het bestellen van materiaal: webshop@diabetes.be.

WWW.DIABETES.BE 0800 96 333

EDITO

DIABETES INFO

Beste, Dit is alweer de laatste editie van Diabetes Info van 2020. Bij de verschillende terugblikken op 2020 in kranten, tijdschriften of op televisiezenders zal slechts één thema de bovenhand halen. COVID-19 bepaalt ook vandaag nog een groot deel ons dagelijks leven. Het zorgt er onder andere voor dat het fysiek ontmoeten van mensen een stuk moeilijker verloopt. Maar elke uitdaging biedt ook nieuwe kansen.

Zo slaan de plaatselijke afdelingen in Limburg de handen in elkaar om digitale infosessies aan te bieden.

Deze kan je vanaf Wereld Diabetes Dag online bekijken. Op Wereld Diabetes Dag, 14 november, staat er nog heel wat extra’s te gebeuren. Traditioneel organiseren we rond Wereld Diabetes Dag onze wandelingen in het hele Vlaamse land. Dit jaar kan je niet één, maar zelfs twee dagen gaan wandelen. Loop je wandelschoenen dus maar goed in en train je beenspieren voldoende. Zo kan je op zaterdag 14 of zondag 15 november, of waarom niet op beide dagen, de mooie wandelingen ontdekken die onze plaatselijke afdelingen voor jullie uitstippelden. Op elke locatie kan je ook meedoen aan een leuke fotochallenge.

Waag je kans en misschien ga je met een leuke prijs naar huis. Veel succes alvast.

Onze plaatselijke afdelingen maken van deze kalmere periode ook gebruik om na te gaan wat jullie van hen verwachten. Een groot deel van hen lanceert dit najaar een online enquête gericht aan al hun leden.

De leden waarvan we het emailadres kennen, worden via mail gecontacteerd. Kennen we jouw mailadres niet, geef het ons dan vlug door. Dan ontvang je deze enquête ook digitaal. Ook als je niet over een mailadres beschikt, willen we jouw mening horen. Bel ons op 09/220 05 20 en we sturen je een papieren enquête.

Naar aanleiding van Wereld Diabetes Dag doen we ook steeds een persactie. Dit jaar schenken we aandacht aan de blijvende noodzaak voor onderzoek in het domein ‘diabetes’. Niet enkel personen met diabetes vinden dit een belangrijk topic. Uit onze grootschalige bevraging die we vorig jaar via iVOX lanceerden, blijkt dat meer dan 8 op de 10 Vlamingen meer onderzoek naar diabetes wenst. We lanceerden in 2020 daarom het Diabetes Liga Onderzoeksfonds. In april deden we een oproep naar alle Vlaamse onderzoekers om hun onderzoeksproject rond diabetes voor te stellen. Deze eerste oproep was alvast een groot succes. Maar liefst 24 projecten werden ingediend. De jury had dan ook een hele kluif om de projecten uit te kiezen die we financieel zullen steunen.

In de periode rond Wereld Diabetes Dag maken we bekend welke projecten dit zijn.

Ook omstreeks Wereld Diabetes Dag doet dé grootste kindervriend, meer bekend als Sint en zijn Pieten, zijn intrede in ons land. Hij brengt steevast allerlei cadeautjes en lekkernijen met zich mee. Maar die brave man verdient natuurlijke een bedankje. In het KIDSmagazine gaan we aan de slag om hem wat gezond lekkers en een leuk zelfportret te geven.

Het is nog even wachten, maar binnen enkele weken zullen de straten terug versierd zijn met twinkelende lichtjes. Ook dit tijdschrift dompelt je onder in de gezellige eindejaarsfeer. De recepten uit ons kookboek die je kan terugvinden op bladzijde 36, zorgen voor inspiratie voor het kerstmenu en met de eindejaarsquiz op bladzijde 42 voorzien we ook meteen een leuke activiteit. En twijfel je welke saus je moet geven bij de gebraden kalkoen of de gourmet? Dan hoef je enkel het artikel rond sauzen te raadplegen om de meest gezonde keuze te maken.

En tot slot: mijn cadeautip voor dit jaar? Het kookboek ‘Lekker koken met diabetes’, nu tijdelijk met een gratis keukenschort.

Paul Deleye Algemeen directeur Diabetes Liga vzw

VEEL LEESPLEZIER, HOU HET GEZOND EN GENIET VAN DE EINDEJAARSDAGEN.

4

DIABETES INFO

TÊTE-À-TÊTE

“GEWOON OOK EENS AANVAARDEN DAT HET NIET LUKT, HET MAG.”

FLEUR LAMONT

Fleur Lamont woont in Oosteeklo, in het Meetjesland, maar kan haar roots niet verloochenen.

Op de tanden bijten met een West-Vlaamse tongval, het is een attitude. Eentje waarmee ze soms strijd levert. Driekwart van haar leven voelde ze in de eerste plaats bezorgdheid en verantwoordelijkheid om haar jongere zus met diabetes. En toen kreeg ze het zelf.

TEKST RUBEN DE VOOGHT FOTOGRAFIE MARCO MERTENS

TYPE

5

TÊTE-À-TÊTE

DIABETES INFO

“Wacht, ik haal de mat. Meestal gebruiken ze hier de achterdeur.” Fleur Lamont is 27 en het is de liefde die haar naar Oost-Vlaanderen bracht. Ze maakte de oversteek recent, in een wagen van het Wit-Gele Kruis. “Koffie? We hebben een machine met prenten, maar je kan kiezen: slap, gewoon of fel.” Ondertussen stuurt Fleur zichzelf bij, nadat het hele huis in alarm lijkt te gaan: “Sorry, ik luister naar de radio via de telefoon en dan gaat het diabetesalarm ook door de boxen. ’t Is lastig, deze ochtend, maar we komen er wel.”

Een paar minuten later en op ruim anderhalve meter afstand van elkaar, begint het gesprek zoals tegenwoordig elk gesprek begint: “We leven in rare tijden, ja. Alles wat nietcorona is, lijkt plots onbelangrijk. Veel anoniem gestorven mensen, drama’s in woonzorgcentra, kwetsbare groepen die nog kwetsbaarder geworden zijn. We hebben als maatschappij nog een pak verwerking voor de boeg.” De uitspraak staat als een huis en krijgt alleen meer gewicht als ze door een thuisverpleegster uitgesproken wordt.

6

“Dat is meteen ook het verschil tussen een emotionele aandoening en pakweg een gebroken been. Gips erop, vier weken krukken, iedereen stuurt een kaartje of bloemen en het is opgelost. Het is voor iedereen eenvoudig. Maar: diabetes zie je niet! Je lijkt niet ongezond, niemand voelt wat je zelf voelt en zodra je het eens helemaal hebt uitgelegd, vinden mensen het wel erg, maar dan is meteen ook je beurt voorbij. Na het eerste medelijden – waarvan trouwens nog nooit één patiënt beter is geworden – moet je er vooral niet te vaak meer over beginnen. Stel je voor dat je het als excuus zou durven gebruiken. Het is moeilijk te beschrijven. Moeilijk voorstelbaar.

Het vraagt nochtans veel. Te lage waarden zijn een aanslag op je reserves en dus ook op je lichaam. Die impact is niet meteen weg wanneer je die waarden weer opgekrikt krijgt.

Net zoals slaaptekort, veel toiletbezoeken, te hoge nachtelijke waarden, het altijden-eeuwige-ermee-bezig-moeten-zijn … Dan weten mensen dat wel, ze zien het niet. Er is geen gips. Nochtans zou een beetje begrip, een beetje empathie soms welkom zijn. Géén medelijden, hé: begrip. Ik ben heel dat mijn vriend Michiel me zo goed steunt. Hij begrijpt waar ik mee om moet gaan en heeft echt engelengeduld met mij. ” Fleur haalt haar schouders op en probeert Bob, de met de hand opgevoede kat die als een gek achter een balletje door het huis rent, tot kalmte aan te manen. Tevergeefs. “Laat me misschien beginnen bij het begin. Het jaar 2000. Ik heb een zus die één jaar jonger is. Zij heeft sinds haar zesde diabetes type 1 en ik heb dat altijd als een zeer aanwezige realiteit ervaren, met

Fleur Lamont (27) woont samen met haar vriend Michiel, ‘Bob de kat’ en ‘Mika de hond’ in Oosteeklo. Ze is nursingbegeleidster (hoofdverpleegster) bij het Wit-Gele Kruis en kreeg drie jaar geleden de diagnose diabetes type 1. Haar één jaar jongere zus kreeg dezelfde diagnose twintig jaar eerder al, toen Fleur zeven jaar was.

Als verpleegkundige, als familielid van iemand met diabetes én als persoon met diabetes zou ze graag meer begrip zien, naast een grotere maatschappelijke bewustwording.

het beeld van de typische kleine spuitjes met oranje dopje. Als kind weet je veel meer dan volwassenen beseffen, al werd daar niet met veel woorden over gesproken in het gezin.

Typisch West-Vlaams zeg je? Goh … Mijn zus en mijn mama vallen liever dood dan dat ze vertellen wat er scheelt, mijn pa en ik zijn dan weer open boeken. Gaandeweg is het laagje lak er ook wel afgegaan.

Een beetje. In elk geval, de diagnose van mijn zus is blijven hangen. Ik zie haar nog liggen in dat tralie-bed in het ziekenhuis.

Precies een gevangenis. Misschien ligt hier ergens de basis om later verpleegkunde te studeren, met de elementen die ik daarin zelf belangrijk vind: aandacht hebben voor iedereen die betrokken is in elk aspect van een behandeling.”

TÊTE-À-TÊTE

en daarna iets te kunnen eten wat anders niet zou mogen. Diabetes als kind – tot op je twaalfde – is vooral ondergaan. Je ouders regelen dat en je luistert. In de pubertijd verandert dat. Plots zie je ‘gemis’. Dingen die niet mogen. Je vraagt je af waarom jij dat hebt en een ander niet. Een beetje rebellie en de confrontatie met alles wat niet mag.

Plus, nog eens, zij voelt een hypo dus absoluut niet komen, hé. Daar vloeien onvermijdelijk conflicten uit: ‘Zeg, zorg jij wel goed voor jezelf?

Voel je dat nu echt niet komen?’ Met dan weer een omgekeerd effect … In het vierde middelbaar kwamen we samen in de klas te zitten en werd ik helemaal ‘de zorgdrager’. Een derde ouder. Mijn taak was haar in leven houden, zo voelde ik het aan. ‘Zorgeloos’ werd een abstract begrip. Naar Tsjechië op reis met het gezin? Dan was ik ook daarmee bezig: hoe leg ik in het Tsjechisch uit wat er scheelt? Waar is het dichtstbijzijnde ziekenhuis?

Al die energie, al die gedachten die op die manier weggevloeid zijn …”

“MET NUL REACTIE EEN NOODSPUIT ZETTEN, ALS TIENER, BIJ JE EIGEN ZUS, DAAR WORD JE DUS HEEL RAP VOLWASSEN VAN.” ZORGVERLENER OF ZUS “Hoe dan ook: mijn zus voelt een hypo niet aankomen en toen was er van sensors geen sprake. Dat betekent dat ze – kort door de bocht – perfect functioneerde en een minuut later buiten bewustzijn naar het ziekenhuis moest. Als kind en later ook als tiener een paar keer je zus op die manier zien, het trekt krassen op de ziel. Het zorgde voor een soort allesoverheersende bezorgdheid en verantwoordelijkheid. Als twaalfjarige zette ik probleemloos een hypo-kit, dus een noodspuit.

Die handeling was het probleem niet, maar de spanning naar dat moment toe, de wetenschap dat ze die hypo niet voelt komen … dat woog echt op mij. Constant.”

De telefoon van Fleur doet haar even het gesprek onderbreken: ‘60’, in een rode cirkel.

Een fruitsap later pikt ze de draad weer op.

“Mijn zus kreeg veel aandacht, maar daar had ik weinig last van. Bij de bakker was ik solidair door geen snoepje te nemen en we gingen samen een toertje lopen om nog wat te zakken

“Zelfs in haar sms-berichten zag ik de hypo komen. Terwijl zij in Pittem aan een bushalte stond te wachten op de bus waarmee ik van Tielt kwam, stuurden we heen-en-weer. Plots krijg ik geen berichten meer. De bus rijdt die halte voorbij omdat er niemand staat, dus ik brul heel de zaak bijeen om mij er toch uit te laten, loop terug en daar ligt ze. Dan ben je er zelf ook helemaal aan natuurlijk. Een gezonde glycemie is 80-120 terwijl haar laagste meetwaarden dan richting 25 gingen. Met nul reactie een noodspuit zetten, als tiener, bij je eigen zus, daar word je dus heel rap volwassen van.”

Terwijl ze vertelt, herbeleeft Fleur het moment zowat opnieuw. En meteen ook nog een pak andere concrete situaties. “Bij het uitgaan was ik de herder die met de schaapjes onderweg was.

‘Stap op het voetpad, loop onder geen auto, wees voorzichtig …’ En altijd dwars door het café kijken of alles in orde was. Pure stress! Ken je dat gevoel, als de telefoon gaat en je hart slaat een tel over? Elke keer. El-ke-keer. Kortsluiting. Of van niets naar een soort doodskreet, midden in de nacht, dat was elke keer opnieuw ook bij mij een aanslag. Adrenalinestoot en klaarwakker!

Bam. Gezond is dat allemaal niet. Na tien jaar was ik op van de diabetesstress. Moe. Na – dan al – jaren in het rood leven, op reserve. Ik voelde me geen persoon meer, alleen nog een

7

TÊTE-À-TÊTE

werktuig. Een instrument dat anderen veilig moest houden. En mijn zus in leven.”

In de hoek van de woonkamer gooit Bobje zijn bak met korrels ondersteboven in een poging om zijn balletje niet onder de kast te laten rollen.

“Serieus? Bob, jongen …”

“Pas toen onze wegen na het middelbaar scheidden en ik verpleegkunde ging studeren, kwam er afstand. Tot dan hadden wij een relatie van patiënt en zorgverlener. Als pubers en zussen. Na mijn studies heb ik een psychologe opgezocht. Het hele verhaal op tafel gelegd, met een pak tips als resultaat en nadien ging het beter.” Fleur benadrukt tijdens het bijna drie uur durende gesprek meer dan een paar keer dat het zeker niet allemaal kommer en kwel was. “Er zijn ook voordelen aan verantwoordelijkheid durven nemen. Aan maturiteit. Aan ervaring.

Ik krijg vandaag kansen die ik, op mijn leeftijd, anders niet zou krijgen. Daar ben ik van overtuigd. En ondertussen bestaan er sensors die mijn zus waarschuwen voor een hypo, dus ze heeft het onder controle en denkt op dit moment zelfs aan kindjes.”

Iets wat voor Fleur voorlopig niet aan de orde is.

“Ik zit in het clubje ‘je hebt een moeilijke suiker’.

Volgens mij heb ik nog geen week constante waardes gehad. Met een onregelmatig beroep en een late ADD-diagnose zou het ook in de meest perfecte omstandigheden lastig zijn.

Nu is het gewoon nog lastiger. Voorlopig niet dus. Mijn eigen diagnose, ondertussen drie jaar terug, was echt een klap. Maar: we zijn nu wel met twee. Bepaalde dingen zijn duidelijker. Ik ken diabetes van toen ik zeven jaar was. Heel mijn jeugd, heel mijn pubertijd, al die zorg voor mijn zus, nadien een verpleegopleiding en toen ik het zelf had, was mijn eerste reactie: wat is me dit, zeg!? Het zelf ervaren is zo anders.”

ONDANKS AL JE DIABETESERVARING ZAG JE DIE DIAGNOSE NIET AANKOMEN? “In ons gezin bleef je niet thuis, tenzij je geen drie minuten zonder het toilet kon. Vermageren?

Dat zal het gevolg zijn van de switch school/ werk. Een leuke bijwerking van meer stress, meer bezig zijn en meer verantwoordelijkheid.

Die fles water alweer uit? Ah, maar dat is

8

DIABETES INFO

“HEEL MIJN JEUGD, HEEL MIJN PUBERTIJD, AL DIE ZORG VOOR MIJN ZUS, NADIEN EEN THEORETISCHE VERPLEEGOPLEIDING EN TOEN IK HET ZELF HAD, WAS MIJN EERSTE REACTIE: WAT IS ME DIT, ZEG!?” gezond, veel drinken. En een nieuwe gewoonte die ik mezelf heb aangeleerd. ’s Nachts jeuk aan voeten en benen? Een allergie, zeker? Of een immuniteitsprobleempje, dat zit in de familie.

Zo schoof ik dat voor me uit. Uiteindelijk is er bloed getrokken en kreeg ik op reis in Londen van mijn tante het bericht dat de huisarts me wou bereiken. Eenmaal familie je belt om te zeggen dat een dokter je zoekt, weet je dat het niet goed is. En toch was mijn reactie: ben jij wel zeker? Ik zag er zo tegenop om dat thuis te vertellen. Durf niet te wenen, hé!, zei ik, waarop natuurlijk alle sluizen opengingen.”

VORIG JAAR VIEL HET WOORD ‘DIABURNOUT’ …

“Ja, al kende ik het ook niet. Het werd te veel.

Ik kreeg een pomp maar dat vroeg zoveel energie … Bovendien schakelde het gebruik ervan mijn denken uit. De gewoonte om die pen te pakken en te spuiten voor het eten viel weg. Die pomp was onzichtbaar en mijn diabetes werd dat ook. Ik vergat te kalibreren, het onderhoud, die pomp ging 25 keer per dag in alarm, het was te hoog, te laag … Het mag geen obsessie worden, zeggen ze dan, maar ik werd er helemaal simpel van. Je kan dus echt ‘alarmmoeheid’ krijgen hé. Ik voelde me zo teleurgesteld toen ik ze teruggaf. Zo ontgoocheld! Toen, daar, bij het afgeven van de pomp, ben ik gecrasht. Het was gewoon de druppel te veel. Een diaburnout dus.

Ondertussen heb ik het weer beter in de hand omdat ik zelf beslis. Omdat ik denk en bijstuur.

Om de diaburnout te verwerken ben ik dingen gaan zoeken die ik leuk vind. Zo ben ik opnieuw boeken gaan lezen. Maar ook regelmatig wandelen met Mika, onze tweejarige labrador, helpt me om rust te brengen in mijn hoofd.

Maar het blijft lastig, en dan zijn we weer waar we begonnen, omdat zo weinig mensen diabetes kennen en goed inschatten. Ooit waren mijn zus en ik samen onderweg naar het station in Roeselare. Zij begint steeds meer ‘dronken’ te lijken – iets wat iedereen lijkt te denken – en ik vraag voorbijgangers om hulp. Niks. Die link naar diabetes wordt niet gelegd. Nochtans was en is hulp op dat moment meer dan nodig.

Bewustwording! Daar niet alleen, hoor. Op een recente ‘Dialoogdag’ rond diabetesonderzoek vond ik het maatschappelijk onbegrip rond mama’s met kinderen die diabetes hebben ook een belangrijk thema. Maar net zo goed probeer ik het onterecht oubollige imago waarmee de thuisverpleging soms kampt, bij te sturen. Ik wil dat doen, ik toon mezelf, ik vertel daarover … En het is oké om gewoon ook eens te janken, hoor.

