Comeback 4 2024

HELP! EEN BOETE

N U M M E R 4 • 2023

200 JAAR RECLASSERING De engelen van de gevangenis

KERKEN MET STIP Je thuis voelen waar je bent

VRIENDSCHAP MAAKT ALLES DRAAGLIJKER

PUZZEL

M K O O R R F E E IJ A E E R K W E V R S E S L I R IJ T A M U Z M M A S E A A S D L A U S O E N N O T K D I T A N E M I S R A R A A C A N A T M N E S T

E I W S T U M S IJ D D E N G E L E N R U U G H O E U E E IJ R O T D P T L T D S O G S B A T S T N B E O D J E H T O I L G I L E D C R E K O N K L V V S O S G E A E B E D W O P R M Z A W N U U I R A E T L E T O E Z A P L E D N A K E O A U U R IJ S H S N U A A H C S T E IJ S

T V G N E L A R T S IJ N S K T

© www.puzzelpro.nl

3

6 1 5 2 4 6 8 3 1 3 7 9 2 5 4 8 9 3 1 6 8 9 3 5 1 4 6 8 1 7 4 3 5 2 1 7 9 6 7 9 4 8 3 5 7 1 4 1

4 2

4 6 7 5

4 3 9

2

2 7

CO M E B A C K • N U M M E R 4 • 20 23

...

6 7 1 8

7 5 1

3 1 7 9 6 2 1 3 7 3 9 6 5 4 2 9 8 9 3 1 3 4 3 4 1 5 1 8 6 7 1 5 9 2 6 3

5 4 2

9 7 9 4 6

4 1

9 6 3

6 3

6 9 7

5 8

4 3 2 8 1 3

9

WOORDZOEKER Bij de woordzoeker zitten de woorden horizontaal, verticaal en diagonaal in alle richtingen in de puzzel verstopt.

Zoek ze op en streep ze af. De overblijvende letters vormen achter elkaar gelezen de oplossing (zie pagina 31).

ADVENT DINER ENGELEN EZEL FEESTMAAND GLAD GOUD GUUR HULST KANDELAAR KERSTTOESPRAAK KINDEKE KNUS MARIA MIRRE MISTLETOE N AT U U R I J S PEKEL PIEK S C H A AT S E N SLOTONTDOOIER SNEEUWSCHUIVER S PA R S TA L STER STRALEN STROOIZOUT VETBOL VLAM VRIESPUNT WARM WENS WIEROOK IJSBLOEMEN YSKOUD IJSMUTS IJSVRIJ IJZEL ZANG

SUDOKU Een sudoku is een puzzel van negen bij negen vakjes waarin een aantal reeds ingevulde getallen staan. Vul de overige vakjes in, zodat in elke horizontale lijn en in elke verticale kolom de cijfers 1 tot en met 9 een keer voorkomen. Verder is de puzzel ingedeeld in negen blokjes van drie bij drie, die elk ook weer eenmaal de cijfers 1 tot en met 9 moeten bevatten.

INHOUD

REDACTIONEEL Op het moment van schrijven zijn net de uitslagen van de verkiezingen bekend. De PVV, de partij van Geert Wilders is veruit de grootste partij geworden. Het lijkt een afrekening met de oude politiek. Toch maken velen zich zorgen over de toekomst van het land. Want is Wilders niet degene die mensen vanwege hun achtergrond of geloof uitsluit? Mag iedereen wel meedoen?

In dit nummer gaat het over vriendschap, over insluiten in plaats van uitsluiten. Als gevangene ben je fysiek uitgesloten van de maatschappij. Het is dan extra belangrijk om mensen te hebben die om je geven en je met respect behandelen. Je blijft, ondanks je verleden, namelijk een waardevol mens. Het is van levensbelang dat anderen je dat ook laten merken. Vrienden maken het leven de moeite waard en ze helpen je erdoorheen wanneer je in de put zit.

Binnenkort vieren we Kerst. Vrede op aarde.

Lees het prachtige artikel van Aline Barnhoorn hierover. Het Kerstverhaal is bij uitstek een verhaal van vriendschap. Jezus werd geboren om Zijn leven te geven voor Zijn vrienden. Sterkere vriendschap bestaat niet, zou ik zeggen. Het Kerstverhaal inspireert om te investeren in onze relaties. Voor wie kun jij een vriend zijn?

Ondanks je situatie kan je in vriendschappen een beetje vrede op aarde ervaren.

Een hele goede Kerst toegewenst!

NIEUWS BINNENLAND HOOFDARTIKEL

04 08

COLUMN SANDRA GELOOF

11 12

NIEUWS BUITENLAND KERKEN MET STIP

14 16

SPORT MISBRUIK IN DE BAJES

18 20

JURIDISCH ARTIKEL

22

RECLASSERING 200 JAAR

24

BRIEVEN SPORT ACHTEROP

27 32

Kan het wel, vriendschap in de gevangenis? Toch hoor je in de gevangenis opvallend vaak mensen praten over vrienden.

Geweld en haat zijn van alle tijden, maar eerbied en respect zijn dat ook.

My Home Community, een nieuw project om je te steunen na terugkeer.

Kun je iets doen tegen seksueel grensoverschrijdend gedrag? En wat is het?

Wat voor boetes en schadevergoedingen zijn er, en wat je kan doen?

Reclasseringswerkers van nu worden gedreven door dezelfde idealen als hun voorgangers.

Matthijs Geluk DIRECTEUR EPAFRAS

COLOFON Comeback is een uitgave van Stichting Epafras, Reclassering Nederland, Dutch&Detained en Lawyers Across Borders

en wordt gratis verspreid onder Nederlandse gedetineerden in het buitenland. Hoofdredactie Matthijs Geluk / Epafras Redactie Marjolein van Rotterdam Artdirectie Nienke Katgerman / Gront Medewerkers Sander Bouten / Global Village Media, Jarmila Thodé / Epafras, Melinda Lewis en Klasinet Lageman / Reclassering Nederland Bureau Buitenland, Sofie Bollen & Veerle Goudswaard / Dutch&Detained en Aimée Timorason & Robert Malewicz / Lawyers Across Borders Bladmanagement Arjen Duijts / Global Village Media Strip Jesse van Muylwijck Puzzel Puzzelpro.nl Redactieadres Morssingel 5-7, 2312 AZ Leiden Email info@epafras.nl Telefoon +31 (0)71 – 204 84 07 Mobiel +31 (0)6 - 255 90 281 (voor gedetineerden, familie en naasten) Website www.epafras.nl Stichting Epafras heeft tot doel geestelijke verzorging te bieden aan Nederlanders in buitenlandse strafinrichtingen.

Epafras richt zich in deze geestelijke verzorging op iedereen die te kennen geeft daar behoefte aan te hebben.

C O M E B A C K • N U M M E R 4 • 20 2 3

3

NIEUWS BINNENLAND

GRAFIETREGENS TATA STEEL

TWEEDE KAMERVERKIEZINGEN ANP

Geert Wilders viert zijn overwinning

ANP

ANP

WILDERS WINT VERKIEZINGEN

Dertig jaar geleden al zou het RIVM onderzoek gaan doen naar de grafietregens in de omgeving van Tata Steel. De gemeente Beverwijk wilde dat, omdat de regens veel overlast veroorzaakten in Wijk aan Zee. Het onderzoek werd alleen nooit uitgevoerd.

RIVM-experts stelden dat het onderzoek alleen kon slagen als de gemeente en de provincie Noord-Holland snel zouden melden wanneer een grafietexplosie had plaatsgevonden. Dat lijkt nooit te zijn gebeurd, blijkt uit onderzoek dat Nu.nl dit najaar deed. Zodoende hoorden omwonenden pas in 2019 dat er kankerverwekkende stoffen en zware metalen in de stofregens zaten.

De PVV is veruit de grote winnaar van de Tweede Kamerverkiezingen geworden.

Maar het is nog de vraag of partijleider Geert Wilders ook premier wordt. De VVD en de nieuwe partij NSC kunnen de PVV aan een meerderheid helpen in de Tweede Kamer, maar willen ze dat ook?

Nog niet alle stemmen zijn geteld maar het is wel duidelijk: de PVV is de grote winnaar van de Tweede Kamerverkiezingen met waarschijnlijk 37 zetels (van de 150). Dat zijn 20 zetels meer dan de partij op dit moment heeft. De combinatiepartij GroenLinks-PvdA is met 25 zetels de tweede partij van Nederland geworden.

Dan volgt de VVD met 24 zetels en de nieuwe partij NSC, van Pieter Omtzigt, met 20 zetels. Het volk heeft gesproken, maar hoe nu verder? Volgens kenners kan het nog lastig worden om een coalitie (samenwerking) te smeden. Zo stelde Omtzigt voor de verkiezingen dat hij niet met de PVV wilde regeren: 'Dat kan alleen met partijen die zich houden aan grondrechten', zei hij toen. En VVD-leider Dilan Yesilgöz-Zegerius zei eerder, dat

ze samenwerken met Wilders ook niet zag zitten. Maar nu de uitslag bekend is gaan deze partijen zich toch beraden.

Het zal waarschijnlijk nog wel even duren voordat een coalitie gevormd is. Voor GroenLinks-PvdA-voorman Frans Timmermans is een bondje met Wilders onbespreekbaar. 'Het is nu tijd om de democratie en rechtstaat te verdedigen', aldus Timmermans nadat de stembussen waren gesloten.

ZETELS PARTIJ

2023

VERSCHIL

2021

PVV

37

 20

17

GL-PVDA

25

 8

17

VVD

24

 10

34

NSC

20

 20

0

D66

9

 15

24

BBB

7

 6

1

CDA

5

 10

15

SP

5

 4

9

FVD

3

 5

8

PVDD

3

 3

6

PRINS BERNHARD LID VAN PARTIJ HITLER Weinig historici twijfelden er nog aan, maar nu is het bewijs dat prins Bernhard lid was van de NSDAP, de partij van Adolf Hitler, wel heel overtuigend. Dit schrijft NRC naar aanleiding van de vondst van de lidmaatschapskaart van de prins. In een nieuw boek (De achterblijvers) onthult Flip Maarschalkerweerd dat hij de originele NSDAP-lidmaatschapskaart van de prins heeft gevonden. De kaart lag in het privéarchief van de prins, dat na zijn overlijden doorzocht moest worden door Maalschalkerweerd. Maarschalkerweerd is ouddirecteur van het Koninklijk Huisarchief.

CROMPOUCE VEROVERT NEDERLAND

De crompouce

4

CO M E B A C K • N U M M E R 4 • 20 23

Hij is oogverblindend roze, rijk gevuld met romige crème en zalig zoet, aldus het AD. Geen wonder dat de crompouce, een kruising tussen een tompouce en een croissant, bezig is het land te veroveren. De vondst van bakkerij Van Maanen uit Katwijk wordt overal in het land al gekopieerd. De oorzaak was een filmpje dat viraal ging op TikTok. Het speciale gebakje werd een enorme hit. Influencers storten zich massaal op deze variant van de tompouce. Ze happen er zelf gelukzalig in of laten ‘m testen door een ander, die net zo enthousiast reageert.

NIEUWS BINNENLAND

ONDERZOEK CORONAMAATREGELEN Hoe kijken we terug op de lockdowns en andere maatregelen die de regering nam om het coronavirus in te dammen? Waren ze nodig? Waren ze goed? Het kabinet wilde tijdens de coronapandemie vooral voorkomen dat coronapatiënten niet meer in ziekenhuizen terechtkonden, concludeert de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV), die het beleid onderzocht. Hierdoor was er te weinig aandacht voor effecten als gezondheidsproblemen door uitgestelde zorg en bredere maatschappelijke problemen, zoals eenzaamheid. De raad vindt dat het kabinet bij een volgende gezondheidscrisis vaker moet bekijken of de koers gewijzigd moet worden. Het was het derde en laatste rapport van de OVV. De raad heeft hiervoor gekeken naar de gehele periode van januari 2020 tot en met september 2022, schrijft Nu.nl.

CHEMISCHE FABRIEK ONDER VUUR

Kinderen uit een gezin met gewelddadige ouders worden zelf vaak ook gewelddadig.

Twee op de drie slachtoffers van kindermishandeling gebruiken naar eigen zeggen ook geweld tegen hun vader of moeder.

Wanneer ze als puber een relatie krijgen, zijn ze regelmatig gewelddadig tegen hun partner. Dat blijkt uit een onderzoek van het Verwey-Jonker Instituut, dat maatschappelijke vraagstukken bestudeert.

ANP

In 2021 spanden de gemeenten Dordrecht, Papendrecht, Sliedrecht en Molenlanden een rechtszaak aan tegen chemiebedrijf Chemours. De gemeenten moesten vanwege de vervuiling door Chemours kosten maken, onder meer voor grondsanering en gezondheidsonderzoeken. Twee jaar later doet de rechtbank uitspraak.

Chemours en DuPont (Chemours splitste zich in 2015 af van DuPont) zijn aansprakelijk voor milieuschade door PFAS. Vanaf 1984 beschikte het bedrijf al over betrouwbare informatie dat deze PFAS-variant die de fabriek in Dordrecht tot 2012 uitstootte, schadelijk is voor mens en milieu. Die informatie had DuPont moeten delen, maar dat gebeurde niet, schrijft de Volkskrant. Ook heeft DuPont zich niet ingespannen om de uitstoot te beperken. Behalve deze rechtszaak loopt er ook nog een gezamenlijke aangifte van 3.600 bewoners tegen het bedrijf én heeft de staatssecretaris een onderzoek beloofd door het RIVM. De omwonenden maken zich ernstig zorgen. PFAS-stoffen zijn slecht voor het milieu, nauwelijks afbreekbaar en schadelijk voor het afweersysteem. Een aantal types zijn bij langdurige blootstelling mogelijk kankerverwekkend.

GEWELDDADIG GEDRAG VAN OUDER OP KIND

ANP

HERFSTSTORM CIARÁN Heel Nederland had op 3 november te kampen met storm Ciarán, officieel de tweede herfststorm van het jaar in Nederland. Vooral in de kustprovincies waren er zware windstoten, maar ook op andere plekken was er overlast, meldt RTLnieuws. nl. Het KNMI vaardigde code oranje uit voor zeer zware windstoten in de kustgebieden.

In de loop van de dag werden de windstoten steeds zwaarder. In IJmuiden waaide het uiteindelijk het hardst. Daar werd een windstoot van 115 kilometer per uur gemeten. Luchthavens Schiphol en Rotterdam The Hague Airport annuleerden honderden vluchten. Transavia schrapte alle vluchten vanaf Rotterdam, volgens NOS.nl. Een 59-jarige man uit Overloon kwam om het leven toen hij door een omvallende boom werd geraakt.

