INTERVIEW
SPECIAAL GEZANT VOOR GODSDIENST EN LEVENSOVERTUIGING
W
ereldwijd staat het recht op godsdienstvrijheid onder steeds grotere druk', zegt de Speciaal Gezant voor Religie en Levensovertuiging. 'Het lijkt erop dat ook voor mensen zonder godsdienst de problemen groter worden. Zoals de zaak van een meneer die onlangs in Nigeria is veroordeeld. Hij is humanist, heeft zich volgens de aanklager godslasterlijk uitgelaten en is toen vanuit Lagos overgebracht naar het islamitische noorden van het land. Daar kreeg hij 24 jaar gevangenisstraf; het ergste was, dat hij ook enige tijd van de radar verdwenen was. Hij is een van de velen die problemen kregen niet omdat ze gelovig zijn, maar omdat ze humanist, atheïst, non-deïst, agnost zijn, of welke overtuiging zonder god dan ook hebben.' Dat er speciale gezanten voor het recht op vrijheid van godsdienstvrijheid en levensovertuiging zijn, is hard nodig, wil Jos Douma (67) maar zeggen. Nederland is een van de weinige landen ter wereld die er een hebben. Douma kent collega’s voor dit mensenrecht in de VS, Canada, het VK, Slowakije, Noorwegen, Denemarken en Mongolië. In Nederland vroegen de christelijke partijen erom. Ze maakten zich zorgen over de vervolging van christenen. De Tweede Kamer ging akkoord, mits de gezant zich ook zou bezighouden met het recht géén godsdienst te hebben. 'Dat staat ook in de omschrijving van dit mensenrecht: de vrijheid van denk, geweten en religie', vertelt hij. 'De taak van de gezant is trouwens nog breder. Ik houd me ook bezig met het belang van religie in de maatschappij, politiek, diplomatie en ontwikkeling.'
Jos Douma
MENSENRECHT ONDER DRUK Godsdienstvrijheid en de gevangenis gaan vaak niet goed samen. Als je pech hebt en je zit als moslim in de gevangenis in een moslim-vijandig land, of als atheïst in een islamitisch land, heb je er als gedetineerde snel nog wat problemen bíj. Omdat de onvrijheid groeit, heeft Nederland sinds drie jaar een Speciaal gezant voor godsdienst en levensovertuiging. Dat is Jos Douma, een man met een leven lang ervaring op ambassades. TEKST:
14
CO M E B A C K • N U M M E R 2 • 20 22
Marjolein van Rotterdam BEELD: Ministerie van Buitenlandse Zaken
MENSENRECHTEN IN DE GEVANGENIS De rechten van de mens zijn binnen en buiten de gevangenis hetzelfde. Maar de schendingen ervan zijn niet hetzelfde, er gelden binnen nu eenmaal bijzondere regels. 'Rechten liggen in de gevangenis altijd gevoelig', vertelt Douma. 'Dat komt doordat hier tegengestelde krachten aan het werk zijn: het recht op vrijheid en de openbare veiligheid. Het recht op vrijheid mag de veiligheid niet in de weg staan. Allemaal verschillende mensen die vastzitten levert ook een managementprobleem op. Stel dat er in een gevangenis joden, christenen en moslims zitten. Dan zou er op drie dagen van de week door sommigen niet gewerkt kunnen worden. Welke gevangenisdirectie zal dat goed vinden? Geloofsregels zijn vaker lastig – vanuit het gezichtspunt van de ge-
