Comeback 3 2023

SEKS IN DE BAJES

NUMMER 3 • 2023

TEAM DUITSLAND VAN BUREAU BUITENLAND

‘Wij werken altijd met het thuisfront’

GEESTELIJK VERZORGER FIEKE NEEMT AFSCHEID

‘Gevangenismuren hoeven geen grens te zijn om samen op pad te gaan’

WOORDZOEKER

Bij de woordzoeker zitten de woorden horizontaal, verticaal en diagonaal in alle richtingen in de puzzel verstopt. Zoek ze op en streep ze af. De overblijvende letters vormen achter elkaar gelezen de oplossing (zie pagina 26).

BESSEN

BLAD

BOLEET

BRUIN

DAHLIA

DONKER

EGEL

EIKEL

FRUIT

GEEL

GRIEP

GUUR

HAARD

HAMSTEREN

HERFSTBOEKET

KAAL

KILTE

KLEUR

KNUS

LAARZEN

MIST

MODDER

NAJAAR

NEVEL

PARAPLU

POMPOEN

REGEN

ROOD

SEIZOEN

SJAAL

SPIN

SPOREN

STAMPPOT

STORM

TEMPERATUUR

VERWARMING

VOEDSELVOORRAAD

WEB

WILDGERECHTEN

WOLKEN

ZADEN

ZWAM

SUDOKU

Een sudoku is een puzzel van negen bij negen vakjes waarin een aantal reeds ingevulde getallen staan. Vul de overige vakjes in, zodat in elke horizontale lijn en in elke verticale kolom de cijfers 1 tot en met 9 een keer voorkomen. Verder is de puzzel ingedeeld in negen blokjes van drie bij drie, die elk ook weer eenmaal de cijfers 1 tot en met 9 moeten bevatten.

REDACTIONEEL

In dit nummer staat verbinding centraal. Om te beginnen het belang van contact met de buitenwereld na aanhouding. Twee ex-gedetineerden vertellen over hun ervaringen en geven waardevolle tips hoe het beste om te gaan met detentie in het buitenland. Ook wordt aandacht besteed aan seksuele gezondheid, in een dappere poging de taboe hierover te doorbreken. De impact van het veelal beperkte (fysieke) contact met de partner tijdens detentie is immers groot. Verbinding tussen gedetineerden en de buitenwereld kan verschillende vormen aannemen. Onder het motto “gevangenismuren zijn geen grenzen om samen op pad te gaan”, ontstond tussen pastoor Fieke Dijkstra en de levenslanggestrafte Hans een hechte vriendschap, samen schreven ze een boek. De waarde van diepgaande verbindingen heeft Fieke op veel gedetineerden over kunnen brengen. Ook wij hebben haar nauwe betrokkenheid ervaren: Fieke, bedankt! Verbinding is erg belangrijk voor zowel je tijd in detentie, als daarna. Het onderhouden van relaties kan ontzettend moeilijk zijn, vanwege de praktische beperkingen van een buitenlandse detentie, maar ook (schuld)gevoelens kunnen een belemmering vormen. Als je dit ervaart, praat erover. Schrijf brieven aan je vrienden en familie, of meld je aan bij Epafras en Bureau Buitenland voor contact met hun vrijwilligers. Wees moedig, en blijf in verbinding!

COLOFON Comeback is een uitgave van Stichting Epafras, Reclassering Nederland, Dutch&Detained en Lawyers Across Borders en wordt gratis verspreid onder Nederlandse gedetineerden in het buitenland. Hoofdredactie Mathijs Geluk / Epafras

Redactie Marjolein van Rotterdam Artdirectie Nienke Katgerman / Gront Medewerkers Sander Bouten / Global Village Media, Jarmila Thodé / Epafras, Melinda Lewis en Klasinet Lageman / Reclassering Nederland Bureau Buitenland, Sofie Bollen & Veerle Goudswaard / Dutch&Detained en Aimée Timorason & Robert Malewicz / Lawyers Across Borders Bladmanagement Arjen Duijts / Global Village Media

Strip Jesse van Muylwijck Puzzel Puzzelpro.nl Redactieadres Morssingel 5-7, 2312 AZ Leiden Email info@epafras.nl

Telefoon +31 (0)71 – 204 84 07 Mobiel +31 (0)6 - 255 90 281 (voor gedetineerden, familie en naasten) Website www.epafras.nl Stichting Epafras heeft tot doel geestelijke verzorging te bieden aan Nederlanders in buitenlandse strafinrichtingen. Epafras richt zich in deze geestelijke verzorging op iedereen die te kennen geeft daar behoefte aan te hebben.

Team Duitsland van Bureau Buitenland

KABINET RUTTE IV GEVALLEN

Alwéér zit Nederland zonder regering. Op de dag voor de zomervakantie valt het vierde kabinet Rutte. De breuk ontstaat door onenigheid over het asielbeleid. Twee regeringspartijen (de VVD en het CDA) zijn voor een harde aanpak, terwijl de ChristenUnie en D66 meer oog hebben voor de menselijke aspecten, zoals gezinshereniging. Premier Rutte

probeert een doorbraak te forceren met een voorstel waarvan hij, volgens De Standaard, weet dat het onaanvaardbaar is voor de ChristenUnie en D66. In november zijn er nieuwe verkiezingen. Eén ding is daarbij zeker: het tijdperk Rutte is ten einde. De langstzittende premier stapt uit de politiek en is geen lijsttrekker meer bij volgende verkiezingen.

KONING VRAAGT VERGIFFENIS SLAVERNIJVERLEDEN

In januari woonde koning Willem-Alexander op Curaçao een voorstelling bij over het leven van Tula, de leider van de grootste slavenopstand. Historica Jeanne Henriquez vroeg hem toen of hij als eerste koning ter wereld op 1 juli ‘daadwerkelijk de stilte wil doorbreken.’ Willem-Alexander knikte ja. Een half jaar later, op 1 juli, sprak hij de excuses uit voor de rol die Nederland speelde in de slavernij uit. De verwachtingen voor zijn toespraak waren hooggespannen, schrijft NRC, en de koning lost die in. Hij herhaalt niet alleen de excuses van de regering, maar vraagt als hoofd van de familie vergiffenis voor haar rol bij het slavernijverleden: ‘Slavenhandel en slavernij worden erkend als een misdaad tegen de menselijkheid’, aldus de koning: ‘De stadhouders en de koningen van het Huis van Oranje-Nassau hebben hier niets tegen ondernomen.’

SPANNENDE VERKIEZINGEN OP KOMST

Nieuwe partijen, nieuwe lijsttrekkers. Als Nederland op 23 november naar de stembus gaat, zal (bijna) alles anders zal zijn. Welke kant het opgaat bij deze Tweede Kamerverkiezingen is onvoorspelbaar. Premier Mark Rutte (VVD) vertrekt uit de politiek. Wopke Hoekstra (CDA) wil geen lijsttrekker meer zijn. Sigrid Kaag (D66) gaat weg. Ook Sylvana Simons van BIJ1 stapt op, net als Farid Azarkan van Denk en nog een half leger andere Kamerleden en bewindslieden. En dan zijn er ook nog nieuwe partijen. Het onafhankelijke Tweede Kamerlid Pieter Omtzigt gaat met een eigen partij, genaamd Nieuw Sociaal Contract, meedoen aan de verkiezingen. Nieuw Sociaal Contract gaat de partij heten. Volgens de eerst peilingen zou zijn partij al de grootste kunnen worden.

De BoerBurgerBeweging (BBB) van Caroline van der Plas kan ook een duveltje uit een doosje zijn. Bij de provinciale statenverkiezingen eerder dit jaar werd de BBB vanuit het niets de grootste. Ook nieuw is de samenwerking bij de twee linkse partijen PvdA en GroenLinks. Ze gaan met één lijst de verkiezingen in. Jesse Klaver, die 13 jaar GroenLinks leidde, wil geen lijsttrekker meer zijn omdat hij plaats wil maken voor een nieuwe kandidaat die de gemeenschappelijke linkse lijst gaat trekken. Dat wordt een oude ster die in Brussel de EU (mede) heeft geleid: Frans Timmermans. Die laat er meteen na zijn kandidaatstelling geen misverstand over bestaan: hij wil niet alleen lijsttrekker van GroenLinks/PvdA worden, maar ook minister-president.

Mark Rutte

Frans Timmermans

ANP

GOMES’ KAPSALON LEEFT VOORT

Half juli overleed Nathaniël Gomes. Zijn naam is voor eeuwig verbonden aan de kapsalon. Daarmee bedoelen ze in Rotterdam niet zijn kapperszaak, maar de vette hap die hij bij de snackbar naast hem bestelde. Hij had die zelf bedacht. De kapsalon wordt gemaakt met Turkse en Nederlandse ingrediënten, Gomes is een Kaapverdiaan. Volgens de Volkskrant zei Gomes tegen zijn buurman: 'flikker alles maar bij elkaar'. ‘Alles’ was patat, shoarmavlees, gesmolten Goudse kaas, sla, komkommer en tomaat, knoflook- en sambalsaus. 1.800 kilocalorieën. Dit was twintig jaar geleden, in 2003. In het vervolg vroeg Gomes om 'het vaste recept voor de kapsalon'. Al snel was 'kapsalon' genoeg. De snack werd rap populair – ook buiten Rotterdam – maar wordt in de stad geëerd als 'Echt Rotterdams Erfgoed' en is als zodanig opgenomen in de collectie van Museum Rotterdam.

ALS IN EEN GALLISCH DORPJE

Sint Isidorushoeve is een klein dorpje in Twente. Hier, in de gemeente Haaksbergen, zit zout in de grond. Nu nog komt een kwart van het zuivere zout in West-Europa uit Twente. Dat kan alleen zo blijven als de zoutvelden rond Haaksbergen worden aangeboord. Maar de wethouder die erover moet beslissen, wil geen toestemming geven. Volgens de Volkskrant heeft hij het doemscenario van de Groningse gaswinning in het achterhoofd (aardbevingen en enorme schade). Volgens het bedrijf kloppen de bezwaren niet. Het zout is van hoge kwaliteit, wat het – in tegenstelling tot de slechtere soorten die in keuken- en strooizout eindigen – geschikt maakt voor chemische toepassing. Als tegemoetkoming schrapte het zoutbedrijf, Nobian, drie zoutvelden om Sint Isidorushoeve. Ook bood het aan na het krijgen van de vergunning jaarlijks bijna vier miljoen euro in een omgevingsfonds te steken, zodat gemeente en inwoners meeprofiteren. Toch houdt het verzet aan, het lijkt het Gallische dorpje van Asterix. ‘We zijn als dorp deze ronde dan misschien niet aan de beurt, maar als de eerste acht velden straks leeg zijn natuurlijk wel’, vrezen de bewoners. De regering probeert nog te bemiddelen.

JEUGDGEVANGENIS SCHOOT TEKORT

Incidenten in de jeugdgevangenis Den Hey-Acker in Breda hadden niet mogen gebeuren. In deze jeugdgevangenis was men in 2022 'onvoldoende alert op veiligheidsrisico's' in de aanloop naar twee incidenten. Daarbij kwamen jonge gedetineerden om het leven. Een hoge werkdruk door personeelstekort droeg hieraan bij, stellen de vier Inspecties die rapporten opstelden over de twee sterfgevallen.

STATIEGELD OP BLIKJES HELPT

Statiegeld heeft direct effect op zwerfafval. Dat blijkt uit onderzoek van ‘Zwerfinator’ Dirk Groot, schrijft Trouw. In april, mei en juni van dit jaar nam het aantal blikjes dat op straat bleef slingeren met ruim 55 procent af in vergelijking met dezelfde periode in voorgaande jaren. Groot noemt de afname drastisch. Hij concludeert dit in een rapport dat hij maakte voor Rijkswaterstaat. Op blikjes zit sinds 1 april 15 cent statiegeld.

BLOWVERBOD AMSTERDAM

De Amsterdamse binnenstad wordt in de zomer van 2023 zoals altijd overspoeld door toeristen. Maar er is een verschil: waar je vroeger de ene na de andere wietwolk passeerde, dringt die geur nu slechts een enkele keer je neus binnen, noteert de Volkskrant. In het centrum is het sinds kort verboden op straat te blowen. Doe je het toch, dan krijg je een waarschuwing. Wie dan nog niet luistert, krijgt een boete van honderd euro.

DE TELEFOON MOET

UIT HET KLASLOKAAL

Op scholen zijn telefoons vanaf volgend jaar niet meer welkom. Het ding leidt zó af dat schoolprestaties eronder lijden, legt Nu.nl uit. Veel sociale media-apps zijn ontworpen om de aandacht van de gebruiker vast te houden. Met een eindeloze stroom aan filmpjes en berichten ben je zo een paar uur verder op TikTok of Instagram. Dat verslavende element van apps is bekend, en jongeren zijn daar extra gevoelig voor. Minister Dijkgraaf van Onderwijs wil daarom dat de telefoon per 1 januari 2024 verdwijnt uit het klaslokaal. Elke school mag zelf bepalen hoe. Lukt dat niet, dan volgt mogelijk een landelijk verbod.

VAKANTIEGANGERS IN DE PROBLEMEN

Nederlanders gaan in de zomervakantie nog altijd graag naar de landen rond de Middellandse Zee. Italië, Griekenland, Spanje en voor veel Nederlanders ook Slovenië, blijven geliefde vakantielanden, ook al wordt het er steeds warmer, zijn er bosbranden en overstromingen. Dit jaar moesten veel Nederlandse reizigers worden gered. In juli werden zo'n 350 gestrande Nederlandse toeristen met bussen opgehaald in Noord-Italië. Hun auto's, campers en caravans raakten door noodweer rond het Gardameer zo beschadigd dat ze er niet meer mee konden rijden, schrijft NOS.nl. Er vielen hagelstenen zo groot als tennisballen en ze hadden last van zware onweersbuien en overstromingen. Ook in Griekenland moesten mensen worden geholpen om te ontsnappen aan heftige bosbranden; rond de twintigduizend vakantiegangers op Rhodos moesten in veiligheid worden gebracht, onder wie ook Nederlanders. In augustus werden nog eens honderden Nederlanders opgehaald uit Slovenië. In het weekend van 4 augustus vonden de grootste overstromingen in de Sloveense geschiedenis plaats. Eenderde van het land kwam onder water te staan. Twee bussen haalden circa negentig getroffen Nederlanders op omdat hun auto’s beschadigd waren of meegesleurd door de modder.

‘STONEHENGE’ AAN DE WAAL

Archeologen ontdekten in juni de sporen van een groot, vierduizend jaar oud heiligdom bij Tiel. De heilige plaats was gewijd aan de zon, zegt een woordvoerder van de gemeente Tiel op Nu.nl. Drie tot vier voetbalvelden groot was het en het moet achthonderd jaar in gebruik geweest zijn. Mensen kwamen er waarschijnlijk samen voor offers, begrafenissen, feesten en rituelen. De grootste heuvel deed dienst als zonnekalender. Rond de heuvel lag een greppel met verschillende, opvallende doorgangen. De zon scheen op de kortste en langste dag van het jaar door deze doorgangen. Hierdoor doet de heuvel denken aan Stonehenge, een bekend, door mysterie omgeven prehistorisch monument in Engeland. Behalve de botten vonden de archeologen ook allerlei voorwerpen, in totaal een miljoen. Opvallend is een glazen kraal, de oudste ooit in Nederland gevonden. Die is afkomstig uit Mesopotamië (het huidige Irak) en levert zo het bewijs dat er toen al contact was tussen beide regio's.