Het is nooit alleen maar eenvoudig. Gewoon ook eens aanvaarden dat het niet lukt, dat mag. Psychologische problemen kunnen echt iedereen overkomen. De kunst is om evenveel begrip en geduld te hebben als bij fysieke problemen en niet het etiket: ‘zwak of gek’ op te kleven.”

1 STAP VERDER IN HET BEHEER VAN DIABETES MET

Het nieuwe real-time interstiteel continue glucose monitoring systeem van Menarini Diagnostics

1 SENSOR

VOOR 1 APP SMARTPHONE

1 ZENDER

1 RESULTAAT ELKE MINUUT

1 APPLICATOR

1 KALIBRATIE PER DAG

EN :

0

NAALD

14

DAGEN PER SENSOR

www.glucomenday.com

Menarini Benelux NV/SA | Division Diagnostics | De Kleetlaan 3 | B-1831 Machelen (Diegem) | Belgium Tel: +32 (0)2 721 49 30 | e-mail : mail@menarinidiagnostics.be | www.menarinidiagnostics.be

MEDISCH

DIABETES INFO

CHARCOTVOET: WAAKZAAMHEID GEBODEN De term charcotvoet doet misschien niet meteen een belletje rinkelen.

Een charcotvoet komt dan ook vrij zelden voor, maar het is een ernstige diabetescomplicatie die in een acute fase snel moet behandeld worden.

De oorzaak is vaak iets heel banaal. Zo kan een simpele blessure zoals het verzwikken van de voet de aanleiding vormen tot het ontwikkelen van een charcotvoet.

LIEN DIERCKX, PODOLOOG-DIABETESEDUCATOR, KENNISCENTRUM-INFOLIJN, DIABETES LIGA VZW

WAT IS EEN CHARCOTVOET? Een charcotvoet is een ernstige verwikkeling ten gevolge van diabetesneuropathie (zenuwaantasting). Het is een destructieve inflammatie (ontsteking) van de (middelste) voetgewrichten. De voet is vaak rood, gezwollen, warm en soms pijnlijk. In een later stadium kan ook het onderbeen rood aanslaan en warm aanvoelen. Wanneer een charcotvoet niet tijdig wordt behandeld, kan dit lijden tot een permanente vervorming van de voetgewrichten. Hierdoor wordt de voet moeilijk ‘schoenbaar’ wat, in combinatie met neuropathie, het risico op diabetische voetwonden sterk doet toenemen.

HOE ONTSTAAT EEN CHARCOTVOET? De aandoening kan spontaan ontstaan, maar kan ook het gevolg zijn van een kleine breuk na een ongeluk. Een charcotvoet ontstaat vaak door een combinatie van overdruk door motorische neuropathie en sensibele neuropathie. Bij motorische neuropathie worden de spieren onvoldoende aangestuurd waardoor een veranderd gangpatroon kan

10

optreden. De voet wordt niet meer correct gepositioneerd waardoor er op verschillende zones van de voet(zool) overdruk ontstaat.

Bij sensibele neuropathie wordt de gevoelswaarneming verstoord en de druk niet gevoeld. Door autonome neuropathie kan daarnaast de bloedsomloop in de kleinste bloedvaatjes verstoord zijn. Hierdoor worden de botten brozer en kunnen microfracturen (kleine barstjes) ontstaan.

De diagnose van charcotvoet gebeurt op basis van een MRI-scan en wordt best zo snel mogelijk gesteld. Om verdere complicaties te vermijden wordt er vaak beslist om de voet onmiddellijk te behandelen als een charcotvoet, totdat het tegendeel (door de MRI-scan) bewezen is. Een vroegtijdige detectie en behandeling is namelijk cruciaal om de schade aan de gewrichten tot een minimum te beperken.

HET VERLOOP Het verloop van een charcotvoet kent een acute en stabilisatie/chronische fase.

In de eerste fase (de acute of ‘warme’ fase) is de ontsteking van de gewrichten volop actief. De uiterlijke kenmerken zijn hierbij vaak een warme, rode en gezwollen voet.

De warmte en roodheid kunnen zelfs tot in het onderbeen reiken. Een vroegtijdige detectie en behandeling is hier de sleutel tot succes. Vaak kent de charcotvoet juist geen tijdige detectie doordat in de eerste fase nog geen structurele veranderingen zichtbaar zijn. Hierdoor wordt vaak de juiste diagnose gemist. Bij personen met diabetes die lijden

FIGUUR 1: Charcotvoet NORMALE VOET

aan neuropathie moet bij een gezwollen, rode en warme voet, in de eerste plaats gedacht worden aan charcot.

Blijft een acute charcotvoet (door een verkeerde diagnose) onbehandeld? Dan kan dit leiden tot de aantasting van de voetgewrichten met blijvende misvormingen tot gevolg. Wanneer de charcotvoet zich afspeelt ter hoogte van de middenvoet kan deze bij aantasting van de gewrichten ‘inzakken’ tot een ‘platvoet’ (zie Figuur 1).

De middenvoetsbeentjes liggen dan op de voetbodem, ingestort in een onlogische volgorde.

MEDISCH

DIABETES INFO

“EEN SNELLE BEHANDELING EN RUST ZIJN BELANGRIJK OM EEN CHARCOTVOET MET SUCCES TE BEHANDELEN.”

CHARCOTVOET

De tweede fase (stabilisatie- of chronische fase) In de stabilisatiefase neemt de ontsteking af en beginnen de botdelen langzaam weer aan elkaar te groeien. Helaas wel in de positie die ze tijdens de acute fase, al dan niet correct, hebben aangenomen. De misvormingen in het voetskelet zijn blijvend waardoor de voet moeilijk schoenbaar wordt. De kans op het ontstaan van voetwonden ter hoogte van de drukpunten neemt aanzienlijk toe. De voet dient nog steeds goed beschermd te worden.

Orthopedisch schoeisel is een must, net zoals levenslange blijvende controle van de voet.

BEHANDELING VAN EEN CHARCOTVOET Om verdere vervorming te beperken wordt er onmiddellijk een gipscast aangelegd ter hoogte van de voet en het onderbeen.

De druk word op die manier opnieuw herverdeeld om een gelijkmatige belasting ter hoogte van de voetzool te krijgen. De gipscast wordt wekelijks vervangen. Hierbij wordt de temperatuur van de voet en mogelijke voetwonden geanalyseerd en verzorgd. Daarnaast wordt er ook gekeken of er al dan niet, nieuwe drukplekken zijn ontstaan. Het gipsen wordt voortgezet zolang er een temperatuurverschil van 2 graden of meer wordt vastgesteld tussen beide voeten. Een langdurende gipsperiode is dus zeker geen uitzondering. Een snelle behandeling en rust (niet steunen op de voet) zijn de belangrijkste eigenschappen om een charcotvoet met succes te behandelen.

Mede door de aanleg van de gipscast kan de rust van de voet gegarandeerd worden. Pijn, zwelling en roodheid nemen dan geleidelijk aan af. Soms is het noodzakelijk om botdeeltjes die voor overdruk zorgen, door middel van chirurgie te verwijderen. Dit kan pas gebeuren als de wonde die al aanwezig zou zijn, compleet genezen is.

WAT NA EEN CHARCOTVOET? Door de verminderde gevoelswaarneming is het daarna absoluut afgeraden om op blote voeten rond te lopen. Draag dagelijks goed aansluitende schoenen, ook in huis.

Controleer telkens de binnen-en buitenkant van de schoen op vreemde voorwerpen.

Draag goede kousen (bij voorkeur katoen) zonder naden om extra druk ter hoogte van de huid te voorkomen.

Het is raadzaam om op regelmatige basis langs te gaan bij de podoloog. Door de verandering van het voetskelet kan er overdruk op ‘vervormde/oneffen’ zones van de voet ontstaan. Controleer daarom ook zelf dagelijks de voeten en tenen op eeltvorming, rode plekken, blaarvorming of wonden.

Externe hulpstukken zoals zooltherapie, siliconentherapie of vilttherapie kunnen ook soelaas bieden bij een afwijkende teenstand. Je kan hiervoor raad vragen bij een orthopedist of podoloog.

Vaak zijn er blijvende misvormingen waardoor orthopedische schoenen onmisbaar zijn. Deze worden vaak in de stabilisatiefase al aangemeten zodat de patiënt na de gipstherapie, de schoenen onmiddellijk kan dragen. De maatafname hiervoor gebeurt bij een orthopedisch schoentechnieker. Om een terugbetaling van de mutualiteit te bekomen zijn er slechts een aantal gespecialiseerde artsen die deze orthopedische schoenen mogen voorschrijven met name: iedere geneesheer die gespecialiseerd is in revalidatie, fysische geneeskunde, chirurgie, orthopedie/ traumatologie, reumatologie, neurologie, pediatrie en neuropsychiatrie.

CONCLUSIE Een charcotvoet komt gelukkig niet frequent voor. Toch is het noodzakelijk om waakzaam te zijn wanneer roodheid, warmte, zwelling en pijn ter hoogte van de voet optreden bij een persoon met zenuwaantasting. Een vroegtijdige detectie en diagnose kunnen in dat geval letterlijk jouw voet redden!

Wees dus waakzaam.

11

PRAKTIJK

DIABETES INFO

LAAT JE VACCINEREN TEGEN DE GRIEP! Iedere persoon met diabetes (ouder dan 6 maand) wordt jaarlijks geadviseerd om zich te laten vaccineren tegen de griep. In het licht van COVID-19, is een griepvaccinatie nu extra belangrijk.

WIE MOET ZICH LATEN VACCINEREN TEGEN DE GRIEP?

LAAT GRIEP DEZE WINTER IN DE KOU STAAN

CATEGORIE A: GROEP 1 • Alle personen ouder dan 6 maand met een chronische aandoening (ook indien dit gestabiliseerd is), bv. personen met diabetes, longproblemen, hartaandoening, nierproblemen, leverproblemen …, inclusief personen met BMI hoger dan 35; • Alle personen vanaf 65 jaar; • Alle zwangere vrouwen; • Alle personen die in een instelling verblijven; • Kinderen vanaf 6 maand tot 18 jaar die langdurige aspirinetherapie krijgen.

GROEP 2 Personen werkzaam in de gezondheidssector.

GRIEPVACCINATIE STAP VOOR STAP • Ga naar je apotheker om het griepvaccin. Bewaar het vaccin in het groentevak van de koelkast, anders wordt het waardeloos. Haal het vaccin zeker af voor 15 november.

• Ga zo snel mogelijk met het vaccin naar je huisarts om je te laten inenten. De tweede helft van november tot half december lijkt de meest geschikte periode om je te laten inenten tegen de griep.

GROEP 3 Personen die onder hetzelfde dak wonen als personen uit groep 1 (bv. iedereen die samenwoont met een persoon die diabetes heeft) of die samenwonen met kinderen onder de 6 maand.

WAAROM MOETEN PERSONEN MET DIABETES ZICH LATEN VACCINEREN TEGEN DE GRIEP? Griep kan, net zoals andere infecties, de bloedsuiker sterk ontregelen. Bij personen met diabetes kan griep leiden tot ernstige long- en hartproblemen en in zeldzame gevallen zelfs tot een dodelijke longontsteking of hersenvliesontsteking.

Voorkomen is dus duidelijk beter dan genezen.

Je laten vaccineren tegen de griep is in tijden van COVID-19 extra belangrijk. Door je te laten vaccineren tegen de griep, kan je mee het aantal ziekenhuisopnames verminderen. Je laten vaccineren doe je omwille van je eigen gezondheid, maar ook ter ondersteuning van de gezondheidszorg!

12

CATEGORIE B: Personen tussen de 50 en 65 jaar.

Voor de griepcampagne van 2020 worden griepvaccins tot 15 november enkel afgeleverd aan risicopersonen uit categorie A en B.

Ik heb mijn diabetes perfect onder controle, is een griepvaccin dan wel nuttig?

Ja! Volgens het advies van de Hoge Gezond­ heidsraad laat iedereen met diabetes (ouder dan 6 maand) zich best jaarlijks vaccineren tegen seizoensgriep, ongeacht leeftijd, type diabetes of behandeling.

TOT SLOT Een griepvaccinatie beschermt je enkel (gedeeltelijk) tegen het virus (influenza) dat griep veroorzaakt.

COVID-19 behoort tot een andere soort virussen en voorlopig is er nog geen vaccin tegen dit virus.

Astrid heeft diabetes type 2 en geniet van de buitenlucht wanneer zij dat wil Astrid vertrouwt op Roche Diabetes Care

Je wilt leven zoals iedereen, doen waar je zin in hebt en je niet laten beperken door je diabetes. Daar helpen we je bij met onze bloedglucosemeters en onze handige mySugr app. Waardoor je zeker weet dat alles goed wordt gemeten, opgeslagen en vastgelegd. Zodat je altijd

direct inzicht hebt in jouw persoonlijke waarden. En kunt doen waar je zin in hebt. Net zoals iedereen. Vertrouw, net zoals miljoenen andere gebruikers, op Roche Diabetes Care.

Lees meer op RocheDiabetesCare.be Endeavour092020

SOCIAAL

DIABETES INFO

DIABETES IN HET VERKEER Een medische aandoening zoals diabetes vormt in principe geen belemmering om je in het verkeer te begeven. Het is wel belangrijk om met een aantal aandachtspunten rekening te houden. Er is ook een specifieke wetgeving omtrent het rijbewijs van toepassing.

bevindt … Controleer dus regelmatig je bloedsuikerspiegel en reageer adequaat op elke hypo. Niet elke diabetesmedicatie verhoogt het risico op een hypo. Elke insulinesoort verhoogt wel het risico op een hypo. Dit is niet het geval voor de inspuitbare incretinemimetica. Vraag bij twijfel raad aan je arts. Ook als je een hypo niet goed voelt aankomen, is het belangrijk dit tijdig te bespreken met je arts.

GOED GEREGELD: VEILIG IN HET VERKEER Als je diabetes hebt, kunnen je bloed­ suikerwaarden schommelen. Een hypo wordt gezien als de belangrijkste factor die de verkeersrisico’s verhoogt bij personen met diabetes. Langetermijncomplicaties zoals oogproblemen, zenuwaantasting en harten vaatziekten beïnvloeden ook in zekere

14

mate de rijvaardigheid, maar op een meer voorspelbare manier.

Tijdens een autorit kan een hypo zich onder andere uiten in: moeilijker op je rijstrook kunnen blijven, verkeerstekens over het hoofd zien, een richtingaanwijzer laattijdig opmerken, niet meer weten naar waar je onderweg bent of waar je je

WAAR HOU JE REKENING MEE VOOR JE DE WEG OP GAAT? • Neem je bloedsuikerverlagende medicatie met een verhoogd risico op een hypo, dan moet je wettelijk gezien altijd snelle suikers (bv. cola, druivensuiker) binnen handbereik hebben in het voertuig dat je bestuurt.

• Zorg dat je ook altijd iets van trage suikers (bv. vezelrijke koek) in de auto hebt liggen.

Deze snacks voorkomen ook een hypo als je langer onderweg bent dan voorzien, bijvoorbeeld door een file.

• Je mag enkel een voertuig besturen met een veilige bloedsuikerwaarde (bijvoorbeeld 90 mg/dl of hoger).

Bespreek met je behandelend arts wat je grenswaarde is en hoe frequent en in welke omstandigheden je moet meten.

• Maaltijden en snacks worden best op tijd ingenomen. Na een insuline-injectie of inname van bloedsuikerverlagende pilletjes moet je eerst eten vooraleer je achter het stuur plaatsneemt.

• Vermijd alcohol als je nog met de auto moet rijden! Alcohol kan tot enkele uren na consumptie een daling in de bloedsuikerwaarden veroorzaken, zeker als je er niets bij hebt gegeten. Bovendien vermindert alcohol je rijvaardigheid en je vermogen om een hypo aan te voelen.

SOCIAAL

DIABETES INFO

WAAR HOU JE REKENING MEE TIJDENS HET RIJDEN? • Neem voldoende pauzes als je een lange rit voor de boeg hebt. Probeer (indien mogelijk) om de twee uur een nieuwe bloedglucosemeting te doen. Dit omdat een lange rit zeer veel concentratie vraagt, wat een groot effect kan hebben op de bloedsuikerwaarden.

• Bij extra fysieke activiteiten/ inspanningen onderweg, zoals een lekke band vervangen, kunnen de bloedsuikerwaarden sneller dalen dan verwacht. In dat geval is extra meten (en eten) zeker aanbevolen! Ook een sportinspanning kan een grote invloed hebben op de glycemie en dit zelfs enkele uren na de inspanningen.

• Als er zich een hypo voordoet, ga dan zo snel mogelijk (op een veilige plaats) aan de kant staan en neem snelle suikers in. Vertrek pas terug wanneer je bloedsuikerwaarden goed (≥ 90 mg/dl) staan. Je hersenen hebben minimum 30 minuten nodig vooraleer ze terug perfect werken. Gedurende die tijd mag je dus zeker geen voertuig besturen.

EEN AANGEPAST RIJBEWIJS VOOR IEDEREEN MET DIABETES Zodra de diagnose diabetes wordt gesteld, ben je wettelijk verplicht om binnen de 4 werkdagen een aangepast rijbewijs (rijbewijs met beperkte geldigheidsduur) aan te vragen. Indien je geen aangepast rijbewijs hebt, is je rijbewijs niet meer geldig. Je recht op sturen vervalt dan.

De maximale geldigheidsduur van het rijbewijs verschilt naargelang het type: • privé-rijbewijs: maximum 5 jaar; • professioneel rijbewijs: maximum 3 jaar.

HOE BEKOM JE EEN AANGEPAST RIJBEWIJS VOOR PRIVAAT VERVOER? Privaat vervoer of een aangepast rijbewijs voor groep 1 omvat de groepen: AM, A, A1, A2, B, B+E en G. Het rijgeschiktheidsattest wordt ingevuld door je behandelend arts (huisarts of endocrinoloog), rekening houdend met je diabetesbehandeling (zie Tabel 1).

TABEL 1: Keurend arts privaat rijbewijs Keurend arts

Personen met diabetes

Huisarts

Leefstijlaanpassingen Diabetestabletten Injecties met incretinemimetica Tot en met 2 insuline-injecties/dag

Endocrinoloog

3 of meer insuline-injecties/dag Insulinepomp Verhoogd risico op een ernstige hypo* Recurrente** hypo na een wachttijd minimum 3 maanden met intrekking van het rijbewijs

* Een ernstige hypo wil zeggen dat een persoon hulp of bijstand nodig heeft. ** Recurrente hypo wijst op een tweede aanval van ernstige hypo in een periode van 12 maanden.

TABEL 2: Adviserend arts professioneel rijbewijs Adviserend arts

Personen met diabetes

Huisarts

Leefstijlaanpassingen Diabetestabletten Injecties met incretinemimetica Tot en met 2 insuline-injecties/dag

Endocrinoloog

3 of meer insuline-injecties/dag Insulinepomp Verhoogd risico op een ernstige hypo* Recurrente** hypo na een wachttijd minimum 3 maanden met intrekking van het rijbewijs

Met het ingevulde rijgeschiktheidsattest ga je naar de dienst bevolking, waar je rijbewijs zal aangepast worden.

Tip: Je hoeft meestal geen pasfoto mee te nemen voor het aanpassen van je rijbewijs.

Normaal wordt de foto op de elektronische identiteitskaart gebruikt, tenzij de ambtenaar van de burgerlijke stand oordeelt dat je er niet meer voldoende op lijkt.