C O M E B A C K • N U M M E R 4 • 20 2 3

5

NIEUWS BINNENLAND

EXTINCTION REBELLION STOPT BLOKKADE

Op vrijdag 29 september schiet een Rotterdammer een buurvrouw en haar dochter neer, loopt door naar het Erasmus MC en vermoordt daar een docent. Vervolgens sticht hij brand in het studiecentrum. Daarna wordt de man aangehouden. Volgens Trouw is hij bijna afgestudeerd als basisarts. Het diploma kreeg hij nog niet, omdat het OM de universiteit waarschuwde voor hem. Hij bleek onder meer konijnen tegen een boom te hebben gegooid, betrapt te zijn op stropen en te schieten op vissen met een kruisboog. Daarom moest hij eerst een psychologisch onderzoek ondergaan van de universiteit. Volgens het Erasmus MC stond hij daar ‘niet afwijzend tegenover', maar is onbekend of er nog contact is geweest met een psycholoog.

ANP

Na 27 dagen op rij de snelweg A12 bij Den Haag te hebben geblokkeerd, stopte actiegroep Extinction Rebellion daar begin oktober mee. Extinction Rebellion is een internationale organisatie van mensen die een ‘diepe zorg om de klimaat- en ecologische crisis delen’. Een van de acties in Nederland was het (deels) blokkeren van de A12. Dat de groep hiermee stopte kwam door een motie die werd ingediend door Tweede Kamerleden Suzanne Kröger (GroenLinks-PvdA) en Raoul Boucke (D66), schrijft Omroep West. De motie roept op tot een afbouwplan voor fossiele subsidies. Dat zijn regelingen zoals belastingvoordelen voor de fossiele industrie.

Extinction Rebellion geeft aan pas te stoppen met het dagelijks blokkeren van de snelweg wanneer de fossiele subsidies ook gestopt worden. Extinction Rebellion startte op 9 september met het dagelijks blokkeren van de Utrechtsebaan.

MOORD OP STRAAT EN IN ERASMUS MC

DE VERSLAVENDE KRACHT VAN VAPEN

Bloemenzee bij het Erasmus MC

De verdachte wordt aangehouden

ANP

ANP

Vééépen??! Wie een tijdje niet in Nederland is geweest heeft misschien geen idee. Vapen is elektronisch roken. Volgens de tabaksindustrie is dat minder ongezond dan tabakssigaretten. De e-sigaret zou rokers zelfs van het roken af helpen.

Niet waar, zeggen artsen in het AD. Uit onderzoek blijkt dat het vapen jongeren juist verslaafd maakt. Eén e-sigaret kan meer nicotine bevatten dan een heel pakje sigaretten. In de huidige vapes zit vaak nicotinezout, een vorm van nicotine die niet scherp is in de keel en razendsnel in de hersenen aankomt. Volgens de artsen geeft vapen daardoor een verhoogd risico op blijvende schade aan het brein en mentale problemen tijdens de rest van het leven. Wat het ook niet beter maakt: jongeren die vapen, roken meestal ook.

Het huis van de buurvrouw

EEN MOORD KOST MEER LEVENS Het was een vurige wens van Peter R. de Vries dat zijn boek Een moord kost meer levens, dat hij zelf zijn beste boek noemde, zou worden verfilmd. Sinds 14 november is de vierdelige dramaserie te streamen bij Videoland. Zijn kinderen Royce en Kelly bemoeiden zich er intensief mee, en het resultaat is een serie waar hun vader trots op zou zijn geweest, zeggen ze in Trouw. Het verhaal gaat over het leven van de meervoudig veroordeelde moordenaar Paul Spruit. Hij is de zoon van Gerard Spruit, een tijdschriftverkoper die in de jaren zestig en zeventig diverse kinderen verkrachtte en twee van hen om het leven bracht. Het gezin had geen vermoeden van vaders' dubbelleven. Na diens arrestatie was een normaal leven onmogelijk.

Of zoals Paul in de serie zegt: 'Het werkt door in alles. Werkelijk alles.' Zo is ook Paul slachtoffer van de misdaden van zijn vader.

6

CO M E B A C K • N U M M E R 4 • 20 23

NIEUWS BINNENLAND

DANSEN TUSSEN REKENEN EN TAAL

SLAVERNIJVERLEDEN ANP

Rekenen – dansen – taal – springen – geschiedenis – rennen. Zo ongeveer verloopt de dag van een modern basisschoolkind.

Als zijn of haar school tenminste meedoet met ‘de dynamische schooldag’. In Amsterdam zijn er tachtig scholen die dat doen. De meeste kinderen bewegen te weinig, is de gedachte hierachter, en de oplossing voor dat hardnekkige probleem is meer bewegen tussen en tijdens de lessen. Volgens de experts die de Volkskrant interviewde, leidt dat niet tot minder leren. Integendeel. Regelmatig bewegen stimuleert de werking van de hersenen. Na een beweegmoment concentreren de kinderen zich juist beter.

KLIMAATPROTEST GEKAAPT Zeker zeventigduizend mensen deden zondagmiddag 12 november mee aan de Klimaatmars in Amsterdam, de hoogste opkomst ooit voor een klimaatdemonstratie. Maar bij de toespraken op het Museumplein blijkt de oorlog tussen Israël en Hamas een splijtzwam schrijft de Volkskrant. De Afghaans-Nederlandse schrijver Sahar Shirzad schakelt op het podium over van het klimaat op een verhandeling over de Palestijnse kwestie, die de aanwezigen zichtbaar verdeelt. Voor het podium wapperen grote Palestijnse vlaggen. Een demonstrant in een groene jas wordt het te veel. Woedend stormt hij het podium op. ‘Ik kom hier voor een klimaatdemonstratie, niet voor politiek’, roept hij. Een deel van de aanwezigen roept ‘Boeoeoe’, anderen scanderen de leus ‘Free Palestine’. ‘Ik voel me hier niet thuis.

Het is of deze demonstratie gekaapt is’, zegt een vrouw die zichtbaar is aangedaan.

Slavernijmonument opCuracao met op de voorgrond een beeltenis van Tula

VAN MISDADIGER NAAR VERZETSHELD Op 3 oktober, 228 jaar na zijn marteldood, krijgt opstandelingenleider Tula eerherstel. Dat schrijft Trouw. Tula was de leider van de grootste slavenopstand op de Nederlandse Antillen. In 1795 legde hij het werk neer op de plantage Knip.

Na landurige marteling werd hij ter dood veroordeeld voor zijn rol in de opstand.

Daarna werden al zijn botten verbrijzeld, werd zijn hoofd in brand gestoken, afgehakt en ter afschrikking op een stok gezet. Met een ceremonie op Curaçao draaide demissionair staatssecretaris Alexandra van Huffelen zijn doodsvonnis terug.

Daarmee zegt het kabinet dat Tula geen misdadiger was, maar een held. De gevolgen hiervan kunnen groot zijn. Denk aan economische reparaties op de eilanden.

Eerder boden premier Rutte en koning Willem-Alexander al excuses aan voor de rol van Nederland in het slavernijverleden.

ACTIE VOOR STEMBUSSEN IN DE GEVANGENIS Op 22 november gaan de Nederlanders naar de stembus. Maar waarschijnlijk niet als zij in de gevangenis zitten. Gedetineerden hebben zowel actief als passief kiesrecht (zij kunnen gekozen worden en kunnen zelf stemmen). Toch blijkt bij verkiezingen dat hooguit één procent van gevangenen in de gelegenheid wordt gesteld te stemmen, meldt opiniekrant Argus. De gemakkelijkste oplossing zou zijn om mobiele stembureaus in de gevangenissen te plaatsen. Maar de DJI (Dienst Justitiële inrichtingen) zegt dat het aan de gemeente is om te bepalen waar de stembureaus komen. Politici en bestuurders op hun beurt, zeggen dat gedetineerden anderen kunnen machtigen voor hen te gaan stemmen. Een beetje lastig omdat je voor het aanvragen hiervan internet nodig hebt.

Een advocaat en twee gedetineerden willen daarom proberen af te dwingen dat er deze verkiezingen toch mobiele stembussen in de gevangenissen komen te staan. Het kort geding tegen de Nederlandse staat moest bij het ter perse gaan van Comeback nog plaatsvinden.

C O M E B A C K • N U M M E R 4 • 20 2 3

7

H OO F DA RT I K E L

VRIENDSCHAP ACHTER DE TRALIES

VRIENDSCHAPPEN MAKEN ALLES DRAAGLIJKER Kan het wel? Vriendschap in de gevangenis? De nor is niet echt een plek waar het onderlinge vertrouwen groot is. Toch hoor je in de gevangenis opvallend vaak mensen praten over vrienden. Comeback ging op zoek naar hun verhalen. ‘Ik overleefde de hel dankzij mijn vrienden.’

TEKST: Marjolein van Rotterdam

I

n de film The Shawshank Redemption gebeurt het. Twee gevangenen worden dikke vrienden. De een is een bankier die zijn vrouw zou hebben vermoord, de ander een ervaren gevangene die alles voor elkaar kan krijgen. De een is blank en jong, de ander donker en wat jaartjes ouder. De een komt net kijken, de ander zit al tig jaar vast. Andy en Red zijn tegenpolen, maar delen ook veel. Allebei hebben ze een gevoel voor rechtvaardigheid en helpen ze anderen. Ze blijven elkaar

8

CO M E B A C K • N U M M E R 4 • 20 23

trouw, zelfs als ze na heel veel jaren (de een nog wat meer dan de ander) vrijkomen. De film is de allerbest gewaardeerde film aller tijden. Natuurlijk, het blijft een film, maar je vraagt je af: kan het ook in het echt?

VRIENDEN WORDEN ‘In de gevangenis kan je niemand vertrouwen.’ Soms lijken mensen die dat zeggen gelijk te hebben. Om het minste kan je worden uitgescholden, geslagen, gepest of zelfs het leven verliezen. Er is een pik-

orde en er zijn bendes – die elkaar nooit vertrouwen. De gevangenis maakt mensen vaak niet tot betere mensen.

En tóch gebeurt het dat twee gedetineerden vrienden worden, soms elkaars beste vrienden, soms gewoon vrienden. Zoals een Frank, bekend van het vorige nummer van Comeback, en een jonge medegedetineerde.

Frank nam de jongen onder zijn hoede en ontdekte dat vertrouwen en elkaar helpen het leven in de cel leuker maakt. 'Het vertrouwen kwam er vooral door open en oprecht te zijn.

Dat voorkwam veel gemiste kansen – het liep bij hem anders dan bij mijzelf.'

Ook Jan en Christina, een jaar geleden geïnterviewd in Comeback, zijn een mooi voorbeeld. Jan, de fotograaf uit Nederland, maakte een portret van Christina en raak-

H OO F DA RT I K E L

de ziekte overleefde is te danken aan Troy en de leider van de Nederlandse groep.

Troy bracht me elke dag eten en drinken, de leider betaalde.'

SAMEN OP ROBBENEILAND Of zoals Christo Brand en Nelson Mandela: zij werden vrienden terwijl de een bewaker was en de ander een gevangene. Brand was Mandela’s vaste bewaker op Robbeneiland en ook in de gevangenis waar hij daarna terechtkwam. Ze werden vrienden.

Christo Brand vertelt over de band die de politieke gevangenen van Robbeneiland onderling hadden. Ze hielpen elkaar waar mogelijk. Stimuleerden elkaar, deelden de groenten die ze verbouwden en de vissen die ze vingen – en deelden de buit ook met

Dat laatste ontdekte Beate Völker, directeur van het NSCR (Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving). Zij deed onderzoek naar vriendschap, waaronder vriendschap in de gevangenis. 'Vriendschappen zijn voor iedereen belangrijk. Niet voor niets is vriendschap iets wat overal ter wereld voorkomt, en bij alle leeftijden.

Maar in de gevangenis heb je vrienden nog harder nodig. Zij helpen je. Met vrienden voel je je gesteund en gezien, en minder alleen. Samen eten, even samen lopen op de luchtplaats, samen sporten, het is allemaal veel fijner dan alles alleen te moeten doen. Je bent veroordeeld, maar je vrienden zien je als mens. Hoe mooi is dat?'

‘ Een vriend is iemand die je verleden begrijpt, in je toekomst gelooft, en je accepteert zoals je bent’ – Bernard Meltzer

te geboeid door haar verhaal. Hij schreef haar. Zocht haar op. 'Het is een wonderlijke vriendschap', vertelde hij. 'Ik raakte geïntrigeerd omdat zij, met al haar sores, naar míjn leven vroeg. Ze zit zonder cynisme in die gevangenis. Van haar heb ik geleerd om niet verbitterd te zijn; dat dat kán, zelfs als je dertig jaar onschuldig vastzit.'

Ook voor Christina verandert er veel dankzij de vriendschap. Ze ontdekt hoe fijn het is als er iemand is die nieuwsgierig naar je is. Iemand die iets voor je doet. Door wat zij meemaakt met Jan, is Christina vastbesloten ‘een Jan’ te worden voor anderen.

Of René, die bijna zeven jaar vastzat in Peru, en zeker weet dat hij er niet meer was geweest als hij zijn maten niet had gehad. 'Blok 5 - 350 gevangenen, waarvan 26 Nederlanders. We kwamen voor elkaar op. Met mijn Zuid-Afrikaanse vriend Troy voelde het echt als brothers. Dat is sterker dan broers. Wij schreven allebei, hij nog veel meer dan ik. Toen ik ziek werd, tbc, wist ik zeker dat ik de hel niet levend zou verlaten. Ik woog nog maar 52 kilo. Dat ik

hun bewakers. Wie een A-status had en (gecensureerde) kranten mocht ontvangen, las die hardop zodat de anderen ook wisten wat erin stond. Brand citeert een van hen: ‘Als ik aan het leven in de gevangenis denk, zie ik kameraadschap, vriendschap, warmte, humor, lachen, sterke overtuigingen, edelmoedigheid, mildheid, solidariteit en zorg voor elkaar.’

Of, tot slot, Jola en Xhulie in Albanië die vastzitten in de (enige) vrouwengevangenis van Albanië. De vrouwen blijken er hechte vriendschappen te hebben. Jola (23) en Xhulie (27) vertellen erover in een reportage in Opzij. Jola: 'Met Xhulie ben ik 24/7 samen, dat heb ik niet eerder met een vriendin gedaan. Ik heb me ook niet eerder zo geopend. We zitten hier vast en onze problemen gaan niet weg. Maar je moet echt iets overwinnen om je open te kunnen stellen.'

JUIST IN DE GEVANGENIS Vriendschappen in de gevangenis zijn dus geen speld in een hooiberg. We hoefden niet lang te zoeken om deze vijf voorbeelden te vinden. Vrienden vind je overal, ook achter de tralies. Misschien wel juist!

Bij vriendschap gaat het om drie dingen, vertelt Beate. 'Om plezier, om het nut dat vriendschap heeft, en over het beste uit mensen naar boven halen. Niet toevallig de drie dingen die de Griekse filosoof Aristoteles ook al noemde. Met vrienden heb je lol. Je kunt om dezelfde dingen lachen. Het nut zie ik vooral in het elkaar helpen.