KWART NEDERLANDERS NIET OP ZOMERVAKANTIE

Veel Nederlanders die normaal gesproken in de zomer op vakantie gaan, bleven deze zomer thuis. Ongeveer een kwart van de normale vakantiegangers, volgens vergelijkingssite Slimster.nl. Voor deze groep zijn vakanties momenteel te duur. Van de Nederlanders die wél op vakantie gingen, geeft bijna de helft aan dat de toegenomen maandlasten wel degelijk invloed hadden op hun vakantieplannen.

Enorme hagelstenen

Bosbranden teisteren het Griekse eiland Rhodos

Noodweer in Noord-Italië

MASSAGRAF ONDER HOLE 9 KAAS WORDT LUXEPRODUCT

77 Sovjetsoldaten zijn er vermoord, één van de grootste massa-executies tijdens de Tweede Wereldoorlog in Nederland. Gek genoeg gebeurde het niet op de plek waar men altijd heeft gedacht dat het gebeurde. De juiste plek is waar nu hole 9 van de Leusdense golfclub ligt, een paar honderd meter van het monument Koedriest. Tot nu toe werd altijd aangenomen dat de soldaten op de plek waar nu het monument staat zijn doodgeschoten, schrijft het AD. De vondst van een kaart van het Nederlandse leger bracht de juiste plek aan het licht. Op de kaart is het massagraf van de Sovjetsoldaten aangegeven. Naoorlogse verklaringen van leden van het executiepeloton en een luchtfoto uit 1947 ondersteunen het bewijs. Al 35 jaar wordt er gegolfd op een executieplek, een onaangename verrassing voor de club. Er wordt nu over gedacht om op de grens tussen Kamp Amersfoort en hole 9 een markering te plaatsen, bijvoorbeeld een informatiebord.

OM GING ERNSTIG IN DE FOUT BIJ INEZ WESKI

Tijdens een rechtszitting half juli bleek dat aanklagers van het OM het verschoningsrecht hebben geschonden, schrijft het FD. Dat verschoningsrecht beschermt de vertrouwelijkheid van de communicatie tussen advocaat en cliënt. Door deze juridische doodzonde kan de vervolging van Weski, tot voor kort de advocaat van Ridouan T., op losse schroeven komen te staan. De lokale toezichthouder op de advocatuur reageerde geschokt: ‘Juist in deze zaak verwacht je de grootste zorgvuldigheid.’

Hollandser dan kaas bestaat bijna niet. Van alle Nederlanders eet 97 procent weleens kaas. Gemiddeld 17 kilo per jaar. Toch betalen Nederlanders nu prijzen alsof kaas een exclusief buitenlands product is. Twintig euro voor een kilo is niets. De prijzen stegen ten opzichte van vorig jaar met twintig procent, waarmee kaas ‘de kaviaar van de zuivel’ werd, aldus de Volkskrant. Dat komt doordat vooral grondstoffen (melk), energiekosten en transport veel duurder zijn geworden. In een kilo kaas zit al voor vier euro dertig aan melk. Vorig jaar was dat nog twee euro meer. Veel kazen zijn gemaakt met melk van vorig jaar. Dat de kaasprijzen weer zakken naar die van voor 2022, is volgens experts in de krant uitgesloten. Duurzamer produceren bijvoorbeeld, zal de kostprijs alleen maar omhoogduwen. Kaas zal een luxeproduct blijven.

SEKSUEEL WANGEDRAG IN VROUWENGEVANGENIS

Eind mei publiceert de Inspectie Justitie en Veiligheid een vernietigend rapport over de gevangenis in Nieuwersluis. De gedetineerde vrouwen zijn slachtoffer van niet-integer gedrag, waaronder seksueel wangedrag, schrijft het AD. Het gaat niet alleen om seksueel getinte opmerkingen van medewerkers, maar ook om tongzoenen, orale bevrediging en relaties tussen medewerkers en gedetineerden. Franc Weerwind, de minister van Rechtsbescherming, vindt het onacceptabel. Meteen na verschijning van het rapport stelt hij een contactfunctionaris aan. Bij deze persoon kunnen gedetineerden in vertrouwen hun verhaal kwijt. Ook wordt er vanuit de gevangenis aangifte gedaan. Tegen twee bewakers is door vier vrouwelijke gedetineerden aangifte gedaan. De gevangenisdirectie deed aangifte tegen een derde bewaker. Twee van de drie zijn intussen ontslagen en een derde bewaker is nog geschorst. Of de maatregelen genoeg zijn om het onveilige gedrag uit te bannen, is een paar maanden later nog de vraag.

Inez Weski

Een marktkraam op de Woenselse markt met kaas

DE EERSTE WEKEN IN EEN BUITENLANDSE GEVANGENIS

IN DE CEL IN EEN VREEMD LAND. WAT NU?

De eerste weken, soms maanden, van een buitenlandse detentie zijn moeilijk voor iedereen, vaak verschrikkelijk. Vooral omdat er zo veel onzekerheden zijn. Waarom, hoe lang, waar moet je zitten? TEKST: Marjolein van Rotterdam

Twee gedetineerden vertellen wat hen overkwam en wat ze het hardste nodig hadden toen ze waren opgepakt. Ook geven ze tips voor gedetineerden die al wat langer zitten en een Nederlandse medegevangene over de vloer krijgen.

Sherril schrok zich wild toen hij in de Thaise politiecel werd gegooid. Wat een troep! De vloer, de muren, alles was goor - ‘echt héél ranzig’ - de wc bestond uit een gat, er was geen bed om op te slapen, alleen een deken op de grond.

‘Maar het ergste was de andere gevangene. Er was er maar één. Hij zat naast me. Het was een reus met een gezicht

vol tatoeages. 'Die gaat me opeten', dacht ik. Terwijl ik zelf best lang ben, en eigenlijk nooit bang. Dit was echt een heel angstig moment.’

De arrestatie van Frank (niet zijn echte naam) verliep vriendelijker. ‘De Noorse politie is vrij humaan. Toen ik ruim vier jaar geleden werd opgepakt ging het rustig. De meeste agenten in Noorwegen zijn niet bewapend. Pas toen ik in de cel zat werd het echt vervelend. Ik wist niets en die onzekerheid zou heel lang gaan duren.’

HELEMAAL NIEMAND

Iedereen die het heeft meegemaakt zal het herkennen. De eerste weken in een buiten-

landse cel zijn de ergste. Hulp is er vaak nog niet. De onzekerheid is des te groter. Het is niet gek dat je in paniek raakt, enorm veel stress hebt, of ‘bevriest’. Opgesloten worden is een schokkende gebeurtenis. Het wordt nog erger als niemand je wil of kan uitleggen wat er gaat gebeuren. Als je telefoon wordt afgepakt en je om je heen alleen een taal hoort waar je geen woord van snapt.

Frank: ‘Ik had helemaal niemand. Zelfs van de ambassade hoorde ik niets. Dat vind ik nog steeds onbegrijpelijk. Juist in het begin heb je hen het hardste nodig. Er is nooit iemand langs geweest, ook niet toen ik uiteindelijk voor de rechter moest verschijnen. Pas na acht maanden kreeg ik het informatiepakket en daardoor bezoek van een Nederlander die vrijwilliger was voor Bureau Buitenland van de Reclassering. Het gebrek aan contact in de begintijd was verschrikke-

lijk. Héél heftig. Er werden me ook nog dingen verteld die later niet bleken te kloppen. Bijvoorbeeld dat ik geen Nederlandse advocaat om raad mocht vragen. Pas veel later heb ik dat afgedwongen. En wat ook erg was: de eerste avond vertelde iemand me dat ik 23 jaar kon krijgen. Nou, dan slaap je echt lekker. 23 jaar! De langst mogelijke straf in Noorwegen bleek later 21 jaar te zijn.’

‘Al voor ik in de cel werd gegooid voelde het niet goed’, vertelt Sherril. ‘Ik werd in een open pick-up auto gezet. Er waren veel agenten en ze waren duidelijk in hun nopjes dat ze een buitenlander te pakken hadden. De arrestatie gebeurde midden in een toeristisch gebied. Iedereen kon me zien. Dus daar zat ik, voor joker in die laadbak. Het was beschamend en confronterend.’

In de cel probeerde Sherril na te denken. ‘Ik wist dat het foute boel was, ik was schuldig. Ik had niet geslapen, was opgepakt na het uitgaan, en nog steeds een beetje lam. 'Daar zit je dan', zei ik tegen mezelf. Op zo’n moment heb je geen idee wat ze met je gaan doen en ook niet wat je zelf moet doen. Toch probeerde ik positief te blijven. 'Het kán gewoon niet lang duren', zei ik tegen mezelf. 'Je hebt een huis en een baan, daar ga je allemaal weer snel naar terug'. Terug naar mijn familie, het pleeggezin waar ik opgroeide. Ik was me ervan bewust dat ik hen had en om hulp kon vragen, ook al deed ik dat normaal nooit. Maar hoe ik dat ging doen, daarvan had ik geen idee. Mijn telefoon was afgepakt, er was niemand die ik iets kon vragen.’

‘Eén ding was wel heel positief: al na een paar dagen kwam er iemand van de ambassade. Dat was fantastisch. Deze man kwam met het vliegtuig naar mij toe. Hij hoorde pas op het laatst dat ik verplaatst was naar een gevangenis driehonderd kilometer verderop. Hierdoor kon hij maar kort blijven, maar het was toch geweldig. Hij gaf me meteen het formulier waarmee ik toestemming kon geven voor hulp. Dat heb ik getekend en daardoor kwamen er ook anderen om mij te helpen.’

Frank had uiteindelijk vier maanden met helemaal niemand contact, behalve zijn Noorse advocaat. Pas na een jaar kwam zijn zaak voor de rechter. ‘Zo lang. Dat had ik totaal niet verwacht. Dat ik het alleen met een advocaat van de Noorse staat moest

doen, voelde ook slecht. Je bent volledig afhankelijk van iemand waarvan je niet weet of je die kunt vertrouwen. Dat de stukken van mijn zaak alleen in het Noors beschikbaar waren, was ook al vreemd. Dat bedenk je toch niet, dat dit in een modern land kan gebeuren.’

ACCEPTEREN

In de rechtbank krijgt Sherril te horen dat hij negen jaar en twee maanden straf krijgt. Als hij zou bekennen vier jaar en zeven maanden. Hij is in tranen en smeekt de rechter dat hij een fout had gemaakt waar hij spijt van heeft. De rechter blijft onbewogen. ‘Dat is dan wel een moment dat je je door iedereen verlaten voelt. Maar één ding wist

om er niet aan onderdoor te gaan. Het is ook overlevingsdrang. Ik kon drammen. Zeker wanneer het ging om mijn rechten, levensbehoeften, medicijnen, veiligheid en duidelijkheid over de datum van vrijlating.’

‘Ik zou iedereen, echt iedereen aanraden: accepteer wat er is gebeurd. Nu word ik toch even emotioneel. Maar het is zo: als je het zelf niet aanvaardt heb je een heel moeilijke tijd. Dus besef dat jij een fout gemaakt hebt, en maak er het beste van. Die positiviteit heeft mij erdoorheen gesleept. Een tweede advies is: zoek een activiteit waar je gelukkig van wordt. In mijn geval was dat brieven schrijven. Ik denk dat ik er wel driehon-

ik zeker: ik moest het accepteren. Dat heb ik ook gedaan. En ook nog heel snel. Ik was wel boos, maar wist ook dat boos zijn niet werkt. In de eerste brief aan mijn pleegouders schreef ik dat al. Bij alle moet je bedenken wat je helpt om hier weer goed uit te komen. Dat is ook iets wat ánderen kan helpen. Soms was ik agressief, dat hielp niet. Over je heen laten lopen werkt ook niet. Toen ik bijvoorbeeld een keer met een stok geslagen werd, heb ik de ambassade ingeschakeld. Je moet een middenweg vinden. Ik besloot voor mezelf te vechten en er het beste van te maken. Je hebt honger, je hebt geen geld, er zijn ruzies en je moet altijd op je hoede zijn. Maar je moet iets doen

WAT JE KUNT DOEN VOOR

ANDEREN

derd geschreven heb. Dat zorgde ervoor dat zo’n 12 mensen me steunden. Ook sporten hielp. Ondanks de temperatuur van zo’n 46 graden, deed ik dat uren per dag. En last but not least hielp het dat ik de taal leerde. Je krijgt er respect door en hebt een functie voor anderen: je kunt voor hen naar het Engels vertalen.’

WAT EEN LIEVE MAN

Ook Frank krijgt uiteindelijk hulp en merkt pas dan hoe hard hij die nodig had. ‘Het bezoek van de vrijwilliger van Bureau Buitenland was fantastisch. Deze man kwam elke maand langs. Hij hielp me ook aan een studie, via de ➔

Wat kunnen mensen doen die zelf al wat langer zitten en nieuwelingen willen helpen? Ten eerste: wijs hun op de hulp die ze kunnen krijgen en vertel waarom die hulp belangrijk is. Sherril: ‘De hulp van de ambassade betekende veel voor mij. Raad dus iedereen aan die bij je in de gevangenis komt dat formulier te tekenen. Verder is denk ik positiviteit het allerbelangrijkste. Blijf die altijd uitstralen naar anderen. De kracht hiervoor haal je uit contacten – met de ambassade, maar zeker ook met het thuisfront.’

Frank: ‘Probeer anderen zoveel als je kan te begeleiden en vertrouwen te geven. Nieuwelingen waarderen dat enorm! Dan win je ook hun vertrouwen. Ik heb zelf een jonge jongen geholpen, vooral door open en oprecht te zijn. Dat voorkwam veel gemiste kansen – het liep bij hem anders dan bij mijzelf. Vergeet intussen niet goed op jezelf te passen.’

‘Ik zou echt iedereen aanraden: accepteer wat er is gebeurd’ – Sherril

stichting EABT, Educatie Achter Buitenlandse Tralies. Ik begon bedrijfskunde en management te studeren. Daar ga ik straks buiten nog veel aan hebben. Nu ben ik bezig met een vervolgopleiding. Heel toevallig kwam ik ook in contact met iemand van het Leger des Heils. Een Nederlander die niet eens in mijn regio woonde, maar had gehoord dat ik in de gevangenis zat. Wat een lieve man was dat! En last but not least waren er een psycholoog en een pastor in de gevangenis waar ik veel aan had. Na een aantal heftige gebeurtenissen had ik in het verleden PTSS opgelopen. Ik was al

SCHRIJVEN MET SHERRIL

eens in therapie geweest, maar wat deze man deed was echt anders. Voor het eerst stelde ik me voor iemand open. Hij leerde me rust te hebben. Onder andere door te mediteren - iets wat ik nooit had gedacht te gaan doen! - maar ook door me te leren hoe ik mijn ego los kon laten en dingen kon relativeren.’

