JURIDISCH ARTIKEL

HET VERBLIJFSRECHT IN NEDERLAND NA EEN BUITENLANDSE VEROORDELING

KAN IK NOG WEL TERUG VIA DE WETS?

Een buitenlandse veroordeling maar ook een buitenlandse verdenking van een strafbaar feit, kan grote gevolgen hebben voor het verblijfsrecht. Hoe zit het precies?

In dit artikel zullen wij proberen uit te leggen wat de gevolgen kunnen zijn van een voorlopig advies van de IND op personen in een overleveringsprocedure of in de WETSprocedure. Dit zullen wij doen aan de hand van het volgende voorbeeld:

A. is 29 jaar oud en vanaf zijn 2e jaar in Nederland. Hij heeft de Marokkaanse nationaliteit en is in het bezit van een verblijfsvergunning regulier voor onbepaalde tijd. Hij is zijn hele leven rechtmatig in Nederland verbleven en het volledige familie- en privéleven van A. speelt zich in Nederland af. Hij heeft nooit ergens anders gewoond. Hij is in Nederland in het verleden een aantal keer veroordeeld voor winkeldiefstal. Dat is een gevolg geweest van een alcoholverslaving waar A. mee kampte. Dit heeft hij inmiddels onder controle. Daarentegen heeft hij met Marokko, het land waarvan hij de nationaliteit heeft, geen enkele binding. Hij is er op vakantie geweest, maar meer ook niet. A. wordt momenteel verdacht van handel in drugs in Denemarken. Daar is een strafrechtelijk onderzoek gestart en aan Nederland is gevraagd om A. over te leveren naar Denemarken. Daarom heeft het Openbaar Ministerie aan de IND advies gevraagd: wat gebeurt er met het verblijfsrecht van A. in Nederland als hij wordt veroordeeld. De IND beantwoordt die vraag en zegt dat een veroordeling voor de handel in drugs in dit geval zouden kunnen leiden tot intrekking van de verblijfsvergunning van A. Als gevolg hiervan is A. overgeleverd aan Denemarken, waar hij vervolgens is veroordeeld tot een gevangenisstraf. Op grond van dit advies van de IND wordt het verzoek (via de WETS) om de straf in Nederland te kunnen uitzitten afgewezen. De heer A. zit nu gedetineerd in Denemarken.

EUROPESE SAMENWERKING

De landen binnen de Europese Unie (lidstaten) werken samen om de criminaliteit binnen de Europese Unie tegen te gaan. Die samenwerking gaat heel ver. De afspraken die tussen de lidstaten zijn gemaakt hebben naast de bestrijding van criminaliteit nog twee belangrijke doelen: (1) het voorkomen van straffeloosheid en (2) resocialisatie van veroordeelden. Het voorkomen van straffeloosheid spreek voor zich, mensen die strafbare feiten plegen moeten bestraft worden en mogen daarmee niet wegkomen door naar een ander land te vluchten. Met het bevorderen van resocialisatie wordt bedoeld dat (bijvoorbeeld) een Nederlander na zijn buitenlandse veroordeling vanuit een Nederlandse gevangenis moet toewerken naar zijn terugkeer in de maatschappij om zo de kans dat hij weer in de fout gaat te verkleinen. Om deze twee doelen te bereiken zijn er twee procedures in het leven geroepen tussen de landen in Europa, namelijk: de overleveringsprocedure en de WETS-procedure. De heer A. uit bovenstaand voorbeeld is in Nederland aangehouden en overgeleverd aan Denemarken. A. heeft vervolgens vanuit Denemarken een WETS-verzoek ingediend om het laatste deel van zijn straf in Nederland te ondergaan zodat hij dicht bij zijn familie kan zijn. Bij een WETS-verzoek stuurt in dit geval Denemarken een verzoek aan Nederland om de straf van A. over te nemen, zodat hij de rest van zijn straf hier kan uitzitten. Het verder ondergaan van zijn straf in Nederland zou hem ook helpen bij een goede terugkeer in de Nederlandse samenleving. Wat goed is om te weten is dat overdracht van een buitenlandse straf aan Nederland geen recht, maar een gunst is. Als één van beide landen hier niet aan mee wil werken, dan kan een strafoverdracht niet worden afgedwongen. De landen kunnen veelal ook zonder instemming van de veroordeelde beslissen dat er strafoverdracht moet gaan plaatsvinden.