Die hand op een schouder. De informatie die je deelt, de tips die je elkaar geeft en zelfs het advies in levensvragen. Het beste in mensen naar boven halen gaat over de onbaatzuchtigheid in vriendschap. Je doet niet iets voor je vriend om er zelf voordeel van te hebben, maar omdat je wilt dat het goed gaat met hém. Dat laatste is een verschil met je familie. Je wilt natuurlijk ook dat het goed gaat met je vriendin of je man, maar je moet ook samen zorgen dat je huishouden draait. Er spelen belangen mee.'

EEN INTERESSE DELEN Maar hóe krijg je vrienden, vraag je je nu misschien af. Mensen hebben vrienden in allerlei gradaties. Echte, beste ➔

C O M E B A C K • N U M M E R 4 • 20 2 3

9

H OO F DA RT I K E L

vrienden, waar iedereen er maar een paar van heeft, en vrienden die meer kennissen zijn, zoals mensen uit de buurt, met wie je wel iets deelt maar niet alles. Beide heb je nodig. Vooral het maken van echte vrienden kost inspanning. Uit de voorbeelden waar we dit verhaal mee begonnen blijkt dat al. Je moet lef hebben! Vrienden maken is anderen durven vertrouwen.

Je open durven stellen. Je moet ook durven geven. Een vriendschap is altijd tweerichtingsverkeer. Vrienden helpen elkaar.

Beate: 'Natuurlijk kun je worden afgewezen als je vrienden wilt worden met iemand. Wat dat betreft is het net als dating. Maar afwijzing is geen reden het op te geven. Op elk potje past een dekseltje, dat geldt ook voor vrienden.

Waag het er maar op!'

‘ Vriendschap is het moeilijkste ter wereld om uit te leggen. Het is niet iets wat je op school leert.

Maar als je de betekenis van vriendschap niet hebt geleerd, heb je niets geleerd’ – Muhammad Ali Een Amerikaanse gedetineerde schreef dat vrienden maken hem binnen gemakkelijker afging dan buiten. ‘Het gebeurt elke keer als ik naar een nieuw gevangenisgebouw verhuis. Ik speel Scrabble in het dagverblijf, voetbal een beetje mee op de binnenplaats, ga naar de kerkdiensten.

Voor ik het weet heb ik een handvol nieuwe vrienden. Je hebt dezelfde interesses, praat over politiek en klaagt samen over het gevangenisleven.’ Zo gemakkelijk kan het dus zijn…

‘ Een echte vriend ondersteunt je en moedigt je aan.

Een echte vriend wil dat je slaagt’ – onbekend Je hoeft niet te zoeken tot je iemand gevonden hebt die net zo is als jij.

Vrienden zijn niet per se precies hetzelfde – zoals bleek uit het voorbeeld van Andy en Red uit de film. Wél zijn er altijd overeenkomsten, vrienden delen een interesse, een afkomst, een gemis, een levensomstandigheid.

10

CO M E B A C K • N U M M E R 4 • 20 23

VRIENDSCHAP BEHOUDEN Een vriend krijgen is één ding, een vriend houden is twee. Dat zie je aan vriendschappen met mensen van buiten. Bijna iedereen die in de gevangenis belandt, had voor zijn detentie een of meer vrienden. Als je een lange tijd in de gevangenis zit, zeker in een buitenlandse, verwateren

sommigen daarvan, misschien wel de meesten. Het in stand houden is lastig: communicatie met de buitenwereld kost geld. Bezoeken zijn ingewikkeld door de afstand en ook door de strenge gevangenisregels. Post kan, soms op onverklaarbare wijze, heel lang onderweg zijn.

'Maar blijf het proberen', adviseert Beate. 'Stop er energie en moeite in om ondanks alles je vrienden buiten te houden. Schrijf, bel, doe wat je kan! Je hebt zowel vrienden binnen als vrienden buiten nodig. Vriendschappen maken alles beter. Vrienden zijn mensen die met je meedenken en hun vertrouwen geven. Het zal niet altijd lukken iedereen als vriend te behouden.

Er zijn mensen die je laten vallen. Als (ex-)gedetineerde heb je een stempel.

Maar niet iederéén laat je vallen. Het is heel belangrijk dat je niet uitsluitend in die afgesloten wereld leeft. Voor nu, maar ook voor straks als je weer vrijkomt. Uit het onderzoek dat ik deed in de gevangenis bleek dat ook. Vrienden van buiten zijn je lijntjes naar je nieuwe leven.' ■

CO LU M N

OOIEVAAR Een van de mooiste boeken die ik heb gelezen is Het lied van ooievaar en dromedaris. In de gevangenis is het boek nog niet toegestaan omdat het enkel nog verkrijgbaar is met een harde kaft, maar als je van lezen houdt, hou het dan in de gaten. Wel dik, dus alleen voor leesfanaten! Hoewel de titel een ooievaar en dromedaris noemt, komen die niet direct in het boek naar voren. Toch wil ik je vertellen over die ooievaar. In het boek versiert een jongen een meisje. Hij vertelt haar een verhaal en ondertussen tekent hij zijn verhaal in het zand. Hij vertelt over een meneer die in een huisje woont, en hij tekent met zijn vinger een cirkel waar het huisje staat. Met een vijver ernaast, en hij tekent een vijver. En het pad van het huisje naar de vijver. Zo gaat het verder. Het meisje luistert. Als zijn verhaal af is vraagt hij of ze iets ziet, maar ze ziet niets. Dan zegt hij dat ze de zon is. Zij is haar zon en moet de wereld van bovenaf bekijken. En van alle kanten. Hij laat haar opstaan en de tekening van boven en van de andere kant bekijken en dan ziet ze het. Hij heeft een ooievaar getekend! Het gaat in dit boek niet over een ooievaar, maar over het bekijken van de wereld van boven en van de andere kant.

Zeker in een gevangenis is het goed om je wereld eens van de andere kant te bekijken. Eigenlijk zal je wel moeten.

Je zit nu binnen en de andere kant van de muur is dan buiten. Maar ik bedoel vooral de andere kant van jouw leven.

Misschien zijn er keuzes die je anders had kunnen maken. Misschien kan je inzien hoe jouw misdaad er vanuit een slachtoffer uit zou zien. Was jouw leven anders gelopen als je ergens anders was geboren? Sommige mensen vinden het fijn om over zulke dingen na te denken en te praten.

Binnen vriendschappen kan er ruimte zijn voor dat praten. Je kan alles ineens anders gaan zien. Bij gesprekken kan je zomaar ineens je eigen zon zijn en je leven van boven zien. Dan zijn details van vandaag ineens minder belangrijk. Dan kan je over de jaren heen kijken en je gevangenistijd als een blokje zien. Kan je zien hoe je leven er voorheen uitzag en hoe je wil dat het er straks uit gaat zien? Als je je eigen zon bent, kan je licht schijnen op je eigen leven.

Vriendschappen zijn er niet zomaar. Ze vergen veel energie. Je moet ze onderhouden. De jongen in het boek versiert een meisje en ze is zo blij de ooievaar te ontdekken! Ze raakt gevangen in zijn verhaal. Maar de vriendschap die volgt is niet gemakkelijk. Hij wil haar eigenlijk niet, vernedert haar, maar kan haar ook niet vergeten. Zij zwijgt of praat teveel, ze irriteert hem, ze maken ruzie. Ze snappen niet dat de ander hen niet begrijpt. Ze vergeten soms hun eigen zon te zijn en hun situaties van boven en de andere kant te bekijken. Toch houden ze van elkaar.

Ik spreek af en toe gevangenen die vertellen over hun moeilijke huwelijk. Of over een lastige relatie met de moeder van hun kinderen. Of over een vriendin die weer bij haar zus is gaan wonen nu hij vast zit. Zouden deze vriendschappen stand houden? Zouden beide partijen hun eigen zon kunnen zijn, licht schijnen op hun relaties en ze van de andere kant bekijken? Het is zo moeilijk, maar het proberen zo waard!

Ik was laatst op bezoek bij iemand die mij niet wilde zien. Hij kwam wel naar de afspraak, maar stond niet open voor me. Hij praatte maar wat mee. Hij had geen plannen, overzag zijn leven niet. Hij had geen toekomst voor ogen, geen dromen. Er was eigenlijk niets om over te praten. Na afloop had ik een vervelend gevoel en ik nam mezelf van alles kwalijk. Had ik het anders moeten doen? Maar wat ik me later vooral realiseerde, was hoeveel gesprekken wél goed gaan. Hoeveel mensen wél willen praten. Wel dromen hebben. Wel willen nadenken over hun leven. En bij die mensen heb ik alle vertrouwen in de toekomst. Ik zeg het ze ook vaak, wat ons beiden dan doet glimlachen.

Bekijk dus je wereld van boven en van de andere kant. Alleen dan kan je betekenis geven aan de wereld om jou heen.

Vergeet die ooievaar niet!

Sandra woont met haar gezin in Engeland en bezoekt daar als vrijwilliger voor Bureau Buitenland Nederlandse gedetineerden. In haar columns vertelt ze over haar ervaringen.

C O M E B A C K • N U M M E R 4 • 20 2 3

11

G E LOO F

VREDE OP AARDE

Met kerst zing ik mijn verlangen naar vrede uit. Niet alleen naar de vrede in de wereld, die soms zo zwaar wordt bevochten, maar ook de vrede in de stad, de straat de school, de familie, in gewonde harten en in gewonde relaties.

A

ls luchtmachtpredikant had ik heel concreet te maken met oorlog. Dat wil zeggen met mensen die namens onze regering, dus ook namens jou en mij, geweld gebruiken en hun leven riskeren om te vechten tegen een vijand. Wapens, straaljagers, helikopters, trainingen, kleding: alles was er op gericht om te zorgen dat zij hun werk zo goed en zo veilig mogelijk konden doen. Het was dan ook erg belangrijk dat er goed voor hen gezorgd werd, en onderling was er een grote kameraadschap. Nog steeds, als we elkaar na jaren weer tegenkomen, vliegen we elkaar om de hals.

12

CO M E B A C K • N U M M E R 4 • 20 23

Toen ik terugkeerde van mijn uitzending naar Afghanistan kostte het me soms moeite me hier aan te passen aan de ‘vrede’. Dáár was het ‘oorlog’, heel zichtbaar en tastbaar. Hier was het ‘vrede’.

Maar het verwarrende was, dat er juist in de oorlog zo veel vrede was, en in de vrede zoveel onvrede en agressie. Daar geen jongeren die met cobra’s naar politie of brandweer smijten, geen politici die groepen mensen tegen elkaar opzwepen, geen nachtelijke explosies en schiet- of steekpartijen op straat, geen agressie tegen verplegend personeel. Die problemen heten allemaal nog steeds ‘vrede’, maar zo voelt het niet.

JIHAD EN KRUISTOCHT Terwijl ik dit schrijf is de oorlog in Oekraïne nog steeds in volle gang. Maar we horen er minder over, omdat de oorlog tussen Israël en Hamas nu ‘hot’ is. Jammer voor de Oekraïners, onze aandacht is alweer ergens anders. Het woord Israël alleen al roept zoveel emoties op. Het land is, met de heilige stad Jeruzalem, nu eenmaal een hotspot in drie religies: het jodendom, christendom en de islam. Daarom vindt iedereen wel iets van wat er gaande is en lopen de emoties op straat soms hoog op. Het lijkt wel of je vóór de één en tégen de ander moet kiezen en de doodsbedreigingen op internet zijn niet van de lucht. Op dit moment voelen mijn joodse vrienden zich niet meer helemaal veilig in Nederland.

Moslimfundamentalisten spreken over jihad, een heilige oorlog. Een woord dat in

G E LOO F

gen. De ervaring van Gods grootheid was voor mij iets om op terug te vallen in heel moeilijke momenten. Ook in mijn leven speelden zich dingen af en ook ik werd geconfronteerd met de kleinheid van de mensen en de onmacht om het goede te doen.

Maar ik leerde dat het de bedoeling is dat wij mensen Gods naam op aarde groot maken. Gods naam groot maken… Gods naam is: ‘ik ben er voor jou’. Die naam groot maken… dat is iets heel anders dan een geweer pakken en roepen ‘God is groot’ en ‘dood aan de anderen’.

EEN TEKEN VAN EERBIED Gods naam groot maken, dat is: weten dat ik niet het middelpunt van de wereld ben. We zijn allemaal schepselen die willen leven en groeien en spelen en we zijn verbonden met elkaar. God is groot! Dat betekent niet ‘dood aan de ander’, maar ‘leve de ander’. Geen strijdkreet, maar een teken van eerbied, de bron van alle vrede. Als die wordt geschonden is dat heel schokkend.

moeten onszelf niet gevangen zetten in onze eigen ‘bubbel’, maar open proberen te staan voor degene die anders is dan jijzelf. Te mooi om waar te zijn?

Geweld en haat zijn van alle tijden, maar eerbied en respect zijn dat ook. Het geloof in het licht is uiteindelijk altijd sterker dan de duisternis die mensen elkaar aandoen. Overal op de wereld leven mensen van goede wil. Soms schuift er een donkere wolk voor de zon en valt er een diepe schaduw over de aarde. Maar daarmee is de zon niet verdwenen. Die komt altijd weer terug.

Want God is groot.

ECHTE KAMERAADSCHAP Militairen zijn getraind om gedisciplineerd, gedoseerd en gecontroleerd geweld toe te passen als hun dat wordt opgedragen. Ze zijn er dus erg goed in om hun agressieve impulsen te bedwingen, of om te buigen. Militairen zijn geen blinde heethoofden met korte lontjes

Geweld en haat zijn van alle tijden, maar eerbied en respect zijn dat ook de westerse wereld mensen doet huiveren.

In Amerika spreken ze over een kruistocht tegen het kwaad.

Jihad en kruistocht: woorden die doen huiveren. Of het nu christelijke, islamitische of joodse legers zijn die moordend en plunderend rondtrekken om de ‘heilige stad’ te veroveren en te zuiveren van ‘die anderen’.

‘God wil het’, riepen de kruisvaarders, ‘dood aan de heidenen!’. Ze geloofden heilig dat ze met wat ze deden een plaats in de hemel verdienden. ‘God is groot’, roepen de moslimfundamentalisten. ‘Dood aan Israël.

Dood aan Amerika, dood aan het westen!’

God heeft óns het land beloofd’, roepen de joodse kolonisten, en de Palestijnen moeten de zee in. Maar ze geloven dus allemaal hetzelfde: ze denken dat hun God van hen vraagt om onmensen te worden.

GODS GROOTHEID ‘Allahu Akhbar!’ (‘God is groot!’) klinkt als een strijdkreet. Dat maakt mij zo droevig.