Intussen had Frank ook Noors geleerd. ‘Daar was ik vrij snel mee begonnen. Bij mijn hoger beroep, een maand of acht na mijn veroordeling, kon ik alles goed volgen. Wel jammer was dat de straf hetzelfde bleef, terwijl ik deels gelijk kreeg.’ Sherril kreeg ook vrijwilligers op bezoek.

Wil je schrijven met Sherril? Dat kan! Stuur je brief gratis naar Epafras (de envelop zit bij de Comeback) en wij sturen hem door naar Sherril en sturen zijn antwoord vervolgens weer door naar jou.

Een eigen envelop gebruiken mag ook: Stichting Epafras; Int. Business Reply Service / Antwoordnummer I.B.R.S. / C.C.R.I nr. 9804; 3500 ZJ Utrecht; Netherlands

CONTACT MET DE AMBASSADE

Normaal gesproken neemt de ambassade contact op met elke nieuwe gedetineerde. Maar mocht dat op een of andere manier niet gebeuren, dan kunnen zij (of hun familie) contact zoeken. In de hoofdsteden van de meeste landen zijn er Nederlandse ambassades. Adressen van de Nederlandse vertegenwoordigingen (ambassades en consulaten) vind je op: www.nederlandwereldwijd.nl, in het lokale telefoonboek of bij de lokale overheid. Iedereen die gedetineerd is in het buitenland kan ook altijd Bureau Buitenland benaderen (zie pagina 24).

‘Er kwam iemand van Bureau Buitenland en iemand van Epafras. Superfijn. Het tweede goede was dat ik ging schrijven met iedereen die ik kende. Ik durfde toen ook om hulp te vragen. En wat bleek? Mensen wilden die graag geven. Het was zo geweldig dat te ervaren.’

KANSEN ZIJN ER ALTIJD

Intussen was het natuurlijk toch niet echt leuk. ‘Je went aan sommige dingen’, zegt Sherril, ‘maar aan andere dingen wen je nooit. Het geluid van die harde stalen deur die in het slot valt: elke keer dat gevoel dat je geen kant op kunt. Met meestal zo’n 55 mensen - en soms veel meer - in een heel kleine ruimte zitten went ook niet. Erger nog vond ik dat het alleen Thaise mensen waren, en dat ik geen woord met hen kon wisselen. Later ben ik Thais gaan leren.’ En na even stilte: ‘Ik ben heel blij dat ik weer thuis ben en het heb overleefd. Dat is geen garantie. In de bijna vier jaar dat ik in de gevangenis zat overleden er diverse mensen. Eentje door zelfmoord, een paar door ziekte en ook een paar door geweld. Dat zijn dingen die je niet meer vergeet. Nooit meer.’

Het rechtssysteem van veel landen is onrechtvaardig en hard. Discriminatie is er bijna altijd. ‘Zelfs in een land als Noorwegen’, zegt Frank. ‘Dat was op een bepaalde manier ook een eyeopener. Ik had me nooit gerealiseerd hoe het voelt om een Pool in Nederland te zijn. Nu was ik zelf de Pool. Héél pijnlijk.’ Ook in de gevangenis van Sherril was discriminatie normaal. ‘Maar’, zegt hij, ‘je moet niet vergeten dat er toch altijd kansen zijn. Het is maar wat je ermee doet. Geluk is geen geluk en pech is geen pech. Geluk dwing je af door positief te blijven, door je doorzettingsvermogen en met goede mensen om je heen. Mijn grootste les van deze hele ervaring is voor mijzelf dat positiviteit en geloof je verder helpen, gelukkig ook in de vrije wereld!’

Frank, die na een verplichte WOTS in een Nederlandse gevangenis de rest van zijn straf uitzit, is het eens met Sherril dat er altijd kansen zijn. ‘Houd hoop, zou ik tegen iedereen die vastzit willen zeggen. Laat je nooit wegsturen, wees vasthoudend en laat nooit de moed zakken. Er is altijd een toekomst.' ■

‘Probeer anderen te begeleiden en vertrouwen te geven. Nieuwelingen waarderen dat enorm!’ – Frank

DE EERSTE STRESSVOLLE WEKEN

‘Dus hiermee moet ik een Burgerservicenummer aanvragen, mam?’ Ik geef haar geboortebewijs aan mijn 18-jarige dochter die vanuit Engeland, waar wij wonen, in Nederland gaat studeren. Ik moet even slikken. Achttien jaar lang heb ik deze papieren zorgvuldig bewaard, meegenomen naar ambassades en instellingen om paspoorten aan te vragen of in te schrijven bij scholen. Voortaan zal ze het zelf moeten doen. Ze gaat studeren in Amsterdam.

Hoewel ze een Nederlands paspoort heeft, heeft ze nooit in Nederland gewoond en is het toch wel een beetje buitenland voor haar. Ze zal zich de regels meester moeten maken in een andere cultuur dan ze gewend is.

Ik hoor het soms van gevangenen ook. Wel een Nederlands paspoort, maar nooit (of heel kort als kind) in Nederland gewoond. En als je dan in een buitenlandse gevangenis zit en uitgezet wordt naar het land van ‘herkomst’, moet je je ineens gaan voorbereiden op een leven in een maatschappij die je vreemd is. Gelukkig zijn er ook gedetineerden die wel herinneringen hebben aan vroeger, nog Nederlands spreken of contacten in Nederland hebben, al zijn ze soms van lang geleden. Een jongen vertelde me eens dat zijn moeder in Engeland via Facebook nog oude contacten in Brabant had gevonden. Dat was een aanknopingspunt. Of toch maar even weer, na jaren, contact opnemen met die verre neef in Rotterdam die misschien kan helpen met onderdak. Elke poging kan op iets goeds uitlopen.

Als je zelf van alles hebt geprobeerd, kan ook Reclassering Nederland je soms nog de goede kant op wijzen bij dingen die niet gelukt zijn. Je zal in de gemeente waar je het laatst ingeschreven hebt gestaan naar het juiste loket moeten. Daar kan Reclassering Nederland mee helpen. En je zal die hulp bij dat loket nodig hebben! Ik merk het nu bij mijn dochter. Zonder vrienden in Amstelveen was het ons niet gelukt. De hulp van familie of vrienden is onbetaalbaar in die eerste stressvolle en heftige weken in een ‘nieuw’ land.

Ook in detentie geldt dit. De eerste weken in detentie in een buitenlandse gevangenis zijn ook stressvol en heftig. Voor mensen die al in dat land woonden is dat zo, maar helemaal voor mensen die in een vreemd buitenland vast komen te zitten. Een land dat ze niet kennen. Iedereen moet zich aanpassen, maar extra heftig is dat in een andere taal. Iedereen moet het regime leren kennen, maar wat als je er niets van begrijpt? ‘Je hoofd niet boven het maaiveld uitsteken’, dat hoor ik van gedetineerden als de beste aanpak. ‘Meelopen, kopiëren en vooral niet opvallen!’ Hopelijk zal je ook bezoek en steun kunnen krijgen van een vrijwilliger van Bureau Buitenland, van Epafras of van een medewerker van de ambassade. Je kan dat aanvragen; je staat er niet helemaal alleen voor!

Uiteindelijk zullen die eerste weken een keer voorbij zijn. Je zal je plek gevonden hebben. Je zal je op een dag realiseren dat jij diegene bent die de weg weet en er anderen gekomen zijn die zoekende zijn. De nieuwe lichting. Of het ooit zal wennen in detentie? Misschien niet helemaal. Of het ooit logisch zal zijn wat er gebeurt? Ik betwijfel het. Trouwens, ook buiten detentie ontbreekt de logica soms. Ik lees online dat inwoners in Nederland zich binnen vijf dagen moeten inschrijven in een nieuwe gemeente. Als je vanuit het buitenland komt moet je daarvoor een persoonlijke afspraak maken aan een loket. De eerstvolgende beschikbare datum: over een maand. Wat nou logisch?!

En toch zal het allemaal goedkomen. Mijn dochter zal zich vestigen in Amsterdam. Iedereen die net vast zit ergens zal die eerste weken in detentie doorkomen. En iedereen die net vrij is in een vreemd land zal die moeilijke weken na detentie doorstaan. Er is een punt aan de horizon en hou dat voor ogen. Raak niet in paniek en weet wat je wil. Het is stressvol. Het is heftig. Dat zal niemand ontkennen. Maar er is een einde in zicht. Wij denken aan je en wensen je sterkte!

Sandra woont met haar gezin in Engeland en bezoekt daar als vrijwilliger voor Bureau Buitenland Nederlandse gedetineerden. In haar columns vertelt ze over haar ervaringen.

UNDER ATTACK!

Als geestelijk verzorger werk ik bij de mariniers. Als je daar binnenkomt als nieuwkomer, krijg je het flink op je kloten. Zelfs als pater word je getest. Ze willen weten wie je bent, of je deugt of niet. Een reus of een kneus.

Dat testen hoort bij het groepsgedrag. Je herkent dat waarschijnlijk wel. Waar sta je in de pikorde? In het leger, maar zeker ook in de bajes luistert dat nauw. Het gaat immers om macht en afhankelijkheid. Het is niet eenvoudig om daar je plek in te vinden. Hoe ga je om met stress? En vooral: waar vind je houvast in je stormachtige

bajesbestaan? Ik vroeg het ‘mijn’ mannen en vrouwen die ik namens stichting Epafras bezoek in Amerikaanse gevangenissen.

BUDDY

Willem, betrokken bij een grote zaak, vertelde me: ‘Veel, zo niet alles in de bajes, gaat om drugs. Ben je verslaafd en ben je afhankelijk? Dan zullen de eerste tijden

moeilijk zijn. Ben je klein van postuur en maak je een angstige indruk? Dan word je waarschijnlijk onder druk gezet om je te onderwerpen. Ik heb daar zelf gelukkig niet veel last van gehad. Maar ben je angstig? Zoek dan bescherming bij iemand die je mag. Die zijn te vinden!’ In (Zuid-)Amerikaanse landen wordt geadviseerd om een bijbel bij je te hebben. ‘Ben je gelovig? Dan vind je je beschermengel in die kringen. Kerken strijden om je aandacht!’, aldus Willem.

Zelf was ik in de jail van New York op be-

zoek. Voor mijn afspraak moest ik in mijn eentje over een open afdeling lopen. Daar zaten nogal wat agressieve gasten. Bewaking was er nauwelijks. Het alleen-zijn vond ik tamelijk beangstigend. In het leger hebben we voor dit soort gevallen een buddy, een maatje. Of je er goed mee kunt opschieten of niet, je hebt elkaar nodig: ‘ik dek jou en jij dekt mij als we onder vuur komen te liggen.’ De tip van Willem vind ik daarom erg belangrijk. Zoek iemand met wie je het kunt vinden. Samen sta je sterker en kun je elkaars kwetsbaarheden afvangen.

SPIEGEL

Ricardo (36) was 19 toen hij bij de sheriff in de jail belandde. Hij schreef me: ‘Je hele wereld staat ineens op zijn kop als je voor

het eerst in een buitenlandse gevangenis belandt. Je hebt geen idee wat er met je gebeuren zal. Het sloopt je zenuwen. De culturele verschillen zijn enorm. Daarom mijn tip: bel het consulaat! Daar heb ik veel aan gehad. Regel ook een tolk en een advocaat. Ga niet eigenwijs doen, want een fout is zo gemaakt.’

De redding kwam voor Ricardo door het boek 90 Minutes of Heaven. ‘Dat heeft me wakker geschud en me op het pad naar God

niet wat je zegt, maar hoe je het zegt. Praat tegen een bewaker met respect en misschien zelfs met een glimlach, maar zeg wat je bedoelt. Gevangenen krijgen stress door bedreiging. Er zijn veel mensen die je willen aanvallen. Een stap achteruit wordt gezien als zwakheid. Maar als jij een stap naar voren zet, denken ze dat jíj wil aanvallen. Blijf gewoon staan waar je staat en vraag of er een probleem is. En zeg dat

gestuurd. Mensen zeggen: 'Oh, nu je in de bajes zit moet God het ineens gaan regelen?' Wat ze niet in de gaten hebben is dat wij degenen zijn die God het meeste nodig hebben. Wij zijn ons ervan bewust dat we iets verkeerds hebben gedaan. Dat hebben mensen buiten niet zo vaak… Wij moeten met onze zonden leven. We kijken ze elke dag in de spiegel aan. God is dan ineens iemand die je nog aan kunt kijken zonder je anders te hoeven voordoen. Hij kent je. Bij Hem kunnen we terecht met onze zonden. We leren dat er een weg is om nog dóór te kunnen leven.’

Praten met de Ander is jezelf spiegelen. Ook als je niet religieus bent is dat iets om over na te denken. Want hoe kom je verder met wie je bent en wat je gedaan hebt?

STRESS

Appie is al wat ouder en moet ook nog heel wat jaartjes zitten. Volgens Ab is stress een belangrijke boosdoener in de bajes. Hij vertelt: ‘Hoe neem je de stress weg?

Dat is voor iedereen verschillend. Mij helpt het moslimgebed. Ik leef niet van dag tot dag, maar van gebed tot gebed. Dat geeft mij discipline en een uitlaatklep. Je vraagt wat je wilt, om vergeving bijvoorbeeld. Je zoekt een conversatie met God. Muziek neemt voor sommige mensen ook stress weg. Als je geen radio mag hebben, zing dan zelf. Of tik een ritme met een pen of potlood. Meditatie is een ander alternatief. Kortom, er is voor iedereen een manier om stress onder controle te krijgen, hoop ik.’ Ab geeft nóg een tip mee: ‘Wees bewust van je omgeving en wees objectief. Het is

je liever geen problemen hebt. Meestal escaleert het dan niet. Voorkom vechten, want daardoor beland je in de isoleercel en dat maakt depressief. Stress en depressie gaan vaak samen.’

TOEKOMST

Tot slot nog een advies van Willem: ‘Maak plannen voor na je gevangenistijd. Zodra je buiten staat, beginnen de echte problemen: huisvesting, baan en inkomen, je familie onder ogen komen... Dat zijn dingen die veel moed vragen. In de bajes heb je feitelijk weinig problemen. Die beginnen pas daarna.’

Is er toekomst als je nog lang moet zitten? ‘We are our own worst enemies’ zegt Ricardo na 16 jaar (en nog vele jaren te gaan). ‘Maar de ruimte in je hoofd is nog steeds van jou. Uiteindelijk begin je jezelf weer een beetje te herkennen. En beter nog, je zult merken dat deze versie van jezelf eigenlijk een betere is. Het is wijzer, geduldiger en kan het leven een stuk meer waarderen. Er is namelijk een inzicht over je eigen bestaan dat je alleen op de bodem kunt vinden’.

