Comeback 2 2022

Tijdschrift voor gedetineerden in het buitenland

HOOP IN JE CEL

N U M M E R 2 • 2022

KAN JE NOG WEL TERUG VIA DE WETS? Verblijfsrecht in Nederland na een buitenlandse veroordeling

MET DE TREIN DOOR OEKRAÏNE Andries den Broeder blikt terug op 21 jaar gevangenen bezoeken in Oost-Europa

WERK NA TERUGKEER EN WAT JE NU AL KAN DOEN

PUZZEL

D M P L E Z I E R O U T E J N

R E M E O L G S I E R S A U A

O T O E E B N L E I B A P N A3

O T IJ T O E I S H A R O M I 8G

G I O S V N L S L M IJ R O K T

6 7 © www.puzzelpro.nl 9 5 2 8 1 2 4 9 4 6 3 3 6 1 1 9 6 8 6 1 3 2 4 9 4 6 3 8 1 5 4 8 7 7 5 8 2

1

N I H E S R A K J O T E E O L R A K S H E O E S U S T S I 9U 2

N A E R C R N A V N T G R E S M R E E N L T A U X H E F N6K

P S N R A T Z H M N N P V A R D R R Z A P N R A J A C N E 5J

9

3 3 7 2 8 8 5 5 3 9 4 2

5

2

N E E D I N K A C I T T C E T

3 9 4 5 6 7 8

3

CO M E B A C K • N U M M E R 2 • 20 22

N E Z E L E K R O N S T IJ A O9

4 7 4 3 1 6

5 3 7

1 9 7

9 1 5 2 5 8 7 2 9

8

5

7 4

2 7 6 5 2 9 7 8

1 4 3 1 2 3 9 6 9 2 6 4

3 4 3 2 3 4 9 5

T H C O T L E D N A W N T T P

4 8 3 8

O WOORDZOEKER de woordzoeker zitten de woorden C Bij horizontaal, verticaal en diagonaal in alle richtingen in de puzzel verstopt.

R Zoek ze op en streep ze af. De overblijvende letters vormen achter elkaar I gelezen de oplossing (zie pagina 31).

AIRCO A ARRANGEMENT BA L LO N VA A RT BOOT C BOSSEN CAMPER E DROOG FEEST R HEIDE HITTE HORECA O HOTEL JAARMARKT H JULI JUNI E KUST LEZEN O N T S PA N N I N G I P ATAT PLEZIER D REIS RELAXEN E R E S TA U R A N T ROUTE RUST T SHIRT SNACK SNORKEL TENT TERRAS TIPS T O PJ E UITGAAN VA R E N VERKOELING W A N D E LT O C H T WARM IJSJE IJSKAR ZANDKASTEEL ZONNESCHERM

SUDOKU Een sudoku is een puzzel van negen bij negen vakjes waarin een aantal reeds ingevulde getallen staan. Vul de overige vakjes in, zodat in elke horizontale lijn en in elke verticale kolom de cijfers 1 tot en met 9 een keer voorkomen. Verder is de puzzel weer ingedeeld in negen blokjes van drie bij drie, die elk ook weer eenmaal de cijfers 1 tot en met 9 moeten bevatten.

INHOUD

REDACTIONEEL Terwijl er oorlog woedt in Oekraïne, is tegelijkertijd de lente losgebarsten. Een scherp contrast tussen licht en donker. In dit nummer gaat het onder meer over ‘werken na terugkeer’. We horen vaak dat het geloof in en de hoop op een gewoon arbeidsleven na detentie ontbreekt: ‘Krijg ik straks een VOG en heb ik wel de juiste vaardigheden?’

Overtuigingen als deze kunnen heel belemmerend werken en blijken bovendien vaak onnodig. Er zijn verschillende organisaties die helpen bij het vinden van werk na je detentie, speciaal voor mensen die met justitie in aanraking zijn gekomen. Je kunt ze in dit nummer vinden. Ook kun je lezen hoe het nu precies zit met een VOG en wat er op je strafblad komt te staan. Je kunt zélf tijdens je detentie ook dingen doen om je kansen straks te vergroten. Pak de regie en regel vast zaken waar je kunt. Daarmee ontwikkel je positieve overtuigingen die je een sterker gevoel en daarmee houvast kunnen geven. Dat helpt ook om je tanden erin te blijven zetten en door te gaan. Het hoeft niet groot te zijn. Denk bijvoorbeeld aan inspanningen om fit te blijven. Of een cursus via EABT te volgen.

Ook velen van jullie ervaren het contrast tussen licht en donker, tussen het leven voor en in detentie. Zoals in Oekraïne wordt doorgevochten en men zich ‘er niet onder laat krijgen’, doen wij de oproep aan jullie om door te vechten, te handelen daar waar je kunt en om positief te blijven.

NIEUWS BINNENLAND COLUMN SANDRA WERK NA TERUGKEER

04 07 08

GELOOF

12

INTERVIEW JOS DOUMA

14

NIEUWS BUITENLAND INTERVIEW ANDRIES DEN BROEDER

16 20

SPORT KUNSTWEDSTRIJD HOOP IN JE CEL

22 22

JURIDISCH ARTIKEL

26

BRIEVEN ACHTEROP

28 32

Aan de slag na je gevangenisstraf

Samen verschillend vasten in de bajes

Speciaal gezant voor godsdienst en levensovertuiging

Een terugblik op 21 jaar gevangenen bezoeken in Oost-Europa

We ontvingen meer dan 80 inzendingen uit verschillende landen

Een buitenlandse veroordeling kan grote gevolgen hebben voor het verblijfsrecht

Klasinet Lageman RECLASSERING NEDERLAND BUREAU BUITENLAND

COLOFON

Comeback is een uitgave van Stichting Epafras, Reclassering Nederland, Dutch&Detained en Lawyers Across Borders en wordt gratis verspreid onder Nederlandse gedetineerden in het buitenland. Hoofdredactie Nienke van Dijk / Epafras Redactie Marjolein van Rotterdam Artdirectie Nienke Katgerman / Gront Medewerkers Sander Bouten / Global Village Media, Jarmila Thodé / Epafras, Melinda Lewis en Klasinet Lageman / Reclassering Nederland Bureau Buitenland, Sofie Bollen & Veerle Goudswaard / Dutch&Detained en Aimée Timorason & Robert Malewicz / Lawyers Across Borders Bladmanagement Arjen Duijts / Global Village Media Strip Jesse van Muylwijck Puzzel Puzzelpro.nl Redactieadres Morssingel 5-7, 2312 AZ Leiden Email info@epafras.nl Telefoon +31 (0)71 – 204 84 07 Mobiel +31 (0)6 - 255 90 281 (voor gedetineerden, familie en naasten) Website www.epafras.nl Stichting Epafras heeft tot doel geestelijke verzorging te bieden aan Nederlanders in buitenlandse strafinrichtingen.

Epafras richt zich in deze geestelijke verzorging op iedereen die te kennen geeft daar behoefte aan te hebben.

C O M E B A C K • N U M M E R 2 • 20 2 2

3

NIEUWS BINNENLAND

ANP

Eindelijk gaan basisschoolleraren net zoveel verdienen als hun collega's op de middelbare scholen. Het is een revolutie en een rechtvaardig besluit tegelijk, vinden veel leerkrachten. Onderwijsminister Wiersma (VVD) kondigde het op 22 april aan. Volgens Het Parool voelen basisschoolleerkrachten zich hierdoor eindelijk gezien. In het onderwijs was het de afgelopen tien jaar crisis.

Met houtje-touwtje inspanningen werd geprobeerd alle klassen van een onderwijzer te voorzien. Alle grote steden hebben een lerarentekort. Soms worden klassen naar huis gestuurd omdat het niet anders kan.

Ook staan onbevoegde leerkrachten voor de klas. Het vak onderwijzer moet met de gelijkgetrokken betaling ook aantrekkelijker worden.

ANP

SLEPENDE TOESLAGENAFFAIRE Half april komen ouders en organisaties bij elkaar voor een manifestatie om toeslagenouders en kinderen te steunen. Een week later nemen de Ombudsman en de Kinderombudsman het voor hen op. Het beloofde schadeherstel moet sneller komen, vinden zij. Het kabinet kondigde eerder aan dat ook de kinderen en ex-partners die slachtoffer zijn geworden van de toeslagenaffaire totaal voor 1,3 miljard euro gecompenseerd gaan worden. Maar de herstelwet om de betalingen mogelijk te maken, kan pas eind 2022 in werking treden. Dat duurt te lang, vinden de ombudsmannen. De toeslagenaffaire, waardoor het vorige kabinet is gevallen, houdt Nederland intussen al jaren in zijn greep. Het gaat om onterechte verdenkingen van fraude met de kinderopvangtoeslagen en (te) strenge terugvorderingen bij fouten.

De Belastingdienst handelde hierbij onrechtmatig, discriminerend en onbehoorlijk.

Ook was er in sommige gevallen sprake van vooringenomenheid en schending van de grondbeginselen van de rechtsstaat. Veel mensen belandden hierdoor diep in de ellende. Ze kregen schulden, stress en hieruit voortvloeiende problemen.

4

CO M E B A C K • N U M M E R 2 • 20 22

ANP

EINDELIJK ALLE LEERKRACHTEN GELIJK

#METOO BIJ D66 Half april zwengelt een verhaal in de Volkskrant de discussie aan. Is er sprake van #Metoo in de partij die strijdt tegen ongelijkheid? Uit een extern onderzoek naar een medewerker blijkt dat‘seksuele intimidatie en machtsmisbruik’ niet bewezen kunnen worden. Te kort door de bocht, blijkt uit het stuk van de Volkskrant. Uit het vertrouwelijke deel van het rapport blijkt juist wél dat een vooraanstaande D66medewerker een collega stalkte en zelfs bedreigde. De partijtop raakt erdoor in de problemen. Zij blijkt jarenlang alle signalen genegeerd te hebben. Zelfs na tussenkomst van de politie in 2016 trof D66 geen harde maatregelen tegen de man. Hoe het kan dat dit onder het vloerkleed wordt geveegd, wil iedereen weten. Echt een antwoord hierop komt er niet. Wel volgen er excuses en stapt de betrokken medewerker op.

KRIMPFLATIE Omdat energie en grondstoffen door de oorlog duurder worden, en voedingswarenfabrikanten toch evenveel willen blijven verdienen, stoppen ze gewoon minder in een pak. Het AD schrijft over boze klanten.

Ze kochten een pak zelfrijzend bakmeel, en hoewel dat er hetzelfde uitzag als altijd, bleek het pak niet 500 gram meel te bevatten, maar 400. En het kostte evenveel.

EénVandaag en Radar ontdekten dat ook Bounty’s, Aiolli en nog veertien producten een kleinere hoeveelheid voor hetzelfde geld hadden gekregen. Het vermoeden is dat het nog veel vaker gebeurt en zal gaan gebeuren. Cabaretier Paulien Cornelisse signaleert alvast een verwante trend: kaasflatie.

‘Een homeopathische hoeveelheid kaas, nog net genoeg om hem te verkopen als kaascroissant. Kaasflatie.’

NIEUWS BINNENLAND

ANP

ANP

De Koning en Koningin in Maastricht

KONINGSDAG EXTRA Overal in het land zijn er vrijmarkten, festivals en andere feestelijke activiteiten. Iedereen gaat helemaal los. Na twee jaren vol coronaregels vieren Nederlanders als vanouds Koningsdag.

Met nog een schepje erbovenop: extra veel mensen, extra drank en extra veel vrijmarkten. De koninklijke familie doet ook mee. Het AD citeert Koning WillemAlexander in zijn bedankwoord: ‘Wat

in het vat zit, is niet verzuurd. Twee lange jaren van individueel coronaleed en collectief chagrijn. Jaren waarin Limburg keihard geraakt is door de coronacrisis en ook nog een watersnoodramp over zich heen kreeg'.

Als vanouds betekent ook dat het feest de avond voor Koningsdag begint. Op Koningsnacht gaan vooral jongeren massaal uit.

Voor velen is het hun eerste keer. Dat gaat soms mis, volgens horecaondernemers

BURGEMEESTER DAAGT RELSCHOPPERS UIT VOOR DE STORMBAAN gedachte van Van Midden was dat de jongens echt moesten samenwerken om de missie tot een goed einde te brengen. Aan het einde van ochtend waren de jongens 'steenkapot', maar zeiden er een hoop van geleerd te hebben.

ANP

Je moet wat als burgemeester van een stad met veel jonge relschoppers. Han van Midden, burgemeester van de gemeente Roosendaal, gooide het met twee jongens over een andere boeg. In plaats van een dagje papiertjes rapen of brandweerwagens wassen, mochten ze naar de stormbaan van de commando’s, schrijft de regionale krant PZC. De twee jongeren werden door de burgemeester uitgedaagd om - als aanvullende maatregel - een ochtend bij het Korps Commando Troepen in Roosendaal door te brengen. De burgemeester stormde zelf mee. Hij tijgerde, hing in de touwen en wurmde zich door een krappe rioolbuis. De achterliggende

omdat ze nooit hebben geleerd om te feesten. Tot echt grote incidenten komt het niet. Niet tijdens Koningsnacht en ook niet tijdens Koningsdag. Wel is het overal superdruk. In Utrecht, waar aan het einde van dinsdagmiddag de vrijmarkten op gang komen, is het zo druk dat de gemeente oproept niet meer naar de binnenstad en enkele pleinen te komen. Ook in andere steden gebeurt dat.

RIJKEN GAAN MEER BETALEN Veel Nederlanders slaken een zucht van verlichting. Eindelijk gaat de Nederlandse regering vermogens zwaarder belasten. In de afgelopen 20 jaar was geld hebben altijd voordeliger dan hard werken.

Al die tijd werd vermogen, vergeleken met werk en consumptie, uit de wind gehouden, schrijft de Volkskrant. Vorig jaar zette een belangrijke VVD'er al vraagtekens bij de toenemende vermogensongelijkheid in Nederland. Intussen is Klaas Dijkhoff niet meer de enige in de VVD. Miljardentekorten in de Rijksbegroting dwingen het kabinet tot een koerswijziging in het belastingbeleid. Er is nu al een begrotingstekort van rond de 15 miljard euro. Dat tekort moet vóór 1 juni zijn weggewerkt, omdat minister Kaag van Financiën dan haar tussentijdse begroting, de Voorjaarsnota, moet presenteren.

C O M E B A C K • N U M M E R 2 • 20 2 2

5

NIEUWS BINNENLAND

ANP

VERDOZING De gebouwen zijn veel Nederlanders een doorn in het oog: de enorme dozen van distributiecentra zijn lelijk en veranderen het landschap. Het kabinet wil ‘verdozing’ tegengaan, en provincies zijn bezig om er paal en perk aan te stellen. Toch staat er een uitbreiding met drie miljoen vierkante meter gepland, schrijft Trouw. Zo’n 450 voetbalvelden. Voor het einde van 2023 komen er zeker 64 distributiecentra bij. Opvallend is dat de dozen steeds groter worden. In Zevenaar bijvoorbeeld: daar wordt gebouwd aan een hal van 78.000 vierkante meter, elf voetbalvelden groot. Het komt te staan naast een gebouw van 52.000 vierkante meter.