Want ik vind ook dat God groot is. Maar ik durf dat nu bijna niet meer hardop te zeg-

Sommige mensen hebben in hun leven te vaak meegemaakt dat de eerbied werd geschonden. In het gezin waar ze opgroeiden, op school waar ze gepest werden, in hun relatie waarin ze bedrogen werden. Mensen doen elkaar heel veel geweld aan, op allerlei manieren. Terreur is helaas niet alleen iets voor religieuze fundamentalisten, het is een gebrek aan eerbied voor het leven dat ons geschonken is en dat door ons beschermd moet worden. Als die waarde geschonden wordt raak je beschadigd. Dan ga je wantrouwen en haten, met een hele diepe haat. Ooit moet je daar de wrange vruchten van oogsten. Misschien nu wel, in de gevangenis.

GELOOF IN HET LICHT Misschien moeten we leren een goede houding te vinden tegenover alles wat er om ons heen gebeurt. Dat we ons niet laten meeslepen door haat of angstgevoelens.

Dat we om ons heen blijven kijken en oog houden voor het wonder van het leven, dat kwetsbaar en beschermwaardig is. We

die erop lossteken als hun even iets in de weg wordt gelegd. Een goede militair straalt rust uit en hervindt zijn rust vrij snel weer. Daar kun je veel van leren.

Daardoor ontstaat ruimte voor echte kameraadschap. Je laat elkaar niet stikken. Je bent er voor elkaar en je helpt elkaar uit de shit. Daar kun je gewoon op rekenen. Je hoeft er elkaar niet eens aardig voor te vinden. Dat is wat ik vrede noem. Juist met kerst.

Vrede op aarde, voor alle mensen van goede wil!

De vrede komt niet uit de hemel gevallen De vrede groeit niet als vanzelf uit de grond De vrede ontstaat in de harten van mensen: Het woord op mijn lippen, het lied in mijn mond. ■ Aline Barnhoorn GEESTELIJK VERZORGER EPAFRAS

C O M E B A C K • N U M M E R 4 • 20 2 3

13

NIEUWS BUITENLAND

ANP

KERSTHIT VAN THE BEATLES Scoren met een band die al 49 jaar niet meer bestaat en waarvan de helft al is overleden. Dat klinkt als onmogelijk en toch lijkt het te gaan gebeuren. Als op 2 november de Beatlessingle Now and Then wordt gepresenteerd weet bijna iedereen zeker dat dit een grote kersthit gaat worden. Now and Then lag lang in een archief, schrijft de Volkskrant. John Lennon schreef en zong het nummer in 1977, in zijn huis in New York, aan de piano. Na de dood van Lennon in 1980 vond zijn vrouw Yoko Ono de opname, alleen was de geluidskwaliteit erbarmelijk. Dankzij de documentaire Get Back uit 2021 krijgt het liedje nu toch een tweede leven. Voor de documentaire werd software ontwikkeld die stemmen kon afzonderen van bijgeluiden. De overlevende Beatles, Paul McCartney en Ringo Starr, gingen ermee aan de slag en zo kun je nu de oude Beatles gewoon met zijn vieren horen in een gloednieuw nummer.

Op een school in de Franse stad Arras wordt een leraar doodgestoken door een geradicaliseerde moslim. Een andere docent en een beveiliger raakten zwaargewond. De verdachte is een man van twintig die volgens getuigen 'Allahoe akbar' (God is groot) riep. Volgens NOS.nl zou hij geboren zijn in Tsjetsjenië en sinds zijn zesde in Frankrijk wonen. Hij stond op een lijst van mensen met banden met de radicale islam en werd sinds twee weken extra gevolgd.

Ook was hij de dag voor de aanslag nog meegenomen voor verhoor. De Franse minister van Binnenlandse Zaken vermoedt een verband met de nieuwe oorlog tussen Israël en Hamas. De spanningen lopen hierdoor op in Frankrijk.

14

CO M E B A C K • N U M M E R 4 • 20 23

Rusland voert al bijna twee jaar oorlog tegen Oekraïne, met aan beide kanten grote verliezen. Volgens het Britse ministerie van Defensie zijn er aan Russische zijde zeker 150.000 militairen gedood of ernstig gewond geraakt. In oktober wordt bijvoorbeeld zwaar gevochten om Avdiivka in de Donbas, de regio aan de oostgrens waar Rusland de baas wil zijn. Volgens het Oekraïense leger, de Amerikanen en de Britten, heeft Rusland in het industriestadje Avdiivka de grootste verliezen moeten incasseren van de afgelopen maanden. Tijdens pogingen om de stad te omsingelen werden honderden tanks en pantserwagens aan flarden geschoten. Volgens het Britse ministerie van Defensie zouden de Russen hier 'waarschijnlijk het hoogste aantal slachtoffers hebben geleden in 2023'. De Russen zwijgen over de verliezen. Moskou heeft al maanden geen officiële informatie hierover bekendgemaakt, schrijft de NOS eind oktober. De vraag is of er genoeg manschappen zijn. Deskundigen gaan ervan uit dat het Kremlin verdere mobilisatie wil vermijden vanwege de presidentsverkiezingen die gepland zijn voor het voorjaar van 2024.

GEWELDSEXPLOSIE NA AANVAL HAMAS OP ISRAËL Het zuiden van Israël wordt op zaterdagochtend 7 oktober vroeg wakker van raketinslagen, sirenes, en het ongelooflijke nieuws dat tientallen militanten uit Gaza, gemaskerde en gewapende mannen, door Israëlische straten rijden. Bij de aanval komen ruim zevenhonderd Israëliërs om en worden enkele honderden Israëlische burgers en militairen ontvoerd en meegenomen naar de Gazastrook. Dezelfde dag zorgen de Terroristen van Hamas ook voor een bloedbad op het muziekfestival Supernova Sukkot Gathering. Meer dan 260 mensen komen om het leven. ‘Zwarte sabbat’, noemen de Israëliërs het. De aanval ontketent een spiraal van geweld, waarvan vooral burgers het slachtoffer zijn. Na de horror in Israël volgt de horror in Gaza, schrijft Trouw. De Palestijnse landstrook wordt hermetisch afgesloten en gebombardeerd. De Gazastrook, met inbegrip van Gaza-Stad – langs de kust van de Middellandse Zee – is met 360 vierkante kilometer niet groter dan twee keer het eiland Texel. Er leven 2,1 tot 2,3 miljoen Palestijnen op elkaar gepakt in vaak armoedige gebouwen en huizen. Ook een overvol ziekenhuis in Gaza-stad wordt gebombardeerd, mogelijk de dodelijkste luchtaanval in jaren. Drie weken na de aanval van Hamas begint Israël aan een grondoffensief in Gaza.

ANP

FRANSE DOCENT VERMOORD NA OPLAAIEN CONFLICT ISRAËL

RUSLAND ZWIJGT OVER SLACHTOFFERS

NIEUWS BUITENLAND

ANTARCTICA SMELT Eind oktober onthulden Britse onderzoekers dat het waarschijnlijk al te laat is om de smelt van een aantal zeer belangrijke gletsjers op West-Antarctica nog te stoppen. Zelfs als we een streng klimaatbeleid volhouden lukt dat niet. De grote vraag is hoe hard het zal gaan met het smelten op de Zuidpool. Smelt de ijsmassa volledig in zee, dan krijg je 57,9 meter zeespiegelstijging, wereldwijd, berekende de Volkskrant.

Als alleen de westkant smelt is dat al goed voor zo’n drie tot vijf meter zeespiegel erbij. Dat al het ijs van Antarctica smelt, achten wetenschappers uitgesloten – het meeste ijs ligt hoog op het land, ver boven de vorstgrens. Maar dat er aan de randen en vooral in het lage westen dramatische kettingreacties op gang kunnen komen, met mogelijk meters zeespiegelstijging als gevolg, dat is een mogelijkheid die wetenschappers wereldwijd heel ongerust maakt.

De Sycamore Gap Tree

BEROEMDSTE BOOM OMGEZAAGD

I S TOC K

De esdoorn schitterde in films als Robin Hood: Prince of Thieves, en was een herkenningspunt op bekende wandelroutes als de Hadrian’s Wall tocht. Tot 28 september van dit jaar, toen de tweehonderd jaar oude ‘Sycamore Gap Tree’ ineens bleek te zijn omgezaagd. De esdoorn was een van de bekendste bomen van Groot-Brittannië en was in 2016 nog tot boom van het jaar gekozen door een Britse bosbeschermingsorganisatie, schrijft NOS.nl. Hij had twee namen, de Sycamore Gap Tree, en de Robin Hoodboom. De eenzame esdoorn was vooral bekend vanwege de iconische plek waar hij stond: pal naast de Romeinse Muur van Hadrianus en midden in een kleine vallei, wat magische plaatjes opleverde. Een 16-jarige jongen is aangehouden voor de vernieling.

BLOEDBAD IN DE VS

RAMP IN VERDEELD LIBIË

AARDBEVINGEN IN MAROKKO EN AFGHANISTAN Duizenden doden en gewonden vielen er op 9 september in wat al ‘de zwaarste aardbeving van Marokko in zestig jaar’ is genoemd. De aardbeving met epicentrum enkele tientallen kilometers ten zuidwesten van de beroemde stad Marrakesh was zo sterk, dat de trillingen ook in de rest van Marokko en zelfs in Spanje en Portugal werden gevoeld, schrijft Nu.nl. Een paar weken later was er in Afghanistan nog een grote aardbeving. Die trof een gebied ter grootte van de Nederlandse Noordoostpolder. Volgens Unicef waren de slachtoffers voor negentig procent vrouwen en kinderen. De lemen woningen zijn extreem gevoelig voor aardbevingen.

Bij de eerste aardschok storten ze al in.

Minstens elf complete dorpen verdwenen van de kaart.

ANP

Op 10 september wordt het oosten van Libië getroffen door storm Daniel, zware regenval en een enorme vloedgolf.

Er breken twee dammen door bij de stad Derna, waardoor die voor zeker 20 procent wordt verwoest. De overstromingen zijn ongekend. De gevolgen ook. Op 13 september wordt al gesproken over een dodental van 6.872, later van 20.000 doden.

Duizenden mensen worden vermist. Voor de ramp had de stad 200.000 inwoners.

Volgens de onderburgemeester van Derna zou sinds 2002 geen onderhoud meer aan de dammen zijn gepleegd. Libië is een verdeeld land. Dat maakt de hulpoperatie ingewikkeld. Libië heeft sinds vorig jaar twee regeringen. In de hoofdstad Tripoli, in het westen van het land, zetelt de regering van premier Abdul Hamid Dbeibah.

In het noordoosten heerst de regering van Hamad, die niet door de Verenigde Naties wordt erkend, maar wel wordt gesteund door krijgsheer Haftar en zijn leger.

De schietpartij is de 565ste van het jaar, en tevens de dodelijkste, schrijft Trouw.

Op woensdagavond 25 oktober, 19.00 uur lokale tijd begint een man om zich heen te schieten in Lewiston, in de Amerikaanse staat Maine. Onder meer gaat hij een bowlingcentrum en een restaurant in. Volgens de politie vallen er minstens achttien dodelijke slachtoffers. De vermoedelijke dader is vuurwapeninstructeur, reservist bij de National Guard en heeft dit jaar twee weken doorgebracht in een instelling voor geestelijke gezondheidszorg, aldus de politie. Hij zou last hebben van mentale problemen en stemmen in zijn hoofd hebben gehoord.

Ook zou hij hebben gedreigd met een aanval op een basis van de National Guard.

President Biden in Lewiston

C O M E B A C K • N U M M E R 4 • 20 2 3

15

AC H T E R G R O N D

NIEUW COMMUNITY PROJECT VAN KERKEN MET STIP

JE THUIS VOELEN WAAR JE BENT Een netwerk waarin iedereen zich thuis kan voelen. ‘My Home Community’ heet het nieuwe project van Kerken met Stip, de club van zeventig kerken die zich al twintig jaar bezighoudt met (ex-) gedetineerden. My Home Community laat de verbindingen tussen mensen flink toenemen. TEKST: Marjolein van Rotterdam

E

en gemeenschap die ervoor zorgt dat er voor iedereen mensen klaarstaan, én dat die verbinding voor (heel) lange tijd is, met de kerk als een stevige basis. Dat is het idee van My home Community. 'Het gaat er bij My Home om dat je je thuis voelt waar je bent', legt Jan Eerbeek

16

CO M E B A C K • N U M M E R 4 • 20 23

uit, de bedenker van het project. 'Dus dat je thuis bent in je eigen leven, ook al ben je letterlijk of figuurlijk ver van huis. Natuurlijk ben je het liefst in je eigen huis. Maar als je daar niet kunt zijn, kan de verbinding met iemand anders iets van 'thuis' oproepen. My Home is bedoeld voor iedereen die zich eenzaam voelt, een steuntje in de rug

nodig heeft, of behoefte heeft aan blijvend contact. In officiële bewoordingen: een project van duurzame verbinding.'

Jan kreeg het idee toen hij hoorde over een landelijk onderzoek naar mensen in moeilijke en ingewikkelde levenssituaties, nu zo’n vijf jaar geleden. 'Eén van de conclusies was dat het veel mensen in hun dagelijks bestaan ontbreekt aan steun. Dat herkende ik. In alles wat ik gedaan heb in mijn leven (Jan was o.a. hoofdgevangenispredikant, oprichter van Exodus en voorzitter van Epafras - mvr) kwam ik mensen tegen die erg op zichzelf aangewezen waren. Toen dacht ik: daar zou je een netwerk voor moeten maken.'

NIET ALLEEN DE KERK Hij vertelde erover in Drenthe. Daar had hij toen nog een boerderijtje waar hij samen

AC H T E R G R O N D

samenwerking, een samenwerking van de gemeente en de diaconie, van professionals en vrijwilligers.'

In Borger is My Home intussen een groot succes. Er zijn daar nu dertig vrijwilligers en deelnemers. Sommige vrijwilligers begeleiden een heel gezin, anderen enkele personen. Een van de vrijwilligers die een gezin onder haar hoede heeft is Tanja. Alleen al door te zorgen voor meer contacten hielp zij het gezin. Ze legde bijvoorbeeld aan een buurman uit dat het oudste jongetje een probleem heeft en daarom wel eens lawaai maakt. Toen ze later weer eens op bezoek ging, zat diezelfde buurman bij het gezin aan de koffie. Een andere deelnemer is Kees: een man zonder contacten, op wat

is My Home Community nu dus een organisatie die wereldwijd werkt.

'Als je nog vastzit kun je al bij My Home Community aankloppen. Het mooie is dat je al in de gevangenis gekoppeld wordt aan iemand die met jou begint te schrijven. Er staan al mensen klaar en ze zijn zelfs al getraind. Als je al weet waar je na je detentie gaat wonen, kan het iemand zijn uit je toekomstige woonplaats.

Ook je familieleden in Nederland kun je naar My Home Community verwijzen.'