Wil je nog meer tips of wil je verder praten? Schrijf me dan een briefje via de antwoordenvelop van Epafras. Je krijgt dan antwoord van mij. Sterkte allemaal! ■

‘Ik leef niet van dag tot dag, maar van gebed tot gebed. Dat geeft mij discipline en een uitlaatklep’

Pieter Visschers GEESTELIJK VERZORGER BIJ DEFENSIE EN STICHTING EPAFRAS

F-16’S UIT HET WESTEN

Een nieuwe stap in de oorlog in de Oekraïne is de levering van F-16’s. De F-16 is een Amerikaans toestel en de VS moet toestemming geven als andere landen, zoals Nederland, de gevechtsvliegtuigen aan de Oekraïense luchtmacht willen geven. Kyiv dringt al sinds vorig jaar aan op de levering. Het is een van de succesvolste gevechtsjagers van de laatste vijftig jaar en Oekraïne kan het toestel dus zeer goed gebruiken. Er is wel tijd nodig voor de training van piloten. Het is daardoor vrijwel uitgesloten dat de Russen dit jaar nog last van ze krijgen, schrijft de Volkskrant. De F-16 is een hightech gevechtsjager en de Oekraïense gevechtspiloten zijn nu alleen verouderde toestellen van Russische makelij gewend, zoals de MiG-29.

DODELIJKSTE RAMP MIGRANTENBOOT

Op 14 juni slaat voor de Griekse kust een oude vissersboot om. Naar schatting zijn er 750 migranten aan boord. Volgens onderzoekers doet de kustwacht niet genoeg nadat zij is gewaarschuwd en laat zij zelfs het schip vol migranten kapseizen. Dat is in elk geval het beeld dat opstijgt uit twee onderzoeken, uitgevoerd door  The New York Times en door een internationaal journalistencollectief. Het schip was veel te klein. Er was niet genoeg eten en drinken aan boord. Er verdronken zeshonderd mensen, onder wie honderd kinderen. Volgens de Volkskrant is het hiermee de dodelijkste ramp met een migrantenboot in jaren. Een maand na de ramp met de Adriana sluit de EU een deal met Tunesië. Het land zal in ruil voor een miljard euro voorkomen dat migranten vertrekken. De Tunesische president Kais Saied heeft volgens De Standaard meteen laten zien hoe hij de migranten gaat tegenhouden. Hij stuurt ze simpelweg de woestijn in. Volgens het AD kwamen in de woestijn in juli al tientallen mensen om.

KINDEREN OVERLEVEN VEERTIG DAGEN JUNGLE

Begin juni stort een vliegtuig neer in de jungle van Colombia. Onder de inzittenden zijn vier kinderen. Veertig dagen zwierven ze door de jungle en wisten in leven te blijven. Dat lukte hun, schrijft Het Parool, dankzij cassave uit het vliegtuig, en zaden en vruchten die ze vonden. De kinderen behoren tot de inheemse Huitotogemeenschap. Lesly, Soleiny, Tien Noriel en hun kleine zusje Cristin (een jaar geworden gedurende de vermissing) vertrokken met hun moeder op 1 mei met een Cessna vliegtuigje vanuit het dorp Araracuara in het Amazonegebied. Aan boord waren nog een passagier en de piloot. Het vliegtuigje was op weg naar San José del Guaviare, toen het onderweg motorproblemen kreeg en neerstortte. De kinderen werden gevonden dankzij een unieke combinatie van een inheems reddingsteam – dat eerst een ritueel had uitgevoerd – en moderne techniek, o.a. uit Nederland. Een Arnhems bedrijf leverde cruciale informatie over de plek waar het vliegtuig is neergestort. Na hun redding zijn de kinderen naar een ziekenhuis gebracht. Ondanks uitdroging en insectenbeten, gaat het naar omstandigheden goed met ze.

SINEAD O’CONNOR EN TINA TURNER OVERLEDEN

Twee zangeressen zijn deze zomer overleden. Tina Turner en Sinéad O'Connor. Beiden waren grootheden, om hun muziek, maar ook vanwege hun rol in de strijd tegen (vrouwen)mishandeling. Tina Turner was de Queen of Rock-'n-Roll, vooral dankzij hits als Proud Mary, The Best en Private Dancer. Maar haar erfenis, schrijft het AD, is niet alleen muzikaal: Tina Turner was hét gezicht van vrouwen die te maken hebben met huiselijk geweld. Als kind al kreeg Turner te maken met mishandeling, haar eerste echtgenoot Ike deed hetzelfde. Turner was openhartig over het misbruik, dat leidde tot een zelfmoordpoging in 1968. Het kostte tijd om voor zichzelf op te komen, verklaarde ze later. Onder andere het boeddhisme speelde daarin een belangrijke rol. Tina Turner werd 83. Sinéad O'Connor (1966-2023) overleed een stuk jonger. De toedracht blijft geheim, maar velen zullen hetzelfde denken, schrijft het AD. De Ierse zangeres die een wereldster werd dankzij de vertolking van het Princenummer 'Nothing Compared 2 U', ging gebukt onder complexe mentale problemen. Ze was als kind misbruikt, onder andere in de kerk. Dat leidde ertoe dat ze tijdens een optreden een foto van de paus verscheurde. Ze scheerde vaker langs de afgrond. De dood anderhalf jaar geleden van haar 17 jaar oude zoon Shane, één van haar vier kinderen, was een zware klap. Hij nam zijn eigen leven.

Sinead O'Conner

Tina Turner

TRUMP AANGEKLAAGD

Het is niet de eerste strafzaak die tegen oud-president Donald Trump wordt aangespannen. Maar de zaak waarvoor hij op 2 augustus wordt aangeklaagd is wel de ernstigste. Deze strafzaak draait om zijn poging om na de presidentsverkiezingen van 2020 aan de macht te blijven, die uitmondde in de Capitoolbestorming van 6 januari 2021 – waarbij vijf doden vielen. De staat Georgia komt op 14 augustus ook met een aanklacht tegen Trump. De oud-president wordt vervolgd voor zijn pogingen om de verkiezingsuitslag in Georgia ongedaan te maken. Deze 'swing state', waar de uitslag nauw luistert, was een van de staten die Trumps verlies in de strijd tegen uitdager Joe Biden bezegelden. In Georgia kwam Trump minder dan twaalfduizend stemmen tekort. Vervolgens zocht hij naar – volgens justitie strafbare – manieren om toch tot winnaar te worden uitgeroepen, schrijft de Volkskrant. Trump kan voor elk van de aanklachten een jarenlange gevangenisstraf krijgen, bij elkaar (veel) langer dan hij te leven heeft.

LEIDER

HUURLINGENLEGER BEKOOPT VERZET MET DE DOOD

FLAUWVALLEN IN CEL ONDERZEEËR IMPLODEERT OP WEG NAAR TITANIC

De zomer van 2023 is alweer een zomer vol weer-records, aldus de Volkskrant. Er zijn overstromingen in Azië en er is extreme hitte in Zuid-Europa, en (alweer) een historische hittegolf in de Verenigde Staten. Ook de gevolgen breken records. Op Hawaii woedt de dodelijkste brand van de VS in honderd jaar. Zelfs onderwater, zoals voor de kust van Florida, breken alle hitterecords. Met grote gevolgen voor de strandgangers, en zeker ook voor (het toch al bedreigde) koraal. Ook in de gevangenissen in het zuiden van de VS is de hitte ondraaglijk. In een gevangenis zonder airco in Texas werd het meer dan 45 graden. Sommige gedetineerden lieten hun cel onderlopen en gingen op het natte beton liggen. Anderen staken hun beddengoed in brand om de aandacht van de bewakers te trekken. Weer anderen vielen flauw. ‘Man down!’ kon je in die gevangenissen elke dag horen roepen, aldus een geïnterviewde gedetineerde in de New York Times.

Op 18 juni raakt onderzeeër Titan enkele uren na zijn vertrek vanuit Newfoundland vermist. De onderzeeër implodeert en alle bemanningsleden komen om. Aan boord zijn vijf diepzeetoeristen. Volgens NRC zijn het superrijken die in de voetsporen van beroemde ontdekkers wilden treden. 250.000 dollar betaalden ze om het wrak van de Titanic op 3.800 meter diepte te zien.

Loopt het intern in Rusland nog wel lekker? Is Poetin nog wel de baas? Deze vragen dringen zich op als bekend wordt dat het huurlingenleger Wagner, dat voor Rusland vecht in Oekraïne, zich tegen Poetin heeft gekeerd. De groep neemt als reactie op een vermeende aanval met een Russische raket op een van de Wagner-kampen, de stad Rostov aan de Don in en marcheert naar Moskou. Poetin noemt het verraad, maar grijpt niet hard in. Dezelfde dag keren Prigozjins troepen weer om. In de weken daarna wordt de baas van Wagner niet meer gezien. Even zou hij in buurland Belarus zijn, maar ook dat wordt weer ontkend. In augustus, twee maanden na de mislukte opstand, blijken tienduizenden criminele Wagnerhuurlingen te zijn teruggekeerd naar Rusland. Volgens De Groene Amsterdammer in ruil voor gratie. Ze veroorzaken een golf van misdrijven. Een paar weken later verandert ineens weer alles wanneer blijkt dat een vliegtuig is neergestort, het is een privévliegtuig van Prigozjin. Nu.nl meldt dat bij deze vliegtuigcrash alle tien de inzittenden, waaronder Prigozjin, om het leven zijn gekomen.

RELLEN NA DOOD FRANSE JONGEN

Zwarte rookpluimen, met op de achtergrond de Eiffeltoren. Agenten die met rubberkogels zo groot als golfballen schieten op gemaskerde jongens die met stenen gooien… Sinds een politieagent de 17-jarige Nahel doodschoot tijdens een verkeerscontrole in Nanterre, zijn er overal rellen. Dagenlang. De gevolgen: een dode in Marseille, honderden gewonden en arrestaties, minstens een miljard euro schade. Volgens het AD zijn mensen die meedoen boos op de politie omdat die racistisch zou zijn, en agressief naar burgers met een migratieachtergrond.

ANP

De onderzeeër Titan

Jevgeni Prigozjin

Een Trump-imitator demonstreert bij het gerechtsgebouw

DE PASTOR EN DE PRISONER

‘ HANS ZAT LEVENSLANG VAST, MAAR HEEFT WÉL IETS GEMAAKT WAT ZIN HEEFT’

Ze worden rond dezelfde tijd geboren, wonen allebei een tijd in Amsterdam, en vertrekken ook allebei op een moment in hun leven van Amsterdam naar de VS. Vele jaren later, wanneer ze de zestig al gepasseerd zijn, komen ze elkaar tegen in een gevangenis. Hij als levenslang gestrafte. Zij als gevangenispastor. Zeven jaar later is er een gezamenlijk boek. Een verhaal waar iedereen iets van kan leren.

De ontmoeting van de twee Nederlanders in die Amerikaanse gevangenis is het begin van een steeds hechter wordende vriendschap. Een heel speciale vriendschap is het, want, zegt Fieke, ‘Als de één pastor is en de ander gedetineerde, is de verhouding toch altijd ietwat ongelijk. Maar hij is wel één van mijn beste vrienden, net zoals ik dat voor hem was.’ En het is een vriendschap waarin de vrienden uiteindelijk dagelijks contact hebben en over alles praten én schrijven.

Het schrijven is voor Hans iets wat zijn leven zin geeft. ‘Tijdens mijn eerste bezoek aan hem vroeg ik waar hij, gegeven zijn condities, voor leefde. 'Schrijven', zei hij. 'Dat is wat ik wil.' Alleen had hij op dat moment nog geen letter geschreven.’ Fieke vroeg hoe dat kwam. ‘Ik heb niets om over te schrijven’, zei Hans. ‘Hm’, zei Fieke, ‘we hebben net vier uur zitten praten, en je vertelde het ene verhaal na het andere…’ Zo begon het.

FULL TIME JOB

Fieke Dijkstra is geestelijk verzorger in

de gevangenissen van Californië en soms ook in Texas of Chicago. Tussen de acht en zestien Nederlanders bezoekt ze namens Epafras. Op 1 september was het over en uit. Ze is dan 69 en heeft het zeven jaar gedaan. Tijd om het stokje over te dragen, vindt ze. ‘Hoewel dat makkelijker klinkt dan het was. Het was een heel erg moeilijke beslissing. Aan de ene kant wilde ik het heel graag blijven doen. Maar stoppen geeft ook ruimte’, vertelt ze. ‘En die is nodig. Op de manier zoals ik het doe, is het werk bijna een full time job. Ik kies daar zelf voor, hoor. Het lukt mij niet met maar twee bezoeken per jaar. Ik vind het fijn om ook contact te houden met families van de mensen, soms hun celmaat. Behalve tijdens corona ging ik zo vaak als kon op bezoek. De mannen gaf ik ook mijn adres en telefoonnummer zodat ze me kunnen bellen en schrijven. Dat is eigenlijk niet de bedoeling, maar in de co-

TEKST: Marjolein van Rotterdam FOTO'S: Fieke Dijkstra

ronatijd was dat een uitkomst. We zetten de gesprekken toen ook voort per Zoom.’

Op het moment dat we elkaar spreken zit ze nog midden in de afrondende fase. ‘Ik ben het nu iedereen aan het vertellen. Dat doe ik in een persoonlijk gesprek. De reacties zijn heftig. Een man zei: 'Ik voel me geamputeerd'. Ik begrijp dat, maar zal toch met hem en ook niemand anders contact houden. Dat zou mijn opvolger in de weg zitten. Het is wel heel moeilijk. Maar doorgaan was óók moeilijk geweest. Fysiek kan ik het wel aan. Maar ik wilde ook andere dingen kunnen doen, en dat ging niet.’

ZONDER GRENZEN

Ook Hans gaat niet door. Hij overlijdt net voordat hij veertig jaar in de cel zit. Fieke: ‘We hadden op een bepaald moment zoveel geschreven en het was zo bijzonder dat we besloten dat we de verhalen gingen bundelen in een boek. Dat was bijna af, het voorstel lag al bij een uitgever. Hans was nog met het laatste hoofdstuk bezig. Dat maak ik nu af. Weet je de titel trouwens? Die luidt: Only one life to live - Locked up forever for a crime not committed.’

Bijzonder aan het boek is dat zowel de pastor als de prisoner schrijven. Hans schrijft

over zijn leven, Fieke reageert daarop en schrijft over háár leven. Het boek gaat erover dat je vriendschap kunt hebben ook al heb je een totaal verschillende achtergrond. De verschillen in de levens van Hans en Fieke waren honderden malen groter dan de overeenkomsten. De één werd ernstig misbruikt, de ander had een gelukkige, rim-

ven zin kunt geven en een diepe relatie kunt hebben met iemand, ook al zit je levenslang. Dat de gevangenismuren geen grenzen hoeven te zijn om samen op pad te gaan. ‘Wat Hans en ik deelden heb je bijna met niemand. Het ging niet per se over geloof, Hans is katholiek opgevoed, maar heeft daar nooit iets mee

‘Gevangenismuren hoeven geen grenzen te zijn om samen op pad te gaan’

pelloze jeugd. Hans kreeg geen aandacht of steun van zijn ouders. Fieke groeide op in een stabiel gezin met positieve steun op weg naar volwassenheid. Het boek is ook een pleidooi voor een eerlijker rechtssysteem. ‘Het verhaal laat zien dat je, ook al heb je levenslang zonder parole, niet per se een slecht mens bent. Een onveilig thuis en ouders die geen echte ouders zijn, maken alles uit. In het geval van Hans speelde ook mee dat het heel lang heeft geduurd voor duidelijk werd dat hij een bipolaire stoornis had. In zijn manische perioden ging hij op zijn motorfiets banken beroven. Hij was in zijn hoofd de gangster. Maar hij heeft nooit iemand iets aangedaan, laat staan iemand vermoord. In de Californische wet kun je ook levenslang krijgen als je erbij was als er iemand is vermoord. Dat is bij hem gebeurd. Aan zijn verhaal kun je zien hoe onterecht dat is.’