DE OVERLEVERINGSPROCEDURE EN DE TERUGKEERGARANTIE

In de Nederlandse wet is bepaald dat Nederlanders alleen maar mogen worden overgeleverd aan een ander land voor hun strafzaak daar, maar deze overlevering wordt wel afhankelijk gesteld van een zogenoemde terugkeergarantie. Een terugkeergarantie houdt in dat de Nederlandse rechter alleen instemt met overlevering als het vragende land garandeert dat de verdachte terug mag keren naar Nederland als hij wordt veroordeeld tot een gevangenisstraf. Deze garantie zorgt ervoor dat de veroordeelde ooit terugkeert naar Nederland. Helaas zegt de garantie niets over wanneer dat zal gebeuren. Ook vreemdelingen kunnen een terugkeergarantie krijgen. Voorwaarde is dan wel dat ze tenminste 5 jaar rechtmatig in Nederland hadden verbleven voordat ze werden overgeleverd.

EEN VEROORDELING EN HET VERBLIJFSRECHT

Zowel voor overlevering als voor de terugkeer via de WETS geldt dat het verblijfsrecht van de persoon om wie het gaat een belangrijke rol speelt in de procedures. Wanneer een vreemdeling met verblijfsrecht in Nederland wordt veroordeeld dan kan dat tot gevolg hebben dat hij zijn verblijfsvergunning verliest. Dat verlies van verblijfsrecht heeft direct invloed op het kunnen krijgen van een terugkeergarantie. Maar het heeft ook invloed op de mogelijkheid om de straf in Nederland uit te zitten via de WETS. Het doel van de WETS is immers weer terugkeren in de Nederlandse maatschappij. Voor iemand die zijn verblijfsrecht verliest (of gaat verliezen) is die terugkeer niet meer mogelijk. Om die reden wordt het verzoek om de straf in Nederland te mogen uitzitten dan ook vaak afgewezen. Dat geldt ook voor de heer A. uit het voorbeeld op blz. 26. In de zaak van A. heeft Denemarken een WETS-verzoek naar Nederland gestuurd. Het IOS (onderdeel van het ministerie van Justitie & Veiligheid) ontvangt dit verzoek. Wanneer iemand wel binding heeft met Nederland, maar niet de Nederlandse nationaliteit heeft, vraagt het IOS een (voorlopig)advies aan de IND over of iemand door de buitenlandse veroordeling in Nederland zijn verblijfsrecht zal verliezen. Een procedure tot het echt intrekken van de verblijfsvergunning is dan nog helemaal niet gestart, het gaat alleen om een voorlopig advies. Maar als het advies inhoudt dat sprake kan zijn van het intrekken van de verblijfsvergunning, dan zal Nederland niet akkoord gaan met een verzoek tot strafoverdracht. En alleen al die mogelijkheid van het verlies van de verblijfsvergunning, zonder dat die dus echt wordt ingetrokken, zorgt er in dat geval dus voor dat de buitenlandse straf niet in Nederland kan worden uitgezeten. In de praktijk kan dit leiden tot een situatie waarbij een vreemdeling jarenlang in een ander land gedetineerd is. Dat heeft grote gevolgen voor zijn persoonlijke omstandigheden. De beoordeling van de IND bij dit voorlopige advies in overleveringsprocedures en bij de WETS is heel beperkt. Bij een echte procedure over de intrekking van een verblijfsvergunning beoordeelt de IND veel meer zaken. Dan wordt gekeken naar alle persoonlijke omstandigheden en zijn recht op privé- en familieleven, maar ook naar de actualiteit van de dreiging die van de vreemdeling uitgaat voor de Nederlandse samenleving. In veel gevallen is daarvan helemaal geen sprake (meer). Ook in de zaak van A. heeft de IND alleen een voorlopig advies gegeven, een echte intrekkingsprocedure voor de