Jan is zelf ook bezig als vrijwilliger. Twee gedetineerden waar hij mee schrijft en belt zijn lid geworden van My home. 'Als zij straks vrijkomen ben ik er niet alleen, maar staat er een heel netwerk voor hen

‘ Als je nog vastzit kun je al bij My Home Community aankloppen. Je wordt dan gekoppeld aan iemand die met jou begint te schrijven’

hulpverleners na. Dat zijn, tot zijn frustratie, ook telkens andere mensen. Vrijwilligster Marja zoekt hem elke week op. Een uurtje, meer niet. In het begin was Kees bang dat Marja ook weer zou weggaan. Nu ziet Marja af en toe een glimlach doorbreken op zijn gezicht. met zijn vrouw ook mensen ondersteunde.

In de kerk van Borger preekte hij ook wel eens en vertelde hij over My Home. ‘Maar’, werd er soms gezegd, ‘mensen in zo’n verschrikkelijk isolement komen híer toch niet voor?’

'En óf ze hier voorkomen', zegt Jan. 'Mensen die met niemand contact hebben, komen overal voor. In de stad, maar net zo goed op het platteland.'

Het balletje ging rollen. Het project werd een project onder de paraplu van Kerken met Stip, waar Jan ook voorzitter van is, maar niet alleen van de kerk. Ook de burgerlijke gemeente Borger-Odoorn raakte betrokken. 'Daar zagen ze het probleem ook', zegt Jan. 'Niet iedereen is zelfredzaam. De sociale wijkteams kenden veel mensen die een netwerk hard nodig hadden. Zo ontstond er een publiek-private

WERELDWIJD Intussen heeft My Home Community de stap gezet naar landelijke uitbreiding. Met steun van Kerk in Actie van de Protestantse Kerk Nederland en ook verbonden met de Rooms-Katholieke Kerk en vele andere kerken. Op 27 september was hiervoor de aftrap. Er kwam geld voor een coördinator die één dag in de week van alles regelt. Hij coacht de vrijwilligers en koppelt ook de vrijwilligers aan de deelnemers.'

Kerken met Stip is van oudsher gericht op hulp aan mensen in en na detentie, en hun familie. Inmiddels is de doelstelling verbreed naar mensen in een sociaal kwetsbare levenssituatie. Natuurlijk blijven ook gedetineerden helemaal in beeld. Nu My Home Community landelijk is geworden, opent dat ook voor hen mogelijkheden – zelfs wanneer zij nog vastzitten. Eigenlijk

klaar. En weet je wat het mooie is? Het is niet alleen fijn voor de mensen die dankzij My Home ergens bij horen, maar ook voor de vrijwilligers. Er ontstaat wederkerigheid, deelnemers gaan ook iets terug doen voor hun vrijwilligers. Kees had bijvoorbeeld een keer twee toppen uit zijn oude eikenbomen gezaagd. Het hout ging naar Marja, zijn vrijwilligster. Zoiets simpels kan het zijn, maar ook het gevoel dat je als vrijwilliger iets leert van een deelnemer of elkaar, of blij wordt van de waardering die je krijgt.' ■

CONTACTGEVENS Om je aan te melden of meer informatie te vragen over My Home Community schrijf of bel je met Ikenius Antuma (coördinator).

ADRES Stichting Epafras Morssingel 5-7 2312 AZ Leiden The Netherlands TELEFOON +31 (0)6 - 13 55 29 54 E-MAIL kerken.met.stip@gmail.com

C O M E B A C K • N U M M E R 4 • 20 2 3

17

S P O RT

Met nog zes races te gaan werd Max Verstappen dit jaar al uitgeroepen tot wereldkampioen, na het behalen van de tweede plaats in de sprintrace in Qatar.

Hiermee vestigt de Red Bull-coureur het record voor het vroegst behaalde kampioenschap, dat hij deelt met Michael Schumacher, die in 2002 ook zes races voor het einde kampioen werd. Sinds zijn debuut in de Formule 1 heeft Max Verstappen tal van records op zijn naam geschreven.

ANP

BELANGRIJKSTE RECORDS • Jongste coureur in een F1-race • Jongste winnaar van een F1-race • Jongste coureur met een snelste raceronde • Meeste F1-zeges vanaf poleposition in één seizoen • Langste reeks overwinningen vanaf pole-position • Meeste F1-overwinningen in één seizoen • Hoogste percentage overwinningen in een seizoen • Meeste opeenvolgende overwinningen • Meeste ronden aan de leiding in één F1-seizoen • Meeste punten in één F1-seizoen • Meeste podiumfinishes in één seizoen

ANP

MAX VERSTAPPEN BREEKT RECORD NA RECORD

John van 't Schip

NIEUWE TRAINER AJAX

ANP

John van 't Schip is aangesteld als hoofdtrainer van Ajax tot het einde van dit seizoen, ter vervanging van Maurice Steijn.

Steijn vertrok na een teleurstellende seizoenstart van de club, waarbij PSV Ajax versloeg met 5-2 in een spectaculair duel. Na acht wedstrijden in de eredivisie staat Ajax op de laatste plaats met vijf punten. Van 't Schip neemt het roer over bij een in crisis verkerend Ajax, hoewel er nog twee in te halen wedstrijden zijn. Als die beide wedstrijden gewonnen worden, blijft het gat met de top vier aanzienlijk. Tegen NOS zegt Van 't Schip: 'Aan de gesprekken die ik met alle betrokkenen hierover heb gevoerd heb ik een erg goed gevoel overgehouden. Ajax moet snel de sportieve weg omhoog pakken en daar werk ik graag aan mee.'

ANP

Jeffrey Hoogland

SPRINTRECORD HOOGLAND

Max Verstappen viert zijn overwinning

18

CO M E B A C K • N U M M E R 4 • 20 23

Jeffrey Hoogland heeft op de wielerbaan in Aguascalientes (Mexico) geschiedenis geschreven door het wereldrecord op de kilometer te verbeteren, aldus het AD. De 30-jarige baanrenner klokte een indrukwekkende tijd van 55,433 seconden. Bijna een seconde sneller dan het vorige record van de Fransman François Pervis uit 2013, dat op 56,303 seconden stond.

S P O RT

ANP

NEDERLANDS DAMESELFTAL NAAR WK De Oranjevrouwen hebben zich met een 1-0 overwinning op IJsland in de 92e minuut op het nippertje geplaatst voor het WK in Australië en Nieuw-Zeeland in 2023, aldus RTL. Esmee Brugts scoorde het beslissende doelpunt. Onder leiding van de nieuwe bondscoach Andries Jonker zullen de leeuwinnen voor de derde keer aan een WK deelnemen. Nederland bereikte drie jaar geleden de WK-finale in Frankrijk, waar ze met 2-0 verloren van de Amerikaanse voetbalsters. Op het afgelopen EK in Engeland strandde Oranje als titelverdediger in de kwartfinales.

Femke Bol

FEMKE BOL SPORTER VAN HET JAAR

Femke Bol is voor het tweede opeenvolgende jaar verkozen tot de beste Europese atlete van het jaar. De wereldkampioene op de 400 meter horden uit Amersfoort liet de Oekraïense hoogspringster Jaroslava Majoetsjich en de Spaanse snelwandelaarster Maria Perez achter zich, bij de verkiezing in de Litouwse stad Vilnius, schrijft het AD. Met deze tweede opeenvolgende titel evenaart Bol Dafne Schippers, de tweevoudig wereldkampioene op de 200 meter, die onlangs met pensioen ging en de verkiezing won in 2014 en 2015.

Voorafgaand aan zijn gevecht hoorde de 34-jarige wereldkampioen Rico Verhoeven dat hij de 'GOAT' (Greatest Of All Time) kan worden als hij ook de nieuwe generatie verslaat, aldus Nu.nl. Na zijn overwinning op Tariq Osaro (28), zou het goed kunnen dat Verhoeven die titel daadwerkelijk gaat claimen. In een korte en weinig gedenkwaardige strijd versloeg 'The King of Kickboxing' zijn uitdager Osaro in de Gelredome in Arnhem via unaniem jurybesluit. Deze overwinning bracht het aantal gouden kampioensriemen van Verhoeven bij Glory op twaalf.

Sifan Hassan heeft haar tweede marathonoverwinning behaald in Chicago, met een tijd van 2.13.44. Dat is de op een na snelste marathon ooit gelopen bij de vrouwen. Bij haar debuut in Londen kraakte ze het Nederlands record al met een tijd van 2.18.33. In Chicago verbeterde ze haar prestatie met bijna vijf minuten. Het wereldrecord bleef buiten bereik, maar ze dook onder het Europees record van Paula Radcliffe (2.15.25 in 2003) bericht NOS.

ANP

VERHOEVEN VERSLAAT OSARO

SIFAN HASSAN WINT MARATHON CHICAGO

Tariq Osaro en Rico Verhoeven voorafgaand aan hun gevecht

C O M E B A C K • N U M M E R 4 • 20 2 3

19

AC H T E R G R O N D

MISBRUIK IN DE BAJES

‘ H ET ONTBREEKT AAN RESPECT VOOR GEDETINEERDEN’ De Nederlandse vrouwengevangenissen kwamen in het nieuws. Seksueel misbruik bleek in twee van de drie geregeld voor te komen – net als in talloze andere gevangenissen in de wereld. Waarom is dat eigenlijk zo, en wat kun je doen om het te voorkomen? We vroegen het aan Jessica Villerius, die over het misbruik een indrukwekkende documentaire maakte. TEKST: Marjolein van Rotterdam

H

et is een sombere, Hollandse herfstdag. Van bovenaf kijken we naar een lege luchtplaats.

De camera zoomt in. In een voice-over horen we een vrouw: 'Hij duwde me eigenlijk gelijk tegen de muur aan.'

Zitten en zwijgen is een tweedelige documentaire over seksueel misbruik, intimidaties en verplicht zwijgen in de vrouwengevangenis. Jessica Villerius werkte er ruim anderhalf jaar aan.

Tientallen vrouwen blijken te maken hebben (gehad) met ongewenst, grensoverschrijdend gedrag. In de film doorbreken zij het stilzwijgen. Ze vertellen over de bedreigingen, aanrandingen en verkrachtingen. Over een bewaker die

20

CO M E B A C K • N U M M E R 4 • 20 23

tegen een gedetineerde zegt: ‘Ik doe met je wat ik wil’, over een verslaafde vrouw die

alleen medicatie krijgt als ze haar borsten laat zien.

Sommigen vertellen hun verhaal met hun gezicht in beeld, de meesten zonder dat je ze helemaal te zien krijgt. Ze vertellen ook hoe hun het zwijgen werd opgelegd. De verhalen bezorgen je de rillingen. Dat dit kan in een ‘beschaafd land’ als Nederland.

Documentairemaakster Jessica Villerius was zelf ook verbaasd. 'Wij werden, zoals vaak, getipt. Ik dacht nog: dat zál toch zeker niet, we leven niet in een bananenrepubliek. Maar al snel bleek er sprake te zijn van een patroon. Tientallen vrouwen en ex-medewerkers van de vrouwengevangenis verklaarden los van elkaar, en zonder

WAT IS SEKSUEEL GRENSOVERSCHRIJDEND GEDRAG? Bij seksueel grensoverschrijdend gedrag doet iemand iets seksueels wat een ander niet wil. Dit kan iets lichamelijks zijn, maar dat hoeft niet. Een paar voorbeelden: • Ongewenste aanrakingen • Zoenen terwijl de ander dat niet wil • Seksueel getinte appjes of foto's sturen naar iemand die dit niet wil • Seksueel getinte appjes of foto's van anderen delen • Iemand chanteren met seksueel getinte appjes of foto's • Iemand nafluiten of nasissen op straat • Aanranding • Verkrachting BRON: NEDERLANDS JEUGD INSTITUUT

AC H T E R G R O N D

dat ze elkaar kenden of ooit hadden gesproken, over dezelfde gedragingen, maar dan steeds in andere situaties. Wij wisten echt niet wat we hoorden en aangeleverd kregen. De meldingen kwamen alleen in de film terecht als we meerdere verklaringen of bewijzen hadden. De stapel met ‘zeer aannemelijke’ verklaringen - waar we niet genoeg steunbewijs voor konden vinden reikt ongeveer tot het plafond.'

DE OMSTANDIGHEDEN ZIJN ‘IDEAAL’ Als het in Nederland kennelijk al normaal is dat gedetineerden worden misbruikt, hoe zit het dan in de rest van de wereld, waar gedetineerden soms helemaal geen rechten hebben? Villerius durft daar niet eens over na te denken: 'Ik ben bang dat het overal gebeurt. Ook in mannengevangenissen. Naar aanleiding van Zitten en Zwijgen hebben we meldingen gekregen over mannengevangenissen en Jeugddetentie. In de buitenlandse gevangenissen waar ik kom zie ik ook veel wat het daglicht niet kan verdragen.'

Het heeft met macht te maken. En in Nederland met een gebrek aan controle op de macht, denkt Jessica. 'Er zijn te weinig gekwalificeerde bewakers in de vrouwengevangenis, en de bewakers die er zijn werden tot voor kort niet getraind om met deze specifieke groep om te gaan. Veel ruimte om collega’s aan te spreken op gedrag is er ook al niet. De groep controleert zichzelf niet en houdt zich niet scherp. Ook zijn er geen zichtbare consequenties voor collega’s die de fout in gaan. Al deze omstandigheden zijn ideaal voor het misbruiken van macht.'

De gedetineerde vrouwen blijken ook nog eens de schuld bij zichzelf te zoeken –

waardoor zij minder geneigd zijn aan de bel te trekken. 'Ze vonden ‘dat ze niet zo moesten zeuren’', vertelt Jessica. 'Toch zaten ze huilend tegenover ons. Vrouwen nota bene die echt wel voor zichzelf hebben leren opkomen. Als die dan snikkend vertellen: ‘Ik kon niets, ik bevroor. Ik kon zelfs geen nee zeggen, zo bang was ik. Want hij had de sleutel en hij zou mijn leven tot een hel maken of zorgen dat ik mijn kind niet kon zien.’

Dat soort zinnen blijven hangen.'

BEWAAK JE GRENZEN Kun je iets doen tegen seksueel grensoverschrijdend gedrag? Het begint met je bewust worden dat het feit dat je zelf fouten hebt gemaakt, niet betekent dat iedereen zomaar alles met jou mag doen. Dat besef, zegt Jessica, helpt. 'Dat kun je leren van de vrouwen in de documentaire. Het tweede dat je van hen kunt leren is dat het loont om je stem te gebruiken.'

Dit doen in een situatie waarin de macht niet bij jou ligt, is wel moeilijk – Zowie is de laatste om dat te ontkennen. Het helpt ook niet altijd. Jessica Villerius merkte dat de vrouwen die hun mond opendeden lang niet altijd gehoord werden. 'Dat is mijn grootste teleurstelling, dat de autoriteiten niet willen erkennen dat misbruik bestaat en het klein maken. Het is geen geheim dat geweld, misbruik, onderdrukking en afpersing voorkomen in detentie. Dat verbaasde mij dus niet. Maar dat het zo gedownplayed wordt, en dat daders ermee weg lijken te komen, dát had ik niet verwacht.'