MILJONAIRS

Iedereen kan iets leren van het verhaal van Hans en Fieke. Ook gedetineerden. Dat je, ook al zit je levenslang, iets kunt veranderen in je leven, bijvoorbeeld. Dat je je le-

gedaan. Hij zag wel iets in het boeddhisme. Hans vertelde over zijn leven, over zijn zoektocht, over hoe hij langzaamaan, stap voor stap, zijn ouders is gaan begrijpen en zelfs het contact met zijn vader herstelde. Het ging vaak over zingeving. Vanaf het begin bespraken we alles open en eerlijk. We leerden van elkaar. Ik dus ook van hem… Ik vond hem een geweldige man. Hij was heel groot en heel positief ondanks alles. Hij was zó respectvol en had ook een enorm gevoel voor humor. Als je mij vraagt naar de memorabele momenten, zeg ik: alles is het onthouden waard! Het waren zeven fantastische jaren. Hans zat levenslang vast, maar heeft iets gemaakt wat zin heeft. Ik vind het heel jammer dat hij niet meer meemaakt dat het boek uitgegeven wordt. Het idee vond hij geweldig, hij maakte al grappen dat we allebei miljonair zouden worden. Maar voor hem is het misschien toch anders. Misschien heeft hij nu zijn vrijheid. Wat ik zeker weet is dat het boek voor hem verwerking is, en dat hij door het schrijven dingen heeft kunnen loslaten.' ■

JOES HEEREGRAVE - FIEKES OPVOLGER

Joes Heeregrave is 26 jaar getrouwd en heeft drie kinderen. Na vier jaar gewerkt te hebben bij Transavia Airlines en 13 jaar bij de Amsterdamse politie, heeft hij 14 jaar als zendeling in verschillende landen gewoond om kerken te starten of te ondersteunen. Sinds 2019 is hij met zijn vrouw jeugdpastor bij Cathedral of Faith in San Jose, Californië. ‘Ik heb erg veel zin om namens Epafras Nederlandse gevangenen geestelijke hulp aan te bieden, iets wat Fieke vele jaren op een fantastische manier heeft gedaan.’

VAN DER POEL WERELDKAMPIOEN

Wielrenner Mathieu van der Poel veroverde op indrukwekkende wijze de wereldkampioenstitel op de weg in de Schotse stad Glasgow. Na een zware en lange race bleek hij veruit de sterkste in een kopgroep met topsprinters. Ondanks een val in de eindsprint wist hij solo over de finish te komen. Deze overwinning maakte hem de eerste Nederlandse winnaar van de regenboogtrui sinds 1985. De race werd gekenmerkt door uitdagende weersomstandigheden en een veeleisend parcours met klimmetjes en regen. Van der Poels beslissende demarrage op twintig kilometer voor de finish leidde tot zijn overwinning. Wout van Aert en Tadej Pogacar behaalden respectievelijk de tweede en derde plaats.

SPANJE WINT WK VOETBAL VOOR VROUWEN

Spanje heeft voor het eerst de wereldtitel bij het vrouwenvoetbal veroverd. Engeland, met de Nederlandse Sarina Wiegman als coach, werd in de droomfinale verslagen. Olga Carmona scoorde het enige doelpunt van de wedstrijd. Het was een krachtmeting van verschillende stijlen waarbij het tikitaka-voetbal van Spanje het uiteindelijk won van de kracht van Engeland. Met een fraaie knal bracht Carmona Spanje op voorsprong. Hoewel de Engelse vrouwen zich probeerden te herstellen, bleef Spanje controle houden. Spanje miste nog een penalty maar de 1-0 was voldoende voor de titel.

EREDIVISIE VOETBAL VAN START

Op 11 augustus werd het nieuwe eredivisieseizoen afgetrapt met FC Volendam – Vitesse (1-2). Het wordt weer een interessante competitie. Feyenoord verdedigt de titel maar verkocht enkele belangrijke spelers waaronder Orkun Kokcü. Ook bij PSV vonden de nodige wisselingen plaats maar vooral het team van Ajax werd volledig verbouwd door de nieuwe technisch directeur Sven Mislintat. In plaats van bijvoorbeeld Tadic, Kudus, Alvarez en Timber spelen nu Van den Boomen, Sutalo, Tahirovic en Medic.

VERSTAPPEN WINT GRAND PRIX NEDERLAND

Max Verstappen heeft voor de derde keer op rij de Formule 1-race op Zandvoort gewonnen. De regen voegde deze keer een onvoorspelbaar element toe aan de race. Maar een verkeerde bandenkeuze had gelukkig geen invloed op het resultaat: ‘Dat maakt de wedstrijd juist interessanter’, aldus Verstappen tegen NOS.nl. Verstappen behield de controle en koerste naar een negende opeenvolgende grandprixzege, waarmee hij Sebastian Vettels record uit 2013 evenaarde. ‘Het is geweldig voor eigen publiek te winnen’, zei Verstappen over de honderdduizend fans op de tribune. ‘Er was een ongelofelijke atmosfeer de hele dag. Ik ben heel trots, het is mooi dat jullie er allemaal weer bij waren.’

De koning feliciteert Max Verstappen met zijn overwinning in Zandvoort

Mathieu van der Poel

HISTORISCHE PRESTATIE WK ATLETIEK

TeamNL beleefde een onvergetelijk WK Atletiek in Boedapest (Hongarije) met een historische oogst van vijf medailles: twee gouden, een zilveren en twee bronzen plakken. Het hoogtepunt was de adembenemende prestatie van de Nederlandse estafetteloopsters, geleid door Femke Bol. Onder haar leiding sleepten Eveline Saalberg, Lieke Klaver, Cathelijn Peeters en Bol de wereldtitel binnen op de 4x400 meter estafette in een nieuw Nederlands record van 3.20,72. In een indrukwekkende eindsprint wist Bol de Britse en Jamaicaanse teams te overtreffen en Nederland voor het eerst in de geschiedenis op dit onderdeel de wereldtitel te bezorgen. Voor Bol was dit haar tweede titel van het toernooi, na haar eerdere overwinning op de 400 meter horden. Eerder in het toernooi was Bol tijdens de 4x400 meter gemengde estafette ten val gekomen.

TOUR DE FRANCE MET NEDERLANDS TINTJE

Deze zomer werd er zowel door de mannen als vrouwen weer hard gefietst tijdens de Tour de France. De tweede editie van de Tour de France Femmes werd gewonnen door de Nederlandse Demi Vollering. Annemiek van Vleuten won eerder dit jaar de Vuelta en de Giro, maar moest in de Ronde van Frankrijk haar meerdere erkennen in Vollering. De Ronde werd bij de mannen voor de tweede keer op rij gewonnen door Jonas Vingegaard van de Nederlandse Jumbo-Visma ploeg. Dankzij een fenomenale tijdrit stelde de Deen de eindzege veilig, maar iedereen is het er ook over eens dat de overwinning echt een teamprestatie was.

LAVREYSEN OPNIEUW WERELDKAMPIOEN BAANWIELRENNEN

Harrie Lavreysen heeft op de WK baanwielrennen in Glasgow voor de vijfde keer op rij goud gewonnen op de sprint. De 26-jarige Brabander versloeg Nicholas Paul uit Trinidad en Tobago in twee heats in de finale. Vooral in de tweede heat toonde Lavreysen zijn dominantie door direct het initiatief te nemen en Paul kansloos te laten. Hiermee bevestigde Lavreysen opnieuw zijn suprematie in het baanwielrennen. Zo won Lavreysen ook op de Olympische Spelen in Tokio al het goud.

Harrie Lavreysen

Femke Bol klopt de Jamaicanen en Britten met een Nederlands record op de estafette

Het Nederlandse estafetteteam viert de winst van de gouden medaille

SEKS IN DE BAJES

Het is een onderwerp waar een taboe op zit. Over seks praten we niet zo gemakkelijk, over wat je met je seksualiteit aan moet in gevangenschap al helemaal niet. Veel is er dan ook niet bekend over seks in de gevangenis. Duidelijk is wél dat een gezonde seksualiteit kan helpen – ook wanneer je vastzit.

Elk mens heeft behoeften en verlangens. We willen aangeraakt worden, intimiteit hebben met iemand, verlichting zoeken door bevrediging. In de gevangenis staan die behoeften onder druk. Er zijn mogelijkheden – je partner ontmoeten tijdens een ‘bezoek zonder toezicht, masturberen, een tijdelijke homorelatie aangaan’. Maar vaak voelen ze als lapmiddelen. Hoe ongezond is het geen normaal seksleven te hebben? Hoe gaan gedetineerden daarmee om, en wat raden

TEKST: Marjolein van Rotterdam

seksuologen hen aan? En waar heb je eigenlijk wél recht op?

DETENTIESCHADE

‘Seksuele gezondheid is belangrijk’, zegt Zowie De Backer (27), een Belgische psychiater in opleiding die (samen met zijn collega-arts Leen Ceux) onderzoek deed naar de effecten van detentie voor de seksuele gezondheid. De twee ontdekten dat detentie ook op dit vlak schade oplevert. ‘Detentieschade komt veel voor’, zegt Zowie. ‘Daar zou veel meer aandacht voor mogen zijn. Er

is bijna altijd schade. Op het seksuele vlak blijken er bijvoorbeeld negatieve effecten te zijn op het libido en op de affectie.’ Wat is seksuele gezondheid? Simpelweg plezie-

NIET OVERAL

Bezoek zonder toezicht bestaat niet overal. In de VS bijvoorbeeld staan niet alle staten echtelijke bezoeken toe, en ook in Groot-Brittannië hoort het bij je straf dat je geen intimiteit mag hebben met je partner. Tijdens het bezoek kun je stelletjes stiekem een snelle kus of knuffel zien geven aan elkaar – maar als het te ver gaat, waarschuwt het personeel voor ongepast gedrag.

In Latijns-Amerikaanse landen zie je vaker dat vrouwen naar binnen mogen

rige en veilige seksuele ervaringen hebben en je daar goed bij voelen. Dit welzijn is volgens de Rutgers Stichting (de stichting voor verbetering van seksuele en reproductieve gezondheid en rechten in Nederland en daarbuiten) ‘een recht dat voor iedereen gerespecteerd, beschermd en gerealiseerd moet worden.’ Ook Zowie ziet seksuele gezondheid als een recht. ‘Een gedetineerde blijft een mens, ook al heeft hij een fout begaan. Hij behoudt zijn rechten als mens. Gezondheid hoort daarbij en een gezonde seksualiteit dus ook. In de gevangenis hebben we dan wel meteen een probleem’, zegt hij. ‘Het is een recht waaraan nooit helemaal kan worden voldaan. Niet alles kan immers in de gevangenis en niet alles is er ideaal, omdat het nu eenmaal de gevangenis is. Bezoek zonder toezicht bijvoorbeeld, wat vaak wordt gezien als de beste manier om je seksualiteit te beleven in de gevangenis, is nog altijd seks in een gekunstelde omgeving. Er is geen huiselijke sfeer. Soms moet de partner door de gevangenis lopen –waar gedetineerden hem of haar naroepen. Vooral vrouwen die op bezoek komen hebben hier last van. Tijdens het bezoek komen stellen alleen toe aan de fysieke behoeften. Het fysieke wordt belangrijker dan het liefdevolle gebeuren.’ Het helpt een beetje. Onderzoek wijst hierop, ook al is er maar weinig onderzoek. Mensen die in de gevangenis iets kunnen met hun seksualiteit, voelen zich beter dan mensen die dat niet kunnen. Vooral voor mensen met een vaste partner gaat dit op. Zij zijn meestal degenen die ongestoord bezoek mogen hebben. Ongestoord bezoek helpt ook om herhaling (van strafbare feiten) tegen te gaan.

ANDERE MANIEREN

Veel gedetineerden die in het buitenland vastzitten en een partner hebben in Nederland, zien hun geliefde zelden of nooit. De uitlaatklep die bezoek zonder toezicht kan zijn (meestal alleen toegestaan voor vaste, heteroseksuele partners), is voor hen onbereikbaar. Hoe lossen zij dit op? Het weinige onderzoek dat er is wijst op verschillende mogelijkheden – we noemden er al een paar aan het begin van dit stuk. ‘De meeste gedetineerden zullen masturberen’, zegt Zowie. ‘Er is een onderzoek gedaan in verschillende vrouwengevangenissen in de Verenigde Staten. Hieruit bleek dat 66,5 procent van de vrouwelijke gedetineerden het doet. Het helpt

ooit dat de Mexicaanse politie bij een onaangekondigde inspectie in een gevangenis op wat opvallende vondsten stuitte: ‘De agenten ontdekten er onder meer 19 prostituees, honderd plasmatv's, twee zakken marihuana en honderd hanen voor hanengevechten.’ Een ander voorbeeld is Peru. Ook hier zijn prostituees in de gevangenis normaal. Van de grootste gevangenis, Lurigancho, is bekend dat prostitutie er algemeen voorkomt en dat onbeschermde seks de norm is. Prostituees uit de buurt komen regelmatig langs en hebben soms veertig contacten per dag, was al eens te lezen in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde. Zowie: ‘Of

denk ik, in elk geval voor het hormonale gedeelte. Goed om te bedenken dat het heel normaal is.’ Er waren ook andere mogelijkheden. De vrouwen onthielden zich bijvoorbeeld van elk seksueel gedrag, gingen homoseksuele relaties aan, al dan niet omdat ze die geaardheid hadden of die tijdelijk omarmden (‘gay for the stay’).

In buitenlandse gevangenissen, vooral in Latijns-Amerikaanse landen, zie je vaker dat vrouwen naar binnen mogen. Prostituees, maar ook vriendinnen, vast of niet vast, dat maakt niet uit. Het AD schreef

ADVIEZEN VOOR JE SEKSUELE GEZONDHEID

• Bewaak je grenzen. Zéker ook op seksueel vlak.

• Zijn er psychiaters in je gevangenis of anderen waar je mee kunt praten, probeer te vertellen wat je dwarszit. Praten helpt!

• In veel gevangenissen in westerse landen is er hulp bij geestelijke nood. Er zijn psychologen in de gevangenis, geestelijk verzorgers en vertrouwenspersonen, én elke gevangenis heeft een medische dienst. Zij zijn er ook voor mensen met problemen op seksueel gebied.