Distributiecentrum van Blokker in Geldermalsen

SCHIETPARTIJ IN ALBLASSERDAM

Henny Vrienten van Doe Maar

WEL EEN BEETJE RAAR ‘Bedankt voor alles meneer Vrienten, u was een grote’, schrijft fan en KINK-dj Michiel Veenstra. Nederland staat eind april stil bij het overlijden van muzieklegende Henny Vrienten van Doe Maar. Het was 1981 toen het begon met Sinds 1 dag of 2, het nummer dat iedereen kende als '32 jaar'. ‘Sinds 1 dag of 2, vlinders in mijn hoofd / Sinds 1 dag of 2, aangenaam verdoofd’ zong Vrienten. Het refrein: ‘’t Is wel een beetje raar, 32 jaar / Trillend op m’n benen, als ze is verdwenen.’ Vrienten was echt 32 jaar toen hij het nummer schreef. Dat een man van die leeftijd stomverliefd wordt op een vrouw, zoals bezongen in de tekst, is eigenlijk helemaal niet zo raar. Maar dat je op die leeftijd alsnog een popster wordt, een tieneridool zelfs, mag wel bijzonder worden genoemd, schrijft Het Parool. Zo populair als Doe Maar in de eerste helft van de jaren tachtig was geen andere groep in de Nederlandse popgeschiedenis. Ze konden er niet allemaal even goed tegen. In 1984 ging Doe Maar uit elkaar. Veel later, in de 21ste eeuw, kwamen ze weer even samen.

Het spelen was leuker dan eerst. Vrienten was een componist geworden, maakte liedjes, filmmuziek en muziek voor de televisie, voor de kinderprogramma’s Sesamstraat en Het Klokhuis. Hij en Doe Maar zijn in het Nederlandse muzikale geheugen verankerd. De belangrijkste bijdrage volgens Het Parool: Doe Maar maakte van het Nederlands een serieuze poptaal. De Nederlandse taal bleek het uitstekend te doen op de ritmes van de Jamaicaanse ska en reggae die zo’n belangrijke rol speelden in de muziek van de band. Henny Vrienten was al langer ziek. Hij had longkanker. Dat hij er niet meer is, is wel een beetje raar.

6

CO M E B A C K • N U M M E R 2 • 20 22

In Alblasserdam vallen twee doden en twee zwaargewonden bij een ernstig schietincident op een zorgboerderij. De dader wordt ook verdacht van een moord in Vlissingen, twee dagen eerder. De 38-jarige man had meermaals hulp gezocht, schrijft Trouw. In mails aan de televisiezender RTL liet hij weten dat het al jaren oorlog is in zijn hoofd en dat hij vanwege zijn psychische problemen, waaronder een obsessie met vuurwapens, al meerdere malen hulp heeft gezocht bij huisartsen en de ggz. Op de zorgboerderij kwamen een 34-jarige vrouw uit Alblasserdam en een 16-jarig meisje uit Dordrecht om het leven. De vermoorde man in Vlissingen was een 60-jarige schoenmaker.

De politie troost een vrouw in Alblasserdam

CO LU M N

TRANEN Jane is vanochtend weer naar haar werk gegaan. Het is haar derde werkdag in haar nieuwe baan. De eerste dag was overweldigend druk en vermoeiend. De tweede dag was echter rustig. Ik ben dus benieuwd met wat voor verhalen ze straks thuiskomt.

Jane is Oekraïense en woont sinds twee weken samen met haar dochtertje bij ons in huis. Ze had een eigen bedrijf in Oekraïne, maar werkt nu in de plaatselijke schoenenwinkel. Heel wat anders. En heel erg wennen. Het is zeker niet wat ze wilde, maar helaas is er weinig keus. Ze zal namelijk eerst de taal en de cultuur goed moeten begrijpen, voor ze weer aan de slag kan met een baan die ze echt leuk vindt. Of een eigen bedrijf starten. Eigen baas zijn, dat is wat ze weer wil, maar helaas zal dat nog lang moeten wachten.

Ik ben zelf vaak verhuisd naar een ander land en weet ondertussen de routine van een nieuw leven starten: bankrekening openen, registraties regelen, scholen bezoeken, taallessen organiseren, rijbewijs en nummerborden omzetten… ik heb dat alles ook al vaker gedaan. Toch valt me het tegen hoeveel energie het me kost om Jane hierin te begeleiden.

Een nieuwe start maken is niet makkelijk, en zeker niet als je weinig geld hebt. Voor haar als alleenstaande moeder is er altijd weer die keuze te maken: werken of er voor mijn kind zijn. En het is moeilijk alle twee tegelijk te doen.

Niet lang geleden sprak ik in een gevangenis een vrachtwagenchauffeur die wel alle twee tegelijk probeerde te doen.

Door drugs mee te nemen op een rit, dacht hij noodzakelijk geld voor zijn kind te kunnen krijgen. Dat ligt nu achter hem. Hij denkt nu na over de toekomst en hoe hij straks weer zo snel mogelijk aan het werk kan. Kan hij zijn vrachtwagenrijbewijs verlengen vanuit de gevangenis?, vroeg hij me. Dat blijkt allemaal zo makkelijk nog niet.

Mijn meest recente bezoek vond ik lastig. Niet vanwege de persoon die ik bezocht, maar vanwege zijn situatie. Soms krijg je het gevoel dat er dingen niet kloppen; dat iemand getreiterd wordt. Dat is moeilijk, want vaak is er zo weinig aan te doen. Alledaagse pesterijen kunnen je vervelend doen voelen, maar als ze in jouw gevangenis dan ook nog de kerkdiensten die je graag zou willen bezoeken van het programma hebben gehaald, wordt het nog moeilijker. Geloof geeft steun. Het délen van je geloofsovertuiging kan echter net zo belangrijk zijn. Even die mensen om je heen hebben waar je je verbonden mee voelt of waardoor je geloof versterkt wordt. Of het nu een pastor, dominee, Imam, medegevangene of geestelijk verzorger is, het gesprek en de verbondenheid kunnen zoveel goed doen.

O

Na thuiskomst belfilosofie ik met Bureau bezoekmag valt me zwaar en ik moet het even van me afpraten. We kom te ervaren wat voor je Buitenland. kan doen alsHet je vastzit, men tot een een lijstje van de situatie omRotterdamse eventueel met de ambassade te bespreken: Comeback filosofieles in een gevangenis •bijwonen. geen kerkdiensten Het is de laatste les van de cursus. Esther Didden, • geen Comeback toegestaan de cursusleider, blikt daarom samen met de jongens terug. Ze roept geen toegestaan de les •van de boeken vorige week r grote denkers die je aanzetten op een geen papier toegestaan andere•manier naar alles te kijken. Het zijn men.’ ■ • onbetrouwbare post (kwijt of alleen zwart-wit foto's van post, incl. kindertekeningen) Pas als ik naar dit lijstje staar, dringt pas goed tot me door hoe moeilijk het is om zo te leven, ontnomen van vrijheid.

En nu een paar weken later zit er een Oekraïense in mijn huis, ook van vrijheden ontnomen. Haar leven ontwricht. Haar bedrijf gebombardeerd.

Een nieuw leven, dat is wat er opgebouwd moet worden. Zowel na een gevangenisstraf als na een oorlogsvlucht. Met hard werken, zweet en - bij ons thuis - ook heel wat tranen. Van haar, en ook van mij.

Sandra woont met haar gezin in Engeland en bezoekt daar als vrijwilliger voor Bureau Buitenland Nederlandse gedetineerden. In haar columns vertelt ze over haar ervaringen.

C O M E B A C K • N U M M E R 2 • 20 2 2

7

H OO F DA RT I K E L

HOE JE AAN WERK KOMT EN WAT JE NU AL KUNT DOEN

AAN DE SLAG NA JE GEVANGENISSTRAF Werk helpt. Het geeft je een basis en zorgt ervoor dat je je nuttig maakt, voor anderen en ook voor jezelf. In Nederland zijn er voor het eerst sinds lang meer vacatures dan werkzoekenden. Er is dus werk. Maar hoe krijg je dat te pakken als ex-gedetineerde? Comeback vroeg het aan twee organisaties die gespecialiseerd zijn in werken met mensen die in de gevangenis TEKST: Marjolein van Rotterdam hebben gezeten.

8

CO M E B A C K • N U M M E R 2 • 20 22

J

e moet er een beetje oog voor hebben.

Maar als je wel eens in een politiecel hebt gezeten, herken je het meteen.

De kamers met voorraden voor Grand Café Heilige Boontjes waren vroeger de cellen waar je moest wachten op je verhoor. Rod-

H OO F DA RT I K E L

dakterras met tralies boven je hoofd, maar wel met uitzicht op de hele stad.'

Heilige Boontjes is een BV en een stichting.

Beide zijn er om (meestal) jonge mensen te helpen die nergens anders terecht kunnen.

In het voormalige politiebureau aan het Eendrachtsplein ruik je dat het nu om koffie draait, en voel je dat het meer nog om mensen gaat. Wie hier wordt aangenomen, wordt geholpen. Je leert wat werken is en

helpen iedereen die dat wil, ongeacht het delict, bij het ontdekken waar hij echt gemotiveerd voor is. We zoeken uit wat de waarde van werk is voor iemand – en dan hebben we het niet over geld.

We vragen standaard wat hun droombaan is. Het antwoord hierop vertelt al veel. Daarna gaan we kijken welke stappen er mogelijk zijn. Je kunt misschien niet meteen als leerkracht aan de slag,

‘ De ervaring leert dat mensen meer kunnen, weten, en hebben gedaan dan ze zelf denken’ wat de mentaliteit is die daarbij past, én krijgt hulp bij het op de rit krijgen van zijn leven – denk aan schulden, huisvesting, gezondheid. Heilige Boontjes baat een grand café uit, heeft een koffiebranderij en een distributiebedrijf, een muziekstudio en nog wat activiteiten die geld in het laatje brengen (zoals die verhuur). Er staat nu Bureau Eendracht op de gevel.

Rodney en Marco zijn de oprichters. De een (Marco) politieman en de andere exboef en jongerenwerker. 'Zo’n tien jaar van mijn leven bracht ik door aan de zelfkant van de maatschappij', vertelt Rodney. 'Ik deed ongeveer alles wat god verboden had, en was verslaafd.'

ney kent ze als zijn broekzak. 'Uit een vorig leven', zegt hij. 'Kom, we gaan naar boven, naar de cellen waar je heen werd gebracht als je wat langer mocht blijven.'

We gaan twee trappen op, langs de kantoren die worden verhuurd aan sociale Rotterdamse instellingen, en dan een zware deur door.

Op een gang komen andere zware, getraliede deuren uit. Rodney doet er één open. De cel is gevuld met een gezellig tweepersoonsbed. 'We hebben hier een klein hotel van gemaakt', verklaart hij met een brede glimlach.

'Penthouse Prison. En nu nog even naar onze geheime plek. De vroegere luchtplaats. Een

BAKBOORD Walther Burgering zit in een piepklein kantoortje in een kerk in de Haagse Schilderswijk. Hij is pastor van de kerk én voorzitter van Bakboord, een stichting die gedetineerden en ex-gedetineerden begeleidt naar werk. Dat is bij Bakboord: een baan krijgen en een baan behouden. Met ongeveer tien vrijwilligers en een halve beroepskracht helpen ze elk jaar gemiddeld 40 mensen aan een baan.

Merel van Kuijen is een van de jobcoaches.

Ze doet dit (vrijwilligers)werk sinds 2019.

Het bijzondere van Bakboord, vertelt ze, is dat er nooit haast is. 'Er is geen grens, we helpen tot er een resultaat is waar alle partijen tevreden over zijn. Het maakt niet uit of dat een betaalde baan is, vrijwilligerswerk of een opleiding. Ook wanneer de baan eenmaal is gestart blijven we een poosje ‘stand by’ – en worden we weer actief wanneer ondersteuning nodig is.'

Het geheim van Bakboord is ook dat er uitgebreid gekeken wordt wat een werkzoekende echt wil, gaat Walther verder. ''Wij

maar wel als conciërge. Wat we ook doen, is samen een heel goed cv maken.

Een goed cv is het belangrijkste als je op zoek gaat naar werk. Daarom hebben we er een slim model voor gemaakt. En ja, dat kunnen mensen die nog in de gevangenis zitten natuurlijk van ons krijgen. Laat ze maar een briefje sturen!'

DE MAN ZONDER ADRES Merel: 'Mensen moeten vaak vanaf nul beginnen. Zo was er een man, laten we hem Richard noemen, die geen eigen ➔

NEEM NU AL CONTACT OP • Wil je Heilige Boontjes bellen of schrijven en vertellen dat je eraan komt? Bij de Boontjes kun je alles leren. Van barista (koffiemaker) tot jongerencoach en van transporteur tot ondernemer.

Stichting Heilige Boontjes Eendrachtsplein 3 3015 LA Rotterdam +31 (0)6-12498887 rodney@heiligeboontjes.com www.heiligeboontjes.com • Ook Bakboord kun je vanuit de gevangenis benaderen. Op verzoek sturen ze je hun model voor je cv.

Stichting Bakboord Om en Bij 2 2512 XK Den Haag +31 (0)6-15444912 info@stichtingbakboord.nl www.stichtingbakboord.nl

C O M E B A C K • N U M M E R 2 • 20 2 2

9

H OO F DA RT I K E L

adres had. Dat is lastig. Werkgevers hebben een adres nodig vanwege de belastingdienst. Richard had ook geen cv. Wél had hij ooit papieren gehaald om in de asbestverwijdering te mogen werken. Alleen was het onduidelijk of die papieren nog geldig waren. We zijn toen gestart met het maken van een cv. De ervaring leert dat mensen meer kunnen, weten, en hebben gedaan dan ze zelf denken. De vele sollicitaties in het asbest liepen stuk op de geldigheid van de papieren. Na een lange zoektocht heb ik toen de juiste instantie weten te vinden die een uitspraak kon doen over de certificaten, die dus een onbepaalde geldigheid bleken te hebben.

Gelukkig hebben we Richard uiteindelijk, na veel bellen met instanties, ook kunnen helpen aan een postadres.'

Richard kon aan de slag in de bouw, als bouwopruimer. Prima werk en salaris, maar wel op onhandige locaties waar je met het openbaar vervoer moeilijk kon komen. Bovendien was het steeds tijdelijk. Een maand hier, een paar weken daar. 'Voor hem was het dus hard werken, hij moest steeds weer de moed vinden voor de sollicitatiegesprekken.

Maar dat heeft hij volgehouden! Ik heb daar echt respect voor. Intussen bleven we zoeken naar oplossingen, en bleek dat Richard ook ooit een heftruckcertificaat (bijna) had gehaald. We zijn gaan zoeken naar vastigheid in deze hoek, en hebben uiteindelijk een vaste baan gevonden als heftruck/orderpicker bij een bouwmarkt. Maar zijn droom bleef in de asbest als zzp’er aan de slag te gaan.'

Werk is meer dan alleen een baan. Dat is nóg een uitgangspunt van Bakboord. 'Het heeft waarde voor je persoon, voor je ontplooiing, door te werken ontdek je ook wat je nog meer kunt', zegt Walther. 'Werk is iets waarin je jezelf kunt verwezenlijken.'

Merel: 'Of het vrijwillig is, of betaald, werk is zoveel meer dan geld verdienen. Ook het ontvangen van waardering en respect op basis van wie je bent, niet per se wat je verdient, is veel waard. Daarbij kun je breder kijken dan je misschien zou denken. Een ander, nog onbekend leven kan ook een goed leven zijn. Ik ben ervan overtuigd dat met een positieve instelling en vertrouwen er voor iedereen een plek is waar hij of zij tevreden kan zijn. Maar let op: het is niet makkelijk je weg te vinden en het is niet dom of kinderachtig om hulp te vragen. Samen kom je echt verder dan alleen.'