Volgens Jessica is er weinig respect voor de gedetineerden. 'Dat viel mij op, ook in gesprekken met de directies. Zij ontkennen dit ten zeerste, maar als je ziet hoe er met klachten wordt omge-

‘ Het is niet aan een bewaker om gedetineerden extra te straffen, in welke zin dan ook’ Volgens Zowie De Backer, de psychiater in opleiding die in het vorige nummer van Comeback vertelde over seks in de bajes, gaat misbruik altijd over grenzen. Grenzen overschrijden – en grenzen stellen. 'Het is echt heel belangrijk dat mensen zich realiseren dat grensoverschrijdend gedrag niet door de beugel kan. Verkrachtingen in de gevangenis zijn ver over de grens. Even belangrijk te beseffen is dat je grenzen kunt aangeven.'

gaan, kan je niet anders dan dit concluderen. Gebrek aan respect druppelt door naar beneden. Ik begrijp dat je gedetineerden niet moet vertroetelen, ze zitten niet voor niets een straf uit.

Maar als medewerker is het jouw taak om diegene zijn straf veilig uit te laten zitten, je voert uit wat de rechter heeft opgelegd. Het is niet aan een bewaker om gedetineerden extra te straffen, in welke zin dan ook.' ■

JESSICA VILLERIUS Jessica Villerius is in Nederland een bekende documentairemaakster. Ze werd bekroond voor een meerdelige documentaire over de kinderen die door hun vader opgesloten werden in een boerderij in Ruinerwold (Drenthe), kreeg lof voor haar films over anorexia, eerwraak en mensen in buitenlandse gevangenissen. Villerius maakt documentaires over onderwerpen waar ze echt iets mee heeft. Misdaad en psychologie zijn twee rode draden – die vaak samenkomen.

De documentaires zijn aanleiding voor Kamervragen en initiatieven om misstanden te veranderen. De moed van de (veelal bange) vrouwen in Zitten en zwijgen heeft ook voor veranderingen gezorgd. Diverse medewerkers zijn ontslagen en regels zijn aangepast.

C O M E B A C K • N U M M E R 4 • 20 2 3

21

J U R I D I S C H A RT I K E L

HELP! IK MOET EEN BOETE OF SCHADEVERGOEDING BETALEN Dit artikel legt uit wat voor soort boetes er zijn; wat voor soorten schadevergoedingen er zijn; wat je kan doen als je een boete of (civiele) schadevergoeding opgelegd hebt gekregen; en waarom het belangrijk is om in een vroeg stadium actie te ondernemen.

SOORTEN BOETES NL • Boete EN • Fine FR • Amende SP • Multa

Boete opgelegd door strafrechter Een strafrechtelijke geldboete wordt door de strafrechter opgelegd bij een veroordeling voor een strafbaar feit, vaak naast een gevangenisstraf. In veel landen wordt bij veroordeling voor een drugsfeit standaard een geldboete opgelegd (voorbeelden: Dominicaanse Republiek, Peru, Chili).

Boete opgelegd door douane In geval van invoer of uitvoer van verboden middelen, wordt de boete soms niet door de strafrechter, maar door de douane opgelegd (voorbeelden: Libanon, Marokko). De waarde van de middelen is dan vaak bepalend voor de hoogte van de boete.

22

CO M E B A C K • N U M M E R 4 • 20 23

Boete opgelegd door immigratiedienst Bij illegaal verblijf in het land van detentie, bijvoorbeeld bij een verlopen visum, kan de immigratiedienst een boete opleggen (voorbeeld: Libanon).

SOORTEN SCHADEVERGOEDING NL • Schadevergoeding EN • Indemnity / Compensation FR • Indemnisation SP • Indemnización

Schadevergoeding opgelegd door strafrechter De rechter kan bepalen dat je een schadevergoeding moet betalen aan slachtoffers/ nabestaanden van het strafbare feit waarvoor je bent veroordeeld.

Schadevergoeding opgelegd door civiele rechter Slachtoffer(s)/nabestaanden kunnen ook naar de civiele rechter om zelf vergoeding te vragen voor schade die zij door het gepleegde strafbare feit hebben geleden. Een civiele procedure is een rechtszaak tussen twee partijen, dan wordt de schadevergoeding dus niet door de officier van justitie of een andere overheidsinstelling gevraagd, maar door de slachtoffers/nabestaanden zelf.

INKOMENSVERKLARING In de meeste landen moet je in de kwijtscheldingsprocedure een inkomensverklaring laten zien, waaruit blijkt dat jouw financiële situatie het betalen van de boete of schadevergoeding niet toelaat. Bureau Buitenland van Reclassering Nederland kan met een door jou ingevuld aanvraagformulier een inkomensverklaring opvragen bij de Raad voor Rechtsbijstand (RvR). De inkomensverklaring vermeldt het inkomen in de twee jaar voorafgaand aan de aanvraag. De inkomensverklaring moet in de meeste gevallen vertaald worden door een beëdigd vertaler en voorzien worden van een apostille (een stempel van de rechtbank op een officieel document, die aantoont dat de handtekening op het document echt is), alvorens de verklaring ingebracht kan worden in de kwijtscheldingsprocedure.

J U R I D I S C H A RT I K E L

OPLOSSINGEN I. Betalen/betalingsregeling Indien je het bedrag niet in één keer kan betalen, is het soms mogelijk een betalingsregeling te treffen, op grond waarvan je de boete of (civiele) schadevergoeding in delen mag afbetalen.

Hoe kan je je boete voldoen?

Soms kan je de boete in de gevangenis contant betalen. Het komt ook voor dat de betaling moet worden gedaan aan een loket van een overheids-/rechterlijke instantie.

Wellicht kunnen familie/kennissen, of een maatschappelijk werker in de gevangenis een helpende hand bieden. Ook kan je lokale advocaat mogelijk assisteren (Let op: vaak vraagt je advocaat hier een vergoeding voor). In zeer uitzonderlijke gevallen kan de diplomatieke post assisteren.

Belangrijk: Bewaar het betaalbewijs goed, maak er bij voorkeur ook een foto of kopie van.

II. Verzoek kwijtschelding NL • Kwijtschelding EN • Waiver FR • Remise SP • Condonación

Kan je de boete of (civiele) schadevergoeding niet betalen? Onderzoek dan of je kwijtschelding kan aanvragen. Of er een kwijtscheldingsprocedure bestaat, en wanneer je hiervoor in aanmerking komt, verschilt per land.

Vaak beslist de rechter over het verzoek tot kwijtschelding. In sommige landen moet je een beetje geluk hebben met de rechter, soms lukt het pas na een aantal pogingen.

Kwijtschelding kan worden verleend voor de gehele of een gedeelte van de boete/ schadevergoeding.

Stel je lokale advocaat deze vragen • I s er een kwijtscheldingsprocedure?

•K unt u de procedure uitleggen (o.a. wie beslist, hoe lang duurt het, waar/hoe dien ik een verzoek in, wat zijn de voorwaarden, en verwacht u dat ik in aanmerking kom)?

•W elke informatie kan ik indienen om mijn verzoek te onderbouwen?

•K unt u mij ondersteunen?

WOTS & WETS (EU) Voor de meeste WOTS-landen (buiten EU) geldt dat enkel vrijheidsbenemende straffen en maatregelen overgenomen kunnen worden, een boete of schadevergoeding kan niet worden overgedragen. In de meeste gevallen gaat de WOTSprocedure pas lopen zodra de boete/schadevergoeding afgehandeld is, tot die tijd ligt jouw aanvraag ‘op de plank’ en wordt er niks mee gedaan. Dit is anders voor de WETS (binnen EU). Daar kan een geldboete wél makkelijk worden overgedragen. De wet die dan geldt heet het WWETGC. Het Centraal Justitieel Incassobureau (CJIB) in Leeuwarden incasseert de boete. Omdat het CJIB vaak erg streng is met de incasso van een boete, kan het verstandig zijn om voor een klein maandelijks bedrag een betalingsregeling te treffen in het land van veroordeling. Daarmee kan de kans kleiner worden dat de boete alsnog wordt overgedragen aan Nederland.

Let op: Een betaalde boete kan je nooit terugkrijgen, ook niet als strafoverdracht wordt afgewezen.

Het is belangrijk om vroeg plannen te maken voor betaling van de boete of schadevergoeding III. Werken in de gevangenis In sommige landen (voorbeelden: Turkije en Japan) is het mogelijk om de boete te verlagen door werk te verrichten in de gevangenis. Het soort werk en de duur hangt af van de hoogte van de boete die is opgelegd. In veel landen staat deze optie enkel open voor boetes, niet voor (civiele) schadevergoedingen.

ter over de (duur van de) vervangende hechtenis.

IV. Vervangende hechtenis

Ook hier geldt dat deze optie in de meeste landen niet mogelijk is in geval van een (civiele) schadevergoeding. Informeer hiernaar bij je lokale advocaat.

NL • Vervangende hechtenis EN • Default sentence (VK) FR • Emprisonnement

subsidiaire en cas de non-paiement SP • Detención sustitutorio por impago Een andere optie is vervangende hechtenis. Dit houdt in dat je, in plaats van het voldoen van de boete, na afloop van de gevangenisstraf extra dagen moet doorbrengen in de gevangenis. Het aantal dagen vervangende hechtenis wordt bepaald aan de hand van de hoogte van de boete, dit verschilt per land. In sommige gevallen wordt het aantal al in het vonnis vermeld. In sommige landen zit er een maximum aan de vervangende hechtenis (voorbeeld: Marokko, ongeacht hoogte van de boete, maximaal één jaar vervangende hechtenis). In de meeste landen beslist de officier van justitie of de rech-

Belangrijk: Wil je van strafoverdracht (WOTS/WETS) gebruik maken, hou er dan rekening mee dat vervangende hechtenis niet overgenomen kan worden door Nederland. Strafoverdracht is dus niet mogelijk bij vervangende hechtenis.

KOM IN ACTIE! Het is belangrijk om in een vroeg stadium plannen te maken voor betaling van de boete of (civiele) schadevergoeding. Bij een openstaand bedrag kom je namelijk vaak niet in aanmerking voor voorwaardelijke invrijheidstelling, strafoverdracht of andere post conviction-procedures. Zelfs bij uitzetting is betaling van de boete of (civiele) schadevergoeding vaak cruciaal.

Kwijtscheldingsprocedures kunnen jaren duren, start hier dus tijdig mee. Ook de verwerking van een betaling kan soms maanden duren. ■ Sofie Bollen DUTCH&DETAINED

C O M E B A C K • N U M M E R 4 • 20 2 3

23

AC H T E R G R O N D

200 JAAR RECLASSERING

24

CO M E B A C K • N U M M E R 4 • 20 23

AC H T E R G R O N D

DE ENGELEN VAN DE GEVANGENIS Wie in het buitenland vastzit kent Bureau Buitenland (BB) van de Reclassering.

Wie naar een Nederlandse gevangenis verhuist, of na zijn straf terugkeert naar het moederland, maakt veel kans BB’s grote broer Reclassering Nederland te leren kennen. Een bijzondere club die dit jaar zijn 200ste verjaardag viert.

TEKST: Marjolein van Rotterdam

Z

e deelden een antenne voor misstanden, de drie vrienden W.H. Suringar (1790-1872), W.H. Warnsinck (17821857) en J.L. Nierstrasz (1796-1828). Vooral met mensen in de gevangenis hadden zij het te doen. Samen richtten zij daarom in 1823 het Nederlandsch Genootschap tot Zedelijke Verbetering der Gevangenen op.

De gevangenen hadden in die tijd niets te doen, behalve overleven en het uitzitten van hun tijd. Iets leren waar je in de toekomst wat aan had, was nog een utopie. Ook waren de omstandigheden gruwelijk. Alle gevangenen, mannen, vrouwen, kinderen, zaten bij elkaar in één ruimte. Meer dan water en brood kreeg je niet. Soms zaten

mensen in hokken, de wanden waren ‘met spijkers beslagene planken, de bodem met een korst drek overtogen.’

ENGELS VOORBEELD Dat moest dus anders, vonden Suringar, Warnsinck en Nierstrasz. ‘De verbetering van den misdadiger’ moest het doel van de gevangenisstraf worden. De drie mannen hadden voorbeelden gezien. Vooral twee Engelsen, Elizabeth Fry en John Howard, hadden indruk gemaakt. Zij stonden bekend als de engelen van de gevangenissen. Door hun toedoen werd het Britse gevangeniswezen succesvol hervormd. De heren die het genootschap oprichtten wilden dat ook.

Reclasseringswerkers van nu worden gedreven door dezelfde idealen als hun voorgangers EERSTE VROUW IN HET RECLASSERINGSWERK De pedagoge en schrijfster Barbara van Meerten-Schilperoort (1778-1853) was in 1832 in Nederland de eerste vrouw die gevangenen ging bezoeken. Elke week weer, ging zij op zondagmiddag naar de vrouwengevangenis in haar woonplaats Gouda. Ondanks kritiek uit haar deftige omgeving, die je inlaten met veroordeelde dievegges en prostituees volstrekt niet passend voor een vrouw vond. Barbara en een vriendin die meeging, spraken bemoedigende woorden, lazen voor en leerden hen de Bijbel lezen. Barbara sprak ook de gevangenisdirectie erop aan dat de leefomstandigheden verbeterd moesten worden. Barbara van Meerten was diepgelovig, maar verwachtte meer heil van opvoeden dan van bekeren. Haar credo was: ‘Mensch! Help u zelf en God zal u helpen’.

B R O N : CA N O N S OC I A A LW E R K . E U

Dat ze een snaar raakten bleek al snel.

Bij de officiële oprichting in 1823 had het genootschap al meer dan 5.000 leden, voornamelijk advocaten, rechters, leden van de protestantse adel en gegoede kooplieden. Samen wilden ze in de gevangenissen gaan zorgen voor godsdienstonderwijs, bezoek, arbeidsverschaffing, schoolonderwijs, zorg na ontslag, en reisgeld. Ook het humaner maken van de gevangenissen was een doel. Zodoende opende in 1830 de eerste Nederlandse jeugdgevangenis de deuren (in Rotterdam), werden sinds 1837 vrouwen niet meer samen met mannen opgesloten en kwamen er vanaf 1850 steeds meer eenpersoonscellen.

CONTACT IS HET SLEUTELWOORD Vooral Willem Hendrik Suringar loopt zich het vuur uit de sloffen voor de gevangenen. Hij houdt toespraken in de gevangenissen. Onder meer over ‘Belooven en Woordhouden’, ‘Het kwade blijft niet verborgen’ en ‘Over der Gevangenen goede daden’. Contact is bij Suringar het sleutelwoord. Hij heeft persoonlijk en regelmatig contact met de gevangenen. In zijn logboek beschrijft hij elke gevangene en schrijft hij op of het Genootschap zich met hem of haar bemoeide (alleen als herhaling van een misstap uitgesloten was). Suringar kreeg soms merkwaardige verzoeken, zoals de brief van een zoon die Suringar verzocht om te bemiddelen dat zijn gevangen vader zijn speciale ondergoed, rood van kleur, mocht blijven dragen vanwege reumatiek en benauwdheid.