• In de gevangenissen van die landen is er vaak ook een gratis aanbod van condooms, met name om veiligheid in te bouwen en de uitbraak van soa's in te dijken. Het is niet altijd bekend.

prostitutie altijd een oplossing is, weet ik niet. In België is er wel over gesproken, maar begon men er toch maar niet aan. Mensen hebben er achteraf misschien last van. Denk aan iemand die thuis een gezin heeft, dat zal niet altijd fijn voelen. Schaamte en schuldgevoel kunnen gaan knagen.’

Seksualiteit, zeker in detentie, blijft een lastig onderwerp. Zeker omdat er op dat gebied nog veel mis kan gaan. In een volgend nummer van Comeback zullen we daarom ook ingaan op seksueel misbruik en wat je daaraan kunt doen.

Uiteraard helpt het om over het thema seksualiteit te praten met iemand die je vertrouwt. Dat kan een familielid of een goede vriend(in) zijn, met de geestelijk verzorgers in de gevangenis waar je zit, of met de geestelijk verzorger van Epafras. Schrijven kan natuurlijk ook, via de antwoordenvelop van Epafras (of naar het antwoordnummer dat je achterin Comeback kunt vinden). Je brieven worden vertrouwelijk behandeld en elke brief wordt beantwoord! ■

‘Detentieschade komt veel voor; daar zou veel meer aandacht voor mogen zijn’

LANGER ZITTEN IN NEDERLAND NA DE WETS?

Veel mensen die in het buitenland een gevangenisstraf opgelegd hebben gekregen willen deze straf in Nederland uitzitten. Binnen de Europese Unie (EU) geldt voor een verzoek tot strafoverdracht de zogenoemde WETS-procedure. Buiten de EU geldt de WOTS-procedure, deze wordt hier nu niet besproken.

De WETS-procedure start altijd met het versturen van een verzoek (certificaat) aan Nederland. In dit certificaat staat alle informatie over de buitenlandse veroordeling en de informatie over de in het buitenland geldende regeling over de vervroegde invrijheidstelling (VI).

De procedure kan worden gestart omdat de gedetineerde daarom gevraagd heeft, maar het kan ook zijn dat het buitenland en Nederland (soms zonder dat de gedetineerde het zelf weet) afspreken om de tenuitvoerlegging van de straf over te dragen. Of de gedetineerde dat ook wil is niet belangrijk. Toestemming van de gedetineerde is namelijk niet nodig voor strafoverdracht via de WETS. Wanneer Nederland heeft ingestemd met het verzoek tot strafoverdracht wordt er een juridische gevolgenbrief aan de gedetineerde gestuurd met uitleg over de juridische gevolgen van strafoverdracht.

VI-REGELING VERSCHILT PER LAND

Wanneer de buitenlandse VI-regeling gunstiger is dan de Nederlandse VIregeling, dan wordt deze buitenlandse regeling op grond van de Nederlandse wet (artikel 6:2:10 lid 4 onder a Sv) door Nederland overgenomen. De reden daarvoor is dat het uitzitten van de straf in Nederland niet zwaarder mag uitvallen dan in het land waar je bent veroordeeld. Er is wel een grote maar: de gunstigere buitenlandse VI-regeling wordt alleen overgenomen als de VIdatum al vaststaat op het moment van overbrenging naar Nederland. En vaak staat ook in het land van veroordeling de VI nog niet vast.

Denk daarbij bijvoorbeeld aan landen als

België, Duitsland en Denemarken waar de VI altijd nog door een rechtbank of een minister moet worden vastgesteld voordat men echt in vrijheid wordt gesteld. Of bijvoorbeeld Frankrijk, waar de gedetineerde extra strafkorting kan verdienen door zich goed te gedragen in detentie. Bij (onder andere) deze landen verwachten veel gedetineerden dat deze buitenlandse regelingen in Nederland ook zullen gelden. Maar deze mensen komen vaak bedrogen uit. Want als de buitenlandse VI niet, of niet met een grote mate van waarschijnlijkheid vaststaat, dan wordt toch de (ongunstigere) Nederlandse VI-regeling toegepast. De straf die in Nederland dan netto moet worden uitgezeten kan dan een stuk langer zijn. En daar zien we steeds vaker problemen.

VOORBEELDEN UIT DE PRAKTIJK

Dit artikel gaat over de situatie waarin een buitenlandse straf door Nederland is overgenomen en de buitenlandse straf in Nederland toch zwaarder uitpakt dan verwacht. Mocht dit in jouw zaak ook dreigen te gebeuren lees dan goed verder. Er zijn een aantal ontwikkelingen gaande in Nederland die interessant zijn op dat gebied.

FRANKRIJK

Meneer U heeft in Frankrijk een gevangenisstraf van vier jaren opgelegd gekregen voor een flinke vechtpartij. Persoon U heeft zich bij deze straf neergelegd. Hij gedraagt zich voorbeeldig in detentie en krijgt daar steeds te horen dat dit gedrag beloond zal worden met strafkorting. Op de vier jaar die hij heeft gekregen kreeg hij sowieso al negen maanden strafkorting (réduction de peine). Maar met het blijven vertonen van goed gedrag zou hij nog veel sneller in vrijheid kunnen worden gesteld via een réduction supplémentaire, het gaat namelijk goed in detentie.

Persoon U wordt ineens overgeplaatst naar Nederland via de WETS-procedure. In Nederland zal persoon U sowieso tweederde van zijn straf moeten uitzitten. Wel krijgt hij hier in Nederland nog negen maanden strafkorting mee uit Frankrijk. Maar een kortere gevangenisstraf door het vertonen van goed gedrag in detentie zorgt er hier in Nederland helaas niet voor dat persoon U sneller in vrijheid kan worden gesteld.

BELGIË

Meneer X is in België september 2021 veroordeeld tot een gevangenisstraf van negen jaren voor de invoer van een partij harddrugs. Persoon X vindt het prima in de Belgische gevangenis. Zeker omdat hij in België naar alle waarschijnlijkheid (maar) drie jaar van de negen jaar hoeft uit te zitten omdat hij waarschijnlijk recht heeft op VI na eenderde van de straf. Persoon X zit inmiddels twee jaar in Belgische detentie en kan bijna een verzoek indienen bij de strafuitvoeringsrechtbank (SURB) om zijn VI-datum na eenderde van zijn straf vast te laten leggen. Ineens krijgt persoon X een brief vanuit Nederland dat zijn straf is overgenomen en dat hij binnenkort zal worden overgeplaatst. Persoon X wordt een aantal dagen later naar Nederland gebracht. In Nederland hoort hij van zijn casemanager dat hij in Nederland aanspraak kan maken op maximaal 2 jaar VI, dus na zeven jaar gevangenisstraf. Dat is vier jaar later dan in België.

DENEMARKEN

Persoon Y heeft in Denemarken tien jaar gevangenisstraf opgelegd gekregen voor een druggerelateerd feit. In Denemarken zou persoon Y VI kunnen krijgen op de helft van zijn straf, te weten: vijf jaar. Persoon Y wordt voor die tijd overgebracht naar Nederland. Hier in Nederland krijgt hij te horen dat zijn Deense VI-regeling helemaal niet zeker was omdat in Denemarken het Deense ministerie daarover nog geen beslissing had genomen. Daarom geldt voor hem in Nederland gewoon de Nederlandse

VI-regeling. Persoon Y heeft na acht jaar recht op VI en hij moet dus drie jaar langer zitten.

DUITSLAND

Persoon Z heeft in Duitsland zes jaar opgelegd gekregen voor een plofkraak. Persoon Z houdt er ernstig rekening mee dat hij in Duitsland vrij kan komen na de helft van zijn straf. In Duitsland wordt dit een Halbstrafe genoemd. Concreet zou dit voor persoon Z betekenen dat hij na drie jaar vrij kan komen. Al snel na zijn veroordeling krijgt persoon Z een brief dat hij naar Nederland zal worden overgebracht. In Nederlandse detentie hoort hij dat hij na tweederde van zijn straf vrijkomt omdat de Nederlandse regels op hem van toepassing zijn. Dat betekent voor persoon Z dat hij hier in Nederland vier jaar gevangenisstraf dient te ondergaan.

STRAFVERZWARING AANVECHTEN

In bovenstaande voorbeelden wordt pijnlijk duidelijk dat een strafoverdracht naar Nederland in sommige gevallen kan betekenen dat de gedetineerde feitelijk in Nederland langer vastzit dan in het buitenland. Dat kan worden gezien als een strafverzwaring en dat in uitdrukkelijk niet de bedoeling wanneer een straf wordt overgenomen.

De vraag is dan: kan hier nog iets aan gedaan worden als ik in Nederland ben? Het korte antwoord is: Ja, dit kan geprobeerd worden. Op dit gebied zijn er op dit moment ontwikkelingen gaande. Tot voor kort probeerden wij als advocaten met behulp van veel stukken ter onderbouwing de minister (IOS) ervan te overtuigen dat onze cliënten in het buitenland daadwerkelijk aanspraak zou hebben gemaakt op de gunstigere VIregeling. De minister kon – indien hij het er mee eens was – op grond van artikel 6:2:10 lid 4 onder a Sv bepalen dat de VI op een eerder tijdstip dan de Nederlandse regeling kan plaatsvinden wanneer hij dat – kort gezegd – ook zou krijgen in het buitenland. Met andere woorden: de minister kan op grond van deze wet bepalen dat niet de Nederlandse, maar de buitenlandse VI van toepassing is.

Wanneer de minister dat toch niet deed dan kon een kort geding worden gestart. Door deze praktijk heeft het gerechtshof in Den Haag op 16 mei 2023 een streep gezet 1

RECHTERS OORDELEN

In de zaak van 16 mei 2023 speelde het volgende. De persoon in kwestie zat in Nederland een Belgische straf uit. Als hij in

België was gebleven zou hij voorwaardelijk na eenderde van zijn straf vrij komen. Maar in Nederland zou hij pas na tweederde van zijn straf worden vrijgelaten. Hij spande daarom een kort geding aan waarin hij aan de rechter vroeg de minister opdracht te geven alsnog de buitenlandse VI-regeling toe te passen waardoor hij dus ook in Nederland na eenderde van de straf vrij zou komen. De rechtbank gaf deze veroordeelde ook (deels) gelijk, en gaf de minister de opdracht om een nieuwe beslissing te nemen. Maar tegen deze beslissing van de rechtbank werd door de minister hoger beroep ingesteld. En helaas oordeelde het gerechtshof anders dan de rechtbank.

Het gerechtshof oordeelde namelijk dat de minister alleen als op het moment van het geven van toestemming vaststaat dat de buitenlandse straf gunstiger is ook die buitenlandse VI moet toepassen (zoals dus geregeld in artikel 6:2:10 lid 4, onder a Sv). Op een later moment is de minister daartoe volgens de rechter niet meer verplicht. Anders gezegd: wanneer een WETS-verzoek in Nederland binnenkomt moet de ‘gunstige VI-regeling’ voldoende vastliggen. Is dit niet het geval? Dan kan de veroordeelde niet op een later moment aan de minister vragen om deze alsnog de gunstiger VIregeling toe te passen. Ook vond de rechter van het gerechtshof dat een kort geding de verkeerde procedure daarvoor was.

Betekent dat dan dat er niets meer mogelijk is als je in Nederland bent?

Nee, gelukkig niet. Het Gerechtshof oordeelde namelijk ook nog steeds dat strafverzwaring wel moet worden voorkomen. Dat hebben de Europese landen onderling namelijk zo afgesproken. Het indienen van een gratieverzoek is volgens het gerechtshof daarvoor de aangewezen weg.

Wat betekent dit voor jou?

Ongeacht of jijzelf naar Nederland toe wil komen om jouw buitenlandse gevangenisstraf uit te zitten of niet, is het goed om je voor te bereiden op een eventuele strafoverdracht. Deze ontwikkelingen betekenen concreet voor jou dat het altijd van groot belang is dat – wanneer dit kan – jij jouw VI-datum in het buitenland laat vastleggen met behulp van jouw buitenlandse advocaat. Wanneer dat (nog) niet kan en de straf wordt – al dan niet op eigen verzoek – overgedragen aan Nederland, dan is het belangrijk dat je in het buitenland zoveel mogelijk

stukken ter onderbouwing verzamelt en meeneemt naar Nederland.

Wij zouden je graag de volgende tips willen meegeven:

• Neem jouw penitentiair dossier uit het buitenland mee (gevangenisdossier waarin verslag wordt gemaakt hoe jouw gedrag is in detentie).

• Heb je een boete opgelegd gekregen? Tref in het buitenland alvast een betalingsregeling, dat speelt altijd een belangrijke rol bij goedkeuring voor een gunstiger VI.

• Is er een slachtoffer in jouw zaak? Overleg met jouw buitenlandse advocaat of het verstandig is hier ook maatregelen voor te treffen, zoals het voorstellen van bijvoorbeeld een contactverbod.

• Is er in het buitenland een inschatting gegeven over jouw recidive (herhalingsgevaar) en is dit risico laag? Neem deze papieren dan absoluut mee, of vraag een rapport over het recidiverisico op te stellen.

• Loopt jouw strafzaak nog? Vraag dan aan je advocaat of de rechter of de officier van justitie ter zitting een opmerking willen maken of ze – als je tot gevangenisstraf wordt veroordeeld - bij goed gedrag in detentie instemmen met een gunstiger VI. Je kan vragen een positief antwoord in het procesverbaal van de zitting op te laten nemen (of nog beter in de uitspraak/ het vonnis).

In de Nederlandse gratieprocedure kan de Nederlandse advocaat voor jou uiteindelijk proberen te onderbouwen, dat jij in het buitenland naar alle waarschijnlijkheid een gunstigere VI-regeling zou hebben gehad, en verzoeken om in de gratieprocedure jouw VI-datum te vervroegen. Schakel in Nederland een advocaat in gespecialiseerd in het internationaal strafrecht en gratieprocedures, die je verder kan helpen met jouw zaak. Daarbij is ten slotte van belang, dat je met die advocaat goed spreekt over het tijdstip van indienen van het verzoek (tip: doe het niet te vroeg, wacht bijvoorbeeld tot dat datum dat je in het buitenland in aanmerking zou zijn gekomen voor VI. ■

Aimée Timorason & Robert Malewicz LAWYERS ACROSS BORDERS

TEAM DUITSLAND VAN BUREAU BUITENLAND

WIJ WERKEN ALTIJD SAMEN MET HET THUISFRONT’

Duitsland is het buitenland met de meeste Nederlanders in de gevangenis. Al járen. Een belangrijke steun voor hen is Team Duitsland van Bureau Buitenland van Reclassering Nederland.

Heinrich Althoff, Klaas Spoelstra en Jimmy To ondersteunen niet alleen gedetineerden die in

Duitsland vastzitten, maar ook de vrijwilligers die bij hen op bezoek gaan, en de achterban van de mensen in de cel. Comeback

vroeg hun hoe ze dat doen. En wat zij met hun gezamenlijke ervaring van vijftig jaar kunnen adviseren aan de lezers van Comeback.