verblijfsvergunning is niet opgestart. A. heeft daar met behulp van een vreemdelingenrecht advocaat wel om gevraagd, omdat hij daarmee veel beter naar zijn persoonlijke situatie en zijn verblijfsvergunning kan laten kijken. Anders gezegd: het is mogelijk dat ondanks het negatieve advies van de IND er later in een echte procedure toch een ander oordeel komt van de rechter en de verblijfsvergunning niet wordt ingetrokken omdat veel meer omstandigheden worden beoordeeld en die beoordeling ook veel grondiger is. Ook in de zaak A. speelt dat. De omstandigheden voor hem zijn namelijk heel positief. Hij heeft zijn hele leven in Nederland opgebouwd, een vrouw, kinderen. De kans op recidive (herhaling) is in de zaak van de heer A. bovendien heel klein, omdat hij zijn verslaving onder controle heeft. Maar totdat de IND daadwerkelijk tot intrekking overgaat, zit A. echter gedetineerd in Denemarken. Hem wordt op deze manier de mogelijkheid ontnomen om in Nederland te resocialiseren en begeleid terug te keren in de Nederlandse maatschappij waar hij – naar alle waarschijnlijkheid – nadat hij zijn straf heeft uitgezeten in Denemarken, uiteindelijk toch weer zou willen terugkeren. Des te kwalijker is het dat hij zijn minderjarige zoon en zijn vrouw gedurende deze periode niet of zelden kan zien. Het behoeft geen verdere uitleg dat dit voor alle betrokkenen ernstige emotionele schade veroorzaakt. Bovendien wordt de kans dat een uiteindelijke intrekkingsprocedure in het voordeel van A. eindigt met de dag kleiner. Wanneer A. gedurende langere periode in Denemarken heeft verbleven, roept dat namelijk de vraag op in hoeverre nog sprake is van een privéleven in Nederland. De huidige praktijk – waarbij de IND alleen een voorlopig advies uitbrengt – biedt wat ons betreft voor buitenlandse gedetineerden zonder Nederlandse nationaliteit onvoldoende bescherming. Zeker omdat een negatief IND-advies verstrekkende gevolgen kan hebben voor in Nederland gewortelde vreemdelingen. Deze beoordeling van de IND is zo beperkt, dat er geen ruimte is voor persoonlijke omstandigheden van de vreemdeling. Dit terwijl het juist de persoonlijke omstandigheden van de vreemdeling zijn die aan de daadwerkelijke intrekking van zijn verblijfsrecht in de weg kunnen staan. De beoordeling van de IND bij dit ‘voorlopig advies’ moet volgens ons in dit verband worden uitgebreid, waarbij aandacht moet worden besteed aan alle aspecten die een rol spelen in een daadwerkelijke intrekkingsprocedure.

WAT NU?

Wanneer je in dezelfde situatie zit als A. is het dus aan te raden om bij het aanvragen van de strafoverdracht een advocaat te betrekken. Die advocaat kan dan kijken of de IND bij het uitbrengen van het ‘voorlopig advies’ dat wordt uitgebracht rekening kan houden met alle belangrijke factoren die bij de daadwerkelijke intrekkingsprocedure een rol kunnen spelen. Mocht je een verblijfsvergunning hebben in Nederland en zit je in het buitenland, dan is het ook verstandig contact te zoeken met een vreemdelingenrechtadvocaat om op die manier de kansen op een terugkeer in Nederland nadat je bent veroordeeld in het buitenland te vergroten.

Sterkte! ■

Robert Malewicz

ADVOCAAT INTERNATIONAAL STRAFRECHT

Rosa Coene

ADVOCAAT VREEMDELINGENRECHT

Aimée Timorason

ADVOCAAT INTERNATIONAAL STRAFRECHT

Cleerdin & Hamer Advocaten Lawyers Across Borders

Met speciale dank aan Nikki Alberts

JURIDISCH MEDEWERKER STRAFRECHT