Walther Burgering heeft intussen 25 jaar ervaring met de begeleiding van gedetineerden en ex-gedetineerden – hij was jarenlang geestelijk verzorger in een Nederlandse gevangenis en werkte ook voor

Exodus, een andere stichting gericht op gedetineerden. 'Wat we vaak vergeten is dat niemand alles tegelijk kan. Je kunt niet gemotiveerd op zoek gaan naar werk als je ziek, verslaafd, of dakloos bent, of tobt met schulden. Je bent niet gefocust als je grote

P.S. Alle brieven kun je ook zonder postzegel sturen naar Epafras: Antwoordnummer C.C.R.I. 9804, 3500 ZJ Utrecht.

Zet duidelijk op de envelop voor wie de brief bedoeld is.

CO M E B A C K • N U M M E R 2 • 20 22

RODNEYS MOEDER Terug naar het voormalige politiebureau.

Rodney neemt een slokje van zijn perfect gemaakte cappuccino, geserveerd door een meisje dat weet hoe je netjes, aardig, maar niet té aardig bedient. 'Dat ik ben veranderd, komt eigenlijk door mijn moeder', zegt Rodney. De knop ging om toen zij een hartaanval kreeg. Toen dacht ik: ‘moet zij

‘ Bajesgedrag is niet meer nodig.

Daar moeten sommigen even aan wennen’

DOE NU AL EEN OPLEIDING Je kunt in de gevangenis als een schriftelijke cursus doen. Er is een stichting, EABT, Educatie Achter Buitenlandse Tralies, die dit organiseert. Dankzij subsidie is dit gratis voor gedetineerden in het buitenland. Er zijn ruim 60 cursussen op allerlei gebieden, waaronder taalcursussen, basiskennis boekhouden, sociale hygiëne, basisopleiding verzorgende, chauffeursopleiding goederenvervoer CCV, bedrijfspsychologie, logistiek teamleider, of fitness trainer A. Je wordt begeleid.

De lespakketten worden zo gemaakt dat ze in de gevangenissen naar binnen mogen. Heb je de cursus afgerond dan ontvang je een getuigschrift. Bij de lessen komen internationale antwoordnummer-enveloppen zodat je het huiswerk zonder postzegels kunt terugsturen.

Stichting EABT, Postbus 9005, 6070AA Swalmen. +31 (0)6-22492423 of +31 (0)6-24255605 • info@eabt.nl • www.eabt.nl

10

problemen aan je hoofd hebt. Wij kunnen je de weg wijzen naar instanties die daarbij kunnen helpen, bij Bakboord zijn we alleen bezig met werk. Focus is een toverwoord.'

Nog een les die hij zelf heeft geleerd: als gedetineerden eenmaal de knop om zetten, heb je er de gemotiveerdste werknemers aan. 'Werkgevers realiseren zich dat gelukkig ook steeds vaker. Wij zoeken voor iedereen een werkgever die bij hem of haar past.

Er zijn erbij die afhaken als ze horen dat iemand heeft gezeten. Gelukkig zijn er ook die begrijpen dat één smetje niet je hele persoon bepaalt, en dat ex-gedetineerd zijn ook een voordeel kan zijn.'

doodgaan met het idee dat haar zoon een crimineel en een junk is? Tijdens mijn detentie kickte ik af en begon ik met studeren.'

Rodney ontdekte dat leren leuk was én, een grotere verrassing nog, dat hij er heel goed in was. Hij deed drie mbo-opleidingen in twee jaar en stroomde door naar het hbo.

Rodney werd sociaal werker in Spangen.

'Daar leerde ik nog meer van de goede voorbeelden om me heen. Mensen die me lieten zien dat ik niet stoer hoefde te zijn om een goed mens te zijn. En ook heel simpele dingen: je doet het met zijn allen, het bedrijf is van iedereen. Je ouwehoert niet, werkt je rot en drinkt na afloop samen een biertje.

En nu ben ik Rodney Hood en zelf een voorbeeld. Mijn moeder is onlangs 78 geworden en is supertrots.'

Het recept van Heilige Boontjes is eigenlijk heel simpel. De basis is Aandacht, Warmte, Begrip en Liefde. 'We hebben 40 medewerkers. Zo’n 40 procent is ex-gedetineerd, sommigen zijn autist, anderen beschadigd.

Voor ons maakt dat niet uit. Iedereen is welkom. Alleen zware psychiatrische patiënten en zedendelinquenten kunnen we

H OO F DA RT I K E L

hier geen plek geven. Voor hen zoeken we iets anders. Wie bij ons aanklopt, hoeft nog niets te kunnen. Alles leren we je. We nemen daar de tijd voor: het is onzin dat je gedrag in zes weken kunt veranderen. Het enige wat we vragen is 100 procent inzet en een positieve houding. Dat laatste is belangrijk. Bajesgedrag is niet meer nodig.

Daar moeten sommigen even aan wennen.'

'We zien mensen compleet veranderen. Een paniekerige jonge moeder is nu een van onze chiefs. De jongen die nu bedrijfsleider is, viel 40 kilo af. De zaak is ondanks twee jaar corona een succes. Marco en ik zijn nu zeven jaar bezig, de zaak is onze eer. Kijk, ik heb een tattoo op mijn arm. Honneur staat er. Dat is Frans voor eer.’ ■

ZWIJGEN OF PRATEN, EN JE VOG Het kan handig zijn je gevangenisstraf te verdoezelen op je cv. Dat vergroot de kansen op een eerste gesprek. Solliciteer je op een baan waarvoor een Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG) nodig is, dan moet je wel een keer vertellen dat ➔ je een strafblad hebt. Bewaar die mededeling niet helemaal tot aan het einde van het sollicitatietraject. Een VOG is soms verplicht. Wettelijk verplicht is de VOG voor onderwijzers, medewerkers in de kinderopvang, en taxichauffeurs. Ook ambtenaren moeten altijd een VOG hebben. Wie een strafblad heeft krijgt geen VOG, soms een aantal jaren niet, soms nooit. Het hangt af van je leeftijd en van het delict hoe lang je strafblad het krijgen van een VOG in de weg staat. Normaal is de termijn vier jaar. Voor zedendelicten geldt een onbeperkte terugkijktermijn.

Voor jongeren tot 23 jaar geldt een terugkijktermijn van 2 jaar, behalve als er sprake is van zedendelicten of ernstige geweldsdelicten. Ernstige geRE AG E D IT A R E N O P weldsdelicten zijn delicten waar meer dan zes jaar gevangenisstraf voor R T IK E L? SCHR kan worden opgelegd.

IJF O N S!

C O M E B A C K • N U M M E R 2 • 20 2 2

11

G E LOO F

SAMEN VERSCHILLEND VASTEN IN DE BAJES 'Pastor, klopt het dat jullie ook aan vasten doen?', vraagt een moslim-gedetineerde. Hij hoorde tijdens het luchten over een uitdaging van christelijke medegedetineerden. Zij proberen in de veertig dagen voor Pasen te stoppen met al hun slechte gewoonten.

S

pontane gesprekken over interreligieuze verschillen en overeenkomsten in vasten ontstaan wanneer ik een jongeman bezoek die met een groepje van zijn afdeling in de bibliotheek zit. Een christelijke gedetineerde vertelt dat hij als onderdeel van zijn vasten probeert te minderen met televisie kijken en de daarbij vaste gewoonte van gedachteloos snacken.

Dat ‘innemen’ van eten en zoet drin-

12

CO M E B A C K • N U M M E R 2 • 20 22

ken is een dagelijkse verleiding waartegen hij zich nu bewust verzet zoals Jezus zich veertig dagen tegen de duivel verzette in de woestijn.

De tijdsbesparing die hij met zijn minder televisie kijken creëert besteedt hij aan schrijven en lezen. Hij gebruikt de vastentijd als periode van nadenken over waar hij mee bezig is en wat wezenlijk van belang is in zijn leven. Confronterend. Want ineens komen veel meer gevoelens bewust en on-

gefilterd binnen. Hij is meer in de Psalmen en de profeten uit de Bijbel gaan lezen en hij maakt meer tijd voor zijn gebeden.

Een aanwezige moslim haakt in op vasten als tijd van lezen in de heilige boeken. Hij vertelt hoe hij tijdens de dertig dagen van de ramadan de hele Koran leest van kaft tot kaft. En hoe dit dus een periode van reflectie en bezinning is. Van bewuster leven en je oefenen in geduld – een niet onbelangrijke deugd in de gevangenis.

De bewustwording zit hem ook heel praktisch in het gevoel van honger en dorst hebben door het niet eten en drinken tussen zonsopgang en zonsondergang. De aanwezigen beamen dat dit echt een ver-

G E LOO F

de armen belangrijk. Bij de moslims is het onderdeel van de vijf zuilen van de islam.

Bij christenen is het een belangrijke kern van het geloof.

Met het geld dat de christelijke man bespaart door minder te snacken koopt hij lang houdbaar voedsel dat hij extra doneert aan de lokale voedselbank. Dit doneren aan de armen doet hij samen met de moslimgedetineerden en mannen die naar de humanist gaan, en andere gelovigen.

Onder begeleiding van geestelijke verzorging, penitentiaire inrichtingswerkers en

ken aan het verhaal van het penningske van de weduwe (Markus 12:41,42) die gaf van het weinige dat zij had.

Het samen optrekken en samen doen vanuit waarden die we gezamenlijk blijken te hebben, doet het onderlinge vertrouwen groeien, merk ik. Dat uit zich ook als er een belangrijke feestdag is zoals de afsluiting van de ramadan, waarbij de moslimgedetineerden vanuit de christelijke groep een kaartje krijgen met daarop gelukwensen en een gezegend feest. Een klein gebaar dat

Iets kunnen geven en doen voor anderen draagt bij aan het gevoel van waardigheid en herstel

schil is met het christelijke vasten waarin deze laatste groep veel meer zelf kiest hoe ze aan onthouding doen. Christenen vasten minder streng, daar is men het over eens.

Een betrokken oudere Marokkaanse man legt uit dat vasten onderdeel is van het moslim zijn. 'Wie kent de vijf zuilen van de islam?', vraagt hij aan ons. Het vasten staat naast het geven aan de armen (zakat), het gebed, de bedevaart naar Mekka en de geloofsbelijdenis. Unaniem zijn de aanwezigen het eens dat het samen vasten verbroedert. Het versterkt het saamhorigheidsgevoel en ook de gevoelens van solidariteit met de armen. Doordat je zelf ervaart hoe honger voelt. 'Je beseft door het vasten dat voldoende eten hebben niet vanzelfsprekend is. Door te vasten kan ik me meer inleven in arme mensen', vertelt een enthousiaste aanwezige.

Op dit punt van het inleven en solidair zijn met armen vinden christenen en moslims elkaar in de gevangenis, zoveel wordt duidelijk. In beide tradities is het omzien naar

werkmeesters zamelen gedetineerden regelmatig voedsel in voor de voedselbank die dat dan op rituele wijze in ontvangst neemt via twee vertegenwoordigers.

Waarna een gezamenlijk kopje koffie volgt met deze voedselbank-medewerkers, betrokken gedetineerden en vaak ook in aanwezigheid van een directielid.

Gedetineerden geven expliciet aan het belangrijk te vinden wat terug te kunnen doen voor de samenleving – daar waar zij haar schade berokkend hebben met hun delict. Het is een daad van solidariteit en betrokkenheid tonen aan de armen.

Je hebt er niet veel creativiteit voor nodig om het ook te zien als een uitdrukking van verlangen om (opnieuw) deelgenoot te zijn van de samenleving – ook al bevind je je als delinquent vaak letterlijk en figuurlijk in de marge van die maatschappij.

Iets kunnen geven en doen voor anderen draagt bij aan het gevoel van waardigheid en herstel. Dat je er (nog) toe doet en er mag zijn als mens.

SADAQA OF LIEFDADIGHEID De moslimmannen noemen het geven aan de armen een vorm van sadaqa, oftewel liefdadigheid. Zogenoemde kleine goede daden, vergelijkbaar met het christelijke woord caritas of onbaatzuchtige liefde. Gedetineerden met verschillende godsdienstige achtergronden vinden elkaar in het zich samen inzetten voor de minderbedeelden. Dit terwijl ze het zelf heel vaak ook niet breed hebben. Dit ontroert mij iedere keer opnieuw. Zij laten zien dat je niet rijk hoeft te zijn om te geven. Ik moet hierbij altijd den-

weinig moeite kost maar gewaardeerd wordt en het leefklimaat op de afdeling voelbaar ten goede komt.

Van moslim- en christenzijde volgt een grote beterschapskaart voor een zieke, gewaardeerde geestelijke verzorgingscollega. Met hierop in het Arabisch en Nederlands geschreven islamitische en christelijke gebeden om bijstand en beterschap. Een paar christelijke mannen stemmen af om een keer mee te doen met de ramadan om te ervaren hoe dit is. Verschillende moslims komen in goed onderling overleg met imam en pastor een keer kijken bij een kerkdienst op Eerste Kerstdag. Om eens te zien hoe christenen Kerst vieren.

Belangstelling voor elkaars geloof groeit vanuit een basis van ervaren betrokkenheid en aandacht. Nieuwsgierigheid ontstaat er bij mannen die aanvankelijk buiten de bajes niets moesten hebben van het geloof van de ander.

Omdat ze er slechte praatjes over hoorden of überhaupt geen weet hadden van het geloof van de ander. Maar is dat wel terecht? In de bajes ervaren gedetineerden ruimte en tijd om zelf op onderzoek te gaan. De gevangenis als interreligieuze bruggenbouwer en verrassende plek van ontmoeting tussen moslims en christenen. ■

Geert Rozema GEESTELIJK VERZORGER IN EEN PI IN DE RANDSTAD (SCHREEF DIT STUK OP PERSOONLIJKE TITEL)

C O M E B A C K • N U M M E R 2 • 20 2 2

13

INTERVIEW

SPECIAAL GEZANT VOOR GODSDIENST EN LEVENSOVERTUIGING

W

ereldwijd staat het recht op godsdienstvrijheid onder steeds grotere druk', zegt de Speciaal Gezant voor Religie en Levensovertuiging.

'Het lijkt erop dat ook voor mensen zonder godsdienst de problemen groter worden.

Zoals de zaak van een meneer die onlangs in Nigeria is veroordeeld. Hij is humanist, heeft zich volgens de aanklager godslasterlijk uitgelaten en is toen vanuit Lagos overgebracht naar het islamitische noorden van het land. Daar kreeg hij 24 jaar gevangenisstraf; het ergste was, dat hij ook enige tijd van de radar verdwenen was. Hij is een van de velen die problemen kregen niet omdat ze gelovig zijn, maar omdat ze humanist, atheïst, non-deïst, agnost zijn, of welke overtuiging zonder god dan ook hebben.'

Dat er speciale gezanten voor het recht op vrijheid van godsdienstvrijheid en levensovertuiging zijn, is hard nodig, wil Jos Douma (67) maar zeggen. Nederland is een van de weinige landen ter wereld die er een hebben.

Douma kent collega’s voor dit mensenrecht in de VS, Canada, het VK, Slowakije, Noorwegen, Denemarken en Mongolië. In Nederland vroegen de christelijke partijen erom.