Ook bemiddelde Suringar soms voor exgevangenen door geld voor hen in te ➔

C O M E B A C K • N U M M E R 4 • 20 2 3

25

AC H T E R G R O N D

seringsbemoeienis. Ook wordt gekeken of een taakstraf zou kunnen. De reclassering maakt vervolgens op verzoek van de rechtbank een rapport over een verdachte ten behoeve van de zitting.

Heel vaak legt de rechter na advies van de reclassering een gedragstraining op.

Dat kan bijvoorbeeld een Training cognitieve vaardigheden (CoVa) zijn, een Training agressiebeheersing partnergeweld (BORG), of een Training Alcohol & Geweld.

De reclassering wil nog altijd bijdragen aan een veiligere samenleving zamelen, hun een eerste uitrusting voor het uitoefenen van een beroep te bezorgen of boeken te sturen. Het kostte hem uren per dag: ‘Uit eene door hem zelven afgelegde verklaring blijkt, dat hij gedurende den jaren achtereen, vier of vijf uren daags ten behoeve van het gevangeniswezen besteedde, en in een tijdsverloop van zeventien jaren meer dan duizend ontslagenen, die zich tot hem vervoegden, te woord stond.’

TOEN EN NU Tegenwoordig is de reclassering een totaal andere organisatie dan in de tijd van Willem Hendrik Suringar en zijn vrienden. Reclasseren is geen liefdadigheid meer, maar door de overheid gesubsidieerd werk. De organisatie is geprofessionaliseerd. Na jaren van bezuinigen, vallen en opstaan, nieuwe ideeën, veranderingen in de samenleving en wisselende opvattingen over criminaliteit, staat er nu een reclassering die andere taken heeft. Het werk gebeurt vaker buiten de gevangenis dan erbinnen (hoewel de reclassering van nu eigenlijk ook graag weer meer in de gevangenis aanwezig wil zijn), en bestaat voor een belangrijk deel uit toezicht.

Toezien op de uitvoering van werkstraffen en toezicht op daders en verdachten die niet in de gevangenis zitten.

Daarnaast maakt de reclassering zodra mensen zijn opgepakt een diagnose en geeft ze advies aan rechters en officieren van justitie over wat er het beste kan gebeuren met deze man of vrouw.

Reclasseringswerk is geen hulpverlening, maar ook geen politiewerk. Wie in Nederland een vergrijp heeft begaan,

26

CO M E B A C K • N U M M E R 4 • 20 23

wordt gedwongen zich te melden bij de reclassering en zich te houden aan de afspraken, aanwijzingen en bijzondere voorwaarden die aan het reclasseringscontact zijn verbonden. Als mensen zich niet houden aan de afspraken of niet voldoende meewerken, kan alsnog detentie volgen.

De reclassering komt in beeld zodra iemand is opgepakt. De reclasseringswerker brengt dan een bezoek, een zogenaamd 'vroeghulpbezoek', aan de verdachte die vastzit op het politiebureau. Er wordt een inschatting gemaakt van de mogelijkheden van reclas-

BETEKENIS RECLASSERING Letterlijk betekent reclasseren het teruggegeven van een plek in de maatschappij. De reclassering helpt mensen terug te keren met een combinatie van motiveren, stimuleren en controle. Centraal staat de gedragsverandering van de delictpleger, zodat deze delictvrij kan deelnemen aan de maatschappij.

VIER ORGANISATIES Wat niet iedereen weet is dat de reclasseringstaken In Nederland worden uitgevoerd door verschillende organisaties. Volwassenen gaan naar Reclassering Nederland (RN), verslaafden naar de Stichting Verslavingsreclassering GGZ (SVG) of Leger des Heils Jeugdzorg & Reclassering.

De andere jongeren gaan naar de Bureaus Jeugdzorg.

DE GRENS OVER Vanaf halverwege de jaren ’70 gaat de reclassering de grens over. In 1975 word Bureau Buitenland opgericht, inmiddels een organisatie met afdelingen in zestig landen en ongeveer driehonderd vrijwilligers die op bezoek gaan bij gedetineerden. Grote kans dus dat een lezer van Comeback een van die vrijwilligers op bezoek heeft gehad, of gaat krijgen.

Ook na terugkeer naar Nederland is de kans op een kennismaking met Reclassering Nederland groot. Op twee manieren.

Als je terugkeert uit het buitenland kan Bureau Buitenland je aanmelden bij de gemeentelijke nazorg. Bureau Buitenland doet dat kort voordat je terugkeert naar Nederland. Eenmaal terug in Nederland houdt het werk van Bureau Buitenland op.

Dan neemt de gemeente het over.

Als je terugkeert met de WETS of de WOTS, en naar een Nederlandse gevangenis wordt overgeplaatst, kun je met de reclassering te maken krijgen als je voor V.I. (vervroegde invrijheidsstelling) in aanmerking komt. De reclassering schrijft dan een zogeheten V.I. rapport.

Als de V.I. wordt toegekend en er een toezicht opgelegd wordt, zal de reclassering dit uitvoeren. Ook als je bijvoorbeeld een enkelband krijgt en je straf na verloop van tijd verder thuis mag uitzitten, houdt de reclassering toezicht.

RODE DRAAD Het doel was en is voorkomen en verminderen van crimineel gedrag. Reclasseringswerkers van nu worden gedreven door dezelfde idealen en waarden als hun voorgangers. De reclassering wil nog altijd bijdragen aan een veiligere samenleving, vooral door het gedrag van daders en verdachten positief te beïnvloeden. De reclassering wil helpen iemands leven dusdanig te veranderen dat hij of zij ook kán stoppen met criminaliteit. ■

BRIEVEN

IN COMEBACK IS RUIMTE OM BRIEVEN TE PLAATSEN. BEDENK WEL OF PLAATSING GEVOLGEN VOOR JE KAN HEBBEN. WE PROBEREN HET IN TE SCHATTEN, MAAR JIJ WEET HET ZELF HET BESTE. OOK KUNNEN WE NIET ALTIJD ALLE BRIEVEN EN GEDICHTEN PLAATSEN. SOMS WORDEN ZE DOORGESCHOVEN NAAR EEN VOLGEND NUMMER. NOOIT ZULLEN WE ER EEN VAN OUDER DAN EEN JAAR PLAATSEN. BRIEVEN DIE ERG LANG ZIJN KUNNEN WORDEN INGEKORT. ALS JE EEN OPROEP PLAATST OM TE REAGEREN EN JE VOEGT JE ADRES TOE, DAN VERVANGEN WIJ JOUW ADRES DOOR DE TEKST: (Adres bekend bij Epafras). ALS IEMAND DAN WIL REAGEREN KAN HIJ OF ZIJ DIE REACTIE OPSTUREN NAAR EPAFRAS EN WIJ STUREN DIE DAN DOOR. ZO BLIJFT JE PRIVACY BETER BESCHERMD.

OPROEP AAN LEZERS Uit het oog uit het hart? Niet bij ons. In de Comeback maken we graag ruimte voor jullie verhalen en jullie ervaringen. Schrijf ons een brief en laat van je horen! Laat ons weten hoe je leven in de gevangenis eruit ziet. Hoe je je staande houdt. Of juist niet. Hoe je dag eruitziet. Heb je een vraag over je situatie? Juridisch of persoonlijk?

Wij leggen jouw vraag voor aan specialisten. Dat kan anoniem. Of wil je graag contact met andere mensen die vast zitten? Stuur ons een brief met jouw verhaal. Dus: schrijf ons en deel je verhaal met alle andere Nederlandse mannen en vrouwen die vast zitten!

GEEN REGENBOOG ZONDER REGEN Je zit daar nu alleen op je cel en er gaan vast honderden gedachtes door je heen. Er zullen dagen zijn dat je je afvraagt hoe dit alles ooit goed gaat komen. Onthoud dan: ‘een regenboog bestaat niet zonder regen’. Wat ik hier mee wil zeggen is dat het niet altijd rooskleurig is en dat je je tranen best mag laten gaan, dit kan juist iets moois opleveren wanneer alles achter de rug is. Soms moeten er tranen vallen voordat het mooie tevoorschijn komt.

Door de tranen heen wordt dan de regenboog zichtbaar.

D • DENEMARKEN

IK HOU VAN JOU Door vier koude muren ben ik omgeven, Ik laat je alleen, kan je me vergeven.

Alles liep anders dan je had verwacht, Desondanks sta je aan m’n zijde, En ook ik blijf denken aan ons beiden, Door vier koude muren ben ik omgeven, Ik hou van jou, niet vergeten.

T • DUITSLAND

COMPASSION I received your letter today, your words were written so beautifully and touching. I have a small family and the lack of contact and validation does take its toll on my mental health. In prison I keep myself busy with art courses, I run every day 5 km in the gym and help so many prisoners with advice about their cases. I have also germinated some apple seeds in a pocket and I have planted two little trees in the prison garden, grown from my seeds, unfortunately I don’t get to see them because we are hardly ever allowed to go out into the gardens. Prison has taught me how to be more compassionate, I did not understand people who are addicted to drugs, most of them have had horrendous starts in life. I also don’t believe in the prison system. I have not yet met anyone who is a danger to society. Most often their actions are a result of enduring years of abuse or being victims of neglect in society. I have seen so many mothers who have lost their children, not because they failed as mothers but because of their crime. It is truly an inhumane system that damages so many lives. I want to thank you for such a lovely letter, I hope that you will get to know me better.

C • VERENIGD KONINKRIJK

C O M E B A C K • N U M M E R 4 • 20 2 3

27

Zou je advies willen krijgen over hoe je om kan gaan met het gevangenisleven? René heeft veel ervaring, en wil je graag helpen met advies over hoe je het verblijf achter tralies zo positief mogelijk zou kunnen maken.

Stel hem je vraag via Epafras!

RENÉ GEEFT ANTWOORD Beste René, Ik zit vast in Thailand, en ben pas veroordeeld tot zes jaar gevangenis. Niet alleen is het hier een totaal andere wereld vergeleken bij Nederland, maar zeker als ze geen Engels spreken begrijp ik er totaal niets van. Ik was drie weken op vakantie met twee gabbers. Het hotel zat vol Nederlanders, het was erg gezellig. Al vanaf de eerste dag, was er een knappe meid steeds aanwezig waar wij zaten te eten of te drinken. Met een beetje dollen heen en weer, was het ijs snel gebroken. Meerdere malen vroeg ik het personeel of zij misschien een prostituee was, het antwoord was ‘natuurlijk niet’. Ook toen ik vroeg of zij minderjarig was, gaven zij hetzelfde antwoord. De derde avond kwam ze mee op stap, en bleef ze bij mij slapen. De volgende ochtend stonden haar ouders voor de deur, om mij van alles en nog wat te beschuldigen. En dat ik uit handen van de politie kon blijven voor zo’n vijfduizend euro. Ik wist dat het een set up was, en ik wilde zeker niet aan chantage of afpersing meewerken. Opeens werd er een identiteitsbewijs getoond, en bleek dat zij minderjarig was. Op zo'n moment ben je helemaal van slag natuurlijk. Een oom bleek politieagent te zijn, en een neef werkte voor de rechter. Achteraf zei mijn advocaat; ‘Je had die ouders ook gewoon moeten betalen.’ Mijn vraag is wat de beste manier is om ervoor te zorgen dat niemand te weten komt, dat ik voor een zedendelict ben veroordeeld. Ik zie duidelijk hoe er wordt omgegaan met gedetineerden zoals ik. Als zij het wel te weten komen, wordt mijn leven een hel hier.

B • THAILAND

Hi B, Ik begrijp goed waarmee je te kampen hebt. Dit is een enorm vervelende situatie: over de hele wereld is dit hetzelfde. Dit soort delicten zijn altijd omgeven door een dikke wolk van intense haat, afschuw, verwerping en afkeuring.

Met als gevolg dat je als een paria, verschoppeling of outcast op afstand wordt gehouden. Dat kan tot een enorme isolatie leiden. Soms totaal onterecht. Het stigma van zo’n delict is allesoverheersend. Ik kan honderden gedetineerden noemen die schuldig zijn bevonden aan een delict, die in mijn ogen soms even erg zijn als menig seksueel vergrijp, die juist op een voetstuk worden geplaatst. Denk bijvoorbeeld aan een beroving, car jacking of inbraak. Velen die zo'n misdrijf hebben gepleegd worden door medegevangenen als het ware vereerd. Vaak wordt dit als ‘gewone’ criminaliteit gezien of geaccepteerd. De meeste criminelen vinden dit soort misdaden juist stoer en helaas wordt daar veel te vaak met ontzag tegen opgekeken. Terwijl hun slachtoffers er wel degelijk ook levenslang angst en complicaties aan overhouden. Zo zijn er nog veel meer voorbeelden te noemen. Wie zijn wij eigenlijk als gedetineerden om iemand anders voor zijn delict extra negatief,

28

CO M E B A C K • N U M M E R 4 • 20 23

wreed en hardvochtig te veroordelen, boven op het vonnis en uitspraak van de rechter? Helaas komt het zelden ter sprake of het eerlijk of oneerlijk is, dat de ene groep veroordeelden zoveel vaker kritisch worden beoordeeld door de gevangenisbevolking en het publiek.

‘ Waarom kijkt u naar de splinter in het oog van een ander, en merkt u de balk niet op in uw eigen oog’ – Mattheüs 7:3 Maar zelden wordt er rekening mee gehouden, dat de dader zelf vroeger mogelijk als kind ook slachtoffer is geweest van seksuele mishandeling. Iets wat onder de mat werd geschoven en totaal geen aandacht kreeg. Omdat zoiets meestal altijd achter gesloten deuren plaatsvindt zonder derden of ooggetuigen erbij. Dit heeft maar al te vaak

BRIEVEN

als gevolg, dat zo'n benarde situatie en asociaal gedrag door het slachtoffer als ‘normaal’ wordt gezien. Dit is één van de moeilijkste problemen om te doorbreken, het is een noodlottige kringloop van oorzaak en gevolg. Het blijft zich soms generaties lang herhalen. Maar voor de slachtoffers geeft het wel levenslang leed, verdriet en vaak ook schuldgevoel en pijn die niet zomaar even afgeschud kan worden.

Het kan een waterval van complicaties veroorzaken, niet alleen voor de slachtoffers, maar ook voor de familie en vrienden. Men mag nooit vergeten dat zo'n misdaad altijd onder bedreiging en dwang plaatsvindt, het is een vorm van slavernij. Een verkrachting heeft levenslange gevolgen, niet alleen wat betreft lichamelijke inbreuk, maar vooral qua geestelijke leed. Iets wat veel zwaarder weegt en langer duurt. Je hebt iemand iets ontnomen, wat totaal onmogelijk is om te vervangen.