Indien een amputatie of een andere aandoening van het bewegingsstelsel of het zenuwstelsel een invloed kan hebben op je rijgeschiktheid, dan zal de arts je doorverwijzen naar CARA. Dit is het Centrum voor rijgeschiktheid en voertuigaanpassing, zij oordelen over je rijgeschiktheid en of er eventueel aanpassingen nodig zijn aan het voertuig.

HOE EEN RIJBEWIJS VOOR PROFESSIONEEL VERVOER BEKOMEN? Professioneel vervoer betekent dat je een aangepast rijbewijs aanvraagt voor groep 2.

Hiertoe behoren de groepen: C, C+E, C1, C1+E, D, D+E, D1 en D1+E.

Tot deze groep behoren ook alle categorieën bezoldigd of gelijkgesteld vervoer: taxichauffeurs, ambulanciers, buschauffeurs, verhuurdiensten met een chauffeur, bezoldigd leerlingenvervoer en rijschoolinstructeurs die het praktische onderricht verstrekken. Het rijgeschiktheidsattest wordt ingevuld door een arbeidsgeneesheer, rekening houdend met het verplichte rijgeschiktheidsadvies van de huisarts of endocrinoloog (zie Tabel 2).

Voor een aangepast rijbewijs groep 2 is ook steeds een verslag van een oogonderzoek vereist.

BELANGRIJK OM WETEN Volgens de wet dient de verzekeraar op de hoogte gebracht te worden van het feit dat je een rijbewijs met een beperkte geldigheidsduur hebt.

Hiervoor bezorg je hen een kopie van het rijgeschiktheidsattest en/of recto verso kopie van het aangepast rijbewijs. Om discussies achteraf te vermijden, kan dit best aangetekend verstuurd worden of met de vraag voor een bewijs van aflevering.

15

DIABETES INFO

Heb je zelf een vraag?

0800/96 333 of infolijn@diabetes.be

VRAAG HET AAN DE DIABETES INFOLIJN

WAT MOET IK DOEN MET VERVALLEN MEDICATIE? GROETJES JENNY Beste Jenny Vervallen medicatie dient naar de apotheker te worden gebracht. Deze dient de medicatie kosteloos terug te nemen.

Dit geldt zowel voor pillen, zetpillen, capsules, aerosols, maar ook voor restjes zalf in een tube, restanten van siropen en vloeibare geneesmiddelen (druppels) in hun flessen. Ook insulineflacons, -patronen en -wegwerppennen die nog (gedeeltelijk) gevuld zijn moeten naar de apotheker worden gebracht. Dit alles dient steeds te worden aangeboden zonder doosje en bijsluiter. De medicatie dient niet uit de blisterverpakking gehaald te worden.

Lege medicatieverpakkingen in glas, papier of kunststof kunnen niet naar de apotheker. Zij horen respectievelijk thuis bij het glasafval, papier en karton en bij het huishoudelijk afval. Enkel de resten van geneesmiddelen worden bij de apotheek verzameld.

16

MIJN JONGSTE ZOON HEEFT DIABETES TYPE 1. HIJ ZIT MOMENTEEL IN HET EERSTE MIDDELBAAR EN ZAL IN DECEMBER DUS VOOR DE EERSTE KEER EXAMENS AFLEGGEN. KAN DIT INVLOED HEBBEN OP ZIJN DIABETES? MET VRIENDELIJKE GROETEN LOUIS Beste Louis Veel studenten ervaren tijdens de examenperiode een zekere mate van stress.

Door stresshormonen zal bij de meeste personen met diabetes de bloedsuikerspiegel stijgen. Sommigen ervaren echter juist lagere glycemiespiegels. De drukke examenperiode kan er ook voor zorgen dat er wat nonchalanter met zelfzorg wordt omgesprongen. Sommige studenten grijpen in deze periode ook meer naar ongezonde snacks en/of bewegen minder dan normaal.

Dit alles kan dus een zekere invloed hebben op de glycemiespiegel, maar maak je zeker niet teveel zorgen. De meeste studenten met diabetes komen deze periode zonder problemen door en bij twijfel of vragen kan je steeds terecht bij de kinderconventie. Ook als ouder kan je je zoon ondersteunen, zodat hij met frisse moed aan de examens start.

ZIJN ALLE NOTEN KOOLHYDRAATARM? BEDANKT VOOR JULLIE ANTWOORD. JEF Beste Jef Van een handje noten natuur (20 Ă 25 gram) hoeven de koolhydraten normaal niet meegerekend te worden. Kastanjes en cashewnoten vormen hierop echter een uitzondering. Kastanjes bevatten 41 gram koolhydraten per 100 gram. Cashewnoten liggen wat lager in koolhydraatgehalte. Ze bevatten ongeveer 30 gram koolhydraten per 100 gram.

GELEZEN

DIABETES INFO

GELEZEN EN INTERESSANT BEVONDEN FREDERIK MUYLLE, SENIOR WETENSCHAPPELIJK ADVISEUR, DIABETES LIGA VZW

PILOTEN MET DIABETES: GEEN VERHOOGD VEILIGHEIDSRISICO DANKZIJ EUROPEES PROTOCOL Bron: Diabetes Care, juni 2020 / EASD 2020 Nieuw onderzoek uit het Verenigd Koninkrijk brengt hoop voor mensen met diabetes die ervan dromen om piloot op een commerciële vlucht te worden. Mits het respecteren van een strikt protocol kunnen piloten met insulinebehandelde diabetes, hun bloedglucosewaarden 98% van de tijd perfect onder controle houden. Dat bleek zwart op wit uit een recente wetenschappelijke studie bij 49 piloten met type 1 (84%) of type 2 diabetes (16%), die in totaal 7,5 jaar in beslag nam. Er werden gedurende in totaal 22 000 vlieguren meer dan 38 000

bloedglucosewaarden geregistreerd. Op geen enkel moment was er een verhoogd veiligheidsrisico omwille van hypoglycemie, nochtans een belangrijke reden waarom personen met diabetes momenteel uitgesloten zijn van de job als piloot of andere veiligheidsfuncties.

Opvallend was ook dat het aantal waarden dat buiten het ‘groene’ doelbereik lag, significant afnam tussen het begin en het einde van de studieperiode. Wellicht is dit ook in belangrijke mate te wijten aan de verdere verbetering in de behandeling (nieuwe insulines, continue glucosemeting …) de afgelopen jaren. Bij geen enkele individuele piloot zag men tijdens de studie een achteruitgang in de glycemieregeling, wat erop wijst dat ze enorm gemotiveerd waren.

Volgens de Britse onderzoekers toont deze belangrijke studie aan dat het veiligheidsprotocol voor diabetes goed begrijpbaar is voor piloot en copiloot, en gemakkelijk in de praktijk kan gezet worden. Bovendien zijn ze van mening dat de resultaten ook internationaal moeten gebruikt worden om piloten met diabetes toe te laten tot de commerciële luchtvaart.

Tot slot zien de wetenschappers ook een opportuniteit om een dergelijk protocol ook in andere veiligheidsberoepen toe te passen. Voor andere beroepen zijn er op dit moment nog geen soortgelijke gegevens, maar de resultaten van de pilotenstudie spreken boekdelen. Er is nu voor het eerst wetenschappelijk bewijs dat personen met diabetes niet langer stelselmatig gediscrimineerd hoeven te worden op basis van hun aandoening, klinkt het.

17

MEDISCH

DIABETES INFO

DIABETES WEGKNIPPEN UIT JE DNA, DE TOEKOMST? MAAK KENNIS MET CRISPR! Op 7 oktober 2020 werd de Nobelprijs voor Chemie uitgereikt aan Emmanuelle Charpentier and Jennifer A. Doudna, 2 vrouwen die baanbrekend onderzoek doen naar CRISPR-Cas9. Deze revolutionaire techniek maakt het mogelijk om de genetische code van levende organismen aan te passen en helpt ons om ziekten beter te begrijpen en te behandelen. In dit artikel bespreken we wat dit concreet kan betekenen voor diabetes.

FREDERIK MUYLLE, SENIOR WETENSCHAPPELIJK ADVISEUR, DIABETES LIGA VZW

INLEIDING Het menselijk genoom (erfelijk materiaal) bestaat uit zo’n 20 000 verschillende gekende genen, die elk een invloed hebben op de werking van ons lichaam. Er zijn genen die specifiek de code bevatten voor een fysieke eigenschap bijvoorbeeld blauwe ogen. Maar de invloed van de genetica op de ontwikkeling van ziektes is heel wat complexer en dit deel van de wetenschap staat echt nog in z’n kinderschoenen. We beginnen maar nog net te begrijpen hoe

18

honderden genen samen er kunnen voor zorgen dat iemand meer kans maakt om diabetes te ontwikkelen, door de afwijkende manier waarop vet wordt opgeslagen en glucose wordt vervoerd of omdat cellen anders reageren op insuline.

Het gericht aanpassen en vervangen van al die bouwsteentjes lijkt complete science fiction. En dat was het ook tot voor kort.

De laatste jaren is er echter een nieuwe technologie voor dergelijke genbewerking

(Engelse naam: gene editing) op de voorgrond getreden die een schokgolf heeft veroorzaakt in de medische wetenschap.

CRISPR-Cas9 (kortweg CRISPR) is veruit de populairste manier om aan gene editing te doen, met de natuur als inspiratiebron.

Sommige bacteriën verdedigen zich immers tegen virussen door een databank van stukjes virus DNA aan te leggen (CRISPRs) die ze kunnen reproduceren. Zo’n kopiestukje zal zich enerzijds hechten aan virus DNA dat

MEDISCH

DIABETES INFO

“CRISPR-CAS9 WORDT NU BESCHOUWD ALS DE VEILIGSTE, GOEDKOOPSTE EN EFFICIËNTSTE WEG OM AAN HET DNA TE SLEUTELEN. ” de cel binnenkomt en anderzijds wordt het ook herkend door een enzyme (Cas9) dat het DNA kan verknippen. Deze bacteriële DNA-scharen werden in het laboratorium geherprogrammeerd om heel specifieke stukjes menselijk DNA uit te knippen en deze te vervangen. CRISPR-Cas9 wordt nu beschouwd als de veiligste, goedkoopste en efficiëntste weg om aan het DNA te sleutelen en de functie van onze cellen te veranderen.

Momenteel wordt de techniek zeer breed ingezet: in de zoektocht naar behandelingen voor kanker en HIV, maar ook om malaria te bestrijden of om algen te creëren die olie produceren. En de lijst wordt elk jaar wat langer.

CRISPR: WAT BETEKENT HET VOOR DIABETES? Dankzij CRISPR kunnen wetenschappers nu experimenten opzetten die goed 10 jaar geleden nog ondenkbaar waren.

Er wordt ook gebruik gemaakt van de technologie om uit te pluizen hoe onze genen bijdragen tot diabetes. Dit omvat het zoeken naar manieren om genen te knippen en te vervangen bij specifieke vormen van diabetes, tot het ontrafelen van complexe aandoeningen zoals type 2 diabetes, waarbij honderden genen betrokken zijn.

Gentherapie is ook een toepassing die mogelijk in de verre toekomst aan de orde is. Het zou in theorie een manier zijn om bijvoorbeeld de autoimmuunreactie bij type 1 diabetes te omzeilen.

Toch klinken er ook waarschuwingen.

CRISPR is weliswaar een zeer krachtig nieuw instrument, maar de stap naar genezing is nog niet voor morgen. Realistisch gezien mogen we in de komende decennia verwachten dat genbewerking ons vooral heel wat inzichten bezorgt over diabetes en nieuwe doelwitten voor geneesmiddelen oplevert.

MUTATIES AANPAKKEN Ons erfelijk materiaal kan heel wat fouten (mutaties) bevatten en in veel gevallen heeft dit niet zo’n grote gevolgen. Maar bij ziekten zoals mucoviscidose of bepaalde bloedziekten, weten we exact over welke genen het gaat en welke individuele mutaties verantwoordelijk zijn. Dat geldt ook voor MODY (‘maturity onset diabetes of the young’), een zeldzame diabetesvorm.

Er is bijvoorbeeld een specifieke mutatie gekend die de insulineaanmaak helemaal onderuithaalt. Wetenschappers zijn er al in geslaagd om in de huidcellen van een man met MODY, via CRISPR de genetische fout te corrigeren. Uit de huidcellen konden insulineproducerende cellen worden gemaakt. Maar voorlopig is genezing van MODY nog een scenario voor de verre toekomst.

DIABETESGENEN IN KAART Bij type 1 en type 2 diabetes spreken we niet over 1 bepaald gen waar een fout in zit. Zeker bij type 2 diabetes gaat eerder over honderden subtiele interacties van genen die het risico op het ontstaan van de aandoening verhogen, en die we nog onvoldoende begrijpen. Het is dus een illusie te denken dat we diabetes kunnen aan- en uitschakelen door er CRISPR op los te laten. Maar de technologie kan ons wel helpen om beter te begrijpen welke genen een leidende rol spelen in vetopslag, een factor die ook bepalend is in het ontstaan van type 2 diabetes. Op dezelfde manier kunnen ook andere complexe processen genetisch ontrafeld worden, zoals het transport van glucose in het lichaam. Tot voor de introductie van CRISPR moesten wetenschappers het stellen met inefficiënte en onbetrouwbare methoden om genen te veranderen, waarbij slechts 1 op de 10 experimenten resultaat opleverde. CRISPR opent in sneltempo nieuwe deuren en de verwachting is dat we al binnen drie jaar een gedetailleerde kaart hebben van de genen die bij glucosetransport betrokken zijn.

Als we weten welke genen het verschil maken, hebben we een startpunt om een nieuwe therapieën te ontwikkelen die op deze doelwitten inwerken.

ONZICHTBAAR VOOR HET AFWEERSYSTEEM Bètaceltransplantatie bij type 1 diabetes wordt bemoeilijkt door het feit dat het afweersysteem actief blijft en dus deze nieuwe bètacellen ook zal aanvallen.

Het bedrijf ViaCyte ontwikkelde methodes om insulineproducerende cellen in het labo te produceren en ze in te kapselen, waardoor ze buiten het bereik blijven van het immuunsysteem. Begin vorig jaar startte een Europese klinische studie met bètacelcapsules afgeleid van stamcellen, onder coördinatie van de Vrije Universiteit Brussel (Center for Beta Cell Therapy in Diabetes).

Maar ViaCyte vond ook samen met een ander bedrijf, CRISPR Therapeutics, een mogelijkheid om insulineproducerende cellen via CRISPR zodanig te manipuleren dat ze als het ware onzichtbaar worden voor het immuunsysteem. In een volgende fase zouden deze cellen ook bij mensen kunnen getest worden.

TOT SLOT CRISPR is een baanbrekende techniek waarmee erfelijk materiaal van levende organismen vlot kan gewijzigd worden. Ook voor het diabetesonderzoek biedt dit boeiende perspectieven, weliswaar met de nodige kanttekeningen. In de praktijk zijn er nog geen grote doorbraken te noteren en het is niet realistisch te denken dat CRISPR op korte termijn diabetes zal kunnen genezen. We mogen verder niet vergeten dat een behandeling die ons erfelijk materiaal wijzigt, ook ethische vragen oproept.

19

GETUIGENIS

DIABETES INFO

182 KEER DE BERG OP MET DIABETES David Van der Vloet (35 jaar) heeft diabetes type 1 én is triatleet.

Jammer genoeg werden heel wat races geannuleerd. David bleef echter niet bij de pakken zitten. Hij vond een sportieve uitlaatklep in een fietsuitdaging voor het goede doel.

suikerwaarde continu opvolgen. Toch was het ook voor mij een experiment en een leerervaring. Ik zou immers de eerste Belgische diabeet worden die zoiets tot een goed einde bracht”.

‘Everesting’ is sinds de coronacrisis de nieuwe hype bij fietsers. Het gaat zo: je kiest een helling uit en rijdt die net zo vaak op en af tot je de hoogtemeters van Mount Everest hebt bereikt (8848 m). Dit is absoluut geen sinecure. Een Everest Challenge is een slopende onderneming die gemakkelijk 16 tot 20 uur kan duren en je helemaal tot het uiterste drijft. David waagde zich hieraan op 15 augustus 2020.

“Al mijn races waren afgelast en ik ging op zoek naar een nieuwe uitdaging. Normaal gezien zou ik deelnemen aan Ironman Lanzarote, dus het mocht best wel iets extreems zijn. Al snel kwam ik bij de Everest Challenge uit.”

Aangezien David diabetes type 1 heeft, is zo’n sportieve prestatie extra uitdagend. “Dit was mijn langste rit ooit, dus ik wist niet helemaal hoe mijn suikers hierop zouden reageren.

Gelukkig is mijn glucosesensor verbonden met mijn sporthorloge en kan ik hierop mijn

hoop ik mijn steentje te kunnen bijdragen tot de genezing van diabetes type 1. Misschien niet meer voor mezelf, maar dan toch voor de generatie van mijn dochters Hanna en Laura, die trouwens ook heel hard mee supporterden.”

De heuvel in kwestie was de Holstheide in Huldenberg, bekend van de Brabantse Pijl.

“Ik ben geboren en getogen in Ottenburg, dat vlakbij ligt, en rijd bijna wekelijks naar mijn heuvelachtige geboortestreek om er te trainen. Het is een pittige beklimming van ongeveer 50 hoogtemeters, en ik had uitgerekend dat ik 182 keer omhoog en omlaag moest.”

David startte ’s nachts in de mist en reed de hoogtemeters in 17 uur en 40 minuten. In de loop van de dag kwamen verschillende andere sportievelingen met diabetes hem ondersteunen door enkele beklimmingen mee te rijden. “Het deed enorm deugd om zoveel support te krijgen. Mijn fietsbuddy’s motiveerden me op de moeilijke momenten, mijn familie kwam me regelmatig extra boterhammen en pannenkoeken brengen, en zelfs de mensen in de straat schreven met straatkrijt aanmoedigingen op het asfalt.”

Met deze uitdaging zamelde David ook geld in voor diabetesonderzoek. “Ik steunde hiermee Hippo & Friends. Op die manier

DIABETES LIGA CYCLING TEAM: VIRTUELE CLIMBING FOR LIFE Normaal gezien fietste het Diabetes Liga Cycling Team van 18 tot 21 juni, samen met 2000 andere Belgen in de Alpen. Zaterdag 20 juni zou de Col du Galibier worden beklommen. Het coronavirus gooide roet in het eten. Helaas kon Climbing for Life wegens de coronamaatregelen niet plaatsvinden.

Toch bleven de diabetes-ambassadeurs, hun teamleden en tal van andere deelnemers fietsen in teken van diabetes. Tijdens de virtuele Climbing for Life konden deelnemers virtueel van Brussel naar de top van de Galibier fietsen, goed voor 888 km. Op 9 dagen tijd werd zo meer dan 184 000 km verzameld dankzij 729 fietsers. Dit is 104 keer de afstand Brussel - Col du Galibier.

20

Deze virtuele challenge liep in samenwerking met Novo Nordisk, Golazo en Association du Diabète.

Suiker

DIABETES INFO

stories

Diabetes Liga - Informeert, connecteert mobiliseert Met de besteenbedoelingen.

Handig, ik word hier

ZO Lucas, weer een grote lading geïnformeerd over een magazines van de Diabetes Liga. garagist met diabetes.