Ze maakten zich zorgen over de vervolging van christenen. De Tweede Kamer ging akkoord, mits de gezant zich ook zou bezighouden met het recht géén godsdienst te hebben. 'Dat staat ook in de omschrijving van dit mensenrecht: de vrijheid van denk, geweten en religie', vertelt hij. 'De taak van de gezant is trouwens nog breder. Ik houd me ook bezig met het belang van religie in de maatschappij, politiek, diplomatie en ontwikkeling.'

Jos Douma

MENSENRECHT ONDER DRUK Godsdienstvrijheid en de gevangenis gaan vaak niet goed samen. Als je pech hebt en je zit als moslim in de gevangenis in een moslim-vijandig land, of als atheïst in een islamitisch land, heb je er als gedetineerde snel nog wat problemen bíj. Omdat de onvrijheid groeit, heeft Nederland sinds drie jaar een Speciaal gezant voor godsdienst en levensovertuiging. Dat is Jos Douma, een man met een leven lang ervaring op ambassades.

TEKST:

14

CO M E B A C K • N U M M E R 2 • 20 22

Marjolein van Rotterdam BEELD: Ministerie van Buitenlandse Zaken

MENSENRECHTEN IN DE GEVANGENIS De rechten van de mens zijn binnen en buiten de gevangenis hetzelfde. Maar de schendingen ervan zijn niet hetzelfde, er gelden binnen nu eenmaal bijzondere regels. 'Rechten liggen in de gevangenis altijd gevoelig', vertelt Douma. 'Dat komt doordat hier tegengestelde krachten aan het werk zijn: het recht op vrijheid en de openbare veiligheid. Het recht op vrijheid mag de veiligheid niet in de weg staan. Allemaal verschillende mensen die vastzitten levert ook een managementprobleem op. Stel dat er in een gevangenis joden, christenen en moslims zitten. Dan zou er op drie dagen van de week door sommigen niet gewerkt kunnen worden. Welke gevangenisdirectie zal dat goed vinden? Geloofsregels zijn vaker lastig – vanuit het gezichtspunt van de ge-

INTERVIEW

vangenisdirecteur. Als iedereen een gevangenispak aan moet, staat de vrijheid om uit religieuze overtuiging een djellaba te dragen daar haaks op. Als het verplicht is je gezicht zichtbaar te laten zijn, kunnen baarden of boerka’s een probleem zijn. Leven volgens je geloof kán je door het gevangenispersoneel onmogelijk worden gemaakt. In de praktijk heb je in de gevangenis te maken met lokale regels. De gevangenisdirecteur bepaalt. Hij of zij hoort dat natuurlijk wel te doen binnen de internationaal afgesproken kaders.'

Jos Douma weet wel iets van gevangenissen af, én van de onzekerheid en onveiligheid

‘ Rechten liggen in de gevangenis altijd gevoelig’ van arrestanten in diverse landen. Hij werkte een leven lang op ambassades, onder meer in Zimbabwe, Nigeria, Duitsland en Rusland. Hij was zelf ambassadeur in Slovenië, Iran en Georgië. 'Mijn eerste bezoek aan een gevangenis in het buitenland was in Zimbabwe. Het is intussen zo’n 40 jaar geleden. Het gebouw was kil en donker, met dat holle geluid van hekken en poorten. Meteen na binnenkomst stuitte ik op een poedelnaakte gevangene. Dat onterende beeld staat me bij alsof het de dag van gisteren was. Mijn volgende plek was Nigeria. Daar mocht ik op zoek gaan naar een zeeman die weg was geraakt in Lagos, en waarschijnlijk gevangen zat. Ik ging naar de gevangenis. ‘We weten het niet’, zeiden ze daar. ‘En als we het wel zouden weten, zeiden we het niet.’ Toen de tuinman van de ambassade niet kwam opdagen op zijn werk en volgens geruchten was gearresteerd, spraken ze op het politiebureau de historische woorden: ‘Maybe he got lost in the system’.

WAT EEN GEZANT KAN DOEN Het aantal gedetineerden dat hem heeft gevraagd te helpen, is tot nu toe nul. Begrijpelijk, vindt Douma. 'Mijn functie is niet ingesteld ten behoeve van gedetineerden, maar voor de vrijheid te geloven of niet te geloven. Voor gedetineerden is geloof misschien ook niet het grootste probleem. Als gedetineerden al van mijn bestaan afweten, is het maar de vraag of ze de energie hebben om contact op te nemen. Gedetineerd zijn is overleven.' Het zou voor hem ook niet te

doen zijn om elke schending van dit mensenrecht zelf te behandelen. Er zijn meer dan 190 landen op de wereld en in de gevangenissen van de meeste daarvan is het geen garantie dat het recht op vrijheid van godsdienst en levensovertuiging in elk opzicht gerespecteerd wordt. Hoeveel gedetineerden mogen kiezen halal, vegetarisch of kosjer te eten? Of mogen buiten de cel bidden?

Of kleding dragen die bij hun geloof past, of vrij zijn van werken op de dag dat dat van hun geloof niet mag? En in hoeverre is dat dan een overtreding van nationale of internationale wetten en regels? Dit soort problemen moet je lokaal aanpakken, vanuit internationale afspraken en praktijken, maar steeds met kennis van de lokale situatie.'

Leg het probleem neer waar het hoort, is daarom het advies dat hij gedetineerden mee wil geven. Wie in zijn rechten beperkt wordt, moet het eerst zoeken bij de verantwoordelijken dichtbij. 'De eerste persoon waar je bij zou moeten aankloppen is de gevangenisdirecteur. Vertrouw je diens oordeel niet, dan heb je als Nederlander een ambassade waar je terechtkunt. Je

hebt geluk als je Nederlander bent…

Het hoort bij de taak van de ambassade gedetineerden te ondersteunen. Zijn er praktijken die ingaan tegen internationale afspraken, dan kan een ambassademedewerker de autoriteiten aan hun jasje trekken. Dat helpt soms.'

Wat een gezant wél kan doen is een misstand aandacht geven. Douma kan bijvoorbeeld met de minister van een land gaan praten. 'Het is in zulke gevallen een voordeel dat ik ambassadeur heet. Als de ambassadeur op bezoek komt is dat wel iets. Je bent de vertegenwoordiger van een land en spreekt namens een land.

Mijn collega-gezanten en ik kunnen verder via (sociale) media druk uitoefenen, door te laten weten dat we een zaak op de voet volgen. De kwestie van de verdwenen humanist bijvoorbeeld, pakten we zo aan.

‘Waar is hij’, vroegen we nadat hij verdween. We vroegen publiekelijk aandacht voor zijn zaak en maakten afspraken hoe de rechtszaak te volgen, zodat we ‘erbij waren’. En ook na zijn veroordeling blijven we de zaak onder de aandacht houden.' ■

DE RECHTEN VAN DE MENS In 1948 namen alle landen die lid zijn van de VN de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens aan. De verklaring bestaat uit 30 artikelen. In artikel 18 is de vrijheid van godsdienst (en levensovertuiging) vastgelegd. ‘Eenieder heeft recht op vrijheid van gedachte, geweten en godsdienst; dit recht omvat tevens de vrijheid om van godsdienst of overtuiging te veranderen, alsmede de vrijheid hetzij alleen, hetzij met anderen zowel in het openbaar als in zijn particuliere leven zijn godsdienst of overtuiging te belijden door het onderwijzen ervan, door de praktische toepassing, door eredienst en de inachtneming van de geboden en voorschriften.’

WAT JE ALS GEDETINEERDE KAN DOEN Drie dingen kan je volgens Douma zelf doen als je te maken hebt met schendingen van het recht op vrijheid van godsdienst en levensovertuiging: • Jezelf blijven maakt je sterker. Als je je voor je geloof schaamt, wordt je gevangenisstraf zwaarder. Het beste is vanaf het begin te vertellen wie je bent. Het komt een beetje zwak over als je na 5 maanden een keer zegt: Wacht even, ik ben moslim.

• Meebewegen met je omgeving kan helpen, ook al lijkt dat tegenstrijdig met het eerste punt. Het is niet slim om meteen te gaan zwaaien met de Rechten van de Mens. Doe het rustig aan. Denk over elke stap na voor je hem zet.

• Praat over je onzekerheden, vragen of dilemma’s met iemand. Er is misschien een geestelijk verzorger van Epafras, een medewerker van de ambassade of een vrijwilliger van Bureau Buitenland die je opzoekt in de gevangenis. Je hart luchten helpt, en vaak kijkt een nuchter iemand die op afstand staat ook anders tegen jouw probleem aan. Dat helpt ook.

C O M E B A C K • N U M M E R 2 • 20 2 2

15

NIEUWS BUITENLAND

OORLOG IN OEKRAÏNE ANP

Kyiv

DE AANVAL In de vroege ochtend van donderdag 24 februari trekt Rusland Oekraïne binnen.

President Poetin zegt dat het een korte ‘speciale operatie’ is om de Oekraïners te bevrijden van de nazi’s. Oekraïne zou genocide plegen op het Russisch-spre-

ANP

De Oekraïense president Zelenski

16

CO M E B A C K • N U M M E R 2 • 20 22

ANP

ANP

In de eerste paar maanden na de Russische inval in Oekraïne op 24 februari is veel gebeurd. We zetten de belangrijkste gebeurtenissen op een rij.

kende deel van de bevolking. Het wekt verbazing: de Oekraïense president Volodimir Zelenski is zelf joods, dus hoe kan hij dan een nazi zijn? Mogelijk écht de bedoeling van Rusland: van Oekraïne een gehoorzame bufferstaat maken tussen Rusland en het ‘vijandige Westen’. Van verschillende kanten trekt het Russische leger op. In het noorden vertrekt een 60 km lange colonne met vrachtwagens en tanks richting Kyiv. In het oosten wordt een begin gemaakt met de ‘bevrijding’ van de provincies Donetsk

en Loehansk die Rusland net voor de speciale operatie als zelfstandige republieken erkend heeft. In die twee provincies wonen veel Russen. In het zuiden wil Poetin de hele kuststrook aan de Zwarte Zee innemen. Dat geeft hem het voordeel van een landverbinding met de in 2014 geannexeerde Krim, het schiereiland aan de kust van Oekraïne.

OORLOGSMISDADEN Direct na de inval reageren veel landen en internationale organisaties ontzet. Wereldleiders kondigen sancties aan, de EU gaat wapens en munitie leveren, iets wat in de hele geschiedenis van de Unie nog niet is voorgekomen. Zweden en Finland voelen zich bedreigd door de uitbreidingsdrift van Poetin en willen versneld toetreden tot de Navo. De weerstand van de Oekraïners is onverwacht fel. Ze zijn gemotiveerd, kennen het terrein en zijn flexibel. Het veel grotere en op papier sterkere Russische leger is dat allemaal niet en boekt weinig of geen vooruitgang.

In het noorden trekt het Russische leger zich uiteindelijk terug. Kyiv is niet ingenomen. De terugtrekking gaat gepaard met wrede oorlogsmisdaden. Op 3 april maakt de burgemeester van Boetsja (een voorstad van Kyiv) bekend dat in zijn stad burgers zijn gemarteld, verkracht en omgebracht.

Meer dan 300, vaak verminkte lijken worden gevonden. Veel slachtoffers liggen op hun buik, de handen op hun rug gebonden. Het Russische leger richt zich nu op de volledige inname van de Donbas (de twee provincies in het oosten) en de landverbinding naar de Krim. Met name de stad Charkov in het oosten en Marioepol aan de Zwarte Zee worden zwaar met raketten bestookt. Woonblokken, een kinderziekenhuis, een kraamkliniek en een theater waar tussen de 600 en 800 burgers schuilen, worden aan puin geschoten.

ZELENSKI SPREEKT OOK TOT NEDERLANDS PARLEMENT Zoals in elke toespraak die de Oekraïense president houdt voor volksvertegenwoordigers, heeft Volodimir Zelenski ook voor Nederland iets op maat gemaakt. Hij verwijst naar het bombardement op Rotterdam. Hij verbindt dat aan de lotsverbondenheid van Oekraïne en Nederland en Europa. Als we niet uitkijken zullen meer steden in Europa worden als Rotterdam in de Tweede Wereldoorlog. 'Oekraïne is slechts het begin.' Zelenski vraagt om sterkere sancties en meer wapens. Zijn krachtigste pleidooi bewaart hij tot het laatst, schrijft de Volkskrant. Hij weet dat alle kabinetten-Rutte fel tegen elke EU-uitbreiding waren. 'Jij weet dat ook heel goed, vriend Mark', zegt hij. 'Ons EU-lidmaatschap is van jullie afhankelijk.'

NIEUWS BUITENLAND

De Russen maken Marioepol compleet met de grond gelijk.

De oorlog verergert intussen verder: Poetin bedreigt via de Russische staatstelevisie het Westen; het Westen gaat steeds meer zware wapens aan Oekraïne leveren. Steeds meer Oekraïners ontvluchten hun land. Op 8 mei zijn het er 5.890.875. De meesten van hen vinden onderdak in Polen. Ongeveer even veel mensen verlaten huis en haard – voor zover nog aanwezig – maar blijven in eigen land.

ZELENSKI: DE EERSTE ONLINE OORLOGSLEIDER De vastberadenheid van de Oekraïners in de oorlog krijgt meteen na de inval een gezicht: dat van hun president Volodimir Zelenski. ‘Hij heeft de kracht van sociale media aangewend om de eerste echte online oorlogsleider in de geschiedenis te worden’, schrijft de Harvard Political Review. Zelenski is dan ook voortdurend in de lucht. Vanuit zijn bunker stuurt hij filmpjes naar zijn landgenoten. Gehuld in legergroene vrijetijdskleding, snel, en motiverend. Ook aan het buitenland wordt gedacht. Via een videoverbinding spreekt Zelenski in korte tijd een hele reeks parlementen toe. De toespraken helpen om de internationale steun verder te vergroten.

Twee jaar na het begin van de pandemie, zijn er nog steeds hoge besmettingscijfers in de meeste westerse landen, maar nemen de sterftecijfers voor corona af. Vooral bij wie is ingeënt. Het leven gaat dan ook bijna overal weer richting het ‘oude normaal’. Er wordt gereisd en gefeest, avondklokken en mondkapjes zijn afgeschaft. Alleen de houding over thuiswerken is een beetje veranderd. Veel bedrijven vragen werknemers om niet alle dagen meer naar kantoor te komen. Zelfs Nieuw-Zeeland, dat de grenzen bijna twee jaar dichthield, zet voorjaar 2022 de eerste stap naar een heropening van de grenzen. Als eersten mogen de Australiërs komen. Het land was tijdens de pandemie uiterst voorzichtig. Als een van de weinige landen in de westerse wereld hadden ze een succesvolle coronastrategie, schrijft Trouw. De grote sterftegolven zijn het land bespaard gebleven door kordaat en snel optreden van premier Jacinda Ardern.

