GELOOF

SAMEN VERSCHILLEND VASTEN IN DE BAJES

'Pastor, klopt het dat jullie ook aan vasten doen?', vraagt een moslim-gedetineerde. Hij hoorde tijdens het luchten over een uitdaging van christelijke medegedetineerden. Zij proberen in de veertig dagen voor Pasen te stoppen met al hun slechte gewoonten.

Spontane gesprekken over interreligieuze verschillen en overeenkomsten in vasten ontstaan wanneer ik een jongeman bezoek die met een groepje van zijn afdeling in de bibliotheek zit. Een christelijke gedetineerde vertelt dat hij als onderdeel van zijn vasten probeert te minderen met televisie kijken en de daarbij vaste gewoonte van gedachteloos snacken. Dat ‘innemen’ van eten en zoet drinken is een dagelijkse verleiding waartegen hij zich nu bewust verzet zoals Jezus zich veertig dagen tegen de duivel verzette in de woestijn. De tijdsbesparing die hij met zijn minder televisie kijken creëert besteedt hij aan schrijven en lezen. Hij gebruikt de vastentijd als periode van nadenken over waar hij mee bezig is en wat wezenlijk van belang is in zijn leven. Confronterend. Want ineens komen veel meer gevoelens bewust en ongefilterd binnen. Hij is meer in de Psalmen en de profeten uit de Bijbel gaan lezen en hij maakt meer tijd voor zijn gebeden. Een aanwezige moslim haakt in op vasten als tijd van lezen in de heilige boeken. Hij vertelt hoe hij tijdens de dertig dagen van de ramadan de hele Koran leest van kaft tot kaft. En hoe dit dus een periode van reflectie en bezinning is. Van bewuster leven en je oefenen in geduld – een niet onbelangrijke deugd in de gevangenis. De bewustwording zit hem ook heel praktisch in het gevoel van honger en dorst hebben door het niet eten en drinken tussen zonsopgang en zonsondergang. De aanwezigen beamen dat dit echt een ver-

schil is met het christelijke vasten waarin deze laatste groep veel meer zelf kiest hoe ze aan onthouding doen. Christenen vasten minder streng, daar is men het over eens. Een betrokken oudere Marokkaanse man legt uit dat vasten onderdeel is van het moslim zijn. 'Wie kent de vijf zuilen van de islam?', vraagt hij aan ons. Het vasten staat naast het geven aan de armen (zakat), het gebed, de bedevaart naar Mekka en de geloofsbelijdenis. Unaniem zijn de aanwezigen het eens dat het samen vasten verbroedert. Het versterkt het saamhorigheidsgevoel en ook de gevoelens van solidariteit met de armen. Doordat je zelf ervaart hoe honger voelt. 'Je beseft door het vasten dat voldoende eten hebben niet vanzelfsprekend is. Door te vasten kan ik me meer inleven in arme mensen', vertelt een enthousiaste aanwezige. Op dit punt van het inleven en solidair zijn met armen vinden christenen en moslims elkaar in de gevangenis, zoveel wordt duidelijk. In beide tradities is het omzien naar de armen belangrijk. Bij de moslims is het onderdeel van de vijf zuilen van de islam. Bij christenen is het een belangrijke kern van het geloof. Met het geld dat de christelijke man bespaart door minder te snacken koopt hij lang houdbaar voedsel dat hij extra doneert aan de lokale voedselbank. Dit doneren aan de armen doet hij samen met de moslimgedetineerden en mannen die naar de humanist gaan, en andere gelovigen. Onder begeleiding van geestelijke verzorging, penitentiaire inrichtingswerkers en

werkmeesters zamelen gedetineerden regelmatig voedsel in voor de voedselbank die dat dan op rituele wijze in ontvangst neemt via twee vertegenwoordigers. Waarna een gezamenlijk kopje koffie volgt met deze voedselbank-medewerkers, betrokken gedetineerden en vaak ook in aanwezigheid van een directielid. Gedetineerden geven expliciet aan het belangrijk te vinden wat terug te kunnen doen voor de samenleving – daar waar zij haar schade berokkend hebben met hun delict. Het is een daad van solidariteit en betrokkenheid tonen aan de armen. Je hebt er niet veel creativiteit voor nodig om het ook te zien als een uitdrukking van verlangen om (opnieuw) deelgenoot te zijn van de samenleving – ook al bevind je je als delinquent vaak letterlijk en figuurlijk in de marge van die maatschappij. Iets kunnen geven en doen voor anderen draagt bij aan het gevoel van waardigheid en herstel. Dat je er (nog) toe doet en er mag zijn als mens.

SADAQA OF LIEFDADIGHEID

De moslimmannen noemen het geven aan de armen een vorm van sadaqa, oftewel liefdadigheid. Zogenoemde kleine goede daden, vergelijkbaar met het christelijke woord caritas of onbaatzuchtige liefde. Gedetineerden met verschillende godsdienstige achtergronden vinden elkaar in het zich samen inzetten voor de minderbedeelden. Dit terwijl ze het zelf heel vaak ook niet breed hebben. Dit ontroert mij iedere keer opnieuw. Zij laten zien dat je niet rijk hoeft te zijn om te geven. Ik moet hierbij altijd denken aan het verhaal van het penningske van de weduwe (Markus 12:41,42) die gaf van het weinige dat zij had. Het samen optrekken en samen doen vanuit waarden die we gezamenlijk blijken te hebben, doet het onderlinge vertrouwen groeien, merk ik. Dat uit zich ook als er een belangrijke feestdag is zoals de afsluiting van de ramadan, waarbij de moslimgedetineerden vanuit de christelijke groep een kaartje krijgen met daarop gelukwensen en een gezegend feest. Een klein gebaar dat

weinig moeite kost maar gewaardeerd wordt en het leefklimaat op de afdeling voelbaar ten goede komt. Van moslim- en christenzijde volgt een grote beterschapskaart voor een zieke, gewaardeerde geestelijke verzorgingscollega. Met hierop in het Arabisch en Nederlands geschreven islamitische en christelijke gebeden om bijstand en beterschap. Een paar christelijke mannen stemmen af om een keer mee te doen met de ramadan om te ervaren hoe dit is. Verschillende moslims komen in goed onderling overleg met imam en pastor een keer kijken bij een kerkdienst op Eerste Kerstdag. Om eens te zien hoe christenen Kerst vieren. Belangstelling voor elkaars geloof groeit vanuit een basis van ervaren betrokkenheid en aandacht. Nieuwsgierigheid ontstaat er bij mannen die aanvankelijk buiten de bajes niets moesten hebben van het geloof van de ander. Omdat ze er slechte praatjes over hoorden of überhaupt geen weet hadden van het geloof van de ander. Maar is dat wel terecht? In de bajes ervaren gedetineerden ruimte en tijd om zelf op onderzoek te gaan. De gevangenis als interreligieuze bruggenbouwer en verrassende plek van ontmoeting tussen moslims en christenen. ■

Iets kunnen geven en doen voor anderen draagt bij aan het gevoel van waardigheid en herstel

Geert Rozema

GEESTELIJK VERZORGER IN EEN PI IN DE RANDSTAD (SCHREEF DIT STUK OP PERSOONLIJKE TITEL)