Hallo, Diabetes Liga heeft ons geconnecteerd en zo kwam ik bij u terecht.

Ik sta in panne...

Danl<: u, postbode.

Ja, Lucas, waarom zoveel magazines?

Het huis Staat vo1.

Maar Voila,mijn je bent weer gemobiliseerd dankzij TUUrlijl<: Diabetesschatje, Liga. abonnementen maar je l<:an 001<: brengen ge1d op waarmee Diabetes Liga onderzoel<: gewoon ge1d storten! financiert.

,,,---_-"'- �-

Suikerstories

© Kevin Deprez 21

PUBLIREPORTAGE

HERONTDEK HET GEMAK VAN HET LEVEN WIE ?

Diabetes type 1

LEEFTIJD ?

37 jaar

ADELAÏDE

BEROEP | BEZIGHEID ?

Communicatieverantwoordelijke

Adelaïde kreeg diabetes toen ze 8 jaar was.

Als kind ging ze er beter mee om dan haar moeder, die ook diabetes had en zich veel met haar moest bezighouden. Maar ondanks haar zware ziekte blijft Adelaïde positief, want ze beseft dat ze zo veel over zichzelf heeft geleerd. De diabetes heeft haar ook niet verhinderd haar favoriete sporten te beoefenen, namelijk lopen en badminton spelen.

Ik woonde voor het werk ooit eens een event bij en zag toen het herkenbare schijfje onder de mouw van een deelnemer.1 We hadden meteen iets om over te praten!

Afbeelding ter illustratie. Dit is geen echte patiënt.

Een typische dag met de FreeStyle Libre

9 uur Ik scan vóór ik ontbijt.

7 uur Ik scan wanneer ik wakker word.

12 uur Ik scan vóór en na mijn lunch.

10 uur Ik scan vóór ik in de auto stap.

18 uur Ik scan vóór een lichamelijke activiteit.

16 uur Ik scan in de namiddag.

23 uur Ik scan vóór ik ga slapen.

20 uur Ik scan vóór het avondeten.

Mijn diabetes onder controle houden, vond ik relatief eenvoudig …

Ik gebruikte injectiepennen en trok behoorlijk goed mijn plan. Alleen tijdens mijn zwangerschappen was het wat complexer, want toen moest ik mijn bloedsuikerspiegel vóór en na iedere maaltijd meten.

Maar buiten die periodes redde ik me redelijk goed. … tot de dag dat mijn diabetoloog me de FreeStyle Libre voorstelde.

Na mijn bevalling mocht ik het systeem FreeStyle Libre uitproberen. Plots ontdekte ik dat alles zoveel eenvoudiger kon2! Met een betrouwbaar en draagbaar instrument dat vooral een globaal beeld over 24 uur schept. Een heuse revolutie die me een heel andere kijk op mijn ziekte gaf!

Mijn team van gezondheidsprofessionals heeft me alles haarfijn uitgelegd.

Omdat ik net was bevallen, kon ik de opleidingsdag in het ziekenhuis waar ik werd opgevolgd helaas niet bijwonen. De leden van het team diabetologie sprongen dus 2 tot 3 keer per dag binnen in mijn kamer op de kraamafdeling. Daarna zeiden ze dat ik ze eender wanneer mocht bellen. Een hele geruststelling!

En ja, de sensor is zichtbaar. Maar ik heb dan ook diabetes!

zien. Op een sollicitatiegesprek zou ik uiteraard wel lange mouwen dragen1. Een potentiële werkgever heeft niets met mijn ziekte te maken.

De FreeStyle LibreLink-app3 maakt het leven nóg gemakkelijker.

Mijn telefoon is de hele tijd bij me, dus de FreeStyle LibreLink-app ook!

Bovendien is het scherm van mijn telefoon groter dan dat van de reader: je kunt de grafieken beter zien.

Het stoort me niet dat mensen mijn sensor kunnen

Zoals Adelaïde, download de FreeStyle LibreLink-App!

SCAN DEZE QR-CODE EN DOWNLOAD GRATIS DE FreeStyle LibreLink-APP

1. Houd uw telefoon op minder dan 4 cm van de sensor. 2. De scanner van het FreeStyle Libre Flash Glucose Monitoring systeem (de ‘scanner’) is bij gebruik in combinatie met een sensor van het FreeStyle Libre Flash Glucose Monitoring systeem (de ‘sensor’) geïndiceerd voor het meten van de glucosewaarden in interstitiëlevloeistof bij personen van 4 jaar en ouder met diabetes mellitus, waaronder zwangere vrouwen. 3. De FreeStyle LibreLink-app is alleen compatibel met bepaalde mobiele apparaten en besturingssystemen. Raadpleeg de website www.myFreeStyle.be voor meer informatie over apparaatcompatibiliteit voordat u de app gebruikt. Voor gebruik van de FreeStyle LibreLink-app moet u zich registreren bij LibreView, een dienst die wordt aangeboden door Abbott en Newyu, Inc.

Het flashglucosemonitoringsysteem

NU ONLINE BESCHIKBAAR

U KUNT HET DOEN

ZONDER VINGERPRIK1

Bestel de FreeStyle Libre op www.myFreeStyle.be

?

Raadpleeg onze veelgestelde vragen via de rubriek Help op FreeStyleLibre.be

1. Voor het scannen zijn geen strips nodig. Een vingerprik is nodig indien de metingen van de glucosewaarden niet overeenstemmen met de symptomen of verwachtingen De ronde vorm van de sensor, FreeStyle en gerelateerde merk aanduidingen zijn eigendom van Abbott. Andere handelsmerken zijn het eigendom van hun respectievelijke eigenaren.

Afbeeldingen ter illustratie, dit is geen echte patiënt of professionele zorgverlener. Gesimuleerde gegevens ter illustratie. Dit is geen echte patiënt of gegevens. © Abbott 2020 | Einsteinlaan, 14 - B-1300 Waver. | ADC-27137. 09/20 v1.0.

MEDISCH

DIABETES INFO

HUIDPROBLEMEN BIJ DIABETES: EEN BLOEMLEZING Eén op de 3 personen met diabetes vertoont huidproblemen. In dit artikel geven we een overzicht van enkele frequente, maar ook eerder uitzonderlijk voorkomende huidproblemen.

PROF. DR. OLIVIER AERTS, DERMATOLOOG, UZ ANTWERPEN PROF. DR. CHRISTOPHE DE BLOCK, ENDOCRINOLOOG, UZ ANTWERPEN

FIGUUR 1: NECROBIOSIS LIPOIDICA Bovenstaande foto toont het scheenbeen van een jonge vrouw met diabetes type 1.

Let op de rode, verdikte rand en het gele centrum van het huidletsel.

1 JEUK Ongeveer de helft van de personen met diabetes heeft jeuk, soms gepaard gaande met een droge, rode huid en bultjes (‘eczeem’). Behalve vochtinbrengende (hydraterende) en jeukstillende crèmes (vaak op basis van menthol, polidocanol of ureum), worden soms ook cortisonecrèmes voorgeschreven. Het gebruik van mentholtalk wordt afgeraden, aangezien het de huid uitdroogt. Niet te vaak noch te heet douchen, en het gebruik van overvette zepen of wasoliën wordt aanbevolen. Hardnekkige en dikkere bulten (‘knobbelig eczeem’) kunnen geïnjecteerd worden met lokale corticosteroïden, en soms wordt ultraviolet (UV) lichttherapie aangewend.

2. ‘SPOTTED LEGS SYNDROME’ OF ‘SHIN SPOTS’ Deze komen typisch voor op de scheenbenen: rood-bruine, ingezonken en lichtjes schilferende vlekken. Ze zijn het gevolg van (onbewust doorgemaakte) kwetsuren. De vlekken komen vaker voor bij oudere patiënten, met een langer bestaande diabetes, die minder goed geregeld is of reeds gecompliceerd is door bv. oog-, zenuw- en nierlijden. De vlekken zijn onschuldig en vervagen soms als de glycemie beter onder controle geraakt.

“DIABETESBLAREN GEVEN MEESTAL GEEN KLACHTEN. ” 24

3. ‘DIABETESBLAREN’ Sommige personen met diabetes ontwikkelen spontaan (grote) blaren ter hoogte van de handen en/of voeten. Deze blaren geven meestal geen klachten. Ze komen vooral voor bij mannen met een langer bestaande, slecht geregelde en soms reeds gecompliceerde diabetes. Een huidbiopt en bloedname zijn nodig om de diagnose te bevestigen, en om andere ‘blaarziekten’ uit te sluiten.

Behalve het behandelen van de diabetes, is er geen therapie nodig. Best laat men de blaren zoveel mogelijk dicht. Indien ze toch opengaan, dient men goed te ontsmetten (bv. Isobetadine® dermicum) om bacteriële infectie te voorkomen. Verlittekening is mogelijk.

MEDISCH

DIABETES INFO

4. ‘DE DIABETISCHE HAND’ Naar analogie met ‘diabetische voetproblemen’ kunnen personen met een lang bestaande diabetes ook handproblemen ontwikkelen. Vooral ‘stijve vingers’ (bij de helft van de patiënten!) zijn een typisch voorbeeld. Door verdikking van het onderhuidse bindweefsel ‘verstijven’ de kleine gewrichtjes, waardoor het volledig strekken van de vingers moeilijker wordt. De huid is vaak glad, verdikt, ‘wasachtig’ en gelig van kleur.

5. NECROBIOSIS LIPOIDICA Necrobiosis lipoidica is een niet-jeukende aandoening op de scheenbenen, vooral bij vrouwen met diabetes (zie Figuur 1). Het begint als een rood bultje dat uitgroeit tot een rood-bruine verheven vlek, met een rode boord en een geel centrum. Soms treedt spontane wondvorming op en littekens zijn mogelijk. Vaak is een huidbiopt nodig om de diagnose te stellen. De behandeling is moeilijk en omvat onder meer cortisonecrèmes.

6. SCLEREDEMA VAN BUSCHKE Scleredema van Buschke is een zeldzame verdikking van de huid ter hoogte van de nek en bovenrug, vooral bij diabetes type 2, die langzaam toeneemt. De dikke, stugge huid heeft een belangrijke impact op de beweeglijkheid van bv. de schoudergordel.

De diagnose wordt bevestigd op een huidbiopt en de behandeling is specialistisch (bv. lichttherapie, kinesitherapie).

7. GRANULOMA ANNULARE Granuloma annulare (zie Figuur 2) zijn rode, verdikte en ringvormige huidletsels op handruggen, voetruggen, en/of ellebogen.

Uitzonderlijk komen ze over het hele lichaam voor. Er is zelden jeuk, maar de letsels zijn soms cosmetisch storend. Een huidbiopt kan de diagnose bevestigen en is soms ‘therapeutisch’: na de biopsie verdwijnt het letsel soms spontaan. De behandelingen, die vaak een uitdaging zijn, omvatten cryotherapie (‘vloeibare stikstof’), cortisonecrèmes, en/of lichttherapie.

8. ACANTHOSIS NIGRICANS Acanthosis nigricans (zie Figuur 3) is een verdikte, bruine en fluweelachtige huid ter hoogte van de nek, oksels en liezen en komt vaker voor bij obesitas en diabetes type 2. Deze huidaandoening verschijnt geleidelijk aan en kan soms de eigenlijke diabetes voorafgaan. Behalve behandeling van de diabetes, is ook gewichtsreductie een aandachtspunt. Vitamine-A-bevattende crèmes, gebruikt in de behandeling van jeugdpuistjes, kunnen de huidletsels soms doen vervagen.

FIGUUR 3: ACANTHOSIS NIGRICANS Onderstaande foto toont de oksel van een persoon met diabetes type 2. Let op de fluwelige, verdikte huid.

FIGUUR 2: GRANULOMA ANNULARE Bovenstaande foto toont de handrug van een jongen met diabetes type 1. Let op het ringvormig voorkomen ( ) van het huidletsel dat doorgaans geen klachten veroorzaakt.

9. PERFORERENDE COLLAGENOSEN Een perforerende collagenose is een zeer zeldzame huidziekte die nochtans vrij typisch voorkomt bij diabetes, vooral indien er ook nierproblemen zijn. Het zijn jeukende, rode bultjes met een centraal korstje. De diagnose wordt gesteld door middel van een huidbiopt en als behandeling worden cortisonecrèmes geprobeerd.

Personen met diabetes ervaren soms ook allergische huidreacties veroorzaakt door insuline, diabetestabletten, glucosesensoren en/of insulinepompen. Hier gaan we in een artikel in het volgende tijdschrift dieper op in.

25

KIDS MAGAZINE

KOKEN VOOR DE SINT

SINT EN PIET BIJNA TERUG IN HET LAND! In de loop van november is het terug zo ver … Sint en Piet komen ons terug een bezoekje brengen. Daar hoort een passend hapje bij! Trek dus je keukenschort aan en stroop je mouwen op. Met onderstaande recepten kan je meteen aan de slag. Vraag wel hulp aan je mama of papa, als iets te moeilijk is.

SINT-EITJE Ingrediënten (voor 4 halve eitjes) • 2 eieren • tomaat • Sneetje gekookte hesp

Voor de decoratie: • 4 rozijnen • Enkele blaadjes sla

Aan de slag:

PRIKKERTJE PIET Ingrediënten • Zwarte olijven • Kerstomaatjes • Rucola of raketsla • Schijfjes komkommer • Prikkertjes of tandenstokers

Aan de slag:

1. Snij kleine driehoekjes uit de schijfjes komkommer zodat je een kartelrand krijgt.

2. Snij het onderste stukje van de kerstomaatjes af.

1. Breng water aan de kook. Leg voorzichtig de eieren in het kokende water en laat de eieren 10 minuten koken. Spoel ze af onder koud stromend water.

Pel de eieren. Snij de eieren in de lengte in twee.

2. Snij 4 kleine driehoekjes uit de tomaat. Dit is de mijter van de Sint.

3. Snij 8 korte reepjes uit de hesp. Leg 2 reepjes in een kruis op de mijter.

4. Snij 4 rozijntjes doormidden.

3. Prik de rucola, kerstomaat, olijf en komkommer op een tandenstoker.

Voor enkele prikkertjes Piet moet je geen koolhydraten meerekenen.

26

TIP: In plaats van rozijntjes kan je ook peperbolletjes voor de ogen gebruiken.

5. Leg de mijters op de halve eitjes. Gebruik de rozijnenstukjes als ogen.

Leg alle Sint-eitjes op enkele blaadjes sla. Smullen maar!

Voor de Sint-eitjes hoef je geen koolhydraten mee te rekenen.

KNUTSELEN VOOR DE SINT SINT VAN EEN DRIEHOEK Dit heb je nodig: • Schaar • Lijm • Rood karton • Goud, rood, zwart, roze en wit papier • Wit crêpepapier • Watten Aan het werk: • Knip een grote driehoek uit het rood karton.

• Knip van het goudkleurig papier drie lange dunne stroken. Dit wordt de rand van de mijter en het kruis.

• Knip een grote cirkel uit het roze papier.

• Plak de cirkel zo hoog mogelijk op de driehoek.

• Plak de rand van de mijter net een stukje over het hoofd.

• Knip handen en armen uit het roze papier en plak ze op.

• Knip voeten uit het zwarte papier en plak ze op.

• Knip enkele stroken uit het crêpepapier en kleef deze op de rode driehoek als kleed.

• Knip ogen uit het zwarte en witte papier, een mond en een neus uit het rode papier.

• Neem watten en plak deze op het gezicht TIP: Heb je geen rood karton? Schilder dan zelf een stuk karton in het rood of plak er een rode vel papier op.

SINT MET GESTEMPELDE BAARD Dit heb je nodig: • A4-papier • Roze papier • Rode, zwarte, witte en gele verf • Kurk • S-vormig piepschuim • Eventueel een verfborstel Aan het werk: • Teken een grote cirkel op het roze papier en knip deze uit.

• Plak de cirkel in het midden van het A4-papier.

• Verf met rode verf een mijter op het hoofd.

Dit kan met een verfborstel of met de vinger.

• Stempel met een kurk met gele verf het kruis op de mijter.

• Stempel met een kurk met witte verf de ogen en de neus en maak de mond met de vinger in rode verf.

• Zet met zwarte verf stippen in de ogen.

• Doop de s-vormige piepschuim in de witte verf en stempel de baard en snor van de Sint.

TIP: Je kan ook een aardappelstempel gebruiken die je in een s-vorm snijdt of een goedkope gom in een s-vorm snijden.

Deze knutseltips zijn afkomstig van JufSanne.com. Neem voor meer tips om te knutselen een kijkje op de website: www.jufsanne.com.

STAAT JOUW TEKENING BINNENKORT IN KIDSMAGAZINE? KIDSmagazine wordt gemaakt voor, maar ook door kinderen. Stuur dus een toffe tekening, gedicht, verhaal of iets anders creatief door.

We geven het graag een plaatsje in KIDSmagazine én je krijgt een leuke verrassing toegestuurd.

JE MAG JE VERSLAGJE, TEKENING, GEDICHT …

OPSTUREN NAAR: Diabetes Liga vzw KIDSmagazine Ottergemsesteenweg 456 9000 Gent Of via mail: liga@diabetes.be Vergeet niet je adres te vermelden zodat we je het cadeautje kunnen opsturen. Een foto meesturen van jezelf mag ook steeds.

27

VOEDING

DIABETES INFO

SAUZEN (DEEL 2) In het vorige tijdschrift gaven we je meer inzicht in het vet-, koolhydraat- en zoutgehalte van sauzen. Het assortiment sauzen in de supermarkt is enorm.

In dit artikel helpen we je kiezen voor de gezondere versies én geven we tips zodat je zelf een gezonde saus kan bereiden.

KAREN RUYS, DIËTISTE-DIABETESEDUCATOR KENNISCENTRUM-INFOLIJN, DIABETES LIGA VZW MAUD VANDENBOSSCHE, STAGIAIRE DIABETES LIGA VZW, VOEDINGS- EN DIEETLEER

LIGHT SAUZEN GEZONDER? Geef de voorkeur aan een dressing of vinaigrette die minder dan 25 gram per 100 gram bevat.

MAYONAISE EN VARIANTEN TABEL 1: Voedingswaarden mayonaise en varianten Saus

28

Energie (kcal)

Vet (g)

Verzadigd vet (g)

Koolhydraten (g)

Zout (g)

Mayonaise (gem.)

732

80

6

0

0,9

Mayo light D&L

332

32

3

10

1,9

Mayo light D&L -80% (knijpfles)

140

10

1

12

1,9

Cocktailsaus (gem.)

590

60

5

9

1,2

Cocktailsaus light D&L

351

32

3

13

1,9

In de winkel vind je mayonaise terug met citroen of met eieren. Beide soorten verschillen weinig tot niets qua voedingswaarde (zie Tabel 1). Bij ‘mayonaise met olijfolie’ wordt slechts een vrij beperkt gedeelte van de koolzaadolie, vervangen door olijfolie. Welke mayonaise je verkiest, is vooral een kwestie van smaak.

De voedingswaarde blijft immers ongeveer hetzelfde. Aan kant-en-klare mayonaise wordt soms wat suiker toegevoegd, maar de hoeveelheid blijft erg beperkt.

VOEDING

DIABETES INFO

De meerwaarde van mayonaises met op het etiket ‘geen suiker toegevoegd’ is dus niet zo groot. Bovendien zijn er ook mayonaises zonder deze claim die geen toegevoegd suiker bevatten.