LOCKDOWNS IN CHINA ANP

SANCTIES VOOR RUSLAND Hoe maak je het Rusland onmogelijk een oorlog te blijven voeren zonder zelf betrokken te raken en een Derde Wereldoorlog te ontketenen? Voor die vraag zien de westerse landen zich gesteld. Het antwoord is: economische strafmaatregelen, sancties. Een dag na de inval worden de Europese tegoeden van Rusland bevroren. Op 26 februari meldt de Europese Commissie dat Rusland uit het internationale betalingssysteem SWIFT wordt gezet. Dit betekent dat Russische banken (bijna) geen internationale betalingen meer kunnen doen. In de week na 24 februari wordt Rusland ook uit allerlei andere organisaties gezet, sportieve, culturele, en politieke. Ook bedrijven vertrekken uit Rusland, waaronder populaire winkelketens. Ongeveer elke week komen er sancties bij. Op 7 april wordt het vijfde Europese pakket afgekondigd, direct na het bloedbad in Boetsja. Het enige wat nog niet onder de sancties valt is de import van Russisch gas en olie. De EU laat kort hierna wel weten dat ze voor 2030 van het Russisch gas af wil.

TERUG NAAR HET ‘OUDE NORMAAL’

Terwijl ongeveer overal ter wereld de coronamaatregelen worden afgeschaft, gaan in China miljoenensteden in lockdown. In Shanghai is de lockdown totaal: niemand mag naar buiten, niet om boodschappen te doen en niet om de hond uit te laten. Alleen voor een coronatest mogen mensen heel even de deur uit, eens in de drie dagen. Wie positief test, moet naar een quarantainekamp. In de Chinese hoofdstad Beijing loopt het aantal besmettingen minder hoog op. Toch vrezen de inwoners hier ook een lockdown en slaan massaal aan het hamsteren. Ook in Hongkong is het virus nog altijd aanwezig. Vooral senioren gaan eraan dood, schrijft het AD in de eerste week van april. De metropool kampt met een relatief lage vaccinatiegraad onder ouderen. In de eerste week van maart registreerde Hongkong het meeste aantal doden per miljoen mensen wereldwijd.

SRI LANKA IN DE PROBLEMEN De gevolgen van de coronacrisis en de Oekraïne-oorlog zijn overal in de wereld zichtbaar. Landen komen in de problemen doordat de handel stil komt te vallen, door hogere prijzen en door een stijgende schuldenlast. Eind april leidt dat hier en daar tot politieke onrust. Op Sri Lanka bijvoorbeeld, waar de crisis al bijna niet te overzien is. De dollars zijn er op, stroom is op rantsoen, het leger is ingezet om de orde te bewaren bij de tankstations waar mensen uren in de rij staan, en de prijzen rijzen de pan uit, schrijft de Volkskrant. Het toeristeneiland dat jarenlang bezig leek aan een succesverhaal, kan zijn schulden niet meer betalen. Omdat Sri Lanka voor bijna alles afhankelijk is van import, zijn dollars nodig. Maar die zijn schaars. Sri Lanka drijft grotendeels op het toerisme. Dat maakt dat de dollars voorlopig ook niet terugkomen.

C O M E B A C K • N U M M E R 2 • 20 2 2

17

NIEUWS BUITENLAND

MAMMA MIA, BEREN

AFGHAANSE MEISJES TOCH NIET NAAR SCHOOL

ANP

Meisjes die klaarstonden op het schoolplein, werden naar huis gestuurd. Op 23 maart besloten de Afghaanse Taliban dat zij het besluit dat meisjes weer naar de middelbare school mogen, weer introkken. Volgens het ministerie van Onderwijs omdat er eerst een plan moet komen dat in overeenstemming is met de islamitische wet. NOS-verslaggever Aletta André hoorde dat de meisjes in Afghanistan het verschrikkelijk vinden en stonden te huilen voor hun scholen. Een paar dagen eerder nog kondigde het ministerie van Onderwijs officieel, op papier, aan dat de scholen voor jongens en meisjes zouden openen.

Onderwijs voor meisjes is altijd een belangrijke eis geweest van internationale hulp aan Afghanistan.

ANP

De Apennijnen van Midden-Italië: een dunbevolkte, ruige streek, met ongerepte bossen op duizend meter hoge bergen. In dit deel van de bergketen kwamen beren vroeger zelden voor, imkers meldden misschien eens in de tien jaar een aanval. Maar nu worden ze steeds vaker gezien, schrijft Trouw. Dit jaar zijn er al tien keer bijenkasten door beren leeggegeten. 'Mamma mia, beren in de buurt, dat is best eng', zegt een bijenhouder in de krant. Anderen vinden het juist fantastisch.

De beer wordt met uitsterven bedreigd. Volgens biologen zijn de beren voor de mens niet gevaarlijk. In de streek zijn ze altijd in contact met mensen gekomen. De agressiefste exemplaren zouden door de eeuwen heen gedood zijn, waardoor de soort rustiger werd. Voor zover de biologen weten heeft in de afgelopen honderd jaar geen enkele beer een mens aangevallen.

MOGEN DE MASAI WORDEN VERJAAGD?

TIENTJE ENTREE OM DE STAD IN TE MOGEN Het bestuur van de Italiaanse stad Venetië gaat dagjesmensen entreegeld vragen. Ze moeten afhankelijk van de drukte tot 10 euro entree betalen. Ook wil het bestuur toegangspoortjes gaan plaatsen. Zo moet het massatoerisme onder controle komen, schrijft het AD. Venetië geldt al jaren als het schoolvoorbeeld van wat massatoe-

risme met je omgeving kan doen. Voor de coronacrisis bezochten in het hoogseizoen dagelijks ruim honderdduizend bezoekers de stad, tot verdriet van veel van de 50.000 bewoners. Het oude normaal is alweer in zicht. In het paasweekend bezochten volgens de Italiaanse krant La Repubblica circa 125 duizend toeristen de stad.

ANP

De Italiaanse stad Venetië

18

CO M E B A C K • N U M M E R 2 • 20 22

Tanzania wil nieuwe natuurparken aanleggen naast de Tanzaniaanse Serengeti.

Een heel slecht plan, vinden de Masai.

Zo’n 167.000 Masai zouden hierdoor van het land waar zij al eeuwen wonen en werken moeten vertrekken. Het idee van de Tanzaniaanse regering is van de migratieroute van gnoes, zebra’s en olifanten één groot natuurpark te maken, schrijft Trouw. De voorstanders van het regeringsplan zijn machtige organisaties. De machtigste partij in het spel zijn de Verenigde Arabische Emiraten. De familie van heerser Mohammed bin Rashid Al Maktoum is naar verluidt de eigenaar van de Otterlo Business Corporation (OBC), een safaribedrijf dat sinds de jaren negentig exclusieve jachtrechten heeft in een gebied van circa 400.000 hectare. OBC betaalt de Tanzaniaanse regering goed voor dit privilege. De Masai vrezen door een gedwongen verhuizing van hun inkomsten en eeuwenoude tradities beroofd te worden. Ze willen niet wijken voor ‘elite-toerisme en trofeeënjacht’. Wél zien ze een oplossing in het ecotoerisme. Dan kunnen zij in hun gebieden blijven wonen, voor het natuurbeheer zorgen en eraan verdienen.

NIEUWS BUITENLAND

Binnenkort hoeven Duitsers niet meer de grens over om Hollandse wonderen te bekijken.

Ten noorden van Berlijn komt een themapark dat helemaal in het teken staat van Nederland.

De Duitsers, die volgens het AD gek zijn op Holland en warmlopen voor alles op klompen, kunnen zich er onderdompelen in een wereld van molens, tulpen en klompen. Bijna twee jaar geleden kreeg een Nederlandse onderneming de opdracht het pretpark te bouwen. Er ging een lange periode aan vooraf. In 2003 was er al een plan voor een mini-Keukenhof.

MACRON WINT MAAR VERLIEST OOK ANP

Emmanuel Macron

Het was nog even spannend, maar een nek-aan-nek race werd het niet in de Franse presidentsverkiezing. Nadat Emmanuel Macron en Marine Le Pen de winnaars waren van de eerste ronde, konden de Fransen in de tweede ronde kiezen tussen rechts en extreemrechts. Macron won uiteindelijk. Hij kreeg 58,5 procent van de stemmen. Le Pen kreeg 41,5 procent. Dat is een ruime overwinning voor de zittende president, maar bij de vorige verkiezingen, in 2017, kreeg Macron nog 66 procent en Le Pen 33 procent. Er stemden in de tweede ronde 2 miljoen Fransen minder op Macron dan in 2017, rekende het AD uit. Le Pen kreeg er juist 2,5 miljoen kiezers bij. Zij boekte haar hoogste score ooit. Van degenen die op Macron stemden, deed bijna de helft dat ook nog om een speciale reden: om te zorgen dat Le Pen niet zou winnen. Hun stem was geen stem vóór Macron, maar vooral een stem tégen Le Pen.

ENGELAND WIL VLUCHTELINGEN LATEN OPVANGEN IN RWANDA Rwanda gaat asielzoekers opvangen voor het Verenigd Koninkrijk. De Rwandese minister van Buitenlandse Zaken Vincent Biruta kwam hier half april mee naar buiten. Voorlopig gaat het om een proef, schrijft het AD. Alleenstaande mannelijke asielzoekers worden naar het Centraal-Afrikaanse land overgevlogen terwijl hun asielaanvraag beoordeeld wordt. In ruil daarvoor betalen de Engelsen voor de opvang. Niet alle Britten staan achter het plan.

Tegenstanders vinden het wreed en duur. De Britse oppositie en vluchtelingenorganisaties vinden het ‘onwerkbaar’ en ‘onmenselijk’. Volgens het AD wil de Britse premier Boris Johnson met de deal laten zien dat de Britten de illegale migratie onder controle krijgen.

ANP

HOLLAND PARK IN DUITSLAND Holland Park

VUURWAPENS BELANGRIJKSTE DOODSOORZAAK Niet auto-ongelukken maar vuurwapens waren de belangrijkste doodsoorzaak voor Amerikaanse kinderen en tieners in 2020, blijkt uit nieuw onderzoek. Gegevens van de Centers for Disease Control and Prevention wijzen uit dat in 2020 meer dan 4.300 jonge Amerikanen zijn overleden aan vuurwapen-gerelateerde verwondingen.

In dat aantal zijn ook zelfmoorden meegeteld, maar moorden vormen de meerderheid van deze sterfgevallen. Volgens het onderzoek, dat onlangs werd gepubliceerd in het New England Journal Medicine, maakt de stijging van het aantal sterfgevallen door vuurwapens onder Amerikanen tussen één en negentien jaar, deel uit van de algehele stijging met ruim 33 procent van het aantal vuurwapen-gerelateerde sterfgevallen in het land, maar worden jonge Amerikanen onevenredig zwaar getroffen. Het totale aantal doden onder kinderen en tieners door alle oorzaken van vuurwapengebruik – zelfmoord, doodslag, onopzettelijk en toedracht onbekend – steeg met 29,5 procent.

Dat is ruim twee keer zoveel als onder de rest van de bevolking.

DEUR OPEN VOOR ARBEIDSMIGRANTEN De Europese Commissie wil vanaf eind dit jaar de deur wijder openzetten voor arbeidsmigranten uit Egypte, Marokko en Tunesië, schrijft de Volkskrant. Later mogelijk voor meer landen. Het toelaten van de werknemers is nodig om de tekorten op de Europese arbeidsmarkt te verminderen en illegale migratie tegen te gaan. Vooral in de zorg, het transport, het toerisme, de bouw, en de ict zijn mensen nodig. De vergrijzing vergroot de behoefte aan arbeidsmigranten nog eens. De Commissie wil dat legale migratie gepaard gaat met ontwikkelingshulp in de thuislanden om te voorkomen dat alle gekwalificeerde arbeiders vertrekken. Geen ‘brain drain’, maar een ‘brain gain’, aldus het ontwerpvoorstel.

C O M E B A C K • N U M M E R 2 • 20 2 2

19

INTERVIEW

Andries den Broeder

EEN TERUGBLIK OP 21 JAAR GEVANGENEN BEZOEKEN IN OOST-EUROPA

MET DE TREIN DOOR OEKRAÏNE Oost-Europa was zijn terrein. De 77-jarige Andries den Broeder bezocht er vanaf 2001 tientallen gedetineerden. Nu zet hij een punt achter zijn werk voor Epafras, omdat hij tot zijn grote verdriet niet meer zelfstandig kan reizen. 'Ik hoop dat ik mensen tot zegen ben geweest.'

Z

ijn vrouw Ria is blij dat hij stopt, zijn gezondheid is broos en hij kan niet langer zelfstandig reizen. 'Meestal reisde ik per vliegtuig naar de hoofdstad om daar wat gedetineerden te bezoeken. En dan verder het land in per trein of huurauto. Ik ben wel

20

CO M E B A C K • N U M M E R 2 • 20 22

TEKST & BEELD:

Valerie Kierkels

eens twee dagen op weg geweest voor een ontmoeting van 20 minuten. Toen vroeg ik me wel af of ik die man nou gelukkig had gemaakt met mijn komst of zijn verdriet alleen maar had verzwaard. Gelukkig bleek bij een vervolgbezoek het eerste.'

Andries bezocht vooral mannen die om

druggerelateerde redenen vastzaten.

'Veelal wordt ervan uitgegaan dat drugsgebruik breed geaccepteerd is in onze samenleving. Als gevolg daarvan wordt door de smokkelaar schuldgevoel niet zo vaak spontaan ter sprake gebracht. Ik ben maar één man tegengekomen die uit eigen beweging tegen me zei dat hij diep berouw had om wat hij verslaafde slachtoffers had aangedaan. Dat maakte veel indruk op me.'

HEFTIGE VERHALEN De eerste opdracht die Andries van Epafras kreeg, was het bezoeken van zijn geliefde Hongarije en, voor het eerst, Roemenië. 'Hongarije kende ik al goed. Ik kwam er vaak via de kerk en ging er met mijn gezin op vakantie. Ook de Hongaarse taal was mij niet helemaal onbekend.' Zijn voorliefde voor het land van György Konrád

INTERVIEW

BEHOEFTE AAN STEUN Het verzoek van Spoor kwam voor hem persoonlijk ook op een goed moment, want hij was binnen de Gereformeerde Kerken door omstandigheden met emeritaat gegaan. Het thuiszitten beviel niet.

'Als dominee ben je het middelpunt van de Gemeente. Als je je aan de kant gezet voelt dan moet je je eigenwaarde weer vinden.

Door het werk voor Epafras kwam er weer nieuwe zin aan mijn eigen leven.' Toentertijd kregen alle gedetineerden bezoek van de ambassade en dan werd ook gevaagd of ze de komst van een geestelijk verzorger op prijs stelden. 'De meesten zeiden ‘ja’,

MOOIE TIJD Met sommige gedetineerden is het contact wel gebleven. Met de vrouw bijvoorbeeld die hij ooit opzocht en die hem aan het begin van het gesprek uit eigen beweging vroeg: ‘Waarom denkt u dat ik hier zit?’ Ik zei: ‘Misschien wel voor drugssmokkel, zoals de meesten hier.’ ‘Nee’, zei ze, ‘ik heb geprobeerd om mijn man te vermoorden.’ Toen ben ik zo geschrokken dat ik in huilen uitbarstte.' Daarna volgden meer bezoeken en toen ze weer op vrije voeten was, hebben Andries en zijn vrouw haar thuis opgezocht.