Een tactiek die vaak gebruikt wordt door personen die vastzitten voor een zedenmisdrijf is, om de aandacht te verplaatsen van hunzelf naar iemand anders. Dan spreken zij constant over andere gedetineerden die zogenaamd kinderverkrachters zijn. Regelmatig sta ik weer opnieuw versteld als ik erachter kom dat dit soort hypocriete huichelarij weer zegeviert. We moeten zo goed als mogelijk menselijk en reëel blijven. Je hebt een misdrijf begaan en bent veroordeeld tot een bepaalde straf. Maar het zou niet zo mogen zijn, dat je nog eens extra gestraft wordt in een gevangenis, door medegedetineerden. Ik moet ook wel weer zeggen dat de gedetineerden die veroordeeld zijn voor zedendelicten, van het gevangenispersoneel vaak een soort van extra beschermde status krijgen. Een voorkeursbehandeling. Dat heeft soms als gevolg dat je na de minste confrontatie met deze gevangenen, het risico loopt naar de strafafdeling gestuurd te worden. Terwijl als je dezelfde woorden had gewisseld met een dief of inbreker, er voor het personeel niets aan de hand zou zijn. Maar het verborgen houden voor medegevangenen is geen gemakkelijke taak, en meestal vechten tegen de bierkaai. Er zijn zoveel manieren waarop men het te weten kan komen. Dat begint al op het politiebureau of het huis van bewaring. Misschien was het op tv of stond het in de krant. Je hebt daar maar een getuige voor nodig. En voor je 't weet wordt er over je geroddeld en merk je - als je door de menigte loopt - dat ze naar je wijzen. Het fluisteren achter je rug verandert dan al snel in druk geroezemoes.

Gelukkig zijn er ook genoeg mensen, die zich niet op zo'n laag bekritiserend niveau begeven. Je gewoon accepteren voor wie je bent en je niet veroordelen voor wat je gedaan hebt. Het zou veel beter zijn als mensen ervoor kiezen geen rechter, jury en beul te spelen. In mijn gevangenis zijn zo'n 75 procent van de veroordeelden schuldig aan zedendelicten. Ik laat mezelf daardoor niet beïnvloeden. Als

ik geen contact met ze zou willen hebben, dan bleven er maar weinig mensen over om mee te sporten of te babbelen. De meesten ontkennen het natuurlijk, en liegen er gewoon over. Meestal hoor je dan dat ze zogenaamd met een grote hoeveelheid drugs zijn gepakt zijn. Of voor het rijden onder invloed. Het is echt niet moeilijk om hun leugens te ontmaskeren. Door een paar goed gestelde vragen vallen zij al gauw door de mand. En ze zoeken elkaar wel op natuurlijk. Voelen zich meer op hun gemak en beschermd in een grotere groep.

Het juiste antwoord op je vraag voor advies over hoe je het verborgen kunt houden, is een kwestie van inschatting en gevoel. Je moet zelf uitgerust zijn met de vaardigheid iemand te kunnen inschatten en aanvoelen. Iedereen is er aan gewend omringd te zijn met leugenaars, maar heel weinig mensen zijn bereid om eerlijk toe te geven wat hun misdaad was en onder wat voor omstandigheden zij gepakt zijn. Ook zou het de moeite waard zijn om in de kerk tijdens Bijbelstudies, medegedetineerden te bevrienden. Om daar geaccepteerd te worden, begin met een gewone kerkdienst bij te wonen en kijk even de kat uit de boom. Uit eigen ervaring kan ik zeggen dat je daar veel minder vijandigheid zal ervaren, en eerder een vriendschap kan ontwikkelen. Men is daar veel minder geneigd achter je rug te smoezen over jouw misdaad. Lees Johannes 8:6-9, ‘Hun bedoeling was, hem in de val te laten lopen; ze hadden dan een mogelijkheid hem te beschuldigen. Maar Jezus boog zich voorover en schreef met zijn vinger op de grond. Toen zij bleven doorvragen, richtte hij zich op. 'Wie van u zonder zonde is, mag de eerste steen gooien,' zei hij. Toen ze dat hoorden gingen ze één voor één weg.’

Ik wens je heel veel sterkte, en hoop dat je jezelf kunt omringen met de juiste mensen, en geen pesterijen zal ondervinden.

René

C O M E B A C K • N U M M E R 4 • 20 2 3

29

BRIEVEN

BIDDEN

AMSTERDAM Ik loop door de straten van Amsterdam, Van de Vijzelstraat tot aan de Dam. Ik kijk naar het Paleis en naar de leeuwen, Ze zijn van steen en kunnen niet schreeuwen.

De Nieuwedijk en de Warmoesstraat, De hoerenbuurt waar iedereen heengaat.

De Rozengracht dat is een pracht, En de Jordaan waar iedereen lacht.

De Westertoren waar ik sta te dromen, Het Hoofdbureau waar ik niet wil komen.

Het zwemmen in de Sloterplas, De Meervaart waar ik soms was.

En Noord dat is een andere plek, Voor als je rust wil is dat niet gek.

Amsterdam ik hou van jou!

K • URUGUAY

Ik bid veel, er blijft weinig anders over! Op God kun je altijd vertrouwen, je zorgen bij hem neerleggen. De bijbel bestuderen is nog steeds fijn: die uurtjes met de mensen van de Bijbelstudie geven me hoop en kracht! Ze zijn mijn familie hier… Soms voel ik me ook machteloos, zelfs het personeel is koud en afstandelijk. Geen greintje begrip, een schril contrast met de mensen van het bijbeluurtje. En dat is het laatste waar ik op zit te wachten, ik ben wel genoeg gestraft! Dit is de kostbaarste levensles. Dank je wel dat jullie er zijn.

JG • DUITSLAND

POSITIEF Het was hoognodig om eindelijk tijd voor zelfreflectie te hebben en voor mijn gevoel ook iets om af te sluiten op de juiste manier. Voor mij voelt het goed mijn straf uit te zitten en ik heb de tijd gebruikt om een ‘training’ op papier te zetten die ik samen ga doen met een social worker. Geloof is heel belangrijk voor mij maar daar heb ik ook een gemeenschap voor nodig. Wanneer ik me in groepen met generatiegenoten met geloof en de uitdagingen van deze tijd bezig houd voel ik hoe je je met mensen kunt verbinden zonder ze in allerlei hokjes te plaatsen. Hoe ziet de kerk van de toekomst er uit? God laat het goed komen, komt tijd komt raad.

S • DUITSLAND

DE RECHTER

30

CO M E B A C K • N U M M E R 4 • 20 23

JESSE VAN MUYLWIJCK

MEDEDELINGEN

OPROEP Wil je bezoek van Epafras?

Laat dit dan aan ons zo snel mogelijk weten met behulp van de portovrije envelop! Zo blijven we op de hoogte van je meest actuele verblijfplaats en komen ook na een overplaatsing brieven en Comeback op het juiste adres.

eid h d n o z e g Geluk, voor d i e h s j i en w iedereen!

B DE COME

AC K R E DA

CT I E

DE BAJESAGENDA Elk jaar maakt Ark Mission een pastorale agenda voor gevangenen.

Deze wordt verspreid in gevangenissen in Nederland, maar ook onder Nederlanders die in het buitenland in de cel zitten. De Bajesagenda is door en voor gedetineerden gemaakt. De Bajesagenda kan steun en houvast geven aan gedetineerden. De agenda kan je structuur geven doordat je er afspraken in kunt schrijven. Zo weet je bijvoorbeeld wanneer je bezoek krijgt, wanneer je advocaat komt, wanneer je kind afzwemt of wanneer je afspraak met de geestelijk verzorger is. De agenda bevat allerlei hulpadressen en andere nuttige informatie, maar biedt vooral ook hoop door de gedichten, gebeden, verhalen en uitleg over het christelijk geloof. Je kunt zelf ook gedichten en gebeden in de agenda schrijven, en het daarmee een persoonlijk boekje maken.

Wil je corresponderen?

Dat kan met gedetineerden in buitenland en binnenland, maar ook met vrijwilligers in Nederland. Zij kunnen je op de hoogte houden van wat er zoal speelt in de Nederlandse samenleving. Vraag bij Epafras een formulier aan om je aan te melden.

Wil je meedoen aan het Kindercadeauproject?

Dat is mogelijk voor eigen kinderen tot en met 17 jaar die in Nederland wonen. Geef dan ook contactadres, geboortedata en eventueel telefoonnummer door, zodat toestemming gevraagd kan worden.

Wil je een bijbel ontvangen?

Het toezenden van een bijbel en lectuur is aan regels gebonden. In Frankrijk wordt lectuur alleen toegelaten als daar toestemming voor is gevraagd en gekregen. Voor Spanje, en in mindere mate voor Engeland, geldt dat pakketjes retour gezonden worden. Als je gevangen zit in een van deze landen en lectuur wilt ontvangen, informeer ons dan als je een andere manier hebt gevonden voor ontvangst. Voor gedetineerden in Duitsland proberen wij bij een aanvraag voor een bijbel de lokale geestelijk verzorger in te schakelen om toegang tot jou te krijgen.

Heb je tips voor gedetineerden, reacties, verhalen of gedichten?

Brieven worden vertrouwelijk behandeld. Is jouw verhaal bestemd voor publicatie in Comeback, geef dit dan uitdrukkelijk aan. Bij dit nummer vind je een portovrije envelop.

[Deze envelop is alleen bedoeld voor post voor Epafras of familie, niet voor Reclassering, Lawyers Across Borders of Dutch&Detained.]

Je kunt schrijven naar:

ANT WOORDNUMMER C.C.R.I. 9804 3500 ZJ UTRECHT THE NETHERLANDS

C O M E B A C K • N U M M E R 4 • 20 2 3

31

7 8 4 1 3 2 6 9 5

5 3 2 6 9 8 4 7 1

7 5 4 2 8 1 9 3 6

3 9 8 5 6 7 1 4 2

1 9 6 5 7 4 3 2 8 6 2 1 4 9 3 8 5 7

8 5 3 4 6 7 9 1 2 2 4 3 8 1 5 7 6 9

4 1 9 3 2 5 8 6 7 1 6 5 9 7 2 3 8 4

2 6 7 9 8 1 5 4 3 9 8 7 6 3 4 5 2 1

3 4 5 7 1 6 2 8 9 8 7 6 3 2 9 4 1 5

6 2 1 8 5 9 7 3 4 4 3 9 1 5 6 2 7 8

9 7 8 2 4 3 1 5 6 5 1 2 7 4 8 6 9 3

7 5 3 2 8 4 1 6 9 3 9 4 7 5 8 6 2 1

6 9 4 1 3 7 2 8 5 1 6 7 9 2 4 5 3 8

1 8 2 5 9 6 3 7 4 8 2 5 3 6 1 7 9 4

5 2 7 8 1 3 9 4 6 6 7 3 2 1 9 8 4 5

9 6 1 7 4 2 5 3 8 5 8 9 6 4 3 1 7 2

4 3 8 6 5 9 7 2 1 4 1 2 5 8 7 3 6 9

2 4 5 9 7 8 6 1 3 2 4 6 8 7 5 9 1 3

3 7 9 4 6 1 8 5 2 7 3 8 1 9 2 4 5 6

8 1 6 3 2 5 4 9 7 9 5 1 4 3 6 2 8 7

DE HERDERTJES L AGEN BIJ NACHTE M K O O R R F E E IJ A E E R K W E V R S E S L I R IJ T A M U Z M M A S E A A S D L A U S O E N N O T K D I T A N E M I S R A R A A C A N A T M N E S T

E I W S T U M S IJ D D E N G E L E N R U U G H O E U E E IJ R O T D P T L T D S O G S B A T S T N B E O D J E H T O I L G I L E D C R E K O N K L V V S O S G E A E B E D W O P R M Z A W N U U I R A E T L E T O E Z A P L E D N A K E O A U U R IJ S H S N U A A H C S T E IJ S

T V G N E L A R T S IJ N S K T

AC H T E R O P

SPORT ACHTEROP

KARAN GOKOEL

‘Ademen is de meest simpele, maar ook meest essentiële oefening’ 1 Ook (of juist!) in moeilijke omstandigheden helpt het om jezelf in vorm te houden. Comeback vraagt sporters je hierbij te helpen.

Welke oefeningen adviseren zij en wat kunnen zij jou nog meer meegeven? Je coach voor dit kwartaal: Karan Gokoel is psycholoog, geestelijk verzorger en regiocoördinator gevangenenzorg in Latijns Amerika voor Epafras. Hij mediteert sinds zijn achttiende en doet meditatieoefeningen met gedetineerden die dat willen.

2

STIL MOMENT Karan: ‘Op mijn achttiende deed ik een cursus ademhaling en meditatie', vertelt Karan. 'Die deed me zó goed dat ik meteen helemaal gefascineerd was. Ik merkte dat je door je ademhaling te controleren, jezelf door moeilijke situaties heen kunt helpen. Sindsdien doe ik elke dag meditatie- en ademhalingsoefeningen. Belangrijk is dat je leert om in stilte te zitten. Het doel hiervan is dat je naar binnen keert om antwoord te krijgen op je vragen. Dat is een spiritueel proces en daarmee ook een beetje ongrijpbaar. Soms lukt het, soms krijg je niet echt een antwoord.'

Zelf concentreert Karan zich op drie vragen. Waar sta ik? Waarvoor sta ik? En: maak ik dat ook waar? 'Ik geloof dat de grote vijand van de moderne mens onze enorme vrijheid is – hoe dierbaar die ons ook is.

Er is een enorme hoeveelheid afleiding. Om koers te houden moeten we onszelf elke dag tegen het licht houden. Mijn tip: maak hiervan een dagelijks ritueel.’

1 STILZITTEN De eerste oefening die ik wil meegeven is simpelweg stil zitten. Doe het zolang er rust is. Een half uur zou mooi zijn Als het niet zo lang lukt, dan minder.

BEELD: Jan Peter Boelema

3

2 ADEMEN MET ÉÉN NEUSGAT DICHT Dit is een oefening uit de yoga. Ademhalingsoefeningen verbinden je lichaam met je geest. Ademen is de meest simpele, maar ook de meest essentiële oefening. Onze levensenergie, prana, halen we uit zuurstof. Deze oefening begin je met je linker duim op je linkerneusgat. Je duwt het gat dicht en ademt in door het rechterneusgat. Dan duw je met je linker wijsvinger je rechterneusgat dicht en adem je uit door het linkerneusgat. Doe dit langzaam en herhaal het tot je rust voelt. Door zuurstof bewust naar je longen te halen, ze helemaal te vullen, breng je je bewustzijn op een spiritueel niveau.

3 LANGZAAM EN DIEP ADEMEN Deze oefening kun je zittend of liggend doen. Begin met langzaam in te ademen door je neus, tot diep in je buik. Dit doe je in tien tellen. Daarna houd je de lucht even vast, vier tellen. Daarna adem je door je mond in twaalf tellen uit. Je blaast letterlijk uit! Herhaal ook deze oefening tot je rust voelt. Deze oefening helpt ook om boosheid te reduceren.