Mayonaise is een wettelijke beschermde term. De saus moet minimum 70% vet en 5% eigeel bevatten. Als er op het etiket bijvoorbeeld letterlijk ‘mayonaise met yoghurt’ staat, heb je zeker niet te maken met een vetarme saus. Light-varianten van mayonaise gebruiken daarom op het etiket vaak de omschrijving ‘mayo’. Het gamma light mayo-sauzen is groot. De meeste varianten bevatten nog steeds 25 à 30% vet, sommige zelfs meer. Al zijn er varianten met een lager vetgehalte op de markt.

Andere sauzen in glas of knijpfles, zoals tartaar-, cocktail- of andalousesauzen, zijn vaak iets minder vet dan echte mayonaise, maar bestaan nog steeds grotendeels uit vet. Light varianten van deze sauzen voldoen doorgaans niet aan het criterium van minder dan 25 gram vet per 100 gram.

VINAIGRETTE TABEL 2: Voedingswaarden vinaigrette Saus

Energie (kcal) Vet (g) Verzadigd vet (g) Koolhydraten (g) Zout (g)

Vinaigrette (gem.)

471

52

4

1

1,6

Vinaigrette Vandemoortele bieslook

240

22

2

10

2,4

Vinaigrette light Vandemoortele fijne kruiden

224

18

2

13

2,3

Slasaus light fijne kruiden Delhaize

241

24

2

6

1,7

Het aanbod aan vinaigrettes is erg uiteenlopend. Een klassieke vinaigrette bevat ongeveer 50% vet, maar veel vinaigrettes bevatten een stuk minder vet (zie Tabel 2). Ook in het gewone gamma kan je vinaigrettes terugvinden die minder dan 25 gram vet per 100 gram bevatten. Je hoeft dus niet per definitie voor een ‘light-variant’ te kiezen. Bekijk gewoon de verpakking en kies de versie die jouw voorkeur heeft.

TIP! KETCHUP VERKIES JE TOCH DE VOLLE SMAAK VAN ECHTE MAYONAISE, BOVEN EEN ‘LIGHT’ VARIANT? Beperk dan zeker de andere vetstoffen van de maaltijd tot een minimum. Bij de warme maaltijd wordt aangeraden 1 eetlepel vetstof te gebruiken. Dit kan je ook doen door te kiezen voor een gegrilde biefstuk zonder vetstof, gekookte aardappelen en een salade met een eetlepel echte mayonaise.

Eet je liever eens een biefstuk met een salade en frietjes? Dan wordt al meer dan voldoende vetstof gebruikt voor het bakken van de frietjes en kies je beter voor een vetarme slasaus.

TABEL 3: Voedingswaarden ketchup Saus

Energie (kcal) Vet (g) Verzadigd vet (g) Koolhydraten (g) Zout (g)

Ketchup (gem.)

110

0

0

26

2,5

Ketchup, - 50% suiker (Heinz)

64

0

0

12

0,9

Ketchup is een caloriearme saus die geen vetten bevat en dus kan beschouwd worden als een ‘voorkeurssaus’ (zie Tabel 3). Het aandeel koolhydraten, voornamelijk suikers, ligt wel vrij hoog. Bij een relatief beperkt gebruik zal dit geen invloed hebben op de bloedsuikerspiegel.

De variant met minder suikers is op zich een nog gezondere keuze, ook omdat het zoutgehalte lager ligt. Barbecuesauzen zijn vetarme sauzen en voldoen dus aan het criterium ‘minder dan 5 gram vet per 100 gram’.

Het aandeel koolhydraten loopt bij deze sauzen vaak wel hoog op.

29

VOEDING

KANT-EN-KLARE WARME SAUZEN Voor warme sauzen is de norm minder dan 5 gram vet per 100 gram een goed uitgangspunt.

POEDERSAUZEN In de winkelrekken vind je heel wat sauzen in poedervorm terug, denk aan curry-, champignon-, vis- of kaassaus. Doorgaans bevatten deze sausen minder dan 5 gram vet per 100 gram bereid product. Je kan dit normaal terugvinden op de verpakking. Let wel op hoe je deze sauzen bereidt. Als je zelf room toevoegt, dan zorgt dit natuurlijk voor een veel vetrijker product in vergelijking met water of magere of halfvolle melk. Deze sauzen blijven een toemaatje. Het zijn sterk bewerkte voedingsmiddelen en ze bevatten een belangrijke hoeveelheid zout.

KANT-EN-KLARE SAUS IN BRIK OF GLAS Het assortiment van dit soort sauzen is erg verschillend. Bekijk ook hier steeds goed de verpakking. Zo kan hollandaisesaus uit meer dan 50% vet bestaan. Ook béarnaise- en kaassaus voldoen vaak niet aan de norm van minder dan 5% vet. Bij currysauzen kan het vetpercentage heel erg verschillen. Sommige voldoen aan de normen, andere bevatten meer dan 20 procent vet. Provençaalse saus of ratatouillesaus is dan weer wel een goede keuze. Deze saus kan zelf een deel van je groenteportie invullen. Zoetzure saus is vetarm, maar het aandeel koolhydraten is wel vrij hoog, zeker omdat het vaak in grotere porties gebruikt wordt. Tel de koolhydraten hiervan dus zeker mee.

DIABETES INFO

KOUDE SAUZEN: ZELF AAN DE SLAG We grijpen gemakkelijk terug naar saus uit een potje of knijpfles. Nochtans kan je met een minimum aan inspanning zelf een lekkere slasaus bereiden. Vertrek hierbij van vetarme ingrediënten zoals yoghurt, magere plattekaas, azijn of zelfs tofu. Azijn vind je in heel wat smaken. Je kan dit puur bij rauwkost gebruiken, maar ook verfijnen door extra kruiden en/of specerijen toe te voegen. De meest bekende yoghurtsaus is ongetwijfeld tzatziki, een saus op basis van Griekse yoghurt, geraspte komkommer, knoflook, citroensap of azijn en een scheutje olijfolie. Vaak worden kruiden zoals munt, dille of peterselie toegevoegd. Als je de olijfolie beperkt of weglaat heb je een vetarme dressing. Je kan als basis ook een (light) saus gebruiken waaraan je extra yoghurt toevoegt, of die je verder op smaak brengt met kruiden, specerijen, knoflook … Tomatenblokjes vormen de basis van een zelfgemaakte ketchup.

Op het internet vind je heel wat recepten. Als je kiest voor een recept met weinig of geen toevoegde suikers en het zoutgehalte beperkt, dan heb je een gezonde saus.

DILLEMOSTERDRESSING • Meng 75 ml afgekoelde groentebouillon of kookvocht van groenten, 3 eetlepels witte balsamico-azijn, 1,5 eetlepel zachte mosterd, 1 eetlepel olijfolie en 1 eetlepel honing (of zoetstof naar smaak) door elkaar.

• Breng op smaak met peper (en zout).

• Voeg tot slot een bosje gehakte dille toe.

COCKTAILSAUS TIP! WIL JE EEN WAT STEVIGERE SAUS? Kies dan voor Griekse yoghurt, plattekaas of skyr.

• Meng 50 gram magere plattekaas met een scheutje citroensap, cayennepeper, 2 eetlepels tomatenketchup.

• Voeg enkele druppels worcestershiresaus en eventueel een scheutje cognac toe.

• Breng op smaak met peper (en zout).

YOGHURTSAUS Neem als basis 200 ml yoghurt of magere yoghurt Griekse stijl.

Breng op smaak met bijvoorbeeld: • fijngehakte kruiden zoals peterselie, bieslook, kervel en/of dragen; • currypoeder en fijngesneden appel; • mosterd en currypoeder; • peterselie en sambal; • paprikapoeder en fijngesneden paprika; • geperste knoflook, verse munt en citroenzeste; • fijngesnipperd pepertje, geperste knoflook, geraspte gember; garam masala, limoensap.

Voeg tot slot eventueel nog wat peper (en zout) toe.

30

VOEDING

DIABETES INFO

WARME SAUZEN: ZELF AAN DE SLAG Kookvocht, bouillon, fond, magere of halfvolle melk vormen allen een goede basis voor een warme saus. Vermijd het gebruik van volle room (40%). Light room of een variatie op room op basis van soja met 5% vet is een betere keuze. Het is dus bij warme sauzen belangrijk om op het veten dus het caloriegehalte te letten. Maak sauzen niet te zoutrijk. Bouillon en fond zijn erg zoutrijk. ½ bouillonblokje is meer dan voldoende om 500 ml saus op smaak te brengen.

Traditioneel worden veel warme sauzen bereid op basis van een roux. Dit is een mengel van bloem en boter. De boter kan je gemakkelijk vervangen door een vloeibare margarine, maar dat maakt het geheel niet vetarmer. Een saus kan je perfect binden door enkel bloem te gebruiken. Los de bloem wel op in koude vloeistof vooraleer je deze bij de warme saus voegt. Anders zal je klonters in de saus hebben. Er bestaat ook bindmiddel dat je rechtstreeks aan de kokende vloeistof mag toevoegen. Dit is steeds heel duidelijk op de verpakking mee gegeven.

BLOEMKOOLKAASSAUS

• Snijd een bloemkool in roosjes en kook of stoom deze gaar.

Hou 250 ml kook- of stoomvocht aan de kant.

• Giet 250 ml halfvolle warme melk bij de bloemkool en mix fijn.

Voeg kook- of stoomvocht toe tot de gewenste dikte.

• Voeg 75 gram vers geraspte parmezaan toe.

• Breng op smaak met nootmuskaat, peper (en zout).

Voor warme sauzen is yoghurt geen goede basis. Het shift immers gemakkelijk in een warme saus. Je kan het eventueel gebruiken om de smaak van een warme saus te verfijnen, maar voeg het steeds op het einde toe en laat het zeker niet meekoken.

Kaassaus is een erg vetrijke saus. Door te kiezen voor een vetarmere kaas (bv. light geraspte kaas, light mozzarella of magere smeerkaas) kan je het vetgehalte verminderen. Een vetarmere kaas kan soms wat ‘fletser’ van smaak zijn. Je kan dus ook kiezen voor een sterker smakende vetrijke kaas in een kleine hoeveelheid (bv. parmezaan). Of probeer eens het recept uit om een ‘bloemkoolkaassaus’ te maken.

Groenten zijn een goede basis voor een warme saus. Rode sauzen op basis van tomaat zijn goed gekend. Maar probeer ook eens saus te maken op basis van gepureerde groenten zoals paprika, rode biet of erwtjes.

TOT SLOT: LET OP JE PORTIE Sauzen blijven een toemaatje, ook al kies je voor een vetarmere saus. Let dus op je portiegrootte, zeker als je op je gewicht moet letten. Gebruik van een koude kant-en-klare saus bijvoorbeeld maximaal een eetlepel. De portie van een zelfgemaakte saus op basis van yoghurt en kruiden kan wel groter zijn.

Warme sauzen kan je in een grotere portie gebruiken. Een goede portie is bijvoorbeeld 50 g of 50 ml. Dit komt overeen met 3 à 4 eetlepels saus.

Van een saus op basis van groenten (bv. tomatensaus) kan je meer opscheppen.

Ze kunnen voor een deel bijdragen aan je dagelijks aanbevolen groenteportie.

Let bij een gebonden saus op basis van bloem op de koolhydraten. Vanwege o.a. het zoutgehalte wordt aan niemand geadviseerd om saus in echt grote hoeveelheden te gebruiken.

TIP: • Serveer sauzen bij voorkeur apart. Zo bepaalt iedereen aan tafel hoeveel hij of zij opschept.

• Gebruik je saus op een broodje? Dan is smeervet niet meer nodig.

31

BEWEGEN

DIABETES INFO

ONLINE TALENT ID CAMP NOVO NORDISK Elk jaar organiseert Team Novo Nordisk een ‘Talent ID camp’. Hierbij krijgen beloftevolle wielrenners met diabetes type 1 de kans om zich te bewijzen en eventueel te worden opgenomen in Team Novo Nordisk.

Het Talent ID camp zag er in 2020 vanwege COVID-19 net iets anders uit. Er werd gekozen voor een online evenement, waardoor dit jaar 66 wielrenners uit 25 verschillende landen konden deelnemen. De wielerstage vond plaats van 10 tot 20 juli 2020. Voor en na de stage werd een virtuele wielertest afgenomen, waardoor men de vooruitgang door de stagetrainingen kon berekenen. De deelnemers kregen ook heel wat wielertips en -tricks. Wesley en Robbe namen deel, zij getuigen enthousiast over deze ervaring.

Twee deelnemers getuigen

WESLEY WIDAR, 24 JAAR, DIABETES TYPE 1: “Ik volgde het Team Novo Nordisk al langer via sociale media. Via de facebookpagina zag ik de oproep voor het Talent ID camp. Ik fiets zelf al een hele tijd en doe mee aan competitiewedstrijden als elite zonder contract.

Tijdens het Talent ID camp werden er elke dag virtuele fietstrainingen alsook virtuele meetings met verschillende stafleden van het Team Novo Nordisk georganiseerd.

De stafleden hebben heel wat ervaring en het was fijn dat dit met ons gedeeld werd. Ze gaven heel wat nuttige informatie over voeding, nieuwe diabetestechnologieën, trainingstips … Ze hamerden o.a. op het belang van meten. Meten is immers weten. Ik ben momenteel 7/7 met fietsen bezig. Ik train veel en werk bovendien in een fietsenwinkel, samen met mijn trainer. Door de coronacrisis werden heel wat wielerwedstrijden afgelast, toch bleef ik dankzij mijn trainer gemotiveerd. Dit najaar fietste ik toch enkele ritten mee, waarvan ik er één won.

Team Novo Nordisk is een inspiratie voor mij. Ze boeken ieder jaar vooruitgang. Toen ik de diagnose diabetes kreeg, zei mijn arts: “Je zal blij mogen zijn als je nog naar de bakker kan fietsen”. Team Novo Nordisk bewijst het tegendeel. Hun ervaring komt zeker ook andere sporters met diabetes ten goede.”

TYPE

TYPE ROBBE VANHOVE, 21 JAAR, DIABETES TYPE 1: “Ik fiets al sinds mijn elfde en sinds een tweetal jaar leg ik me vooral toe op mountainbike. Ik rijd wedstrijden mee in een Belgisch-Nederlandse competitie en train hiervoor 3 à 4 keer per week. Via de website van Novo Nordisk kwam ik de oproep voor deelname aan het Talent ID camp tegen. Ik schreef me online in en was blij dat ik mocht deelnemen. Gedurende 10 dagen konden we dagelijks via zoom verschillende sessies rond diabetes en sport volgen. Ondanks dat je deze sessies kon herbekijken, probeerde ik toch zoveel mogelijk live te volgen. Op deze manier kon je vragen stellen en dat was zeker een meerwaarde. We kregen twee wielertenues die goed van pas kwamen tijdens de verschillende fietstrainingen van het Talent ID camp.

Het was motiverend om te zien dat heel wat personen met diabetes op een hoog niveau bezig zijn met de wielersport en dat je soms tegen dezelfde problemen aanloopt. Je loopt af en toe tegen dezelfde problemen aan en helpt elkaar waar nodig. De grootste meerwaarde voor mij vond ik toch de informatie die je kreeg tijdens de verschillende inhoudelijke sessies. Een deel van deze informatie kan je ook terugvinden op hun website. Heb je diabetes en ben je bezig met sport? Dan raad ik je zeker aan om een kijkje te nemen op hun website.”

Zie voor meer informatie: www.teamnovonordisk.com.

32

UreaRepair PLUS DROGE HUID RUWE HUID TREKKENDE HUID

ONMIDDELLIJK VERLICHTING

VAN DE DROGE HUID

UreaRepair PLUS 10% UREA VOETCRÈME ❙ Verzacht langdurig de huid van de voeten ❙ Drukplekken en eelt zijn verminderd ❙ Verlicht onmiddellijk het droge en trekkerige gevoel

Geschikt voor mensen met een DIABETISCHE voet Snelle absorptie en niet-vette textuur

HOGE DOELTREFFENDHEID EN HUIDTOLERANTIE Afspraak op

eucerin.be |

Eucerin Belgium

Exclusief verkrijgbaar in de apotheek en parapharmacie

PUBLIREPORTAGE

Zorg Voor Je Hart!

Heb je type 2 diabetes?

Dan moet je extra zorg dragen voor je hart. PatiĂŤnten met type 2 diabetes hebben namelijk meer kans om hart- en vaatziektes te ontwikkelen. Op de website Act4YourHeart.com vind je een heldere uitleg over het verband tussen type 2 diabetes en harten vaatziektes.

Referenties: 1. International Diabetes Federation. IDF Diabetes Atlas. Eighth edition 2017. 2. Bonora BM. et al. Diabetes Metab Syndr Obes. 2020; 13: 161 -174 Verantwoordelijke uitgever: SCS Boehringer Ingelheim Comm. V, Arnaud Fraiteurlaan 15-23, 1050 Brussel. MPR-BE-100335 - 09/2020 Ondersteund door de Diabetes Liga

Wanneer mensen aan type 2 diabetes denken, is de bescherming van hun hart niet het eerste dat bij hen opkomt.

En dat is onterecht. Waarom?

Type 2 diabetes kan meerdere organen aantasten, waaronder de ogen, de nieren, de zenuwen en het hart1, maar hart- en vaatziekten zijn de belangrijkste complicaties van type 2 diabetes1. Schade aan je hart kan zich sneller voordoen dan je denkt, en de symptomen zijn mogelijks niet altijd zichtbaar.

Ben je kortademig, zijn je enkels gezwollen of heb je bijvoorbeeld familieleden met hart- en vaatziekten?

Dan bespreek je dat best met je arts.

Op de website Act4YourHeart.com vind je ook de nodige documenten om de juiste vragen te kunnen stellen tijdens de consultaties.

Door op de hoogte te blijven van je ziekte en ze beter te begrijpen, kan je je type 2 diabetes onder controle houden en je gezondheid en je hart beschermen.

Wat kan je zelf doen voor een gezonder en gelukkiger hart?

Stop met roken

Je hele lichaam wordt er gezonder van.

Eet gezond en beweeg voldoende

Dankzij een gezond gewicht vermijd je ook andere aandoeningen, zoals een te hoog cholesterolgehalte of een te hoge bloeddruk.

Laat je cholesterol en je bloeddruk regelmatig checken

tijdens je bezoek aan je arts. Zo kan je tijdig ingrijpen en schade aan je hart vermijden.

ik een hartaanval had dacht ik dat ik doodging, maar gelukkig gaf het leven me een â&#x20AC;&#x153; Toen tweede kans om door te gaan. Om bij mijn man te blijven, mijn kinderen, mijn kleinkinderen. [...] Dat is waar je het voor doet. â&#x20AC;?

Isabel, leeft al 20 jaar met type 2 diabetes

Bezoek Act4YourHeart.com Zorg Voor Je Hart.

1 ui, fijngesneden

•

2 el olijfolie 1,2 l water

•

1 bouillonblokje (groente)

RECEPT

DIABETES 40 g verse gember, geraspt

INFO

komijn naar smaak

oeg het water t V blokje en laat vo

Voeg de geraspt koken.