‘ Je krijgt heftige verhalen te horen en die moet je zelf ook verwerken’

was de reden dat Joop Spoor, toen hij zijn werk mocht uitbreiden naar Oost-Europa, via-via bij hem uitkwam. 'Na een gesprek met Joop ben ik aan de slag gegaan, hoewel ik nooit eerder in een gevangenis was geweest. Ik had hem wel gevraagd wat ik me bij het werk moest voorstellen en toen zei Joop: ‘Nou, in de Gemeente maak je ook heel veel mee en dat moet je dan maar eens met drie vermenigvuldigen. Dat is ongeveer de moeilijkheidsgraad.' Andries lacht. 'Joop wist natuurlijk zelf ook wel dat dat niet helemaal de waarheid was.

Maar hij had zoiets van: probeer het nou maar en kijk hoe het je bevalt.' De rest is geschiedenis. 'Je krijgt heftige verhalen te horen en die moet je zelf ook verwerken.

Dat deed ik in de trein terug en op mijn hotelkamer. Soms had ik in de avonduren tijd voor een bezoek aan de opera. Daar zocht ik dan ontspanning in.'

omdat ze behoefte hadden aan een gesprek en aan steun.'

Gaandeweg breidde zijn werkterrein zich uit. Na Hongarije en Roemenië volgden Bulgarije en Servië, daarna Polen en Tsjechië, en toen Belarus en Oekraïne. De ogen van Andries worden vochtig als hij denkt aan de oorlog die daar nu woedt.

'Ik ben er ziek van. Elke plaats die ik nu op het nieuws zie, ken ik. Ik heb ook nog contact met mensen daar. Niet met gedetineerden, maar als ik zie dat er ook bij de centrale gevangenis van Zhytomir bommen vallen, dan vraag ik me meteen af: ‘Hoe zou het zijn als je in de cel zit en geen kant op kunt?’

Zijn zoon Gerrit is in zijn voetsporen getreden, maar sinds kort gestopt met zijn werkzaamheden bij Epafras omdat hij als predikant bij de luchtmacht te weinig vrije dagen voor dit werk ter beschikking heeft. Ook voor Andries zit het er na ruim twee decennia op. Het lintje voor zijn werk bij Epafras heeft hij jaren geleden al gekregen; nu resten de herinneringen aan een mooie tijd. 'Ik heb het met heel veel plezier gedaan en ik kijk terug op een rijk leven. Ik hoop dat ik mensen tot zegen ben geweest en ze iets heb kunnen meegeven op momenten dat ze het misschien niet meer zagen zitten.' ■

DE GEVANGENISSEN IN OEKRAÏNE Andries den Broeder werkte ook in Oekraïne. Hij kwam in de Zhytomir gevangenis, oftewel gevangenis nummer 8. Deze en ook de 130 andere staatsgevangenissen, de 32 Huizen van Bewaring en 8 koloniën voor kleine criminelen waren voor de oorlog berucht. Volgens Amnesty International waren martelingen en een slechte behandeling er aan de orde van de dag. Ze zaten overvol. Zelenki’s voorganger, Viktor Janoekovitsj, werkte iedereen die maar een klein vergrijp had gedaan voor jaren weg. Volgens een gedetineerde in de republiek Donetsk, die werd geïnterviewd door de Engelse krant The Guardian, kon je voor het stelen van een zak aardappelen al gemakkelijk vijf of zeven jaar straf krijgen. Sinds de oorlog in de Donbas, vanaf 2014, is het leven van gevangenen in Oekraïne nog eens verslechterd. Na de inval van de Russen is een onbekend aantal gedetineerden vrijgelaten om te kunnen vechten. Sommige gevangenissen zijn nu overgenomen door de Russische bezetters met nog veel slechtere detentieomstandigheden.

Sommigen werden gebombardeerd. In andere gevangenissen zitten krijgsgevangenen tussen de andere gedetineerden.

C O M E B A C K • N U M M E R 2 • 20 2 2

21

S P O RT

ANP

AJAX KAMPIOEN ANP

Annemiek van Vleuten

VAN VLEUTEN WINT WEER Annemiek van Vleuten heeft haar sterke voorjaar bekroond met haar eerste zege van het seizoen in een grote klassieker. De 39-jarige renster soleerde naar een knappe overwinning in Luik-Bastenaken-Luik. Na een solo van zo'n 13 kilometer kwam ze alleen over de streep. Het was haar tweede zege in Luik-Bastenaken-Luik. Ze was in 2019 ook de beste. Van Vleuten, vorig jaar tweede in Luik, greep de laatste weken steeds net naast de winst in de grote klassiekers. Ze werd tweede in Strade Bianche, de Ronde van Vlaanderen en de Waalse Pijl en eindigde als vierde in de Amstel Gold Race staat in NuSport.nl te lezen.

Ajax coach Erik ten Hag viert het winnen van de 36ste Nederlandse Eredivisie titel

FEYENOORD IN FINALE CONFERENCE LEAGUE Het is Feyenoord niet gelukt om de eerste editie van de Conference League te winnen. De Rotterdammers speelden in Tirana een moeizame eerste helft, veerden na rust op, maar kwamen in de finale tegen AS Roma net tekort: 1-0. De Europese droom van Feyenoord spatte zo uiteen. De ploeg van Arne Slot moest de beker laten aan het Roma van José Mourinho, die nog nooit een finale verloor. Zoals vaker met ploegen van Mourinho was de finale voor de Rotterdammers een harde les in effectiviteit. Een doelpunt van Nicolò Zaniolo was genoeg voor de vijfde Europese beker van Mourinho. 'Zij zijn meedogenloos. Zelfs als de bal niet in de buurt is, komen ze met ellebogen, krabben en trekken ze. Alles is geoorloofd', zei de teleurgestelde spits Dessers tegen Nusport.nl. Feyenoord verloor voor het eerst in de clubhistorie een Europese finale. Voor Roma, waar oud-Feyenoorder Rick Karsdorp in de basis stond, was het juist de eerste winst in een Europese finale sinds 1961.

22

CO M E B A C K • N U M M E R 2 • 20 22

A D I DA S

Ajax is voor de 36e keer kampioen van Nederland geworden. De ploeg van trainer Erik ten Hag stelde de titel veilig door in de Johan Cruijff ArenA met 5-0 van sc Heerenveen te winnen. De 36ste landstitel is de derde en laatste in het tijdperk Ten Hag, die halverwege het seizoen 2017/2018 werd aangesteld door Ajax. De Amsterdamse club veroverde in die periode ook nog twee KNVB-bekers en een Johan Cruijff Schaal. Alfred Schreuder volgt Erik ten Hag op als trainer van Ajax.

De kersverse landskampioen is op hoofdlijnen rond met de huidige coach van Club Brugge, melden VI en De Telegraaf. Ajacied Daley Blind is trots op het veroveren van de 36ste landstitel met Ajax. ‘Natuurlijk hebben we soms een beetje geluk gehad’, beaamt Blind op Nu.nl. ‘Maar je kan niet zeggen dat we het ooit hebben opgegeven.’

STANDBEELD VOOR MIEDEMA Voetbalster Vivianne Miedema heeft een eigen roze standbeeld gekregen in Londen.

Het beeld is onderdeel van een nieuwe campagne van sportkledingmerk Adidas. Het beeld van de Arsenal-ster staat naast standbeelden van zeven andere inspirerende vrouwen. Volgens AD wil sponsor Adidas Miedema met het standbeeld eren vanwege haar inzet voor gelijkheid in de sport.

S P O RT

STRIJD TUSSEN CHARLES LECLERC EN MAX VERSTAPPEN ANP

Charles Leclerc en Max Verstappen strijden in Miami

ANP

BORIS BECKER KRIJGT 2 JAAR

Rivalen Verstappen en Leclerc halen het beste in elkaar naar boven. Na vijf races in het nieuwe Formule 1-seizoen is al duidelijk dat een van hen later dit jaar de nieuwe wereldkampioen zal zijn, schrijft de Volkskrant. Na vijf races heeft nog geen andere coureur dan Verstappen (Red Bull) of Leclerc (Ferrari) een wedstrijd gewonnen. De 24-jarigen schelen iets meer dan twee weken in leeftijd en al jaren geleden werden de twee bestempeld als elkaars gedoodverfde F1-rivalen. In de karting kregen ze allebei vroeg het stempel toptalent, en eenmaal in de Formule 1 toonden ze meteen hun uitzonderlijke talent. Het bracht ze al in hun tweede seizoen naar een topteam. Max Verstappens teambaas Christian Horner verwacht dat de titelstrijd tussen Verstappen en Leclerc net als vorig seizoen het gehele jaar zal duren. ‘Daar heb ik mezelf inmiddels wel bij neergelegd. En dat is geweldig voor de sport, maar niet voor mijn bloeddruk’.

Voormalig tennisser Boris Becker is door een Londense rechtbank tot 2,5 jaar cel veroordeeld vanwege faillissementsfraude. Becker is drievoudig winnaar van Wimbledon en ging in 2017 failliet vanwege een onbetaalde lening van ongeveer 3,6 miljoen euro op zijn landgoed op het Spaanse Mallorca. In totaal had hij bijna 60 miljoen euro aan schulden. De Duitser hield vervolgens miljoenen aan inkomsten achter die hij openbaar had moeten maken volgens NRC. ANP

Mathieu van der Poel op kop in de ronde van Vlaanderen

VAN DER POEL BESTE IN VLAANDEREN Boris Becker

Mathieu van der Poel heeft voor de tweede keer in zijn carrière de Ronde van Vlaanderen op zijn naam geschreven. De 27-jarige renner rekende in een bijzondere sprint in Oudenaarde af met Tadej Pogacar. Van der Poel bleef koel en won de sprint, terwijl een woedende Pogacar opgesloten zat en slechts vierde werd, aldus NuSport.nl. Van Baarle eindigde als tweede en Madouas werd derde.

C O M E B A C K • N U M M E R 2 • 20 2 2

23

AC H T E R G R O N D

KUNSTWEDSTRIJD

HOOP IN JE CEL

K. F. - Bonaire

‘ De duif is een Indiase pauwstaart met een zachte glimlach. De sleutels in de kooi verwijzen naar innerlijke vrijheid en hoop. Het spirituele is belangrijker dan het materiële. Dat geeft mij hoop in mijn cel’

J. - PI Alphen a/d Rijn

J. H. - PI Krimpen a/d IJssel

24

CO M E B A C K • N U M M E R 2 • 20 22

Kaaas - dr. S. van Mesdag

AC H T E R G R O N D

F. de V. - PI Haaglanden

‘ Mijn geloof speelt een grote rol. De girl power die ik krijg komt van de Heer. Door te bidden en hopen gaan er deuren open’

C. E. - PI Nieuwersluis

‘ Een donker schilderij met het maanlicht als teken van hoop voor de gevangen vogels, omringd door de demonen van hun geschiedenis’

V. - Verenigde Staten ‘Wat geeft jou hoop in je cel?’ Dat vroegen we gedetineerden uit te drukken in een kunstwerk. Uit binnen- en buitenland stroomden de inzendingen toe.

‘ Uit mijn donkere wolk komen lichtpuntjes en kleur om te beleven, dus omarm die wolk, hij hoort bij het leven’

W. G. - PI Vught

Op 29 maart 2022 zijn in het Gevangenismuseum in Veenhuizen een filmpje en een boekje gepresenteerd met de winnende inzendingen. Het idee voor de kunstwedstrijd Hoop in je Cel ontstond tijdens de coronapandemie in 2020-2021 toen vrijwel alle gevangenissen in de wereld gesloten waren voor bezoek. Voor gevangenen betekende dat een nog groter isolement: ook veel dagelijkse activiteiten kwamen stil te liggen.

Sommigen schreven brieven, anderen stuurden kunstwerken of gedichten. Via flyers, posters en het tijdschrift de Comeback nodigden we gevangenen in Nederland en Nederlanders in buitenlandse gevangenissen uit om kunstwerken te maken met wat zij voor handen hadden. We ontvingen meer dan 80 inzendingen uit verschillende landen. Het waren tekeningen, schilderijen, collages, textiele werkvormen, gedichten, foto’s, een filmpje en een rap. En allen drukten zij op verschillende manieren hoop uit: op verzoening, op vrijheid, op hereniging, op liefde of barmhartigheid van de mensen, van de wereld, van God. ■

C O M E B A C K • N U M M E R 2 • 20 2 2

25

J U R I D I S C H A RT I K E L

HET VERBLIJFSRECHT IN NEDERLAND NA EEN BUITENLANDSE VEROORDELING

KAN IK NOG WEL TERUG VIA DE WETS?

Een buitenlandse veroordeling maar ook een buitenlandse verdenking van een strafbaar feit, kan grote gevolgen hebben voor het verblijfsrecht. Hoe zit het precies?

In dit artikel zullen wij proberen uit te leggen wat de gevolgen kunnen zijn van een voorlopig advies van de IND op personen in een overleveringsprocedure of in de WETSprocedure. Dit zullen wij doen aan de hand van het volgende voorbeeld:

A. is 29 jaar oud en vanaf zijn 2e jaar in Nederland. Hij heeft de Marokkaanse nationaliteit en is in het bezit van een verblijfsvergunning regulier voor onbepaalde tijd. Hij is zijn hele leven rechtmatig in Nederland verbleven en het volledige familie- en privéleven van A. speelt zich in Nederland af. Hij heeft nooit ergens anders gewoond. Hij is in Nederland in het verleden een aantal keer veroordeeld voor winkeldiefstal. Dat is een gevolg geweest van een alcoholverslaving waar A. mee kampte. Dit heeft hij inmiddels onder controle. Daarentegen heeft hij met Marokko, het land waarvan hij de nationaliteit heeft, geen enkele binding. Hij is er op vakantie geweest, maar meer ook niet.

A. wordt momenteel verdacht van handel in drugs in Denemarken. Daar is een strafrechtelijk onderzoek gestart en aan Nederland is gevraagd om A. over te leveren naar Denemarken. Daarom heeft het Openbaar Ministerie aan de IND advies gevraagd: wat gebeurt er met het verblijfsrecht van A. in Nederland als hij wordt veroordeeld. De IND beantwoordt die vraag en zegt dat een veroordeling voor de handel in drugs in dit geval zouden kunnen leiden tot intrekking van de verblijfsvergunning van A. Als gevolg hiervan is A. overgeleverd aan Denemarken, waar hij vervolgens is veroordeeld tot een gevangenisstraf. Op grond van dit advies van de IND wordt het verzoek (via de WETS) om de straf in Nederland te kunnen uitzitten afgewezen. De heer A. zit nu gedetineerd in Denemarken.

26

CO M E B A C K • N U M M E R 2 • 20 22

EUROPESE SAMENWERKING De landen binnen de Europese Unie (lidstaten) werken samen om de criminaliteit binnen de Europese Unie tegen te gaan. Die samenwerking gaat heel ver. De afspraken die tussen de lidstaten zijn gemaakt hebben naast de bestrijding van criminaliteit nog twee belangrijke doelen: (1) het voorkomen van straffeloosheid en (2) resocialisatie van veroordeelden. Het voorkomen van straffeloosheid spreek voor zich, mensen die strafbare feiten plegen moeten bestraft worden en mogen daarmee niet wegkomen door naar een ander land te vluchten. Met het bevorderen van resocialisatie wordt bedoeld dat (bijvoorbeeld) een Nederlander na zijn buitenlandse veroordeling vanuit een Nederlandse gevangenis moet toewerken naar zijn terugkeer in de maatschappij om zo de kans dat hij weer in de fout gaat te verkleinen. Om deze twee doelen te bereiken zijn er twee procedures in het leven geroepen tussen de landen in Europa, namelijk: de overleveringsprocedure en de WETS-procedure.