Van de drie mannen van Team Duitsland werkt Klaas het langst bij Bureau Buitenland. Hij begon er in 2000. Twee jaar la-

TEKST: Marjolein van Rotterdam FOTO: Hans van Kooten

ter volgde Heinrich, en na verloop van tijd kwam er nog een derde man bij. Jimmy volgde die derde man anderhalf jaar geleden op. Samen hebben Heinrich, Klaas en Jimmy een halve eeuw ervaring bij Bureau Buitenland. In die tijd hebben ze niet altijd Duitsland onder hun hoede gehad, maar wel lang. Bij Bureau Buitenland wisselen de medewerkers geregeld van land. Klaas begon met Duitsland, en is nu weer terug bij het land. Alle drie doen ze ook andere landen naast Duitsland.

Een gemiddelde werkdag is eigenlijk niet te beschrijven, vertellen ze. Die bestaat namelijk niet. ‘Elk geval is anders’, zegt Heinrich. ‘Geen dag is hetzelfde’, zegt Klaas. Het werk loopt uiteen van vragen beantwoorden van familieleden, mensen aanmelden voor nazorg bij de gemeente, sociale rapporten schrijven (voor de WETS), bellen met instanties of een schriftelijke opleiding aanvragen bij stichting EABT.

Heinrich: ‘Je komt binnen en denkt dat je die bezoekverslagen gaat verwerken, maar meestal gaat meteen de telefoon. Het vaakst bellen wij met familieleden – aan het begin van het traject nemen we zelf con-

SAMENWERKEN

Ook door de jaren heen is het nooit hetzelfde. ‘Het wisselt door de tijd wat we wel en niet doen’, vertelt Klaas. ‘Het zijn golfbewegingen. De ene keer zijn we wat formeler en afstandelijk, een andere periode wat minder. Wat nooit verandert, is de samenwerking met anderen. De vrijwilligers die op bezoek gaan bij de gedetineerden, zijn onze ogen en onze oren, en onze harten. Ze zijn heel belangrijk. Een keer in de vier tot zes weken zien zij onze cliënten. Ook werken we altijd samen met het thuisfront.’

In principe zorgt de contactpersoon voor alle financiële en administratieve beslommeringen die het gevolg zijn van een detentie. Dus dat de huur wordt opgezegd als dat nodig is, of dat de Belastingdienst op de hoogte wordt gesteld. Maar soms is het lastig. Het thuisfront krijgt het bijvoorbeeld niet uitgelegd aan de Belastingdienst dat het voorarrest na een paar maanden nog niet voorbij is, en dat hun gedetineerde familielid of vriend niet zomaar om meer uitstel vraagt. Jimmy: ‘Vorige week belde ik

tact op met de contactpersoon – maar ook worden we gebeld door gedetineerden zelf, collega’s van de Reclassering in Nederland, mensen van het consulaat-generaal in Düsseldorf, bijna iedereen die iets met gedetineerden in het buitenland te maken heeft eigenlijk. En natuurlijk zijn er ook brieven en e-mails.’

327 GEDETINEERDEN

Op 1 augustus 2023 zaten er 327 Nederlanders in Duitse gevangenissen. Nergens ter wereld zijn het er zoveel. In werkelijkheid zijn het er zelfs nog iets meer. Alleen de Nederlanders die contact hebben met de ambassade of het consulaat worden geteld: als iemand dat niet wil, staat hij niet in de statistieken. Team Duitsland vermoedt dat driekwart van alle gedetineerden bij hen bekend is. Duitsland is groot: er zijn 16 deelstaten en iedere deelstaat heeft zijn eigen gevangeniswetgeving. In totaal zijn er 172 gevangenissen. In het algemeen is de cultuur hiërarchisch, streng en formeel. Werken is bijna overal verplicht. Een derde van het geld dat gedetineerden ermee verdienen is voor henzelf, een derde gaat in een spaarpotje dat je meekrijgt als je ontslagen wordt. Elke deelstaat heeft verder zijn eigen wetten en gewoontes. In de zuidelijke deelstaten zijn de straffen gemiddeld zwaarder.

daarom zelf met de Belastingdienst. Als het een meerwaarde heeft, kan dat wel. Wij staan voor het beperken van de detentieschade, dus als het daarvoor helpt…’ Klaas: ‘Als contactpersonen er niet uitkomen helpen we. Of, en dat maakt soms echt verschil, sturen we een brief vanuit ons kantoor, in een officiële Reclassering envelop. Maar dat zijn uitzonderingen. Meestal helpen we het thuisfront. We proberen altijd de zelfredzaamheid te bevorderen.’

SERIEUS NEMEN

Team Duitsland is net als iedereen bij Bureau Buitenland zeer betrokken bij de gedetineerden en zeker ook bij hun familie. Jimmy: ‘Voor ik bij Bureau Buitenland kwam, werkte ik bij de reguliere reclassering in Nederland. Ik koos voor deze plek omdat je relatie met de cliënten in het buitenland anders is. Anders dan in Nederland móet je niet naar de

‘Alles gaat op vrijwillige basis. De cliënten zijn in feite onze opdrachtgevers’

Reclassering als je in het buitenland vastzit, maar mag je. Alles gaat op vrijwillige basis. De cliënten zijn in feite onze opdrachtgevers. Bovendien hebben wij ook contact met de familie. Het thuisfront zit met heel veel vragen. Mooi om ook hen te kunnen helpen!’

Klaas en Heinrich doen dit werk al minstens twintig jaar, en kennen sommige gedetineerden al heel lang. Dat vergroot de betrokkenheid nog meer. ‘Er is bijvoorbeeld een cliënt die al zo lang zit als ik bij de Reclassering werk’, vertelt Klaas. ‘Zijn situatie verandert niet. Er is dus weinig perspectief. Deze man belt mij soms om te praten over de vogels die hij ziet vanuit zijn cel.’

Heinrich: ‘Met sommige mensen krijg je een band. Een van de mensen was als zwerver in dronken toestand opgepakt omdat hij erbij was toen iemand om het leven kwam. Hij kreeg een zware straf. Dood door schuld met verplicht afkicken na zijn straf. De straf heeft hij er opzitten en nu moet hij nog naar een afkickcentrum. Hoe gaat zo iemand terugkeren?

Zijn enige contacten met buiten zijn de vrijwilliger en de coördinator van Bureau Buitenland en één zus in Nederland. Gemeentes zitten niet op hem te wachten. We werken er hard aan om zijn nazorg te regelen.’

Klaas is opgeleid als opbouwwerker en heeft na zijn opleiding zes jaar als jongerenwerker gewerkt. ‘Dat ik bij de Reclassering solliciteerde had ook te maken met mijn eigen verleden. Ik was dienstweigeraar en kreeg een gevangenisstraf. Negen maanden zat ik vast. Mijn werkgever begreep het, en deed voor mij wat hij ook voor vrouwen met zwangerschapsverlof deed. Ik had dus veel minder last van de straf dan een ‘gewone’ gedetineerde. Maar ik zag wél wat er in die gevangenis gebeurde. Dat mensen in die gehaktmolen van justitie ook niet beter worden en vaak terugkeren in de gevangenis. Bij Bureau Buitenland willen we allemaal graag dat er in die vicieuze cirkel iets verandert. Dat doen we door iedereen serieus te nemen.’

Jimmy: ‘Wij hebben niet overal een antwoord op, maar elk contactmoment

waarin een gedetineerde 'Hé, hij ziet mij' denkt, helpt. Ook al is het er maar één.’

TIPS

De Nederlanders in de Duitse gevangenissen kampen met allerhande problemen. Dat kan discriminatie zijn: omdat je huidskleur donkerder is, bijvoorbeeld. Gedetineerden krijgen ook problemen als ze iets roepen dat verwijst naar het Duitse verleden. ‘Als je iets over nazi’s zegt, krijg je het keihard terug’, zegt Klaas. ‘En als je een grote mond hebt, krijg je dat zeker ook terug’, gaat Heinrich verder. ‘In een Duitse

CONTACT

Iedere gedetineerde in Duitsland kan bellen met Team Duitsland, net zoals elke gedetineerde in welk buitenland dan ook contact kan opnemen met Bureau Buitenland. In bijna elk land heeft Bureau Buitenland daarnaast vrijwilligers die op bezoek gaan bij de Nederlanders in de cel. In Duitsland zijn dat er dertig. Er zijn vacatures, maar het merendeel van de Nederlanders krijgt een vrijwilliger op bezoek. De contactgegevens:

gevangenis ben je dan gedoemd ten onder te gaan. Daarom zou ik iedereen deze tip mee willen geven: Zoek uit hoe de hazen lopen, wat de gewoontes zijn, de regels en de pikorde. Pas je aan. Om te overleven kun je het beste een kameleon zijn.’

‘Verder is het allerbeste er alles aan te doen dat je er na deze keer uitblijft’, zegt Klaas. ‘Zorg dat je goed voorbereid de gevangenis verlaat. Wees je ervan bewust dat je veel zelf moet doen voor je terugkeer en dat je na je straf opnieuw in een lastige situatie komt. Je moet alles opnieuw opbouwen en zult behalve behulpzaamheid ook tegenwerking tegenkomen. Niet voor niets noemen mensen de periode na detentie vaak hun tweede straf. Wat helpt om deze periode goed door te komen zijn goede contacten. Contact met het thuisfront is alles.

Reclassering Nederland/ Bureau Buitenland

Postbus 136, 3500 AC Utrecht +31 (0)30 287 9900 buitenland@reclassering.nl of duitsland@reclassering.nl (Team Duitsland).

Bureau Buitenland werkt samen met het ministerie van Buitenlandse Zaken, met het ministerie van Justitie en Veiligheid, met de gemeenten, met het thuisfront (ook door Thuisfrontdagen te organiseren), met Epafras en met de stichtingen die gedetineerden juridische hulp geven: Lawyers Across Borders en Dutch&Detained.

Niet alleen terwijl je zit zijn die het allerbelangrijkst, maar ook in de periode daarna.' ■

‘Wat helpt om deze periode goed door te komen zijn goede contacten. Contact met het thuisfront is alles’

IN COMEBACK IS RUIMTE OM BRIEVEN TE PLAATSEN. BEDENK WEL OF PLAATSING GEVOLGEN VOOR JE KAN HEBBEN. WE PROBEREN HET IN TE SCHATTEN, MAAR JIJ WEET HET ZELF HET BEST. OOK KUNNEN WE NIET ALTIJD ALLE BRIEVEN EN GEDICHTEN PLAATSEN. SOMS WORDEN ZE DOORGESCHOVEN NAAR EEN VOLGEND NUMMER. NOOIT ZULLEN WE ER EEN VAN OUDER DAN EEN JAAR PLAATSEN. BRIEVEN DIE ERG LANG ZIJN KUNNEN WORDEN INGEKORT. ALS JE EEN OPROEP PLAATST OM TE REAGEREN EN JE VOEGT JE ADRES TOE, DAN VERVANGEN WIJ JOUW ADRES DOOR DE TEKST: (Adres bekend bij Epafras) ALS IEMAND DAN WIL REAGEREN KAN HIJ OF ZIJ DIE REACTIE OPSTUREN NAAR EPAFRAS EN WIJ STUREN DIE DAN DOOR. ZO BLIJFT JE PRIVACY BETER BESCHERMD.

OPROEP AAN LEZERS

Uit het oog uit het hart? Niet bij ons. In de Comeback maken we graag ruimte voor jullie verhalen en jullie ervaringen. Schrijf ons een brief en laat van je horen! Laat ons weten hoe je leven in de gevangenis eruit ziet. Hoe je je staande houdt. Of juist niet. Hoe je dag eruitziet. Heb je een vraag over je situatie? Juridisch of persoonlijk? Wij leggen jouw vraag voor aan specialisten. Dat kan anoniem. Of wil je graag contact met andere mensen die vast zitten? Stuur ons een brief met jouw verhaal. Dus: schrijf ons en deel je verhaal met alle andere Nederlandse man nen en vrouwen die vast zitten!

NAAR HUIS!

Eindelijk goed nieuws, ik ben zo blij om dit met jullie te kunnen delen. Eindelijk de datum gekregen waar ik zo lang op gewacht heb: ik mag naar huis! Ik word opgehaald en bij de grens vrijgelaten. Ik zoek contact met jullie zodra ik thuis ben. Ik wil de hele crew van Epafras bedanken voor jullie steun die twee hele jaren dat ik opgesloten was. Gaan jullie zo door, jullie verrichten goed werk. God is groot. Gods zegen voor jullie allemaal, dank je wel.

D • FRANS GUYANA

SCHRIJVEN

Ben zeer verrast over het artikel over het schrijven in gevangenschap. Ben enthousiast en het raakt me dat het op zo’n mooie manier ook buiten Nederland mensen kan stimuleren om invulling te geven aan het ondergaan van een detentie buiten Nederland

Weet dat het achteruit holt als je niet actief met je taal bezig blijft. Schrijven met en door gedetineerden kan hen ook een positieve invloed geven om warme banden met Nederland te optimaliseren. Vrijwilligers die schrijven met gedetineerden kunnen zo een positieve bijdrage leveren aan de re-integratie, de weg terug in de maatschappij. Ik denk dat op dit terrein veel winst te behalen valt. Keep up the good work!

S • NEDERLAND

Zou je advies willen krijgen over hoe je om kan gaan met het gevangenisleven? René heeft veel ervaring, en wil je graag helpen met advies over hoe je het verblijf achter tralies zo positief mogelijk zou kunnen maken. Stel hem je vraag via Epafras!

RENÉ GEEFT ANTWOORD

René,

Ik zit in voorarrest in Indonesië, dus ik weet niet precies hoeveel straf mij staat te wachten. Ondertussen wil ik graag mijn eigen godsdienst beoefenen. Ik kom uit de Achterhoek van een protestants gezin, als kind zijnde, werd het door mijn ouders als een zonde gezien, als er een kerkdienst werd overgeslagen of gemist. Je zult wel denken: misschien dat ik vaker de kerk had moeten bezoeken, dan was ik nooit in de problemen gekomen. Je moet mij geloven, dat ik mijn godsdienst nooit in de steek heb gelaten. De reden waarom ik hier vastzit is nu eenmaal een hele nare samenloop van omstandigheden. Ik heb een bijbel verzocht van Epafras. De persoon van het consulaat die mij bezocht heeft, gaf de belofte er één zo snel mogelijk te sturen. Ik heb er behoefte aan, en ben er ook van overtuigd, dat op dit moment er geen beter boek is dan de bijbel om te lezen. Ik wil ook graag een bijbelstudie doen, maar er zijn hier alleen maar moslims. Er zijn geen andere Nederlanders op mijn afdeling. Ik geef de hoop niet op en blijf zoeken naar iemand met dezelfde godsdienst. Wat is jouw ervaring hiermee, en wat voor advies heb je voor me?