•

Mix de soep wan

•

Verdeel de soep

SO E P

HET D IABETES L IGA KOOKB OE K

peper (en zout)

Butternut-gember-

WO R T E L S O E P SOEP SOEP

Butternut-gemberButternut-gemberWO RTELSOEP AANTAL

BEREIDINGSTIJD

4 soepkommen

45 minuten

VEGETARISCH

VOEDINGSWAARDE voor 1 soepkom

TIP

(±250 ml)

155

ENERGIE (KCAL)

5 0,5

KOOLHYDRATEN (G) KOOLHYDRAATPORTIES

2

EIWITTEN (G)

KOOLHYDRAATARM

Voeg extra water

6

VETTEN (G)

MATERIAAL

Staafmixer

INGREDIËNTEN WO R T E L S O E PBEREIDING 625 g butternutpompoen, in kleine blokjes (met schil)

AANTAL

• •

BEREIDINGSTIJD

2 wortelen, in kleine blokjes 45 minuten 4 soepkommen 1 ui, fijngesneden AANTAL

4 soepkommen

BEREIDINGSTIJD •

2 el olijfolie

45 minuten

INGREDIËNTEN

1,2 l water g butternutpompoen, 1625 bouillonblokje (groente) in INGREDIËNTEN kleine blokjes (met schil) 40 ggverse gember, gerasptin 625 butternutpompoen, 2 wortelen, in kleine blokjes komijnblokjes naar smaak kleine (met schil) 1 ui, fijngesneden peper (en zout) 2 wortelen, in kleine blokjes 2 el olijfolie 1 ui, fijngesneden 1,2 l water 2 el olijfolie 1 bouillonblokje (groente) 1,2 l water 40 g verse gember, geraspt 1 bouillonblokje (groente) komijn naar smaak 40 g verse gember, geraspt peper (en zout) komijn naar smaak

• • • • • • • •

• •

• • • • •

Verhit de olijfolie in een kookpot en stoof de ui aan tot ze glazig is. oeg de groenten toe en laat even meestoven tot de pompoen­ en V MATERIAAL VEGETARISCH KOOLHYDRAATARM wortelblokjes zacht zijn.

Staafmixer oeg het water toe en breng aan de kook. Verkruimel het bouillon­ V MATERIAAL VEGETARISCH KOOLHYDRAATARM Staafmixer blokje en laat volledig oplossen.

BEREIDING V oeg de geraspte gember en komijn naar smaak toe en laat mee­ koken.

BEREIDING Verhit de olijfolie in een kookpot en stoof de ui aan tot ze glazig is.

M ix de soep wanneer ze gaar is. Kruid met peper (en zout).

Voeg de groenten toe en laat even meestoven tot de pompoen­ en Verhit de olijfolie in een kookpot en stoof de ui aan tot ze glazig is. wortelblokjes zacht zijn.

V erdeel de soep over vier kommen en dien op.

Voeg de groenten toe en laat even meestoven tot de pompoen­ en Voeg het water toe en breng aan de kook. Verkruimel het bouillon­ wortelblokjes zacht zijn. blokje en laat volledig oplossen.

Voeg het water toe en breng aan de kook. Verkruimel het bouillon­ Voeg de geraspte gember en komijn naar smaak toe en laat mee­ blokje en laat volledig oplossen. koken.

Voeg de geraspte gember en komijn naar smaak toe en laat mee­ Mix de soep wanneer ze gaar is. Kruid met peper (en zout). koken.

Verdeel de soep over vier kommen en dien op.

Mix de soep wanneer ze gaar is. Kruid met peper (en zout).

Verdeel de soep over vier kommen en dien op.

36

OO OEOK KHE T E DK IA BE T ES L IG A KO O KB OE K L IG KB A KO BO

peper (en zout)

VOEDINGSWAARDE voor 1 soepkom

TIP

(±250 ml)

ENERGIE (KCAL) VETTEN (G) KOOLHYDRATEN (G) KOOLHYDRAATPORTIES EIWITTEN (G)

155 5 0,5

TIP

(±250 ml)

(±250 ml)

VETTEN (G)

Voeg eventueel een scheutje light room toe.

2

VOEDINGSWAARDE voor 1 soepkom VOEDINGSWAARDE voor 1 soepkom ENERGIE (KCAL)

Voeg extra water toe indien de soep te dik is.

6

155 6

Voeg extra water toe indien de soep te dik is.

TIP

129

stamp tot een smeuïge puree.

100 ml halfvolle melk

½ knolselder, in kleine blokjes

•

400 g prinsessenbonen

•

Verhit de olijfolie in een wokpan en stoof de ui aan tot ze glazig is.

Voeg de prinsessenbonen en peultjes toe en laat enkele minuten meestoven tot ze beetgaar zijn. Kruid met peper (en zout).

400 g peultjes

erhit de vloeibare margarine in een pan en bak de lamsfilet goudV bruin. Kruid met peper (en zout).

•

DIABETES INFO 1 ui, fijngesneden 1 el olijfolie

resseer een bord met een stukje lamsfilet, een torentje knolselderD puree en enkele prinsessenbonen.

•

1 el vloeibare margarine

RECEPT

nootmuskaat naar smaak peper (en zout)

436

VETTEN (G)

11

KOOLHYDRATEN (G) KOOLHYDRAATPORTIES

36 3 43

EIWITTEN (G)

AANTAL

4 personen

224

45 minuten

HOOFDGERECHT HOOFDGERECHT

doorbakken je het vlees wil.

Rosé = bij het verschijnen van rood vocht aan het oppervlak.

A point = wanneer de lamsfilet aan de binnenkant een lichtroze kleur heeft. Controleer dit door een kleine insnede te maken.

BEREIDINGSTIJD

HET D IABETES L IGA KOOKB OE K

voor 1 persoon

ENERGIE (KCAL)

HO O FD GE RE C HT

LVOEDINGSWAARDE A M S F I L E T TIP MET KNOLSELDERPUREE ENHaalPRINSESSENBONEN de lamsfilet op tijd uit de pan, naargelang hoe

L A M S F I L E T BEREIDING MET L600A MKNOLSELDERPUREE S F I L E T EN PRINSESSENBONEN g aardappelen (geschild), Breng water in een kookpot aan de kook. Voeg de blokjes knolselder in kleine blokjes en aardappelen toe en kook 20 minuten tot ze beetgaar zijn. Giet MET KNOLSELDERPUREE EN PRINSESSENBONEN het kookvocht af. Voeg de melk en nootmuskaat naar smaak toe en INGREDIËNTEN

•

600 g lamsfilet

100 ml halfvolle melk

stamp tot een smeuïge puree.

AANTAL

4 personen ½ knolselder, in kleine blokjes

•

400 g prinsessenbonen

•

400 g peultjes

AANTAL

4 personen

INGREDIËNTEN

•

1 ui, fijngesneden 600 g aardappelen (geschild), INGREDIËNTEN 1 el olijfolie in kleine blokjes 1 el gvloeibare margarine 600 aardappelen (geschild), 600 g lamsfilet innootmuskaat kleine blokjes naar smaak 100 ml halfvolle melk 600 g lamsfilet peper (en zout) ½ knolselder, in kleine blokjes 100 ml halfvolle melk 400 g prinsessenbonen ½ knolselder, in kleine blokjes 400 g peultjes 400 g prinsessenbonen 1 ui, fijngesneden 400 g peultjes 1 el olijfolie 1 ui, fijngesneden 1 el vloeibare margarine 1 el olijfolie nootmuskaat naar smaak 1 el vloeibare margarine peper (en zout) nootmuskaat naar smaak

• • •

• • • • •

• •

•

BEREIDINGSTIJD Verhit de olijfolie in een wokpan en stoof de ui aan tot ze glazig is.

45 minuten

Voeg de prinsessenbonen en peultjes toe en laat enkele minuten BEREIDINGSTIJD 45 minuten meestoven tot ze beetgaar zijn. Kruid met peper (en zout).

BEREIDING V erhit de vloeibare margarine in een pan en bak de lamsfilet goudbruin. Kruid met peper (en zout).

Breng water in een kookpot aan de kook. Voeg de blokjes knolselder

BEREIDING

D resseer een bord met een stukje lamsfilet, een torentje knolselderen aardappelen toe en kook 20 minuten tot ze beetgaar zijn. Giet puree en enkele prinsessenbonen.

B reng water in een kookpot aan de kook. Voeg de blokjes knolselder het kookvocht af. Voeg de melk en nootmuskaat naar smaak toe en en aardappelen toe en kook 20 minuten tot ze beetgaar zijn. Giet stamp tot een smeuïge puree. het kookvocht af. Voeg de melk en nootmuskaat naar smaak toe en Verhit de olijfolie in een wokpan en stoof de ui aan tot ze glazig is. stamp tot een smeuïge puree.

Voeg de prinsessenbonen en peultjes toe en laat enkele minuten Verhit de olijfolie in een wokpan en stoof de ui aan tot ze glazig is. meestoven tot ze beetgaar zijn. Kruid met peper (en zout).

Voeg de prinsessenbonen en peultjes toe en laat enkele minuten Verhit de vloeibare margarine in een pan en bak de lamsfilet goudmeestoven tot ze beetgaar zijn. Kruid met peper (en zout). bruin. Kruid met peper (en zout).

Verhit de vloeibare margarine in een pan en bak de lamsfilet goud Dresseer een bord met een stukje lamsfilet, een torentje knolselderbruin. Kruid met peper (en zout). puree en enkele prinsessenbonen.

Dresseer een bord met een stukje lamsfilet, een torentje knolselderpuree en enkele prinsessenbonen.

TIP

VOEDINGSWAARDE voor 1 persoon ENERGIE (KCAL)

436

VETTEN (G)

11

KOOLHYDRATEN (G) KOOLHYDRAATPORTIES

36 3

EIWITTEN (G)

43

224

TIP

VOEDINGSWAARDE voor 1 persoon ENERGIE (KCAL)

VOEDINGSWAARDE voor 1 persoon VETTEN (G)

Haal de lamsfilet op tijd uit de pan, naargelang hoe doorbakken je het vlees wil.

Rosé = bij het verschijnen van rood vocht aan het oppervlak.

A point = wanneer de lamsfilet aan de binnenkant een lichtroze kleur heeft. Controleer dit door een kleine insnede te maken.

436 11

Haal de lamsfilet op tijd uit de pan, naargelang hoe TIP doorbakken je het vlees wil.

O OK BO E K LI G A KO OK B OE K H ET DI AB E TE S L IG A KOO KB O EK

peper (en zout)

37

en werk af met m

50 g braambessen 50 g frambozen 50 g rode bessen 2 passievruchten

RECEPT

eventueel 10 verseDIABETES muntblaadjesINFO

VOEDINGSWAARDE voor 1 persoon

ALTERNATIEF

(2 bollen ijs + fruit = ±125 g)

108

ENERGIE (KCAL)

4

VETTEN (G) KOOLHYDRATEN (G) KOOLHYDRAATPORTIES

Maak een kleurri vanille- en chocol

18 1,5

D ESSERT/SNACK DESSERT/SNACK DESSERT/SNACK

3

EIWITTEN (G)

290

I J S K RA N S II J RA JS S KFRUIT RA N NS S METK MET MET FRUIT FRUIT AANTAL

BEREIDINGSTIJD

VEGETARISCH

MATERIAAL

AANTAL AANTAL 4 personen

BEREIDINGSTIJD BEREIDINGSTIJD 15 minuten

VEGETARISCH VEGETARISCH

MATERIAAL MATERIAAL IJsschep

15 minuten

4 personen

15 minuten

INGREDIËNTEN INGREDIËNTEN 8 bollen vanille-ijs light met INGREDIËNTEN

•

8zoetstof bollen vanille-ijs light met 8 bollen vanille-ijs light met 50 g bosbessen zoetstof zoetstof 50ggbosbessen braambessen 50 50 g bosbessen 50ggbraambessen frambozen 50 50 g braambessen 50ggframbozen rode bessen 50 50 g frambozen 2 passievruchten 50 g rode bessen 50 g rode bessen 10 verse muntblaadjes 2eventueel passievruchten 2 passievruchten eventueel 10 verse muntblaadjes eventueel 10 verse muntblaadjes

• • • • • • • •

IJsschep

IJsschep

BEREIDING BEREIDING Leg acht bollen ijs in een cirkel.

BEREIDING erspreid de bessen en frambozen over de ijskrans.

L Veg acht bollen ijs in een cirkel.

Leg acht bollen ijs in een cirkel. esprenkel de krans met het vruchtvlees van de passievruchten V Berspreid de bessen en frambozen over de ijskrans.

Verspreid de bessen en frambozen over de ijskrans. en werk af met muntblaadjes.

Besprenkel de krans met het vruchtvlees van de passievruchten Besprenkel de krans met het vruchtvlees van de passievruchten en werk af met muntblaadjes. en werk af met muntblaadjes.

Alle recepten zijn afkomstig uit LEKKER KOKEN MET DIABETES Te koop via shop.diabetes.be 38

VOEDINGSWAARDE voor 1 persoon (2 bollen ijs + fruit = ±125 g) VOEDINGSWAARDE voor 1 persoon VOEDINGSWAARDE 1 persoon ENERGIE (2 bollen(KCAL) ijs + fruit voor = ±125 g)

108

VETTEN (KCAL) (G) ENERGIE ENERGIE (KCAL)

1084 108

(2 bollen ijs + fruit = ±125 g)

ALTERNATIEF ALTERNATIEF Maak een kleurrijke ijskrans door afwisselend mokka-, ALTERNATIEF vanille- en chocolade-ijs light op te scheppen.

Maak een kleurrijke ijskrans door afwisselend mokka-, Maak een kleurrijke ijskrans door afwisselend mokka-,

IG KB OE OE K K OEK EASAKOO LKOO IG AKB KO OKB

4 personen

Ervaar Vrijheid met Pod-Therapie Vereenvoudig uw insulinetoediening

Kelly R.

OMNIPOD ® GEBRUIKER SINDS 2019

Omnipod DASH®-insulinetoedieningssysteem

> Waterbestendige Pod zonder infuusslang die u overal kunt dragen op plaatsen waar u zich een injectie zou geven. *

> Moderne, intuitieve Persoonlijke Diabetes Manager met touchscreen

NEEM CONTACT OP MET UW ZORGVERLENER VOOR OVERLEG OM UW GESCHIKTHEID VOOR HET OMNIPOD DASH ® INSULINETOEDIENINGSSYSTEEM TE BEPALEN.

> Geschikt voor alle leeftijden, met aan te passen instellingen om uw insulinetoediening te personaliseren op basis van uw dagelijkse routine

3 DAGEN ** ONAFGEBROKEN INSULINE

BESTEL UW POD PROBEER KIT OP † AT WWW.OMNIPOD.COM/DI INSULET_BE

MYOMNIPOD BELGIUM

MYOMNIPOD_BE

*De pod heeft een IP28 specificatie voor waterdichtheid tot een diepte van 7,6 meter gedurende 60 minuten. De PDM is niet waterdicht **Tot 72 uur onafgebroken insulineafgifte †De demo Pod heeft geen naald, is niet werkend en kan tot drie dagen worden gedragen Schermafbeelding is een voorbeeld dat slechts dient ter illustratie. ©2020 Insulet Corporation. Omnipod, het Omnipod-logo, DASH en het DASH-logo zijn handelsmerken of gedeponeerde handelsmerken van Insulet Corporation in de VS en diverse andere rechtsgebieden. Alle rechten voorbehouden. Glooko en diasend zijn handelsmerken van Glooko, Inc. en worden met toestemming gebruikt. Alle overige handelsmerken zijn eigendom van de desbetreffende merkhouders. Het gebruik van handelsmerken van derden vormt geen onderschrijving van het product en impliceert geen commerciële relatie of andersoortige verbondenheid. 1 King Street, 5th Floor, Hammersmith, London W6 9HR. INS-ODS-05-2020-00059 V2-Pt1

VOEDING

DIABETES INFO

SMEER- EN BEREIDINGSVETTEN: KIES GEZOND! Smeer- en bereidingsvetten maken onmiskenbaar deel uit van een gezonde voeding.

Het is wel belangrijk om te kiezen voor de gezonde smeer- en bereidingsvetten.

Deze kan je terugvinden in de donkergroene zone van de voedingsdriehoek.

Producten zoals boter, halfvolle boter, harde margarines en kokos- en palmolie situeren zich in de oranje zone en dienen we dus minder te gebruiken.

KAREN RUYS, DIËTISTE-DIABETESEDUCATOR, KENNISCENTRUM – INFOLIJN, DIABETES LIGA VZW SOFIE VANDENBULCKE, DIËTISTE, KENNISCENTRUM – INFOLIJN, DIABETES LIGA VZW

VOEDINGSDRIEHOEK VOEDINGSDRIEHOEK Naast hun functie als energieleverancier zijn vetten ook belangrijk voor het leveren van essentiële vetzuren en hun aanbreng van vetoplosbare vitaminen (zie Figuur 1). Gebruik dus dagelijks 1 eetlepel vetstof per persoon voor de bereiding van de warme maaltijd en besmeer je brood dun (een mespunt per boterham) met een zacht plantaardig smeervet. Teveel vetstof gebruiken is echter slecht voor het gewicht.

ENKELE OLIESOORTEN OP EEN RIJTJE Plantaardige olie is gezond, tenzij je kiest voor palm- of kokosolie. Deze oliën bevatten immers vooral verzadigde (ongezonde) vetzuren. De andere oliën zijn rijk aan onverzadigde vetzuren, wat positief is voor hart en bloedvaten. Elke plantaardige olie heeft een andere vetzuursamenstelling en biedt dus andere gezondheidsvoordelen.

Sommige oliën mag je niet verhitten, zoals lijnzaad- en walnootolie. Deze oliën bevatten heel wat omega 3-vetzuren, wat goed is voor de werking van het hart en de hersenen. Verwerk deze oliën dus zeker in slaatjes en koude bereidingen.

Ook koolzaadolie bevat heel wat omega 3-vetzuren. Meestal kan je deze olie enkel gebruiken voor koude bereidingen. Soms kan je deze olie ook verhitten. Dit staat dan aangegeven op de verpakking. Gebruik deze olie echter bij voorkeur koud.

Voor het bakken gebruik je best hittebestendige oliën zoals olijfolie, arachideolie of maïsolie.

Verhit een olie nooit te sterk, zo mag een

40

olie zeker nooit DRINK DRINK VOORAL VOORAL WATER WATER DRINK VOORAL WATER roken of walmen.

Omdat bij frituren olie herhaaldelijk en langdurig op hoge MEER MEER MEER temperaturen wordt verwarmd, geef je wel best de voorkeur aan geraffineerde olijfolie. Deze heeft immers een hoger rookpunt dan (extra) ZOZO WEINIG WEINIG ZO WEINIG MOGELIJK MOGELIJK MOGELIJK vierge olijfolie. Wil je optimaal genieten van de fijne smaak en alle gezondheidsvoordelen van extra vierge MINDER MINDER MINDER olijfolie? Gebruik deze olie dan voor koude bereidingen of voeg toe op het einde van een warme bereiding.

Tip: Koop je olie bij voorkeur in een donkere fles om oxidatie tegen te gaan. Olie in een doorzichtige fles bewaar je het best op een zitten vaak wat tussen de twee. Kies het liefst donkere en droge plaats. voor een margarine met maximaal ¼ verzadigd vet.