De heer A. uit bovenstaand voorbeeld is in Nederland aangehouden en overgeleverd aan Denemarken. A. heeft vervolgens vanuit Denemarken een WETS-verzoek ingediend om het laatste deel van zijn straf in Nederland te ondergaan zodat hij dicht bij zijn familie kan zijn. Bij een WETS-verzoek stuurt in dit geval Denemarken een verzoek aan Nederland om de straf van A. over te nemen, zodat hij de rest van zijn straf hier kan uitzitten. Het verder ondergaan van zijn straf in Nederland zou hem ook helpen bij een goede terugkeer in de Nederlandse samenleving.

Wat goed is om te weten is dat overdracht van een buitenlandse straf aan Nederland geen recht, maar een gunst is. Als één van beide landen hier niet aan mee wil werken, dan kan een strafoverdracht niet worden afgedwongen. De landen kunnen veelal ook zonder instemming van de veroordeelde beslissen dat er strafoverdracht moet gaan plaatsvinden.

J U R I D I S C H A RT I K E L

DE OVERLEVERINGSPROCEDURE EN DE TERUGKEERGARANTIE In de Nederlandse wet is bepaald dat Nederlanders alleen maar mogen worden overgeleverd aan een ander land voor hun strafzaak daar, maar deze overlevering wordt wel afhankelijk gesteld van een zogenoemde terugkeergarantie. Een terugkeergarantie houdt in dat de Nederlandse rechter alleen instemt met overlevering als het vragende land garandeert dat de verdachte terug mag keren naar Nederland als hij wordt veroordeeld tot een gevangenisstraf.

Deze garantie zorgt ervoor dat de veroordeelde ooit terugkeert naar Nederland.

Helaas zegt de garantie niets over wanneer dat zal gebeuren. Ook vreemdelingen kunnen een terugkeergarantie krijgen. Voorwaarde is dan wel dat ze tenminste 5 jaar rechtmatig in Nederland hadden verbleven voordat ze werden overgeleverd.

EEN VEROORDELING EN HET VERBLIJFSRECHT Zowel voor overlevering als voor de terugkeer via de WETS geldt dat het verblijfsrecht van de persoon om wie het gaat een belangrijke rol speelt in de procedures. Wanneer een vreemdeling met verblijfsrecht in Nederland wordt veroordeeld dan kan dat tot gevolg hebben dat hij zijn verblijfsvergunning verliest. Dat verlies van verblijfsrecht heeft direct invloed op het kunnen krijgen van een terugkeergarantie. Maar het heeft ook invloed op de mogelijkheid om de straf in Nederland uit te zitten via de WETS. Het doel van de WETS is immers weer terugkeren in de Nederlandse maatschappij. Voor iemand die zijn verblijfsrecht verliest (of gaat verliezen) is die terugkeer niet meer mogelijk. Om die reden wordt het verzoek om de straf in Nederland te mogen uitzitten dan ook vaak afgewezen.

Dat geldt ook voor de heer A. uit het voorbeeld op blz. 26. In de zaak van A. heeft Denemarken een WETS-verzoek naar Nederland gestuurd. Het IOS (onderdeel van het ministerie van Justitie & Veiligheid) ontvangt dit verzoek. Wanneer iemand wel binding heeft met Nederland, maar niet de Nederlandse nationaliteit heeft, vraagt het IOS een (voorlopig)advies aan de IND over of iemand door de buitenlandse veroordeling in Nederland zijn verblijfsrecht zal verliezen. Een procedure tot het echt intrekken van de verblijfsvergunning is dan nog helemaal niet gestart, het gaat alleen om een voorlopig advies. Maar als het advies inhoudt dat sprake kan zijn van het intrekken van de verblijfsvergunning, dan zal Ne-

derland niet akkoord gaan met een verzoek tot strafoverdracht. En alleen al die mogelijkheid van het verlies van de verblijfsvergunning, zonder dat die dus echt wordt ingetrokken, zorgt er in dat geval dus voor dat de buitenlandse straf niet in Nederland kan worden uitgezeten.

In de praktijk kan dit leiden tot een situatie waarbij een vreemdeling jarenlang in een ander land gedetineerd is. Dat heeft grote gevolgen voor zijn persoonlijke omstandigheden. De beoordeling van de IND bij dit voorlopige advies in overleveringsprocedures en bij de WETS is heel beperkt. Bij een echte procedure over de intrekking van een verblijfsvergunning beoordeelt de IND veel meer zaken. Dan wordt gekeken naar alle persoonlijke omstandigheden en zijn recht op privé- en familieleven, maar ook naar de actualiteit van de dreiging die van de vreemdeling uitgaat voor de Nederlandse samenleving. In veel gevallen is daarvan helemaal geen sprake (meer).

Ook in de zaak van A. heeft de IND alleen een voorlopig advies gegeven, een echte intrekkingsprocedure voor de verblijfsvergunning is niet opgestart. A. heeft daar met behulp van een vreemdelingenrecht advocaat wel om gevraagd, omdat hij daarmee veel beter naar zijn persoonlijke situatie en zijn verblijfsvergunning kan laten kijken.

Anders gezegd: het is mogelijk dat ondanks het negatieve advies van de IND er later in een echte procedure toch een ander oordeel komt van de rechter en de verblijfsvergunning niet wordt ingetrokken omdat veel meer omstandigheden worden beoordeeld en die beoordeling ook veel grondiger is.

Ook in de zaak A. speelt dat. De omstandigheden voor hem zijn namelijk heel positief. Hij heeft zijn hele leven in Nederland opgebouwd, een vrouw, kinderen. De kans op recidive (herhaling) is in de zaak van de heer A. bovendien heel klein, omdat hij zijn verslaving onder controle heeft.

Maar totdat de IND daadwerkelijk tot intrekking overgaat, zit A. echter gedetineerd in Denemarken. Hem wordt op deze manier de mogelijkheid ontnomen om in Nederland te resocialiseren en begeleid terug te keren in de Nederlandse maatschappij waar hij – naar alle waarschijnlijkheid – nadat hij zijn straf heeft uitgezeten in Denemarken, uiteindelijk toch weer zou willen terugkeren.

Des te kwalijker is het dat hij zijn minderjarige zoon en zijn vrouw gedurende deze periode niet of zelden kan zien. Het behoeft geen verdere uitleg dat dit voor alle betrokkenen ernstige emotionele schade veroorzaakt. Bovendien wordt de kans dat een

uiteindelijke intrekkingsprocedure in het voordeel van A. eindigt met de dag kleiner. Wanneer A. gedurende langere periode in Denemarken heeft verbleven, roept dat namelijk de vraag op in hoeverre nog sprake is van een privéleven in Nederland.

De huidige praktijk – waarbij de IND alleen een voorlopig advies uitbrengt – biedt wat ons betreft voor buitenlandse gedetineerden zonder Nederlandse nationaliteit onvoldoende bescherming.

Zeker omdat een negatief IND-advies verstrekkende gevolgen kan hebben voor in Nederland gewortelde vreemdelingen. Deze beoordeling van de IND is zo beperkt, dat er geen ruimte is voor persoonlijke omstandigheden van de vreemdeling. Dit terwijl het juist de persoonlijke omstandigheden van de vreemdeling zijn die aan de daadwerkelijke intrekking van zijn verblijfsrecht in de weg kunnen staan. De beoordeling van de IND bij dit ‘voorlopig advies’ moet volgens ons in dit verband worden uitgebreid, waarbij aandacht moet worden besteed aan alle aspecten die een rol spelen in een daadwerkelijke intrekkingsprocedure.

WAT NU? Wanneer je in dezelfde situatie zit als A. is het dus aan te raden om bij het aanvragen van de strafoverdracht een advocaat te betrekken. Die advocaat kan dan kijken of de IND bij het uitbrengen van het ‘voorlopig advies’ dat wordt uitgebracht rekening kan houden met alle belangrijke factoren die bij de daadwerkelijke intrekkingsprocedure een rol kunnen spelen. Mocht je een verblijfsvergunning hebben in Nederland en zit je in het buitenland, dan is het ook verstandig contact te zoeken met een vreemdelingenrechtadvocaat om op die manier de kansen op een terugkeer in Nederland nadat je bent veroordeeld in het buitenland te vergroten.

Sterkte! ■ Robert Malewicz ADVOCAAT INTERNATIONAAL STRAFRECHT

Rosa Coene ADVOCAAT VREEMDELINGENRECHT

Aimée Timorason ADVOCAAT INTERNATIONAAL STRAFRECHT

Cleerdin & Hamer Advocaten Lawyers Across Borders Met speciale dank aan Nikki Alberts JURIDISCH MEDEWERKER STRAFRECHT

C O M E B A C K • N U M M E R 2 • 20 2 2

27

BRIEVEN

IN COMEBACK IS RUIMTE OM BRIEVEN TE PLAATSEN. BEDENK WEL OF PLAATSING GEVOLGEN VOOR JE KAN HEBBEN. WE PROBEREN HET IN TE SCHATTEN, MAAR JIJ WEET HET ZELF HET BEST. OOK KUNNEN WE NIET ALTIJD ALLE BRIEVEN EN GEDICHTEN PLAATSEN. SOMS WORDEN ZE DOORGESCHOVEN NAAR EEN VOLGEND NUMMER. NOOIT ZULLEN WE ER EEN VAN OUDER DAN EEN JAAR PLAATSEN. BRIEVEN DIE ERG LANG ZIJN KUNNEN WORDEN INGEKORT. ALS JE EEN OPROEP PLAATST OM TE REAGEREN EN JE VOEGT JE ADRES TOE, DAN VERVANGEN WIJ JOUW ADRES DOOR DE TEKST: (Adres bekend bij Epafras). ALS IEMAND DAN WIL REAGEREN KAN HIJ OF ZIJ DIE REACTIE OPSTUREN NAAR EPAFRAS EN WIJ STUREN DIE DAN DOOR. ZO BLIJFT JE PRIVACY BETER BESCHERMD.

OPROEP AAN LEZERS Uit het oog uit het hart? Niet bij ons. In de Comeback maken we graag ruimte voor jullie verhalen en jullie ervaringen. Schrijf ons een brief en laat van je horen! Laat ons weten hoe je leven in de gevangenis eruit ziet. Hoe je je staande houdt. Of juist niet. Hoe je dag eruitziet. Heb je een vraag over je situatie? Juridisch of persoonlijk? Wij leggen jouw vraag voor aan specialisten. Dat kan anoniem. Of wil je graag contact met andere mensen die vast zitten? Stuur ons een brief met jouw verhaal. Dus: schrijf ons en deel je verhaal met alle andere Nederlandse mannen en vrouwen die vast zitten!

Zou je advies willen krijgen over hoe je om kan gaan met het gevangenisleven? René heeft veel ervaring, en zou je graag helpen met advies over hoe je het verblijf achter tralies zo positief mogelijk zou kunnen maken. Stel hem je vraag via Epafras!

RENÉ GEEFT ANTWOORD Beste René, Ik ben veroordeeld tot 6 jaar in Noorwegen, ik kan het niet eens worden met mijn vrouw over hoe wij de kinderen hierover gaan inlichten. Zij weten niet beter dan dat ik als vrachtwagenchauffeur regelmatig op de weg naar Scandinavië ben, maar na 1 week, hooguit 10 dagen, ben ik weer met mijn gezin voor een paar dagen. Ik heb twee jongens van 12 en 9, en een dochter van 7. Hoe zou jij, in mijn plaats, drie kinderen van die leeftijd op de hoogte brengen?

K

• NOORWEGEN

Beste K, Het is heel erg belangrijk voor het welzijn van je gezin en de rest van je familie en vrienden, dat de kinderen geen leugens of smoesjes te horen krijgen, maar de waarheid. Niets is erger voor een kind dan een gedetineerde ouder te moeten missen, en ondertussen in de veronderstelling te zijn dat die zogenaamd in het buitenland aan het werk is. Om kort daarna opeens thuis te komen van school bijvoorbeeld met de informatie van klasgenoten, dat zijn ouder voor een misdrijf een gevangenisstraf in het buitenland heeft gekregen.

De gevolgen hiervan zijn niet te overzien. Buiten een enorm schaamtegevoel, dat thuis hun niet de waarheid was verteld,

28

CO M E B A C K • N U M M E R 2 • 20 22

zou een kind daarvan enorme langdurige psychische schade kunnen oplopen. Vaak ontstaat er een schuldgevoel, met allerlei negatieve gevoelens als gevolg. Het ergste is dat ze dit soms jarenlang kunnen verbergen. Er moet ten koste van alles, met medewerking van hun ouders, zoveel mogelijk aan gedaan worden om te voorkomen dat zij slachtoffer worden.

Waardoor hun levens met een goede begeleiding zoveel mogelijk in juiste banen worden geleid. Dit is alleen maar mogelijk door de waarheid te spreken. Op jonge leeftijd zijn veel kinderen al in het bezit van een mobieltje met toegang tot het internet. Het is een kwestie van een paar seconden googelen op jouw naam om de waarheid van je verblijf in het buitenland te weten te komen. En anders gebeurt het misschien

BRIEVEN

FILOSOFIE EN PSYCHOLOGIE Ik heb een extra stap kunnen zetten om te zorgen voor een succesvolle tijdsbesteding. Ik volg namelijk een opleiding in de gevangenis waar ik heel blij mee ben en iedereen kan aanraden. Ik ben bezig met filosofie en psychologie. Het helpt mij erg goed vooruit: voordat ik gevangen werd was ik er ook al in geïnteresseerd en nu heb ik er de tijd voor me te verdiepen. Bovendien help ik ook medegevangenen en ontvang ik daarvoor veel waardering. Het geeft mij een doel om mensen hier de juiste kant te laten zien, uiteraard alleen wanneer ze er baat bij hebben of er om vragen. Ik zou het interessant vinden om met een medegevangene hierover te corresponderen: ze kunnen mij misschien via Epafras benaderen. Ik ben Epafras heel dankbaar voor al jullie moeite en support en kijk uit naar de volgende Comeback en hopelijk weer een bezoek.

D

• PORTUGAL

dat een vriendje er op die manier achter komt. Voor je het weet hebben je kinderen last van een pestkop op school die ze daarmee lastig valt.

Jonge kinderen moeten leren hoe ze met hun gevoelens kunnen omgaan. Als ouders dit niet goed opvangen, door niet eerlijk en recht door zee te zijn, kunnen er later als gevolg daarvan allerlei complicaties ontstaan. Kinderen hebben er sowieso langdurig last van als één van de ouders ontbreekt.

Maar helemaal als zij niet precies weten waarom. Kinderen uiten hun zorgen, angst en ongenoegen niet altijd openlijk, en zeker op een totaal ander niveau en manier dan volwassenen. Misschien is het nodig dat ze hulp en begeleiding van een kinderpsycholoog krijgen. Daar kan een hoop ellende mee voorkomen worden. Uit eigen ervaring moet ik zeggen daar enorm dankbaar voor te zijn, toen dit beschikbaar was voor mijn kinderen.