R • INDONESIË

Beste R,

Je zit wel in het land met de meeste moslims van de hele wereld, zo'n 228 miljoen, 18 miljoen zijn christelijk en 7,5 miljoen katholiek. Ik hoop dat het je lukt om iemand te vinden met dezelfde interesse. ‘Want waar twee of drie mensen in mijn naam bij elkaar zijn, daar ben ik zelf bij hen’ (Mattheüs 18:20). Het gevangeniswezen van de meeste landen respecteren een vrije keuze van godsdienst, en geven ruimte voor meerdere godsdiensten in hun kapel, waar de kapelaan alles overziet. Ook voor de groep die zich als heiden, ongelovig of goddeloos beschouwt. Je zult jezelf misschien afvragen: ‘Wat hebben niet-gelovige gedetineerden in een kerkruimte te zoeken?’ Er is nu éénmaal maar één ruimte in een gevangenis, waar alle godsdiensten bedreven moeten worden. Dit geldt ook voor degenen die niet in God geloven. Zij mogen niet gediscrimineerd worden en hebben net zoveel recht als alle anderen op het verzamelen voor een bijeenkomst in de kapel om hun rituelen te beoefenen. Dit geldt ook voor inheemse/autochtone bevolkingsgroepen zoals bijvoorbeeld de ‘Native Americans’ in de VS. Hun ceremonie vindt altijd plaats in de buitenlucht met een kampvuur waar grote stenen op geplaatst worden. Eénmaal roodgloeiend, verplaatsen ze deze stenen met een schep naar een tent. Dit noemen ze hun ‘sweat lodge’ (sauna). Zodra iedereen in de tent rond

de hete stenen zit, wordt de hele tent afgedekt met dikke stukken zeil. Vroeger gebruikten ze de huiden van buffels. De pijp wordt door iedereen gerookt terwijl ze in hun ondergoed zitten te zweten. Ze maken hun eigen muziek met de trommel waar meerdere mensen op slaan en iedereen wordt geacht mee te zingen, ‘scanderen’, in lettergrepen van de afkomst van hun stam/tribe. Met de rookpluimen van tabak en wilgentakjes, wordt alles en iedereen gezegend door een product van ‘Moeder Aarde’.

Verder is het ook zo, dat iedereen naar gelang zijn godsdienst recht heeft op het bezit van een halsketting met bijvoorbeeld een kruis, ster van David, boeddha, Arabische letters en de hamer van Thor voor de niet-gelovigen. Voor de Indianen is dat een leren buideltje (‘medicine bag’) met salie, ceder, tabak en ‘sweet grass’. Helaas worden deze sieraden vaak gebruikt als een identificatie op het niveau van: ‘Dit is mijn groep en zonder hetzelfde embleem te dragen, kun je nooit iets met ons te maken hebben!’ Dit geldt heel sterk voor de niet-gelovigen met hun hamer van Thor, helaas is het vaak een dekmantel voor blanke racisten. Van saamhorigheid tussen verschillende godsdiensten is helaas geen sprake. Je zou verwachten, omdat iedereen gedetineerd is en in hetzelfde bootje zit, dat elkaar steunen vanzelfsprekend is. Maar nee. Bijna even evident als

GEKKENHUIS ADVIES

Niemand begrijpt waarom ik nog steeds in deze gevangenis ben maar ik heb daarover geen macht. Ik lig aan de ketting en niemand maakt die los: hoe sterk moet je zijn om dit alles te doorstaan? Het is hier een gekkenhuis: vechten, schreeuwen dag in dag uit en ik zit er middenin. Welkom in de hel, in een gevangenis vol gekken, drugs en dieven. Ik kan niet vertellen wat ik hier meemaak en toch rustig blijven. Mijn moeder draait zich om in haar graf wanneer zij zou weten wat er met mij gebeurt: ik weet werkelijk niet waaraan ik dit lot heb verdiend. Ik bid niet meer, voel me door God verlaten maar misschien komt dat weer terug. Ik weet dat God toch al tijd bij me is, waar ik ook ben.

M • ITALIË

Ik zit op dit moment acht maanden in detentie in Duitsland. Ik ben veroordeeld tot vier jaar en drie maanden, ben nu nog in hoger beroep maar dat zal binnenkort klaar zijn en dan wil ik mijn straf uitzitten in Nederland. Er is mij echter veel onduidelijk want ik kan niet naar buiten bellen, contact via de post gaat langzaam en dat maakt alles veel moeilijker. Daarom vraag ik me af of er iemand is die uit eigen ervaring daar meer over weet en mij de juiste stappen kan uitleggen. Ik wil namelijk naar school gaan in Nederland en een opleiding of cursus volgen voor kappers en ondernemen. Hoe bereid ik me voor op mijn vrijheid en hoe ga ik er aan wennen om weer naar school te gaan? Ik hoop dat er iemand is die mij zou kunnen helpen en adviseren.

met ‘street gangs’ die zich van elkaar onderscheiden met behulp van specifieke tatoeages en handgebaren. Ook onder de leden van hetzelfde geloof is er vaak geen ‘Vrede op aarde’. Er wordt zoveel ruzie gemaakt over de interpretatie van de bijbel; de één weet het nog beter dan de ander. Ook is er vaak een competitie over wie de beste, duurste, grootste, dikste bijbel of concordantie/register heeft. De motivatie waarom men naar een kerkdienst gaat, is vaak helemaal verkeerd en hypocriet. Ik heb zelf heel wat bijbelstudies gedaan, die bijna altijd door vrijwilligers van buitenaf gegeven worden. Negen van de tien gedetineerden praten altijd over het vleselijk genot als er vrouwelijke vrijwilligers bij zijn, dat is enorm storend en gênant om aan te horen. Het is zelfs irritant als je ziet dat ze totaal geen schaamtegevoel hebben voor hun gedrag. Zodra ze na de kerkdienst de kapel verlaten worden er vrouwelijke lichaamsdelen besproken, en hun fantasie gaat ermee vandoor. De stemming is dan als die van pubers die een bioscoop verlaten en het beetje bloot wat ze hebben gezien bespreken op een luidruchtige manier. Ik vraag mezelf af, wat hun intentie/opzet was om naar de kerkdienst te komen. Het aanbod voor bijbelstudies per post (correspondentie) is vrij groot, met gefrankeerde enveloppen voor het huiswerk, bijna alle instanties geven na zo'n tien

huiswerkopdrachten een gratis bijbel. Na de ontvangst ervan, stoppen de meeste mensen ermee, om via een andere instelling ook weer een gratis bijbel te kunnen bemachtigen. Hoeveel bijbels heb je nodig? Ik heb zelf jaren in het kerkkoor gezongen, maar als we vrijwilligers van buitenaf kregen, om te prediken of te zingen, was het meteen weer hetzelfde commentaar op de vrouwen van het gezelschap. Bijna alles is een wedloop in de gevangenis, wie het beste is met sport, de meeste juridische kennis heeft, het meeste geld of bezittingen heeft. Helaas is godsdienst een groot onderdeel van deze vicieuze cirkel. Ik heb ondertussen in meerdere gevangenissen gezeten, en wat de godsdienst betreft, is het altijd hetzelfde gedrag dat mij stoort. Ik schrijf met veel gedetineerden van andere instellingen, ook bij hen komt hetzelfde gedrag voor. Tegelijkertijd moet ik ook noemen dat kerkdiensten vaak worden gebruikt om vaste vrienden te ontmoeten, en simpelweg gewoon weer even uit de cel te kunnen zijn. ‘Breng God, de Vader, altijd voor alles dank in de naam van onze Heer Jezus Christus’ (Efeziërs 5:20).

Ik wens je sterkte en geluk met het vinden van Protestante vrienden.

René

STEUN

Ik zou jullie als allereerste bedanken voor jullie steun in de moeilijke periode dat jullie er toch voor ons zijn ondanks de fouten die we gemaakt hebben. Ik kijk uit naar een bezoek van een vrijwilliger om dingen te bespreken waar ik tot op heden nog moeilijk antwoorden op kan vinden.

J • DUITSLAND

JEZELF AFVRAGEN

Wanneer voel ik weer de zomerse stralen, Daar, in de warmste dagen, Waar ik met mijn gedachten in weg kan dwalen.

Breng me alsjeblieft naar de zomermaanden van het jaar, Of laat me zweven naar de zon, Zo ver weg en helemaal naar daar, Enkel dromen, was het maar waar dat het kon.

Maanden gaan langzaam voorbij, En de zon lijkt dichterbij te komen, Denkend aan wat ik tegen mezelf zei, Misschien moet ik toch maar geloven in mijn dromen.

Want daar waar dromen zijn, Leeft er ook een inspiratie van realiteit, En ook daar waar het je ontneemt van je diepste pijn, Dromen mag, heb geen spijt.

Dromen uit het verleden, Is een kostbaar exemplaar, Van hetgeen waar jij zult leven in het heden, Was een droom, dromend waar.

Wat je in je dromen ziet, Moet je jezelf het ‘uitkomen van’ beloven, En vergeet niet, Dat dromen uitkomen wanneer mensen in hun zelf geloven.

P • DENEMARKEN

DE RECHTER

JESSE VAN MUYLWIJCK

KOOK JE ZELF IN DE GEVANGENIS? STUUR ONS JE RECEPT!

In veel landen koken gedetineerden zelf hun eten. Soms omdat het gewone eten niet lekker is, of omdat je heimwee hebt naar het eten thuis. En soms kan je wat geld verdienen door voor anderen te koken. Kook jij ook? Dan is Epafras op zoek naar je favoriete recept! Epafras bestaat volgend jaar namelijk veertig jaar. Het lijkt ons mooi om voor die gelegenheid iets positiefs van jullie leven te kunnen delen met mensen in Nederland. Schrijf je recept op, met ingrediënten en de stappen die je moet nemen om je gerecht te bereiden. En misschien kun je ook iets vertellen hoe je te werk gaat: hoe kom je aan je ingrediënten, waar kook je precies en doe je dat bijvoorbeeld met anderen? Het lijkt ons ook leuk om te horen waarom dit recept voor jou zo bijzonder is!

Natuurlijk kunnen we de mooiste recepten ook delen in Comeback, zodat gedetineerden in andere landen er hun voordeel mee kunnen doen. Als je je recept opstuurt geef je toestemming om deze te publiceren. Uiteraard doen we dat geanonimiseerd.

Je kunt je recept (gratis) opsturen aan Epafras, via de antwoordenvelop die bij de Comeback zit, of naar

STICHTING EPAFRAS

ANTWOORDNUMMER/C.C.R.I. 9804

3500 ZJ UTRECHT

THE NETHERLANDS

OPROEP

Wil je bezoek van Epafras?

Laat dit dan aan ons zo snel mogelijk weten met behulp van de portovrije envelop! Zo blijven we op de hoogte van je meest actuele verblijfplaats en komen ook na een overplaatsing brieven en Comeback op het juiste adres.

Wil je corresponderen?

Dat kan met gedetineerden in buitenland en binnenland, maar ook met vrijwilligers in Nederland. Zij kunnen je op de hoogte houden van wat er zoal speelt in de Nederlandse samenleving. Vraag bij Epafras een formulier aan om je aan te melden. Wil je meedoen aan het Kindercadeauproject?

Dat is mogelijk voor eigen kinderen tot en met 17 jaar die in Nederland wonen. Geef dan ook contactadres, geboortedata en eventueel telefoonnummer door, zodat toestemming gevraagd kan worden.

Wil je een bijbel ontvangen?

Het toezenden van een bijbel en lectuur is aan regels gebonden. In Frankrijk wordt lectuur alleen toegelaten als daar toestemming voor is gevraagd en gekregen. Voor Spanje, en in mindere mate voor Engeland, geldt dat pakketjes retour gezonden worden. Als je gevangen zit in een van deze landen en lectuur wilt ontvangen, informeer ons dan als je een andere manier hebt gevonden voor ontvangst. Voor gedetineerden in Duitsland proberen wij bij een aanvraag voor een bijbel de lokale geestelijk verzorger in te schakelen om toegang tot jou te krijgen.

Heb je tips voor gedetineerden, reacties, verhalen of gedichten?

Brieven worden vertrouwelijk behandeld. Is jouw verhaal bestemd voor publicatie in Comeback, geef dit dan uitdrukkelijk aan. Bij dit nummer vind je een portovrije envelop. [Deze envelop is alleen bedoeld voor post voor Epafras of familie, niet voor Reclassering, Lawyers Across Borders of Dutch&Detained.]

Je kunt schrijven naar:

SPORT ACHTEROP

RICHARD SIRJU, BOOTCAMP TRAINER

Bootcamp met Ome Ries

Ook (of juist!) in moeilijke omstandigheden helpt het om jezelf in vorm te houden. Comeback vraagt sporters je hierbij te helpen. Welke oefeningen adviseren zij en wat kunnen zij jou nog meer meegeven? Je coach voor dit kwartaal: Richard Sirju. Hij is bootcamp trainer – onder andere werkt hij met de mensen van het advocatenkantoor van Lawyers Across Borders.

BOOTCAMP MET OME RIES

Richard: ‘Bootcamp bestaat al een tijd, 12 jaar geleden begon ik er zelf mee, maar nu is het echt hip. Het is een geweldige sport, vooral omdat je er niets voor nodig hebt, behalve je eigen lichaam en een vierkante meter ruimte.’ Voor Richard met zijn bedrijf Richard PT Bootcamping begon was hij professioneel kickbokser, daarna studeerde hij fysiotherapie en bewegingswetenschappen, en richtte hij verschillende sportscholen op, die hij net voor corona weer verkocht. In Amsterdam kent iedereen hem als Ome Ries.

OEFENINGEN DIE HELPEN VOOR ALLES

Richard tipt een serie van vier verschillende beenoefeningen. ‘Ik ben een groot fan van beenspieroefeningen! Die zorgen voor sterke benen en billen, maar zijn ook goed voor de rest van je lichaam. Je verbetert je coördinatie, lenigheid en houding. En je zorgt voor de aanmaak van testosteron en groeihormonen. Met de meeste beginners doe ik één of twee series. Als je die hebt gedaan voel je echt wel wat. Het mag een beetje verzuren. Gaat het gemakkelijk, dan doe je er nog een serie achteraan.’

1 STATISCHE (NIET BEWEGENDE) SQUAT

Zak door je knieën met je armen recht naar voren, tot je bovenbenen in een hoek van negentig graden t.o.v. je onderbenen staan. Houd deze houding dertig tellen vast.

2 SQUAT MET BEWEGING

Je zakt door je knieën maar strekt je benen meteen daarna weer. Dit herhaal je dertig tellen lang.

3 JUMP SQUAT

Na het uitstrekken doe je er nog een sprongetje achteraan. Ook dit doe je een aantal keren achter elkaar, dertig tellen lang.

4 BURPEE

Een burpee bestaat uit verschillende onderdelen. Je begint in een squat, zakt door naar hurkzit, springt met je voeten naar achteren, maakt een plank met rechte armen en rechte benen. Daarna (als je durft) een push up; daarna ga terug naar de hurkhouding en spring je op. De push up kun je er eventueel tussenuit laten. Doe ook deze oefening dertig tellen.

En verder zegt Richard: ‘Hou je taai in de gevangenis en doe als de stress je te veel wordt, even iets. Ik hou op zulke momenten van bewegen. Boksen helpt me altijd. Tegen de boksbal of zonder, dus schaduwboksen. Wissel het lekker af met directe hoeken en opstoten.’