MINARINE EN MARGARINE: WAT TE KIEZEN? Het verschil tussen minarine en margarine is het vetgehalte. Een minarine heeft een gemiddeld vetgehalte van 40%. Bij een margarine bedraagt dit ongeveer 80%. Minarine is niet geschikt om te bakken/braden omwille van het lage vetgehalte.

Daarvoor is enkel margarine of olie geschikt.

Om te bakken/braden kies je best voor vloeibare margarine (in een fles). Ze zijn rijk aan onverzadigde vetzuren. Margarines in een wikkel zijn minder gezond. Deze bevatten meer verzadigde vetten. Margarines in een vlootje

Kies voor de boterham voor een vetstof die goed smeerbaar is op kamertemperatuur. Kies voor een minarine die minder dan 40 g vet/100 g bevat en maximaal 1/3 verzadigd vet.

Geef de voorkeur aan een minarine die omega 3-vetzuren bevat. Boter, maar ook halfvolle boter, zijn geen voorkeursproducten.

Tot slot: We hebben vetten nodig, maar ga er zuinig mee om. Kies niet meer dan 1 maal per 14 dagen voor een gefrituurde bereiding en kies steeds voor een vloeibaar frituurvet. Probeer ook eens alternatieve bereidingsmethoden zoals bijvoorbeeld stomen, pocheren, grillen, bereiding in de oven en/of papillot.

COLUMN

OVER ZWANGERSCHAPSWENS EN BOLLE BUIK Mijn man en ik hebben lang getwijfeld om aan kinderen te beginnen. We hebben toch enige tijd in de fase gezeten waarbij we dachten: ‘onze carrière is nu het belangrijkste, want we zijn dit volop aan het opbouwen en niks mag daarvan in de weg komen te staan’. Tot ik meer en meer succesverhalen begon te lezen van carrièrevrouwen met kinderen en er ook effectief mee in contact kwam. Ze vertelden mij allemaal hetzelfde: “Het is niet gemakkelijk, maar het lukt ons toch. Het is allemaal een kwestie van goede planning. ” Die woorden stelden me dan weer helemaal gerust. Ook begonnen we meer en meer te voelen dat we toch iets ‘misten’ in ons leven. En toen kwamen we op het punt van ‘Let’s do this!’

Oh ja, dat gaat helemaal niet zomaar, want ik heb diabetes. Ik had vroeger wel al eens wat opzoekwerk gedaan naar ‘wat als ik ooit zwanger wil worden, wat moet ik hier dan juist voor doen?’. Mijn endocrinoloog had hier ook wel al het één en ander over laten vallen. Ik WIST dus wel wat er mij te wachten stond en ik wist ook heel goed dat het niet gemakkelijk ging worden, maar ik was zo gemotiveerd om er tegenaan te gaan!

De eerste stap was een opname in het ziekenhuis om over te stappen van spuitjes naar een insulinepomp. Ik vond het best wel spannend allemaal. Toen mijn specialist vroeger polste naar wat ik van een pomp vond, was mijn antwoord altijd klaar en duidelijk: “NEE, niks voor mij. ” Dat hangt 24/7 aan je lichaam, hoe lastig is dat? En waar moet je dat in godsnaam constant opbergen?

En wat met douchen, naar de zee gaan, zwemmen? Of laat staan slapen?? No way dat dit gemakkelijker is dan spuitjes zetten.

Maar bij ons in het ziekenhuis (en ik denk in de meeste ziekenhuizen) worden vrouwen met een zwangerschapswens op een pomp gezet, of je het nu wilt of niet. De keuze was

dus snel gemaakt. Na 3 dagen wennen aan de pomp mocht ik naar huis.

Nu was het belangrijkste mijn Hba1c-waarde naar rond de 6,5% krijgen en stabiel houden.

Dan zou ik groen licht krijgen om te stoppen met mijn anticonceptie. Mijn waarde stond initieel rond de 7,5% en het lukte me eigenlijk vrij goed om deze snel naar beneden te krijgen, want ik kan heel gedisciplineerd zijn als het moet. Ook de volgende stap liep van een leien dakje. We waren heel snel zwanger en natuurlijk super gelukkig dat dit allemaal zo vlot verliep!

Maar wat vond ik het een enorm zware periode, die zwangerschap zelf! Je probeert er alles aan te doen om je waarden binnen de perken te houden, maar hebt het eigenlijk niet altijd volledig zelf in handen. Het hangt van zoveel meer af dan van wat je eet en hoeveel insuline je lichaam hiervoor nodig heeft. Wanneer mijn suiker wat schommelde, panikeerde ik heel snel en dacht meteen aan mijn baby en of er nu iets mis zou kunnen gaan. Dat panikeren en stressen is dan ook weer niet goed, want ook dat heeft weer invloed op je suikerspiegel. ‘Gewoon rustig blijven, je doet het supergoed’ was de boodschap, maar dat was voor mij toch gemakkelijker gezegd dan gedaan. Elke dag die voorbij ging, dacht ik ‘nu ben ik terug een dag dichter bij het krijgen van ons kindje’ en ik probeerde het ook echt dag per dag te zien.

Uiteindelijk werd ons dochtertje op 34 weken en 5 dagen geboren, een beetje te vroeg, maar wel helemaal gezond. Dat was voor ons het allerbelangrijkste. En als je me vraagt of ik het opnieuw zou doen? Direct! Het is alles behalve gemakkelijk geweest, maar een keer je dat kleintje in je armen hebt, denk je daar al helemaal niet meer aan (zo cliché maar zo waar!).

AN-KATRIEN CASSELMAN persoon met diabetes type 1

En geloof het of niet, 3 jaar later ben ik nog altijd een insulinepompgebruiker. Na jaren afwijzen werd de pomp toch een groot onderdeel van mijn leven. De pomp maakt het voor mij een pak gemakkelijker om in balans te blijven. Het geeft me ergens net meer rust omdat ik een constante controle heb over mijn suikerwaarden. En ik kan alleen maar blij zijn dat mijn zwangerschap mij tot dit inzicht gebracht heeft!

An-Katrien volgen?

Dat kan via Instagram: @ankatrien.

41

VOEDING

DIABETES INFO

In de eindejaarsperiode staat sfeer en gezelligheid centraal. Een tijd van feestelijk gedekte tafels, lekkere hapjes, mooi versierde kerstbomen …

Ontdek via deze quiz hoe het met je kennis van typische lekkernijen, die vaak gegeten worden tijdens deze periode, is gesteld. Succes!

KAREN RUYS, DIËTISTE-DIABETESEDUCATOR KENNISCENTRUM-INFOLIJN, DIABETES LIGA VZW

EINDEJAARSQUIZ

JUIST OF FOUT 1.

Kalkoen is een stuk vetrijker dan kip.

2. Oliebollen die niet bestrooid worden met poedersuiker, hebben een verwaarloosbare invloed op de bloedsuikerspiegel.

3. Marsepein bevat minder calorieën per 100 gram in vergelijking met zwarte chocolade.

4. Als je een glaasje glühwein drinkt, eet je er steeds best een koolhydraatrijke snack bij.

5. Voor kant-en-klare peertjes in rode wijn moet ik dezelfde hoeveelheid insuline spuiten als een peer van dezelfde grootte.

6. Veenbessencompote uit een bokaal of blik bevat heel wat meer koolhydraten in vergelijking met kant-en-klare appelmoes.

42

juist

fout

VOEDING

DIABETES INFO

KERSTREKENEN Welk van onderstaande menu’s bevat het meeste koolhydraten?

Kan je inschatten hoeveel koolhydraten elk gerecht (in kool­ hydraatporties bevat)?

KIES DE JUISTE OPTIE 1. Je drinkt als aperitief een glaasje droge schuimwijn.

Je wil gezonde hapjes kiezen en vermijden dat je maaltijdinsuline (bolus) dient in te spuiten. Bij de glycemiecontrole vooraf stond je goed geregeld.

Wat is de beste keuze? a. Je kiest resoluut voor enkele hapjes die weinig of geen koolhydraten aanbrengen: blokjes kaas en salami, snackworstjes, gezouten pistachenoten … b. Je eet een aantal mini-sandwiches, belegd met groentespreads en humus. c. Je drinkt een erwtensoepje en eet enkele toastjes met gerookte zalm.

2. Welk van onderstaande dranken bevat per consumptie het hoogste aantal koolhydraten? a. Een glas winterbier Grimbergen (33 cl) b. Een glaasje citroenjenever (35 ml) c. Een glaasje advocaat (35 g)

MENU 1

Glaasje champagne (brut) vergezeld van een trio van toastjes met wildpaté 6 Zeeuwse oesters Bisque d’homard Gevulde kalkoen met een gestoofd appeltje en 6 kroketten Pannenkoek met een bolletje vanille-ijs MENU 2

Gin-tonic (Schweppes Premium Hibiscus) Carpaccio van hertenfilet met truffelmayonaise Smeus met garnalen (een typisch gerecht van karnemelkpuree (100 gram) met een gepocheerd eitje) Hertenkalffilet op een zalfje van pompoen en gestoofde boschampignons Stukje Viennetta ijstaart (50 gram) Menu

3. Welk van onderstaande typische fruitsoort verkrijgbaar in de winter, bevat het minste koolhydraten per 100 gram

a. Kaki

b. Lychee

Koolhydraatporties menu 1: Koolhydraatporties menu 2:

c. Mandarijn

43

VOEDING

DIABETES INFO

EINDEJAARSQUIZ OPLOSSING Op deze pagina ontdek je alle antwoorden van de eindejaarsquiz op bladzijde 42 en 43.

OPLOSSING JUIST OF FOUT. 1. FOUT. Kalkoenfilet bevat ongeveer 4% vet. Dit is zelfs minder dan kip, dat ongeveer 6% vet bevat. Gevulde kalkoen daarentegen is vetrijker. Voor de vulling wordt immers vaak gehakt gebruikt.

De hoeveelheid vet die je uiteindelijk terugvindt in het stukje vlees op je bord, is ook sterk afhankelijk van de hoeveelheid bereidingsvet. In sommige recepten wordt bijvoorbeeld heel wat boter gebruikt, zodat het vlees niet zou uitdrogen.

2. FOUT. Oliebollen worden gemaakt van een beslag van bloem, melk en een ei. Aan het beslag wordt normaal geen of weinig suiker toegevoegd, maar de bloem heeft weldegelijk invloed op de bloedsuikerspiegel. Een oliebol van 35 gram bevat gemiddeld ongeveer 11 gram koolhydraten en 90 calorieën.

3. JUIST. Marsepein is weliswaar een vetrijk product. Het is immers gemaakt van amandelpoeder en suiker, en het bevat 15% vetten. Het vetgehalte in zwarte chocolade is echter het dubbel. Zwarte chocolade bevat 530 calorieën per 100 gram, tegenover 420 calorieën per 100 gram in marsepein.

Marsepein bevat 64 gram koolhydraten per 100 gram.

4. FOUT. Algemeen wordt aangeraden om iets met koolhydraten te eten als je alcohol drinkt, zeker indien je insuline spuit of medicatie inneemt die hypo’s veroorzaakt.

Maar, glühwein bevat gemakkelijk 15 gram suiker per 100 ml wijn. In sommige recepten doen ze er zelfs nog een extra schepje bovenop. Indien je toch een glaasje glühwein drinkt, is het dus niet nodig iets met koolhydraten extra te eten.

44

5. FOUT. Aan de peertjes in rode wijn die je in de winkel kan terugvinden, is standaard suiker toegevoegd. De peertjes bevatten dus meer koolhydraten per 100 gram dan peren ‘natuur’. De precieze hoeveelheid koolhydraten kan je op de verpakking terugvinden.

6. JUIST. Kant-en-klare appelmoes bevat doorsnee ongeveer 15 à 20 gram koolhydraten per 100 gram.

Veenbessencompote bevat ongeveer 45 gram koolhydraten per 100 gram.

van karnemelkpuree (100 gram) met een gepocheerd eitje): +/- 1 koolhydraatportie Eendenfilet met een zalfje van pompoen en gestoofde boschampignons: 0 koolhydraatporties Stukje Viennetta ijstaart (50 gram): +/- 1 koolhydraatportie Totaal menu 2: +/- 4,5 koolhydraatporties

ANTWOORDEN KIES DE JUISTE OPTIE OPLOSSING KERSTREKENEN MENU 1 BEVAT HET MEESTE KOOLHYDRATEN. Menu 1 Glaasje champagne (brut) vergezeld van een trio van toastjes met wildpaté: +/- 0,5 koolhydraatportie (afkomstig van de toastjes) 6 Zeeuwse oesters: 0 koolhydraatporties Bisque d’homard: 0 koolhydraatporties Gevulde kalkoen met een gestoofd appeltje en 6 kroketten: +/- 4 koolhydraatporties Pannenkoek met een bolletje vanille-ijs: +/- 2,5 koolhydraatporties Totaal menu 1: +/- 7 koolhydraatporties Menu 2 Klassieke Gin Tonic (Schweppes Premium Hibiscus): +/- 2,5 koolhydraatporties Carpaccio van hertenfilet met truffelmayonaise: 0 koolhydraatporties Smeus met garnalen (een typisch gerecht

1. C. Alcohol heeft een tijdelijk bloedsuikerverlagend effect. Het is daarom een goed idee om bij het drinken van een glaasje schuimwijn te kiezen voor enkele koolhydraathoudende hapjes.

Maar overdrijf hier ook niet in. De minisandwiches bevatten teveel koolhydraten.

Hapjes zoals kaas, salami en worstjes zijn geen gezonde keuze, want ze zijn calorierijk en ze bevatten veel verzadigde vetten. De soep en enkele toastjes met zalm zijn hier dus de best optie.

2. A. Bieren bevatten standaard koolhydraten. Dit ligt meestal tussen de 3 à 5 gram per 100 ml. Het Grimbergen winterbier bevat per glas van 33 cl ongeveer 15 gram koolhydraten. Het glas advocaat bevat 8 gram koolhydraten en het glas citroenjenever slechts 1 gram koolhydraten.

3. C. Kaki bevat 19 gram koolhydraten per 100 gram. Lychees bevatten 14 gram koolhydraten per 100 gram en mandarijn 10 gram koolhydraten per 100 gram.

GEAUTOMATISEERD OM DE GLUCOSEWAARDEN EENVOUDIGER* 1,2,3 TE STABILISEREN Ons meest geavanceerde basaalinsulinepompsysteem: Nieuwe MiniMed™ 780G-systeem

Het nieuwe MiniMed™ 780G-systeem past de insulinetoediening automatisch aan uw behoeften aan om uw glucosewaarden eenvoudiger* te stabiliseren, u voorkomt hoge en lage waarden met minder moeite.

Focus op uw leven, niet op uw waarden.

Meer weten: www.medtronic-diabetes.be *Vergeleken met het MiniMed™ 670G-systeem. Raadpleeg de gebruikershandleiding van het systeem – SmartGuard™-functie. Enige mate van interactie is van u vereist.

1. Carlson, A.L. et al. 97-P- Safety and glycaemic outcomes of the MiniMed™ AHCL System in subjects with T1D. 80th ADA International Conference, June 2020, Chicago 2. Collyns .O. et al. 199-OR- Improved glycaemic Outcomes with MiniMed™ AHCL Delivery. 80th ADA International Conference, June 2020 3. Bergenstal, R. M. et al.Safety of a Hybrid Closed-Loop Insulin Delivery System in Patients With Type 1 Diabetes Jama. 2016; 316 (13): 1407 – 1408 4. Gegevens beschikbaar in het archief. Medtronic pivotal trial (age 14-75) Ahe 14-75 2020; 16 US sites Raadpleeg de handleiding van het apparaat voor meer informatie over de gebruiksaanwijzing, indicaties, contra-indicaties, waarschuwingen, voorzorgsmaatregelen en mogelijke bijwerkingen. Verdere informatie kan worden aangevraagd via het contactformulier of op het nummer 0800 90805 vanuit België en 0031 (0) 45 566 82 91 vanuit het buitenland.

UC202102612NB ©2020 Medtronic. Alle rechten voorbehouden. Medtronic, Medtronic logo en Further, Together zijn handelsmerken van Medtronic.

Merken van derden zijn handelsmerken van hun respectievelijke eigenaren. Alle andere merken zijn handelsmerken van een Medtronic bedrijf.

SPROKKELS

DIABETES INFO

BEZORG ONS JOUW E-MAILADRES EN BLIJF BETER OP DE HOOGTE We roepen alle leden op hun e-mailadres te bezorgen. Uiteraard enkel als je nog geen e-mails ontvangt van de Diabetes Liga en jouw plaatselijk afdeling. Dit kan rechtstreeks aan jouw plaatselijke afdeling of via 09/220 05 20 of liga@diabetes.be.

BEVRAGING LEDEN VANUIT DE PLAATSELIJKE AFDELINGEN Omwille van de Covid-19 maatregelen moeten heel wat plaatselijke afdelingen hun activiteiten uitstellen of afgelasten. Uiteraard vinden ze dit zeer spijtig, maar ze zijn hun leden zeker niet vergeten!

Een groot deel van onze plaatselijke afdelingen start dit najaar een online enquête gericht aan hun leden.

Deze plaatselijke afdelingen willen graag te weten komen wat de verwachtingen van hun leden zijn tegenover hun plaatselijke afdeling.

Om de enquête te kunnen versturen zijn de plaatselijke afdelingen op zoek naar de e-mailadressen van hun leden (die ze nog niet hebben).

Bezorg hen zeker jouw e-mailadres.

Heb je geen e-mailadres maar wil je wel de enquête invullen? Vraag de enquête aan bij de Diabetes Liga via 09/220 05 20.

INPUT VAN ONZE LEZERS Naar aanleiding van haar 10 jaar diabetes, schreef Michèle Morel een gedicht.

46

OP ZOEK NAAR EEN LEUK EINDEJAARSGESCHENK? Schenk je vrienden en familie het kookboek ‘lekker koken met Diabetes’. Nu tijdelijk verkrijgbaar op onze webshop met gratis keukenschort, zolang de voorraad strekt!

Ga snel naar shop.diabetes.be.

DATA VAKANTIES DIABETES LIGA 2021 Voor de vakanties van de Diabetes Liga in 2021 zijn reeds enkele datums gekend. Dit zijn nog niet alle dat datums. Meer informatie over al onze vakanties kan je terugvinden in het volgende tijdschrift van Diabetes Info en binnen enkele weken op onze website www.diabetes.be. Inschrijven kan normaal vanaf begin januari.

Wandelvakantie: Flims (Zwitserland), 18-27 augustus 2021 Culturele reis: Slovenië, 12-19 september 2021 Sportvakantie (in samenwerking met Sport Vlaanderen): Genk, 5-9 april 2021 (geboortejaar: 2005-2013) Jongerenvakantie: Sankt Vith, 10-18 juli (geboortejaar: 2003-2009) Kindervakantie: Sint-Idesbald, 7-14 augustus (geboortejaar: 2009-2015, minimum 6 jaar bij aanvang vakantie) Jongerenweekend: Oostduinkerke, 3-5 september (vanaf 13 jaar)

VERENIGING

DIABETES INFO 30STE EDITIE

86% VAN DE VLAMINGEN WIL MEER ONDERZOEK NAAR DIABETES Naar aanleiding van de 30ste editie van Wereld Diabetes Dag op 14 november, roept de Diabetes Liga op om meer investeren in wetenschappelijk onderzoek naar diabetes. En dat is nodig, want we weten nog altijd te weinig over de oorzaken van diabetes, de gevolgen op lange termijn en de meest geschikte behandeling. Om het wetenschappelijk onderzoek naar diabetes in Vlaanderen te stimuleren, richtte de Diabetes Liga in samenwerking met de Koning Boudewijnstichting het Diabetes Liga Onderzoeksfonds op.