Ik neem aan dat je wil schrijven en bellen met je vrouw en kinderen, en hopelijk mag je bezoek van ze hebben. Als je begint met liegen, maak je het probleem veel groter, omdat je de leugens niet kunt onthouden. De waarheid echter wel. Als de kogel éénmaal door de kerk is, begint er een nieuwe periode van wederopbouw. Zolang je niet met je billen bloot gaat blijf je in het duister. De beste oplossing lijkt mij, om precies te vertellen waarom je die noodsprong hebt gemaakt. Wat je dacht er mee te bereiken en wat je ertoe gedreven heeft deze foute keuze te maken. En hoe je achteraf (helaas te laat) hebt ingezien, dat dit een totaal verkeerde keuze was. Dat je er heel veel spijt van hebt en dat je je enorm schaamt, hoe je iedereen hebt teleurgesteld. En dat je hoopt dat je, door het hele verhaal eerlijk te vertellen, kunt voorkomen dat zij ooit dezelfde domme fout begaan.

Zorg er wel voor met je hand op je hart je kinderen te verzekeren, dat je nooit meer eenzelfde fout zal maken.

Het is niet makkelijk, om als ouder fouten toe te geven, maar tegelijkertijd kan het ook leerzaam zijn voor kinderen

om te zien dat niemand perfect is. Zolang dit op een weloverwogen manier wordt overgebracht; wees eerlijk met je kinderen en laat de trukendoos buitenspel.

Maak gebruik van alle beschikbare middelen. Zo zijn er instanties en stichtingen met vrijwilligers, die er helemaal op ingesteld zijn om in de afwezigheid van een gedetineerde ouder, die leegte op te vullen. In mijn geval had mijn schoonmoeder mijn jongste (11) meteen in contact gebracht met zo’n stichting, nog voor ik veroordeeld werd. Dit was het beste wat zij voor haar kleinzoon kon doen. De vrijwilliger die hij kreeg toegewezen was een geweldige vent.

Hij liet mijn zoon altijd weten, dat niemand zijn vader kon vervangen, maar ondertussen stond hij wel klaar voor hem en was altijd aanwezig met sport, en alles wat hij na schooltijd deed. Hij hield ook met een scherp oog in de gaten hoe het ging met zijn cijfers op school en nam hem mee op de wintersport en zomervakantie. Zelfs toen mijn zoon naar de universiteit ging bleef het contact bestaan.

Ik hoop je hiermee in de juiste richting te sturen, zodat je met je vrouw kunt overleggen, hoe je het aan de kinderen gaat vertellen. Neem wel hun leeftijd in overweging, zodat je ze op de juiste manier benadert. Je zult zien dat je daardoor veel meer ontzag krijgt van je kinderen. Maar als ze je kunnen betrappen op leugens, verlies je het meest kostbare bezit in je leven. ‘Face your Fears’ en vlucht er niet van weg.

Geef de juiste richtlijnen aan; dat met bedachtzaamheid en hard werk de beloning zoveel meer genoegen, voldoening en tevredenheid is, dan met een impulsieve ‘Quick Fix’. Je hebt iets gedaan waarvan je dacht mee weg te kunnen komen. Dat sprintje met de wet heb je verloren. Maar nu is de tijd aangebroken voor jou om te voorkomen dat je voor de rest van je leven door je kinderen als een ‘Loser’ wordt gezien.

Ik wens je heel veel sterkte!

René

C O M E B A C K • N U M M E R 2 • 20 2 2

29

BRIEVEN

KENNIS IS MACHT Dat de VS helaas niet het 'land of the free' is, heb ik op een heel harde manier moeten ontdekken. Wanneer je in de gevangenis belandt in de VS, stort je wereld in, in de ruimste zin des woords. Je wordt van de ene op de andere dag gevangen genomen en waant je in een niemandsland. In de gevangenis wordt er nagenoeg niets aan rehabilitatie, counseling gedaan dus je bent helemaal op jezelf aangewezen wat dit traject betreft. Wat ben ik blij dat ik de tegenwoordigheid van geest had om bij mijn arrestatie er op te staan dat de Nederlandse ambassade werd gebeld om door te geven dat een Nederlandse onderdaan gearresteerd werd, zonder het lezen van zijn rechten of verhoor.

Tijdens detentie is het belangrijk om heel goed voor je lichaam en geest te zorgen.

In de VS worden criminelen niet gecategoriseerd en conform gehuisvest, men gooit alles op 1 grote hoop, dus witteboordencriminelen samen met bendeleden, gewapende roofovervallers, pedofielen, moordenaars enz. Dat dit gemêleerd gezelschap voor de nodige problemen zorgt, behoeft geen verdere uitleg.

Studeren is dan ook een bezigheid die van levensbelang kan zijn. Het vergt wel heel veel trek- en duwwerk om de cursussen van EABT goedgekeurd te krijgen voor toezending naar de gevangenis, maar met interventie van de ambassade en nette brieven schrijven aan de afdeling Educatie en zelfs de afdelingshoofden, moet het lukken. Er werd heel erg argwanend gereageerd op het studeren via een organisatie in het buitenland. Maar zoals met alles geldt: 'de aanhouder wint'.

Toen mijn eerste lespakket aankwam, werden mijn huiswerkblokken en antwoordenveloppen als ook de bewaarmap meteen afgepakt, vanwege de huisregels van de gevangenis. Geen nood, het ging mij om het lesmateriaal. Maar wat was dat een moment van totale euforie, ik kon na bijkans 6 maanden lobbyen eindelijk aan de eerste cursus beginnen. De eerste periode heb ik mijn huiswerk per post verstuurd naar EABT en nu na enkele maanden, mail ik mijn huiswerk elektronisch door naar mijn studiebegeleider die het dan weer doorstuurt naar de docent. Daarna krijg ik de correcties per email terug. Dat is een perfecte, efficiënte oplossing.

EABT verricht enorm goed werk, per gedetineerde worden 3 cursussen kosteloos ter beschikking gesteld. Van mij zou dit meer mogen zijn, vooral nu met de pandemie en voor diegenen die een langer proces moeten afwachten, wat een vrij normale zaak is in de VS. Maar liever iets dan helemaal niets. Ondanks het feit dat je gedetineerd bent, wil dat niet zeggen dat je leven en zeker ook kennis opdoen daarmee stopt. Kennis is macht en een mens zou elke dag iets (nieuws) moeten leren.

In de VS met name is heel weinig geregeld voor buitenlandse gedetineerden, waardoor je tussen wal en schip dreigt te vallen. Wanneer er cursussen gegeven worden in de gevangenis, hebben de Amerikaanse ingezetenen voorrang, met name ook voor programma`s die een aanzienlijke strafkorting geven. Men doet dit niet voor buitenlanders, aangezien men die middelen wil inzetten voor diegenen die terugkomen in de Amerikaanse maatschappij. Dit is oneerlijk, want elke gedetineerde zou recht moeten hebben op dezelfde programmaʼs, immers de detentie is gelijkgesteld voor een ieder. En waarom buitenlandse gedetineerden vasthouden zonder maximale rehabilitatiemogelijkheden?

Kortom, maak gebruik van de mogelijkheid tot studie en alle andere zaken die vanuit Nederland worden aangeboden. En vooral, geef niet op, ook hier komt een einde aan.

Succes!

F

30

CO M E B A C K • N U M M E R 2 • 20 22

• VERENIGDE STATEN

GELD Geboren in een gezin zonder geld Voor het eerst iets gestolen uit een winkel Een fiets gestolen Heel veel fietsen gestolen voor geld Brommer gestolen Heel veel brommers gestolen voor geld Ingebroken in een school Heel veel inbraken voor geld Overval bezinepomp Heel veel overvallen voor geld Beetje drugs verkocht aan vrienden Heel veel drugs verhandeld voor geld Drugstransporten gedaan voor heel veel geld Resultaat: 20 jaren gevangenisstraf, momenteel in het buitenland Conclusie: uit de ervaring van 45 jaren crimineel zijn besef ik dat geld een verslaving kan zijn die alleen maar ellende veroorzaakt. Geld is het slijk der aarde! Ik ben nu verslaafd aan de vriendschap met onze Vader: God is almachtig.

J

• ZWITSERLAND

MEDEDELINGEN

OPROEP Wil je bezoek van Epafras?

Laat dit dan aan ons zo snel mogelijk weten met behulp van de portovrije envelop! Zo blijven we op de hoogte van je meest actuele verblijfplaats en komen ook na een overplaatsing brieven en Comeback op het juiste adres.

VOOR MIJN VROUW Ik vergeet het altijd te zeggen, dus ik doe het bij deze nou Mijn lieve intelligente vrouw 'Ik ben erg trots op jou' Deze drie woorden vertellen je hoeveel ik van je hou Alleen van jou, tot de dood blijf ik je trouw In alles wat je doet voel ik me goed, en lukt het soms niet Dan zing ik voor jou een Valentijnslied Jij twijfelt nooit aan mij Daarom blijf ik voor altijd aan jouw zij En komen soms de tranen, als bakken vol regen Mijn lieve schat, met jou bewandel ik alle wegen Jouw liefde is wat ik in mijn hart draag Vandaar deze mooie vraag: Zullen we voor altijd samen strijden Vooral in deze zware tijden?

Zo ja, dan houden we het vol, wel 100 jaar Ik zal altijd blijven geloven in ons als paar En zal jou bijstaan bij dreiging en gevaar Jouw schouder aan de mijne Laat alle kwaad uit ons verdwijnen Behalve onze liefde voor elkaar • FRANS GUYANA

2 4 9 5 1 8 7 6 3

5 7 3 9 4 6 1 8 2

5 7 9 8 4 2 1 6 3

2 6 1 7 9 3 4 8 5

6 1 8 2 3 7 5 9 4 3 4 8 1 5 6 9 7 2

9 6 1 3 5 4 8 2 7 8 3 5 2 6 9 7 1 4

4 3 2 8 7 9 6 5 1 7 9 2 4 3 1 6 5 8

8 5 7 1 6 2 4 3 9 6 1 4 5 7 8 2 3 9

7 2 4 6 9 5 3 1 8 1 5 3 6 2 4 8 9 7

1 8 5 7 2 3 9 4 6 9 2 6 3 8 7 5 4 1

3 9 6 4 8 1 2 7 5 4 8 7 9 1 5 3 2 6

5 4 1 6 3 8 7 9 2 7 5 8 1 3 6 9 4 2

9 8 7 2 5 1 4 3 6 6 3 2 8 9 4 1 5 7

3 2 6 9 4 7 8 5 1 4 1 9 5 7 2 3 8 6

1 9 5 7 8 6 3 2 4 2 9 7 3 4 8 5 6 1

7 6 2 3 9 4 5 1 8 5 8 4 7 6 1 2 3 9

4 3 8 5 1 2 6 7 9 1 6 3 2 5 9 8 7 4

8 5 4 1 2 3 9 6 7 3 4 5 9 1 7 6 2 8

6 1 3 4 7 9 2 8 5 8 7 1 6 2 3 4 9 5

2 7 9 8 6 5 1 4 3 9 2 6 4 8 5 7 1 3

D

Wil je corresponderen?

Dat kan met gedetineerden in buitenland en binnenland, maar ook met vrijwilligers in Nederland. Zij kunnen je op de hoogte houden van wat er zoal speelt in de Nederlandse samenleving. Vraag bij Epafras een formulier aan om je aan te melden.

Wil je meedoen aan het Kindercadeauproject?

Dat is mogelijk voor eigen kinderen tot en met 17 jaar die in Nederland wonen. Geef dan ook contactadres, geboortedata en eventueel telefoonnummer door, zodat toestemming gevraagd kan worden.

Wil je een Bijbel ontvangen?

Het toezenden van een Bijbel en lectuur is aan regels gebonden. In Frankrijk wordt lectuur alleen toegelaten als daar toestemming voor is gevraagd en gekregen. Voor Spanje, en in mindere mate voor Engeland, geldt dat pakketjes retour gezonden worden. Als je gevangen zit in een van deze landen en lectuur wilt ontvangen, informeer ons dan als je een andere manier hebt gevonden voor ontvangst. Voor gedetineerden in Duitsland proberen wij bij een aanvraag voor een Bijbel de lokale geestelijk verzorger in te schakelen om toegang tot jou te krijgen.

Heb je tips voor gedetineerden, reacties, verhalen of gedichten?

Brieven worden vertrouwelijk behandeld. Is jouw verhaal bestemd voor publicatie in Comeback, geef dit dan uitdrukkelijk aan. Bij dit nummer vind je een portovrije envelop.

[Deze envelop is alleen bedoeld voor post voor Epafras of familie, niet voor Reclassering, Lawyers Across Borders of Dutch&Detained.]

Je kunt schrijven naar:

ANT WOORDNUMMER C.C.R.I. 9804 3500 ZJ UTRECHT THE NETHERLANDS

C O M E B A C K • N U M M E R 2 • 20 2 2

31

MEN MOET HOOIEN AL S DE ZON SCHIJNT

D M P L E Z I E R O U T E J N

R E M E O L G S I E R S A U A

O T O E E B N L E I B A P N A

O T IJ T O E I S H A R O M I G

G I O S V N L S L M IJ R O K T

N H S A J T E L A S E E U T I

I E R K O E O R K H O S S S U

N E E D I N K A C I T T C E T

N E C N V T R S R E L A X E N

A R R A N G E M E N T U H F K

P N A Z M N V R R Z P R J C E

S R T H N P A D R A N A A N J

T H C O T L E D N A W N T T P

N E Z E L E K R O N S T IJ A O

O C R I A C E R O H E I D E T

AC H T E R O P

COLUMN

JOCHUM WILDEMAN

Minder oorlog, minder gevangenis In de nacht van 23 op 24 februari 2022 vielen Russische strijdkrachten Oekraïne binnen. Toen ik de volgende morgen het nieuws hoorde, zakte de grond even weg onder mijn voeten.

Ik werd misselijk. Nog nooit was oorlog zo dichtbij geweest…

er nog geen oorlog was en we samen nog konden lachen. Ga ik door en in een oorlog vrienden verliezen? Het is een gedachte waar ik met mijn hoofd en hart niet bij kan. Oorlog maakt van hele landen een gevangenis. Minder oorlog graag. En oh ja: ook minder gevangenis.

Naast het ondersteunen van Nederlandse gedetineerden in het buitenland doet Bureau Buitenland ook mee aan internationale projecten die – heel kort en bondig samengevat – als doel hebben: minder gevangenis en meer reclassering in de wereld!

Waarom? Omdat wij geloven dat meer reclassering heel vaak veel beter is dan meer gevangenis. Reclassering maakt de wereld vriendelijker dan een gevangenis dat doet.

De afgelopen jaren ben ik voor een internationaal reclasseringsproject veel in Oekraïne geweest. Twaalf keer om precies te zijn. Ik heb meegewerkt aan het opzetten van een reclassering dáár. Ik ben ook van het land gaan houden. Dat komt ook doordat ik met een aantal Oekraïense collega’s niet alleen een professionele, maar ook een vriendschappelijk band heb gekregen. Dat gebeurt als je intensief met mensen samenwerkt.

Grenzen doen er dan niet zoveel toe is mijn ervaring. Een aantal van deze vrienden – waarmee ik heb gewerkt, gegeten, gedronken en gelachen – heeft nu het uniform van de reclassering ingeruild voor een legeruniform.

Twee dagen na het begin van de oorlog kreeg ik van twee collega’s/vrienden uit de buurt van Kyiv de foto’s doorgestuurd die je hier kan zien. Schuilen voor bommen. De foto van mij met mijn Oekraïense vriend Dimitri is nog maar van oktober 2021. Toen

DE RECHTER

Jochum Wildeman is Hoofd Bureau Buitenland bij Reclassering Nederland. Het werk van Bureau Buitenland staat bol van de bijzondere verhalen.

JESSE VAN MUYLWIJCK