86% VAN DE VLAMINGEN WIL MEER ONDERZOEK NAAR DIABETES Momenteel hebben 1 op 10 van de volwassen Belgen gekende diabetes.

Om de 17 minuten krijgt iemand in Vlaanderen de diagnose ‘diabetes’. Toch bestaan er nog heel wat misverstanden rond deze aandoening. Uit een onderzoek naar de kennis over diabetes (iVOX in opdracht van Diabetes Liga, 2019) blijkt dat de Vlaming gemiddeld slechts 4,9/10 scoort op zijn/haar kennis over diabetes.

Ook vindt meer dan 8 op 10 dat er meer onderzoek zou moeten gebeuren naar de oorzaken en behandeling van diabetes.

Voorzitter Dr. Luk Buyse: ‘Bij onze 18 000 leden, die elke dag opnieuw hun best doen om diabetes de baas te blijven, klinkt al even de vraag om wetenschappelijk onderzoek hoger op de agenda te zetten.

Het is positief vast te stellen dat er ook een draagvlak ontstaat bij het brede publiek.“

DIABETES LIGA ONDERZOEKSFONDS Om het wetenschappelijk onderzoek naar diabetes in Vlaanderen een extra boost te geven, richtte de Diabetes Liga in samenwerking met de Koning Boudewijnstichting het Diabetes Liga Onderzoeksfonds op. Het Fonds stimuleert en steunt onderzoeksprojecten die een bijdrage kunnen leveren aan de preventie en behandeling van diabetes, of helpen om de sociale en maatschappelijke impact van diabetes te verminderen. In april 2020 lanceerde de Diabetes Liga een eerste oproep voor het indienen van onderzoeksvoorstellen.

Naar aanleiding van Wereld Diabetes Dag 2020 (14 november) worden de geselecteerde projecten bekendgemaakt. De Diabetes Liga maakt voor dit jaar 250 000 euro van haar eigen middelen vrij om het onderzoek te steunen, maar hoopt op een sneeuwbaleffect.

Paul Deleye, Algemeen Directeur: “De ambitie is om tegen 2025 vanuit het Fonds in totaal 1 miljoen euro in onderzoek rond diabetes te kunnen investeren. Om die ambitieuze doelstelling te halen willen we nu het brede publiek oproepen om een steentje bij te dragen”.

HET DIABETES LIGA ONDERZOEKSFONDS FINANCIEEL STEUNEN? Doe een gift op het rekeningnummer BE44068888822545. Voor giften vanaf € 40 ontvangt de schenker een fiscaal attest. Bedankt!

47

WEBSITE

DIABETES INFO

ONZE NIEUWE WEBSITE KOMT ERAAN! Eerder dit jaar lanceerden we ons nieuwe logo en onze nieuwe huisstijl.

Ook dit magazine en onze brochures kregen een grondige make-over.

In november is het de beurt aan onze website!

VOOR EEN DAGELIJKSE EVENWICHTIGE DIABETESVOEDING

VOEDINGSDRIEHOEK VOEDINGSDRIEHOEK DRINK DRINK VOORAL VOORAL DRINK VOORAL

MET ONZE NIEUWE WEBSITE WILLEN JULLIE VOORAL INFORMEREN EN INSPIREREN.

MEER MEER MEER

DIABETES ZOZO WEINIG WEINIG ZO WEINIG MOGELIJK MOGELIJK MOGELIJK

ALGEMENE TIPS

Jullie kunnen op diabetes.be terecht voor: • tips en inspiratie voor een gezonde leefstijl; • voedingsadvies en recepten; • activiteiten en workshops in jouw buurt; • informatie over preventie van type 2 diabetes; • nieuws en updates over diabetes, nieuwe technologieën en ontwikkelingen; • …

Zorg voor een gezond lichaamsgewicht.

Wees matig met zout en met het gebruik van verzadigd vet. Geef de voorkeur aan vezelrijke producten.

Eet op regelmatige tijdstippen.

Gebruik dagelijks 3 hoofdmaaltijden.

Eventuele tussendoortjes en een avondsnack zijn soms in te schakelen, maar afhankelijk van je therapie.

Bespreek dit met je diëtist.

Graanproducten en aardappelen Fruit Peulvruchten Sommige groenten (bv. pastinaak, suikermaïs, doperwtjes, rode biet, artisjok, prei, groene selder ...)

Melkproducten (behalve kaas) en plantaardige sojadranken Plantaardige dranken op basis van granen, noten en zaden Gefrituurde snacks, chips, cake, taart, chocolade, koeken, snoep, ijs, zoet boterhambeleg, frisdrank, sommige alcoholische dranken ...

Gepaneerd vlees en gepaneerde vis

REGELMATIG BEWEGEN: ZEKER DOEN ALS JE DIABETES HEBT ELKE ELKE WEEK WEEK

WAAROM IS BEWEGEN BELANGRIJK?

ELKE ELKE WEEK WEEK

Bewegen zorgt voor een betere bloedglucoseregeling.

20 7130_FLYER VOEDINGSDRIEHOEK.indd 1

19/05/20 15:47

ZORGSYSTEMEN EN TIP

Zit minder lang stil én beweeg meer.

Pak het stap voor stap aan.

Geef niet op bij een terugval.

Elk beetje beweging is beter dan niks.

VOORZIENINGEN BIJ DIABETES

Helpt je gewicht onder controle te houden Kan de nood aan medicatie verminderen Is goed voor bloeddruk en cholesterol Verbetert je fysieke conditie Verlaagt de kans op osteoporose, hart- en vaatziekten en sommige kankers Zorgt ervoor dat je je goed in je vel voelt (minder stress, beter slapen …)

Verhoogt de levenskwaliteit en levensverwachting Meer dan redenen genoeg dus om stilzitten te beperken en regelmatig te bewegen.

Ga voor een gezonde gewoonte en wissel elke dag zitten, staan en bewegen af.

ELKE ELKE ELKE DAG DAG ELKE DAG DAG

KE S EELS ELLKK E SST T EELKE T ELKET

ELKE 30 MIN. ELKE 30ELKE MIN. EVEN 30 30 MIN. EVEN RECHTEVEN EVEN STAAN RECHTRECHTRECHTSTAAN STAAN STAAN

20 7137 ZORGSYST EN VOORZ BIJ DIABETES.indd 1

BEWEGINGSDRIEHOEK

BEWEGINGSDRIEHOEK BEWEGINGSDRIEHOEK BEWEGINGSDRIEHOEK HALLO DOKTER?

In sommige situaties raadpleeg je best je huisarts vooraleer actief te bewegen.

Bijvoorbeeld wanneer je: Last hebt van een hoge bloeddruk Snel kortademig bent bij inspanning Pijn hebt op de borstkas Pijn voelt in de benen die toeneemt bij inspanning en in rust weer verdwijnt Spieren en gewrichten tegensputteren na een minimale inspanning Gevoelig bent voor slecht genezende voetwonden Enige vorm van twijfel hebt

20 7131_FLYER BEWEGINGSDRIEHOEK.indd 1

48

MINDER MINDER MINDER

WELKE VOEDINGSMIDDELEN BEVATTEN KOOLHYDRATEN?

TELT T L AP PTT E LL TE TT E AAP AP

Ook al onze vernieuwde brochures en infomaterialen zijn vanaf november ook digitaal beschikbaar.

Wil je graag een geprint exemplaar ontvangen?

Dan kan je dat binnenkort via onze site bestellen!

WATER WATER WATER

11/05/20 11:46

19/05/20 15:56

VANAF NOVEMBER digitaal te bekijken en bestellen

AGENDA

DIABETES INFO

AGENDA

TOT MIDDEN JANUARI AGENDA ONDER VOORBEHOUD

AFDELING ANTWERPEN-NOORD

PROVINCIE LIMBURG

Onze plaatselijke afdeling bekijken of het mogelijk is op een veilige manier activiteiten te organiseren. Hiervoor doen ze een risicoanalyse en volgen ze de gevraagde maatregelen. Aangezien de cijfers van COVID-19 steeds evolueren, is het echter moeilijk te voorspellen of activiteiten binnen enkele weken/ maanden kunnen doorgaan. Een aantal afdelingen hebben besloten nog niet opnieuw op te starten, anderen proberen dit wel. Onderstaande activiteiten gaan dus onder voorbehoud door. De plaatselijke afdelingen zullen op www. diabetes.be/activiteiten vermelden of de activiteiten kunnen plaatsvinden. Bij twijfel kan je contact opnemen met de organiserende plaatselijke afdeling via de contactgegevens in deze kalender.

Voordracht: Diabetes aanvaarden en erover durven spreken Zaterdag 5 december 2020 om 14u30 Spreker: Stéphanie Vandeweyer, klinisch psychologe Plaats: Gemeenschapscentrum ‘t Gasthuis, Turnhoutsebaan 199, Wijnegem Deelname: gratis Voor meer info en inschrijven: Georges Claes 03/326 47 85 - georges.claes@telenet.be

AFDELING NOORD-LIMBURG

PROVINCIE ANTWERPEN

14 november 2020 Wereld Diabetes Dag Elk jaar op 14 november met 'Wereld Diabetes Dag', wordt wereldwijd extra aandacht besteed aan diabetes(*) De 6 Limburgse afdelingen van de Diabetes Liga presenteren op deze dag 6 verschillende lezingen online in verband met diabetes .

AFDELING ANTWERPEN-ZUID Ontspanning: Exclusief geleid bezoek huis De gruune doktoor Zondag 15 november 2020 om 14u +/- 2 uur durende rondleiding door eigenaar Samenkomst om 13u45: Italiëlei 64, Antwerpen Max 15 pers.

Prijs: Leden (+ partner): € 15 pp, niet-leden: € 20 pp Inschrijven vóór 30 oktober 2020 Inschrijving definitief na storting op rekening: BE24 0689 0831 8838 met vermelding Gruune doktoor, naam, telefoon, lidnr, aantal deelnemers Voor meer info en inschrijven: Ludo Van Eyken 03 827 88 30 - dlazludo@proximus.be

Actief: Natuurwandeling Zaterdag 12 december 2020 om 14u Gids: Jean De Kluis, Kluizerdijk, Hamont +/- 5 km, gratis deelname Inschrijven is verplicht omwille van corona.

Voor meer info en inschrijven: Yvette Vanbuel 0479/68 11 16 - yvettevanbuel@gmail.com

e-model 6 unieke projecten geen voorkennis vereist gratis en zonder registratie voor elk wat wils online beschikbaar www.diabetesligalimburg.be/wdd

CORONA-PROOF!

vanaf zaterdag 14 november

Er bestaan heel wat mythes en misverstanden over diabetes.

Wat doet diabetes type 1 in ons lichaam? dr. Marcq

Invloed van de isolatie op geestelijk welzijn en suikerregeling bij diabetes. psychologe Karlien Vanhove

Bewegen of sporten met praktijkbeelden prof. dr. Dominique Hansen

Diabetes type 2 en Halt2Diabetes dr. Nino van der Loo

Info voor ouders van kind(eren) met diabetes Kinderconventies Limburg

Kookdemonstratie Lekker diëtiste Cinta Moors

(*) Doel is brede lagen van de bevolking te informeren en te sensibiliseren over groei, oorzaken, symptomen, complicaties en behandeling van deze chronische aandoening. Dit is meer dan ooit nodig, want ondanks alle beschikbare informatie over diabetes blijven misverstanden bestaan.

Albert Schrooten Voorzitter Diabetes Liga Limburg Korenbloemstraat 10, 3960 Bree +32 471 58 90 39 - albert.schrooten.vanhove@telenet.be

49

AGENDA

DIABETES INFO

AFDELING MAASKANT OOST LIMBURG

PROVINCIE OOST-VLAANDEREN

PROVINCIE WEST-VLAANDEREN

Ontspanning: Nieuwjaarsreceptie met verrassingsact Zaterdag 23 januari 2021 om 14u Zaal ‘De Flééketaer’, Piehpelplein 2, Genk Inschrijven is noodzakelijk met betaling op rekeningnummer BE04 7845 2058 9831 vóór 18 januari 2021, met vermelding aantal personen, € 5 pp Voor meer info en inschrijven: diabetes.be/maol, facebook: diabetes.liga.maol of Alfons Kelchtermans via 089/61 14 19 info.voor.maol@gmail.com

AFDELING AALST-NINOVE-GERAARDSBERGEN

AFDELING BRUGGE

Voordracht: Waarom worden we dik en wat kunnen we eraan doen?

Zaterdag 21 november 2020 om 20u Spreker: Dr. Inge Van Pottelbergh, endocrinologe Wegen COVID-19 voorzien we een livestream, meer info op website van de afdeling en via www.facebook.com/diabetesligaAalst Gratis deelname Voor meer info en inschrijven: Viviane Debaets 0498/93.02.56 – viviane.debaets@telenet.be

Voordracht: ‘Waar staan we vandaag en wat brengt de toekomst voor personen met diabetes?’

Donderdag 3 december 2020 om 19u30 Prof. dr. Frank Nobels, endocrinoloog ZoWe vormingscentrum, Barrièrestraat 2d, Brugge St-Michiels Gratis inkom Voor meer info en inschrijven: Chris Van Vlaenderen 050/33 82 60 - chris@brugge-diabetes.be

AFDELING WEST-LIMBURG Ontspanning: Kerstfeest 19 december 2020 van 14u tot 17u Parochiezaal Korspel, Kroonstraat 51, Korspel-Beverlo Inkom: € 8, gratis onder de 12 jaar Iedereen is welkom Gratis: onder de 12 jaar Iedereen brengt een cadeautje mee van max. € 5 Wij voorzien een bezigheid voor de aanwezigen Inschrijven ten laatste 14 december 2020 Voor meer info en inschrijven: Pulinckx Julien 0486/ 97 85 34 - Julien.pulinckx@skynet.be

Opgelet: nieuwe datum

Provinciale activiteit vrijdagavond 7 mei 2021 De Diabetes Liga organiseert een informatieve en gezellige avond voor alle leden uit West-Vlaanderen met: Professionele gastspreker Kookdemonstratie 'lekker koken met diabetes' Infostanden van industriepartners 18u tot 22u Ontvangst met hapje en drankje van 18u00 tot 19u15 Ontmoetingscentrum TRAX Roeselare Het programma en inschrijven via: www.diabetes.be/westvlaanderen

Diabetes Liga vzw Ottergemsesteenweg 456 – 9000 Gent Tel.: 09 220 05 20 e-mail: liga@diabetes.be website: www.diabetes.be BE 44 0688 8882 2545 BTW BE 0412 404 705 – RPR Gent Jaarlijkse bijdrage: € 30, professionele leden € 40 Giften vanaf € 40 (lidgeld niet inbegrepen) geven recht op een attest fiscale vrijstelling.

Openingsuren: maandag en donderdag van 9 – 12 uur en van 14 – 17 uur telefonisch: elke werkdag

50

Het tijdschrift richt zich tot iedereen die betrokken is bij de diabeteszorg; in de eerste plaats de patiënten en hun familie, zorgverleners: artsen, verpleegkundigen, voedingsdeskundigen, podologen ... en iedereen die professioneel of persoonlijk in diabetes geïnteresseerd is.

De teksten worden voor een zo breed mogelijk publiek geschreven.

Dit tijdschrift kan ook verkregen worden op cd-rom (gesproken versie) mits aanvraag en zonder bijkomende kosten.

Neem contact op met het algemeen secretariaat van de vereniging.

Voorzitter: Dr. Luk Buyse Ondervoorzitter: Hendrik Lynen

De werking van de vereniging wordt heden mogelijk gemaakt door onze partners.

Verantwoordelijke uitgever: Dr. Ann Verhaegen Antwerpsesteenweg 238 – 2950 Kapellen Lay-out: www.kliek.be Druk: Geers-offset nv Eekhoutdriesstraat 67 – 9041 Oostakker e-mail: info@geers-offset.be

Platinum Novo Nordisk

Copyright: Iedere nadruk van de teksten gepubliceerd in dit tijdschrift is verboden, tenzij men een schriftelijke toelating heeft van de redactie. De redactie behoudt zich het recht voor om publiciteit te weigeren; de redactie is niet verantwoordelijk voor de inhoud van de commerciële boodschap.

Gold Abbott Diabetes Care Dexcom Insulet Lifescan Lilly Roche Diabetes Care Sanofi Silver Ascensia AstraZeneca Boehringer Ingelheim Menarini MSD Mundipharma Servier Van Heek Medical Ypsomed

SAVE THE DATE(S) DIABETESBEURS 2021 TECHNOLOGIE & INNOVATIE 20 MAART 2021, ICC GENT

Kan de beurs niet doorgaan omwille van corona-maatregelen, dan verplaatsen wij naar een later tijdstip!

De Diabetesbeurs brengt iedereen samen die meer te weten wil komen over diabetes: welke mogelijkheden zijn er tot preventie, welke nieuwe technologieĂŤn en innovaties staan er voor de deur, welke digitale toepassingen of apps komen op de markt, hoe kan je lekker koken met diabetes â&#x20AC;Ś Iedereen is welkom!

BEWEEGDAG 2021 IEDEREEN IN BEWEGING! 30 MEI 2021, PROVINCIAAL DOMEIN PUYENBROECK, WACHTEBEKE

Alle activiteiten gaan door in open lucht en worden georganiseerd met respect voor de veiligheidsmaatregelen.

Tijdens deze dag staat beweging centraal. Voor jong en oud staan tal van activiteiten op het programma, van wandel- en fietstochten tot initiaties boogschieten of circustechnieken.

Bezoek zeker ook ons DiaDorp en kom alles te weten over de preventie en behandeling van diabetes. Iedereen is welkom, dus breng zeker je familie en vrienden mee!

BEDANKT! “DANKZIJ JOUW LEDENBIJDRAGE HEBBEN WIJ OPNIEUW DUIZENDEN MENSEN MET DIABETES IN VLAANDEREN KUNNEN INFORMEREN, CONNECTEREN EN MOBILISEREN! WIJ HOPEN OOK IN 2021 OP JOUW STEUN TE MOGEN REKENEN!” PAUL DELEYE, ALGEMEEN DIRECTEUR

Hernieuw nu je lidmaatschap en geniet ook in 2021 van alle voordelen!

Elke 2 maanden ons magazine in jouw bus Kortingen tot 25% op onze webshop shop.diabetes.be Neem deel aan medisch begeleide vakanties en sportkampen V.U. Paul Deleye, Diabetes Liga vzw, Ottergemsesteenweg 456, 9000 Gent

Geniet van extra kortingen op kranten, boeken en andere voordelen Bekijk alle recepten online op diabetes.be (vanaf 14/11!)

Neem deel aan workshops, infosessies en beweegactiviteiten

Je lidgeld van de Diabetes Liga kan je betalen via de overschrijving die bij dit tijdschrift is gevoegd. Is je lidgeld reeds betaald? Dan willen we je alvast van harte bedanken voor je steun. Met vragen of opmerkingen kan je steeds terecht op het secretariaat van de Diabetes Liga via liga@diabetes.be of 09/220.05.20.

WWW.DIABETES.BE